حفاظت زیست بوم گیاهان
سال:1398 | دوره:7 | شماره:15 |تعداد مقالات:19

تنوع زیستی موجود در اکوسیستم مرتع، به طور مستقیم تحت تأثیر ویژگی های رویشی و تنوع گونه های گیاهی آن قرار دارد که همواره متضمن پایداری این اکوسیستم در مقابل تغییرات محیطی و زیستی است. هدف از تحقیق حاضر بررسی عوامل خاکی مؤثر بر شاخص های تنوع کارکردی و گونه ای به منظور اعمال مدیریت منطبق با شرایط اکولوژیک مراتع چشمه سرخو شهرستان راور استان کرمان است. برای تعیین خصوصیات کارکردی گیاهان مرتعی در طول گرادیان ارتفاعی، 12 نقطه ارتفاعی به فاصله 100 متر از هم در نظر گرفته شد و در هر نقطه، در راستای ترانسکتی عمود برجهت شیب، 5 پلات نمونه برداری مستقر شد. در مجموع 60 پلات برداشت شد. در هر نقطه نمونه برداری 3 نمونه خاک از عمق 0 تا 20 سانتی متری برداشت شد. هشت شاخص تنوع کارکردی شامل رائو (Rao)، چند وجهی محدب (CHull)، غنای کارکرد (FRic)، یکنواختی کارکرد (FEve)، واگرایی کارکرد (FDiv)، پراکندگی کارکرد (FDis)، تنوع ویژگی کارکرد (FAD1) و شاخص تنوع ویژگی کارکرد اصلاح شده (FAD2) و چهار شاخص تنوع گونه ای از نرم-افزار FDivrsity استخراج شدند. برای بررسی ارتباط بین عوامل محیطی، گونه های گیاهی و شاخص های تنوع کارکردی و گونه ای از آنالیز های چند متغیره (DCA، CCA، RDA) استفاده شد. نتایج نشان داد که عواملی نظیر ارتفاع، درصد آهک، ماده آلی و رطوبت بیشترین تأثیر را بر روی گونه ها داشتند. نتایج حاصل از همبستگی بین متغیرهای محیطی با تنوع کارکردی نشان داد که بیشترین همبستگی برای محور اول مربوط به درصد رطوبت اولیه 64/0 و محور دوم مربوط به آهک با مقدار 3817/0 می باشد. همچنین همبستگی بین عوامل محیطی حاکی از آن بود که همبستگی بالایی بین رطوبت (61/0r=)، هدایت الکتریکی (75/0r=)، اسیدیته (68/0r=)، درصد مواد آلی (78/0r=)، آهک (72/0r=) و ارتفاع از سطح دریا (77/0r=) با محور اول گونه ای وجود دارد. ارتباط بین شاخص های تنوع کارکردی و غنای گونه ای بیانگر این مطلب بود که اکثر شاخص ها با افزایش غنا گونه ای نیز افزایش پیدا کرده است. نتایج این پژوهش می تواند در پروژه های اجرایی مورد استفاده قرار بگیرد، به این دلیل که ویژگی های کارکردی شدت و جهت تغییرات اکوسیستم را در نتیجه عوامل محیطی به خوبی نشان می دهند.

شناخت روابط بین گیاهان و عوامل محیطی در برنامه ریزی برای بهره برداری پایدار از اکوسیستم مرتع ضرورت دارد. در این مطالعه روابط بین خصوصیات فیزیکی و شیمیایی خاک و پوشش گیاهی رویشگاه های باریجه در مراتع عطائیه و شوررود خراسان رضوی بررسی شد. نمونه گیری از خاک و پوشش گیاهی به روش تصادفی و با استفاده از 46 قطعه نمونه انجام شد. داده ها به روش تجزیه به مؤلفه های اصلی برای شناسایی متغیرهای با بیشترین تأثیر در واریانس کل ویژگی های خاک و پوشش گیاهی، تجزیه همبستگی کانونی برای تعیین روابط بین پوشش گیاهی و خاک تجزیه و تحلیل شدند. نتایج تجزیه به مؤلفه های اصلی بیانگر آن بود که در بین ویژگی های خاک، ماده آلی، بافت، نیتروژن، رطوبت اشباع و کاتیون های خاک و در بین صفات پوشش گیاهی، تراکم، تنوع گونه ای، مقدار زی توده پوشش گیاهی و مقدار متابولیت های ثانویه بیشترین تأثیر را بر واریانس کل داشتند. بررسی روابط بین اولین متغیر کانونی پوشش گیاهی و خاک نشان داد که 65 درصد از واریانس مشاهده شده در صفات اندازه گیری شده پوشش گیاهی به دلیل تغییر در خصوصیات خاک است. مقدار ماده آلی و رطوبت خاک با مقدار زی توده پوشش گیاهی و تنوع گونه ای همبستگی مثبت و با مقدار فنل گیاه باریجه همبستگی منفی نشان داد. مقدار کلسیم خاک با تنوع گونه ای و وزن خشک زی توده پوشش گیاهی همبستگی منفی نشان داد. بر مبنای نتایج حاصل از تجزیه های کانونی، خصوصیات خاک و پوشش گیاهی در رویشگاه باریجه به هم وابسته اند و مقدار کلسیم و ماده آلی خاک از خصوصیات مهم و اثر گذار در استقرار باریجه هستند.

در سال های اخیر خشکیدگی و زوال درختان بلوط در جنگل های زاگرس به عنوان یک بحران مطرح شده و در بسیاری از مناطق باعث نابودی درختان شده است. پژوهش پیش رو با هدف ارائه راهکار اجرایی برای مدیریت این بحران و استفاده از توان جست دهی درختان بلوط انجام شد. برای این منظور، چهار هکتار از جنگل های بلوط ایرانی (Quercus brantii Lindl. ) حوضه دشت برم شهرستان کازرون، استان فارس، انتخاب و پس از انجام برش بازیابی، تولید جست آن ها مورد ارزیابی قرار گرفت. درختان نمونه بر اساس آزمایش فاکتوریل و در قالب طرح کاملاً تصادفی بررسی شدند، به طوری که تیمار اول طبقه های مختلف قطر کنده شامل سه سطح (کمتر از 15، 15 تا 30 و بیشتر از 30 سانتی متر) و تیمار دوم شامل دو سطح درخت با تاج کاملاً خشکیده و درخت نیمه خشکیده بود. در زمستان سال اول، درختان نمونه قطع شدند و از سال بعد وضعیت تولید جست، رویش ارتفاعی و قطری و زنده مانی آن ها هر ساله در انتهای فصل رویش اندازه گیری و ارزیابی شد. نتایج نشان داد که 82 درصد درختان قطع شده تولید جست کردند. از نظر رویش قطری و ارتفاعی جست ها اختلاف معنی داری بین طبقات قطری، طبقات خشکیدگی و تیمارهای ترکیبی آن ها مشاهده نشد. با توجه به نتایج، قطع درختان در محدوده های آسیب دیده به ویژه پیش از خشکیدگی کامل می تواند یکی از راهکارهای اساسی برای ادامه حیات درختان بلوط باشد.

Smyrniopsis aucheri گیاهی است از خانواده چتریان که جوانه زنی بذرهای آن با مشکل روبرو می باشد، لذا تهیه اطلاعاتی در زمینه طول دوره خواب و عوامل مؤثر در شکستن خواب آن برای احیای عرصه های طبیعی این گیاه ضروری می باشد. به منظور بررسی اثر طول دوره سرمادهی مرطوب و سطوح دمایی بر شکست خواب و استقرار بذرهای گیاه موردنظر، این آزمایش بذر در قالب طرح کاملاً تصادفی طراحی و اجرا شد. فاکتورهای مورد ارزیابی شامل: مدت زمان پیش سرمادهی مرطوب در 7 سطح (0، 10، 20، 30، 40، 50 و 60 روز)، سطوح سرمادهی (بدون سرمادهی و اعمال سرما) و سطوح دمایی در چهار سطح (5، 10، 15 و 20 درجه سانتی گراد) بود. نتایج این آزمایش نشان داد که ترکیب دو تیمار سرمادهی و درجه حرارت برای تحریک جوانه زنی بذور این گیاه بیشترین بازده را خواهد داشت و سرمادهی کمتر از 30 روز هیچ اثر بر جوانه زنی بذور نداشت. بنابراین می توان نتیجه گیری نمود که تیمار سرمادهی به مدت زمان 60 روز همراه با درجه حرارت 5 درجه سانتی گراد به عنوان بهترین تیمار برای شکست خواب بذرهای این گیاه می باشد، این تیمار به طور معنی داری در مقایسه با نمونه های شاهد، درصد جوانه زنی (9/51٪ )، سرعت جوانه زنی و بنیه بذر را افزایش داد. در ارتباط با شاخص های رشد، نتایج نشان داد، سرمادهی به مدت زمان 60 روز با درجه حرارت 20 درجه سانتی گراد به عنوان مؤثرترین تیمار جهت افزایش شاخص های رشد گیاهچه می باشد. درنهایت با توجه به نتایج، به منظور بهبود استقرار این گیاه، کاربرد سرمادهی به مدت زمان 60 روز که سبب افزایش تمامی شاخص های استقرار نسبت به تیمار شاهد شد، توصیه می-گردد.

تلاش برای برآورد ارزش واقعی مجموعه کالاها و خدمات محیط زیستی به ویژه جنگل ها از آنجا ضرورت می یابد که هم اکنون فشارهای گوناگون ناشی از انگیزه ها و مقاصد اقتصادی، زمینه ساز زوال و نابودی آن ها شده است. از این رو این مطالعه تلاش می کند تا به بررسی میزان تخریب پوشش گیاهی و کربن آلی تثبیت شده در هر هکتار و ارزش گذاری آن با رهیافت هزینه اجتماعی در مخزن سد چومان و کانی گویژان و سامانه انتقال آب بین این دو، به عنوان بخشی از مطالعه ارزیابی اثرات زیست محیطی، در استان کردستان بپردازد. در این مطالعه نمونه برداری با روش بلوکی تصادفی انجام گرفت و در مخزن سد چومان و کانی گویژان تعداد 18 قطعه نمونه 20 در 60 متر و برای سامانه انتقال آب تعداد 8 قطعه نمونه 10 در 60 متر برداشت گردید. میزان کربن ذخیره ای و کربن ترسیب شده با استفاده از فرمول های تجربی از روی زی توده خشک درختان برآورد گردید. نتایج نشان داد که میزان ترسیب کربن در هر هکتار جنگل در منطقه چومان، کانی گویژان و مسیر انتقال آب بین این دو منطقه به ترتیب برابر با 336/0، 37/0 و 44/0 تن در هکتار در سال می باشد و با در نظر گرفتن 12/132 دلار به عنوان هزینه اجتماعی ترسیب هر تن کربن، ارزش ترسیب کربن هر بخش به ترتیب معادل 39/44، 88/48 و 3/58 دلار در هکتار برای سال 1394 برآورد می شود. به طور کلی می توان گفت سالانه 89/45418 دلار خسارت در اثر عملیات سدسازی به خاطر تخریب جنگل ها و عدم جذب و ترسیب 67/343 تن کربن به محیط زیست این منطقه با مساحت 41/852 هکتار وارد می شود که می بایست حداقل با ایجاد جنگل کاری و انتخاب گونه مناسب جبران شود.

امروزه مدل سازی و تعیین معادلات آلومتریک زی توده درختان جنگلی به ویژه درختان ارس برای تعیین وضعیت زیستی و قدرت ذخیره کربن گونه های درختی توده های جنگلی بسیار مهم می باشد. هدف از این پژوهش، تعیین مناسب ترین معادلات آلومتریک برای برآورد زی توده برگ، شاخه فرعی، شاخه اصلی، تنه و زی توده کل درختان ارس در منطقه چهار باغ استان گلستان می باشد. برای مدل سازی در هر طبقه قطری حداقل 3 درخت به منظور برداشت نمونه های برگ و شاخه انتخاب شد. درمجموع از 35 درخت نمونه برداشت شد و در آزمایشگاه پس از توزین و خشک کردن نمونه ها زی توده برگ، شاخه، تنه و کل محاسبه شد. معادلات آلومتریک بر اساس مدل های رگرسیونی توانی، نمایی و چند جمله ای به دست آمد. برای اعتبار سنجی مدل ها از معیار ضریب تعیین، انحراف معیار مدل برازش یافته، تحلیل رگرسیون و تبعیت توزیع مقادیر باقی مانده ها از توزیع نرمال استفاده شد. نتایج نشان داد که از بین متغیرهای مستقل، قطر برابر سینه با 97R2=، سطح تاج با 96R2= و قطر متوسط تاج با 94R2=، معادلات با شاخص های مدل سازی مناسب تری در بخش های مختلف درخت تولید نمودند. همچنین مدل توانی و چند جمله ای از مدل نمایی مناسب تر بود. ضریب تبیین به دست آمده از مدل های رگرسیونی نشان داد که این معادلات آلومتریک برای برآورد زی توده درختان ارس در منطقه مورد مطالعه مناسب می باشد.

این آزمایش با هدف بررسی پتانسیل دگرآسیبی عصاره آبی اندام های مختلف گیاه پنیرک (Malva sylvestrisa L. ) بر صفات مورفولوژیکی، فیزیولوژیکی و بیوشیمیایی فنل کل گیاهان هرز کاسنی (Cichorium intybus L. ) و سوروف (Echinochloa crus-galli L. ) تحت کشت هیدروپونیک به صورت دو آزمایش جداگانه در قالب طرح کاملاً تصادفی در آزمایشگاه گیاه شناسی دانشگاه گنبدکاووس در سال 1396 انجام شد. برای آزمایش، ابتدا بخش هوایی پنیرک در مرحله گل دهی از سطح مزارع شهرستان رامیان جمع آوری شد و سپس اندام های مختلف نظیر ساقه، برگ و گل به تفکیک جدا و نهایتاً پودر گردید. در پایان، سوسپانسیون 5 درصد از هر یک از اندام ها و مخلوطی از آن ها تهیه و به محیط کشت هیدروپونیک حاوی گیاهچه های 7 روزه کاسنی و سوروف اضافه شد. نتایج بیانگر واکنش متفاوت گیاهان کاسنی و سوروف به عصاره آبی حاصل از اندام های مختلف پنیرک و مخلوطی از آن ها بود. به طوری که تیمارهای موردبررسی تأثیر افزایشی متفاوتی بر صفات مورفولوژیکی، رنگی زه های فتوسنتزی و فنل کل سوروف نشان دادند. بیشترین اثر افزایشی بر طول ریشه، ارتفاع، سطح برگ، وزن خشک بوته، میزان کلروفیل b، کلروفیل کل مربوط به عصاره حاصل از اندام گل نسبت به شاهد بود. در رابطه با میزان کلروفیل a، کاروتنوئیدها و فنل کل بیشترین این میزان به ترتیب مربوط به اندام برگ، برگ و مخلوطی از اندام ها بود، اگرچه با برخی از تیمارها اختلاف معنی داری نداشتند. در مورد کاسنی، تنها عصاره آبی حاصل از برگ پنیرک، اثر بازدارندگی معنی داری بر سطح برگ، وزن خشک بوته، میزان کلروفیل a، کلروفیل کل و کاروتنوئیدها نشان داد. درحالی که اثر اندام هایی نظیر ساقه، گل و مخلوطی از اندام ها بر صفات موردبررسی به جزء در مورد اثر اندام ساقه و مخلوطی از اندام ها بر وزن خشک معنی دار نبود؛ هم چنین مشاهده شده که طول ریشه، کلروفیل b و فنل کل کاسنی تحت تأثیر هیچ یک از تیمارهای موردبررسی قرار نگرفت.

شاخص های گیاهی، جهت تفکیک و استخراج پوشش گیاهی روی سطح زمین با استفاده از تصاویر ماهواره ای توسعه یافته اند. جهت آشکارسازی تغییرات پوشش گیاهی، معمولاً تصاویر چند زمانه به صورت جداگانه با استفاده از شاخص های گیاهی مورد آنالیز قرار می گیرند و یا از روش تفاضل شاخص گیاهی استفاده می شود. مروری بر مطالعات گذشته نشان می دهد، با وجود توسعه شاخص های متعدد گیاهی توسط محققان، جهت استخراج پوشش گیاهی یا آشکارسازی تغییرات آن به طور معمول از شاخص های NDVI و EVI استفاده می شود. لذا، هدف از این مطالعه، مقایسه و بررسی ای جامع روی کارایی و قابلیت این دو شاخص در آشکارسازی تغییرات پوشش گیاهی در شرایط محیطی و آب و هوایی مختلف می باشد. برای این هدف، چندین منطقه نمونه با شرایط محیطی مختلف شامل گرمسیری، نیمه گرمسیری و مدیترانه ای واقع در مناطقی از کشورهای مالزی، ایران و ایتالیا انتخاب شدند. سپس، روش تفاضل شاخص با استفاده از چند سری تصویر ماهواره ای لندست-7 ETM+ و لندست-8 OLI مربوط به دو دوره زمانی مختلف در سال های 2001 و 2014 بکار برده شد. جهت ارزیابی دقت نقشه های به دست آمده، ماتریس در هم ریختگی ایجاد گردید و پارامترهای دقت کلی و ضریب کاپا محاسبه شدند. سپس برای مشخص شدن ماهیت خطاها در نتایج به دست آمده، خطاهای کمیسیون و امیسیون محاسبه شدند. آنالیزهای ارزیابی دقت نشان داد هر چند نتایج حاصل از روش EVI در برخی از مناطق نمونه قابل قبول می باشد، اما در تمامی مناطق نمونه با تنوع محیطی و آب و هوایی مختلف، روش NDVI نتایج بسیار بهتری را جهت آشکارسازی تغییرات پوشش گیاهی ارائه نموده است.

در این پژوهش، با تعداد 42 قطعه نمونه 2000 مترمربعی به شکل مستطیل و ابعاد 40*50 متر با استفاده از روش تصادفی-سیستماتیک و شبکه آماری500 ×1000 متری نسبت به آمار برداری از منطقه اقدام گردید. سپس با در دست داشتن آمار درختان و وضعیت پراکنش در طبقات قطری تعداد 30 اصله درخت شاخه زاد بلوط ایرانی با حداقل قطر جست 5 سانتی متر به صورت آمار برداری طبقه بندی تصادفی انتخاب و مشخصه هایی مثل تعداد جست، قطر جست، ارتفاع کل، ارتفاع تاج، قطر بزرگ و کوچک تاج آن ها اندازه گیری شد. درختان بلوط ایرانی موجود در منطقه به طبقات قطری 5 سانتیمتری تقسیم شده و در هر طبقه 3 درخت مورد اندازه گیری قرار گرفت. نمونه هایی نیز از اندام های مختلف درخت مثل لاشبرگ، تنه، سرشاخه و برگ تهیه و مقدار درصد کربن خالص در هرکدام از گونه ها در آزمایشگاه به طور مجزا محاسبه شد. برای تعیین میزان کربن موجود در خاک، نمونه خاک هر کدام از قطعات تهیه و در آزمایشگاه میزان کربن آلی در خاک اندازه گیری شد. نتایج این تحقیق نشان داد میزان کربن ترسیب شده در هر هکتار 8/27 تن بوده که 16 تن آن در خاک و 8/11 تن مربوط به اندام های مختلف درختان بلوط ایرانی می باشد که معادل 09/102 (95/58 تن در خاک و 14/43 تن در اندام های مختلف) تن دی اکسید کربن جذب شده در هکتار است. نتایج آزمون دانکن نشان داد بین کربن ترسیب شده در تنه با سایر قسمت های درختان و همچنین بین کلاسه های قطری مختلف چست ها اختلاف معنی داری وجود دارد. برآورد ارزش اقتصادی ترسیب کربن در این توده نشان داد که هر هکتار از جنگل بلوط 40 ساله ازنظر ترسیب کربن، ارزشی معادل 94/6193 دلار داشته که ارزش سالانه آن برابر 84/154 دلار است.

گیاهان مرتعی، نقش ارزنده ای در برآورده ساختن احتیاجات تغذیه ای دام های چرا کننده دارند. هدف این مطالعه، بررسی ارزش تغذیه ای چهار گونه گیاهیMalcolmia africana، Plantago lanceolata، Phlomis cancellata و Klasea latifolia در مراتع کوهپایه ایبالا جام شهرستان تربت جام بود. نمونه برداری از گیاهان به صورت تصادفی قبل از مرحله گلدهی انجام شد. از یک محیط کشت تهیه شده از مایع شکمبه گوسفند برای برآورد برخی پارامترهای تخمیری و تجزیه پذیری ماده خشک یا ماده آلی گیاهان استفاده شد. ترکیبات شیمیایی و معدنی گیاهان با استفاده از روش های استاندارد تعیین شدند. این گیاهان از ترکیبات شیمیایی و معدنی متفاوتی برخوردار بودند. بیشترین مقدار ماده خشک (92/18%)، پروتئین خام (37/22%) و منیزیم (24/8 گرم/کیلوگرم ماده خشک) مربوط به P. concellata، بیشترین مقدار ماده آلی (60/91%)، عصاره عاری از ازت (33/58%)، کربوهیدرات های غیر فیبری (01/47%) و عناصر کلسیم (08/14 گرم/کیلوگرم ماده خشک) و سدیم (23/4 گرم/کیلوگرم ماده خشک) مربوط به K. latifolia و نیز کمترین مقدار الیاف نامحلول در شوینده خنثی (93/26%) و اسیدی (20/21%) و لیگنین نامحلول در شوینده اسیدی (73/2%) مربوط به K. latifolia بود (05/0>P). در بین عناصر معدنی، بیشترین مقدار مربوط به پتاسیم (دامنه 75/32-61/11 گرم/کیلوگرم ماده خشک) بود. بیشترین مقدار فسفر (37/4 گرم/کیلوگرم ماده خشک) و پتاسیم (75/32 گرم/کیلوگرم ماده خشک) مربوط به P. lanceolata بود (05/0>P). بیشترین مقدار آهن (37/0 گرم/کیلوگرم ماده خشک) نیز در M. africana مشاهده شد (05/0>P). بالاترین مقدار حاصل از فراسنجه های تولید گاز (گاز 12، 24، 48، 72، پتانسیل و ثابت نرخ تولید گاز به ترتیب برابر 06/48، 93/61، 82/70، 41/74، 91/73، 093/0 میلی لیتر بود)، تجزیه پذیری ماده خشک (14/75%) و ماده آلی (47/78%)، مصرف ماده خشک (47/4 درصد وزن زنده بدن)، شاخص ارزش نسبی تغذیه ای (84/250) و شاخص کیفیت نسبی علوفه ای (67/256)، انرژی قابل متابولیسم (70/10 مگاژول/کیلوگرم ماده خشک)، انرژی خالص شیردهی (56/6 مگاژول/کیلوگرم ماده خشک)، اسیدهای چرب فرار کل (72/65 میلی مول/لیتر) و کمترین مقدار نیتروژن آمونیاکی (85/13 میلی گرم/دسی لیتر) مربوط به K. latifolia بود (05/0>P). به نظر می رسد که هر چهار گیاه مطالعه شده از ارزش تغذیه ای مناسبی برای دام های چراکننده برخوردار بوده؛ ولی ارزش تغذیه ای K. latifolia بیشتر از سایر گیاهان بود.

در این بررسی قارچ های جداشده از ریشه گیاه گل آفتابی Helianthemum ledifolium و خاک اطراف دنبلان صحرایی (Terfezia claveryi) از 10 منطقه مختلف در شهرستان گنبد کاووس واقع در استان گلستان مورد شناسایی قرار گرفت. شناسایی قارچ های دنبلان نمونه برداری شده با روش های مورفولوژیکی و مولکولی انجام گرفت. با استفاده از محیط کشت های سیب زمینی دکستروز آگار، عصاره مالت آگار و موراشیگ و اسکوگ و نگهداری در دمای 25 درجه سانتی گراد، 21 گونه ی قارچی متعلق به 13 جنس جداسازی شد. بیشترین جدایه ها به ترتیب مربوط به خاک اطراف آسکوکارپ های دنبلان صحرایی (T. claveryi) و ناحیه ریزوسفر گیاه گل آفتابی (H. ledifolium) بود. گونه-های قارچی از دو جنس Aspergillus و Fusarium فراوان ترین گونه های جداسازی شده از خاک اطراف دنبلان صحرایی بودند. گونه هایی از جنس های Acremonium، Paecilomyces، Polyschema و Ulocladium با کمترین فراوانی برای اولین بار از این مناطق جداسازی شدند. همچنین گونه Polyschema sclerotigenum برای نخستین بار از ایران گزارش گردید. نتایج آنالیز نمونه خاک های جمع آوری شده از مناطق مختلف دارای دنبلان نشان داد که در ساختار خاک و میزان آهک موجود اختلاف کمی وجود دارد و غالب نمونه خاک های جمع آوری شده از نوع بازی با 2/8 pH، غیر شور، با میزان مواد آلی کم، شنی و میزان آهک بالا هستند. در حالی که میزان فسفر در اکثر نمونه های خاک کم و تغییرات در مکان های نمونه برداری یکسان و اختلاف در بین آن ها از نظر آماری معنادار نبود.

مطالعه پوشش گیاهی در ارتباط با عوامل محیطی، یکی از جنبه های مهم در مدیریت و حفاظت اکوسیستم های طبیعی محسوب می شود. در این تحقیق به بررسی اثر ارتفاع از سطح دریا (در چهار طبقه: کمتر از 1600 متر، 1800-1600، 2000-1800 و بیشتر از 2000 متر) و جهت شیب (در چهار جهت اصلی: شمال، جنوب، شرق و غرب) بر خصوصیات رویشی و زایشی درختچه بادام کوهی شامل: تعداد در هکتار (تراکم)، ارتفاع متوسط، قطر تاج پوشش، تعداد جست، قطر قطورترین جست، درجه سلامت تنه و تجدید حیات طبیعی پرداخته شد. به منظور بررسی اثرات ارتفاع و جهت شیب بر خصوصیات رویشی از تحلیل GLM و آزمون LSD و به منظور تعیین همبستگی بین ارتفاع از سطح دریا با خصوصیات رویشی و تجدید حیات طبیعی درختچه بادام کوهی از ضرایب همبستگی پیرسون و اسپیرمن استفاده شد. نتایج نشان داد که اثر ارتفاع از سطح دریا بر کلیه خصوصیات رویشی مورد مطالعه درختچه بادام کوهی معنی-دار است (01/0 P<). نتایج مقایسه میانگین ها نشان داد که بیشترین تراکم و تجدید حیات طبیعی در طبقه ارتفاعی 2000-1800 متر و کمترین آن در طبقه ارتفاعی کمتر از 1600 متر واقع شده است. همچنین حداکثر ارتفاع درختچه در طبقه ارتفاعی کمتر از 1600 متر و حداقل آن در طبقات ارتفاعی 2000-1800 و بالاتر از 2000 متر بود. نتیجه تحلیل GLM نشان داد که بیشترین قطر تاج پوشش و سلامت تنه در ارتفاع کمتر از 1600 متر و جهت شمالی و کمترین آن در ارتفاعات میانی و بالا و جهات جنوبی و شرقی مشاهده شده است. نتایج تحلیل همبستگی نشان داد که بین ارتفاع از سطح دریا و تعداد جست همبستگی مثبت معنی دار و بین ارتفاع از سطح دریا و ارتفاع گیاه، قطر تاج پوشش درختچه و نیز سلامت تنه آن همبستگی منفی معنی داری وجود داشت.

یاه رمس (Haloxylon salicornicum (Moq. ) Bunge ex Boiss) گونه ای درختچه ای است که در بخشهای وسیعی از مناطق مرکزی ایران رویش دارد. سازگاری بالای این گونه به شرایط سخت محیطی و اهمیت آن در تثبیت شن، کنترل ریز گردها و کارکردهای دارویی، ایجاب می نماید تا با شناخت تنوع ژنتیکی آن، نسبت به انتخاب ژنوتیپ های برتر اقدام نمود. در این مطالعه تعداد 12 آغازگر مربوط به نشانگر داخلی ریز ماهواره ها برای ارزیابی تنوع ژنتیکی 30 ژنوتیپ رمس از سه منطقه جغرافیایی استان یزد استفاده شد. از بین 12 آغازگر تنها 4 آغازگر قادر به تکثیر 39 مکان ژنی با تولید باندهای واضح شدند که تعداد 32 باند، چند شکلی (5/79%) نشان دادند. متوسط میانگین مقادیر ضریب تنوع پذیری نی و شانون به ترتیب 451/0 و 643/0 تعیین گردید. آغازگرهای ISSR826 با 15 آلل وآغازگر SSR17 با 7 آلل باند به ترتیب بیشترین و کمترین مکان ژنی را تولید نمودند. تعداد آلل ها در هر جایگاه از 7 تا 15 آلل متغیر بود و با میانگین 9/7 محاسبه گردید. با استفاده از آنالیز خوشه ای بر مبنای ضریب الگوریتم UPGMA و ضریب تشابه جاکارد، جدایه ها با سطح تشابه 75% در 11 گروه قرار گرفتند. شاخص شانون، تجزیه و تحلیل مؤلفه های اصلی (PcoA) و تجزیه واریانس مولکولی (AMOVA) تفاوت معنی داری بین جداره های سه منطقه مشاهده شد. تجزیه واریانس مولکولی نشان داد بالاترین مقدار تنوع ژنتیکی (81%) در بین جدایه ها توزیع شده بود و تنوع ژنتیکی درون جدایه های مختلف 19 درصد تعیین گردید. بر پایه نتایج به دست آمده چنین اثبات می شود که تنوع ژنتیکی بالای درون جمعیت ها می تواند به علت توزیع بسیار نزدیک جوامع رمس در نواحی مورد مطالعه باشد.

راه و توجه به حمل ونقل جاده ای از مهم ترین نیازهای روستاییان است که به عنوان یکی از زیرساخت های مهم در توسعه یک منطقه محسوب می شود، بدون شک روستاها با توسعه راه های ارتباطی و به خصوص ایجاد بزرگراه ها، از امکانات بهتر و بیش تری برخوردار شده و معضلات و مشکلات آن ها نیز کاهش می یابد. در این پژوهش، مهم ترین پیامدها و عوامل تأثیرگذار بزرگراه خرم زال بر وضعیت جنگل نشینان با استفاده از روش تجزیه وتحلیل SWOT تدوین شد. به این منظور ابتدا با استفاده ازنظر کارشناسان امر نقاط قوت، ضعف، فرصت و تهدید احداث بزرگراه جمع آوری شده و با استفاده از روش SWOT مشخص شد که منطقه در وضعیت استراتژی رقابتی قرارگرفته و می توان با استفاده از نقاط قوت، اثرات نقاط تهدید پیش رو را تا حدی کنترل نمود. نتایج حاصل از این پژوهش نشان داد که تسهیل در عبور و مرور (وزن نهایی فاکتور= 04/245) مهم ترین عامل تأثیرگذار و قوت بر وضعیت جنگل نشینان است. تخریب پوشش جنگلی منطقه (وزن نهایی فاکتور= 09/192) و کاهش سطح جنگل ها (وزن نهایی فاکتور= 8/176) و جذب گردشگر (وزن نهایی فاکتور= 2/103) به ترتیب مهم ترین نقاط ضعف، تهدید و فرصت گزارش می شوند. ازنظر توسعه یافتگی می توان بیان داشت که منطقه موردبررسی علی رغم برخورداری از شبکه جاده ضعیف و ساده (α =-0. 25 β = 0. 5) از خدمات بالایی برخوردار بوده است.

در حالی که در سال های اخیر به دلایل متعدد بر میزان مسافرت، گردش و گردشگر افزوده شده، میزان معضلات و مشکلاتی که ناشی از این فعالیت در عرصه است نیز مورد توجه مدیران قرار گرفته است. با استفاده از نقاط حضور گردشگر در شهرستان جوانرود و مدل های تحلیل سلسله مراتبی (AHP) و جنگل تصادفی (RF)، شرایط استقرار گردشگران از جنبه آمایش سرزمین مورد بررسی قرار گرفت. در مدل جنگل تصادفی با استفاده از نقاط حضور گردشگر و تعداد 9 متغیر تأثیرگذار بر روی استقرار گردشگر، نواحی مطلوب جهت استقرار در تمام پهنه شهرستان بررسی شد. سپس با استفاده از تحلیل سلسله مراتبی، مناطق مناسب برای استقرار گردشگر از دیدگاه آمایش سرزمین بررسی شد. اعتبار سنجی مدل های مذکور با استفاده از آماره (ROC) انجام گرفت. شناسایی حد آستانه مطلوبیت با استفاده از آماره یادون انجام گرفت. بر اساس نتایج حاصل از حساسیت سنجی در مدل جنگل تصادفی، متغیرهای فاصله از جاده، فاصله از شهر و فاصله از معیار امنیت (پاسگاه و ایستگاه امداد و نجات) بیشترین تأثیر را بر روی استقرار گردشگر داشته اند. بر اساس نتایج حاصل از تحلیل سلسله مراتبی، معیارهای نزدیکی به شهر، شیب و فاصله از جاده در توسعه مدل نقش داشته اند. نتایج اعتبار سنجی مدل در روش جنگل تصادفی برابر 93/0 و در تحلیل سلسله مراتبی برابر 92/0 محاسبه گردید. 14/73 کیلومتر مربع در جنگل تصادفی، 53/203 کیلومتر مربع در روش تحلیل سلسله مراتبی و 67 کیلومتر مربع به صورت مشترک دارای مطلوبیت استقرار است. محدوده ای معادل 6 کیلومتر مربع از روش جنگل تصادفی برای استقرار فاقد ضوابط لازم است.

انار شیطان درختی به طور تقریبی همیشه سبز است که به دلیل گل های زیبا، مقاومت به دما و خشکی بالا، تثبیت شن های روان، درمان برخی بیماری ها و تهیه چوب قابل توجه است. در این مطالعه تفاوت میان جمعیت های انار شیطان هفت رویشگاه متفاوت از شهرستان جیرفت واقع در استان کرمان با استفاده از نشانگرهای مورفولوژیکی و فیزیولوژیکی ارزیابی و تحلیل گردید. نتایج نشان داد اکثر صفات مورد بررسی در رویشگاه های مورد مطالعه دارای اختلاف معنی دار بودند که نشان دهنده وجود تنوع در هر صفت می باشد. با افزایش ارتفاع از سطح دریا ارتفاع گیاه، طول و عرض برگ و وزن تر و خشک و قطر ساقه روندی کاهشی نشان دادند. همچنین بیشترین میزان فعالیت آنزیم های آنتی اکسیدان مربوط به برگ درختان مناطق عنبرآباد و گمرکان بود. ضرایب همبستگی بین صفات نشان داد بین برخی از صفات رویشی و صفات فیزیولوژیک همبستگی مثبت یا منفی معنی دار وجود دارد. در نهایت، می توان از این تنوع موجود در میان توده های جمع آوری شده در مناطق جنوب کشور به عنوان یک منبع ژنتیکی ارزشمند، برای کارهای اصلاحی استفاده کرد.

بررسی پایداری روند تغییرات پوشش گیاهی یکی از مهم ترین موضوعات مدیریت پوشش گیاهی در راستای توسعه پایدار است. انجام مطالعاتی دراین زمینه جهت انتخاب سیاست های مدیریتی مناسب برای سازگاری بیشتر با شرایط جدید ضروری به نظر می رسد. در این تحقیق تغییرات روند پویایی پوشش گیاهی استان فارس با استفاده از شاخص NDVI به دست آمده از MOD13Q1 در بازه زمانی 2001 تا 2017 مورد بررسی قرار گرفت. آزمون من کندال و تیل-سن در Earth Trends Modeler نرم افزار TerrSet و شاخص هورست در نرم افزار Arc GIS محاسبه، سپس نتایج با یکدیگر تلفیق شدند. روند Theil-Sen برای تحلیل آماری شیب تغییرات، همراه با آزمون Mann-Kendall برای معنی دار بودن این تغییرات، یک روش جدید برای بررسی روند تحلیل داده های سری زمانی NDVI است. با تلفیق نتایج تجزیه و تحلیل روند و نتایج شاخص Hurst، پایداری آینده در روند تغییرات NDVI نیز محاسبه شد. با توجه به تجزیه و تحلیل شاخص هورست، بیشتر تغییرات پوشش گیاهی در آینده مخالف با تغییراتی است که در گذشته اتفاق افتاده است. نتایج تحلیل روند تغییرات نیز بیانگر این است که رشد گیاه در مناطق کوهستانی به طور مداوم با نرخ بالاتر از مناطق دشت بهبود می یابد. در نهایت با تجزیه و تحلیل شاخص هورست و روند تغییرات پوشش گیاهی، بیشترین درصد تعداد پیکسل مربوط به ماه می با 1/41% در کلاس B می باشد. کلاس B بیانگر این است که روند بهبود جایگزین روند تخریب در منطقه شده است و این روند در آینده ادامه نخواهد داشت. در این ماه نواحی شمالی و نوار جنوبی استان دارای مقدار ماکزیمم ارزش عددی می باشد.

به منظور بررسی اثر تخریب جنگل و تبدیل آن به کاربری کشاورزی، تحقیقی در منطقه دشت ارژن-فارس با تکیه بر بعضی از ویژگی های زیستی خاک انجام شد. در همین راستا دو کاربری جنگل بلوط ایرانی و زمین کشاورزی زیر کشت با سابقه بیش از 20 سال در مجاورت هم مورد ارزیابی قرار گرفت. در هر کاربری نمونه های خاک از عمق 10-0 سانتی متر جمع آوری شد. بدین منظور 3 قطعه نمونه تصادفی با ابعاد 10×10 متر در هر کاربری پیاده و نمونه برداری انجام شد. بعد از انتقال نمونه های خاک به آزمایشگاه مشخصه های زیستی شامل تنفس پایه و برانگیخته میکروبی، کربن و نیتروژن بیوماس میکروبی، ضریب متابولیکی، شاخص قابلیت دسترسی به کربن، نسبت کربن بیوماس میکروبی به کربن آلی به انضمام آنزیم های اوره آز، آلکالین فسفاتاز، اسید فسفاتاز و دهیدروژناز مورد سنجش قرار گرفت. به منظور تجزیه و تحلیل آماری از آزمون تی غیرجفتی استفاده شد. نتایج نشان داد که مقادیر مشخصه های میکروبی خاک در توده جنگلی بلوط ایرانی حدود 2 تا 3 برابر بیشتر از کاربری کشاورزی است. اگر چه نسبت کربن بیوماس میکروبی به کربن آلی در کاربری جنگل بلوط حدود 10 درصد بالاتر بوده ولی ضریب متابولیکی و شاخص دسترسی به کربن در هر دو کاربری مشابه بود. از سوی دیگر، فعالیت آنزیم آلکالین فسفات از در زمین کشاورزی زیر کشت یونجه، به دلیل مصرف کودهای فسفاته، بیشتر از جنگل بلوط ایرانی بود در حالی که فعالیت سایر آنزیم ها دارای تفاوت معنی دار آماری نبود. نتایج این پژوهش به طور واضح نشان داد که حفظ جنگل های بلوط ایرانی در اکوسیستم ارزشمند زاگرس می تواند سبب حفظ کیفیت خاک شود.

در مدل های محیطی، گیاهان به عنوان بخشی مهم برای کنترل تغییرات محیط زیست در نظر گرفته می شوند. به منظور تبیین اهمیت پوشش گیاهی بر روی دمای سطح زمین (LST)، پیش پردازش های اولیه بر روی تصویر لندست 8 انجام گرفتو از روش پنجره مجزا برای تعیین دمای سطح استفاده شد. اختلاف دما با ایستگاه های سینوپتیک پیرامونی حدود 5/2 درجه محاسبه گردید؛ که تائید کننده دقت دمای محاسباتی بود. علاوه بر شاخص تراکم پوشش گیاهی (NDVI)، از متغیرهای دیگر مانند شاخص نمناکی (NDWI)، ارتفاع، جهت شیب، کاربری/پوشش و شاخص بار گرمایی (HLI) به منظور بارز سازی اثر پوشش گیاهی بر روی دما استفاده شد. نقشه کاربری/پوشش محدوده شهر با استفاده از 7 طبقه نمونه تعلیمی به روش طبقه بندی شبکه عصبی (MLP) به دست آمد. شاخص کاپای کلی82/0 محاسبه گردید. سپس نقاطی به صورت تصادفی به روش نمونه گیری طبقه ی به تفکیک 7 طبقه کاربری/پوشش استخراج و به دو دسته آزمون و آموزش تقسیم شدند. مقادیر متغیرهای ذکر شده به ازای این نقاط استخراج و از رگرسیون جنگل تصادفی برای بررسی اثر آن ها بر دمای سطح استفاده شد. کارایی مدل با استفاده از معیارهای میانگین قدر مطلق خطا (MAE)، میانگین مجذور خطا (MSE) و میانگین مجذور مربعات خطا (RMSE) ارزیابی و تائید شد. بر اساس حساسیت سنجی به روش میانگین کاهش دقت، شاخص تراکم پوشش گیاهی، جهت شیب و رطوبت به بیشترین تأثیر را بر روی توزیع دمای سطح داشتند. بیشترین دمای سطح با 29 درجه سانتی گراد برای مراتع بدون پوشش و کمترین آن با اندازه 25 درجه سانتی گراد مربوط به مناطق انسان ساخت شامل شهر جوانرود و روستاهای پیرامونی بود. نتایج این مطالعه نشان داد که شاخص تراکم پوشش گیاهی نقش بسیار مهمی در روند تغییرات دمای سطح زمین دارد.