تحقیقات جغرافیایی
سال:1386 | دوره:22 | شماره:4 (پیاپی 87) |تعداد مقالات:8

روش های رگرسیونی از تکنیک های پرکاربرد در تحلیل روند است. بسیاری تحقیقات بر روش های پارامتری تحلیل رگرسیون توجه بیشتری داشته اند. در حالی که تحلیل رگرسیون از روش های متعددی امکانپذیر است. در این پژوهش، ضمن معرفی سه روش رگرسیون خطی و با فرض خطی بودن رفتار دمای سالانه شهر تبریز، معادلات رگرسیون پارامتری (کمترین قدرمطلق انحراف ها و کمترین مربعات باقیمانده)، ناپارامتری و توزیع احتمال شرطی (روش بیزی) بر دمای سالانه شهر تبریز برازش داده شد. بهترین مدل بر اساس آماره t و نیز بر پایه میزان دقت و قطعیت روش ها، و با آزمون شهودی و نیز آزمون باقیمانده های مدل، رگرسیون ناپارامتری تشخیص داده شد. بر اساس این روش، افزایش سالانه دمای شهر تبریز 0.03 تا 0.04 (به طور متوسط 0.0345) درجه سلسیوس بوده است.

چگونگی رفتار زمانی- مکانی همدید پرفشار سیبری در محدوده (80-20 درجه شمالی و 140-40 درجه شرقی) با استفاده از داده های فشار تراز دریا پایگاه داده NCEP/NCAR در ساعت 12GMT، با تفکیک مکانی 2.5 درجه در یک دوره زمانی 56 ساله از اول ژانویه سال 1950 تا 31 دسامبر 2005 بررسی شد. هر یک از نقشه های فشار تراز دریا به یک ماتریس 25x41 تبدیل شد که در مجموع شامل 1025 یاخته است، سپس با در نظر گرفتن دوره زمانی 20454 روزه، یک پایگاه داده به ابعاد 20454x1025 با آرایش S به دست آمد. سطرهای این ماتریس (فشار تراز دریا بر حسب هکتوپاسکال)، نماینده زمان بر حسب روز و ستون های ماتریس نماینده مکان بر حسب فواصل 2.5 درجه قوسی هستند.بررسی ها نشان داد که پرفشار سیبری به عنوان یک سامانه همدید فصلی، از میانه مهرماه تا میانه فروردین ماه بر آسیا حاکم است و به سبب گستردگی زیاد از عوامل اصلی اقلیم اوراسیا در نیمه سرد سال است. برای داوری درباره بود و نبود این سامانه، بود و نبود همفشار 1024 هکتوپاسکال به دلیل تضمین پیوستگی زمانی و یکپارچگی مکانی معیار مناسبی است. آرایش مکانی پرفشار سیبری از یک سو به موقعیت مکانی، وسعت و شدت کم فشار جنب قطبی وابسته است و از سوی دیگر، به فلات تبت و پامیر بستگی دارد. به همین دلیل، پرفشار سیبری شکلی همانند مثلث نامنظم دارد. بر این اساس نقش پرفشار سیبری در آب و هوای ایران در نیمه سرد سال نه به شدت این سامانه، بلکه به شدت کم فشار جنب قطبی و به تبع آن رانده شدن پرفشار سیبری و زبانه های آن به درون ایران بستگی دارد.

امروزه به خاطر افزایش روزافزون جمعیت، به مناطق مسکونی و صنعتی جدید و ایمن بیشتری نیاز می باشد. یکی از راهکارهای اساسی در این زمینه تهیه نقشه های پهنه بندی خطر زمین لغزش به منظور کاهش آثار زمین لغزش ها از راه تعیین و مشخص کردن مناطق در خطر وقوع این پدیده است. از آنجایی که در وقوع یک زمین لغزش ترکیبی از چندین عامل نقش دارند، استفاده از یک سیستم تصمیم گیری چند معیاره (MCE) مفید است. هدف این تحقیق مدلسازی پهنه های خطر وقوع زمین لغزش با بهره گیری از تکنیک های سنجش از دور (RS)، سیستم اطلاعات جغرافیایی (GIS) و فرایند تحلیل سلسله مراتبی (AHP) در حوضه آبخیز لاجیم رود است. همچنین دقت مدل ارایه شده با اجرای آن در یک حوضه آبخیز مجاور (حوضه آبخیز ورکی) ارزیابی گردید. در آغاز، ابتدا تعداد 32 زمین لغزش با استفاده از اطلاعات به دست آمده از مدیریت آبخیزداری استان و انجام عملیات صحرایی شناسایی گردید. موقعیت این زمین لغزش ها با استفاده از دستگاه موقعیت یاب جهانی (GPS) ثبت گردید و در محیط GIS تبدیل به نقشه گردید.با تحلیل پرسشنامه های تکمیل شده در حین عملیات صحرایی، عوامل موثر تعیین و لایه های اطلاعاتی آنها در محیط نرم افزار Arc/View 3.2 تهیه شد. با استفاده از فرایند تحلیل سلسله مراتبی وزن و نرخ کلاسه های عوامل موثر به دست آمد و مدل نهایی در محیط GIS اجرا گردید و با طبقه بندی آن نقشه نهایی پهنه بندی خطر زمین لغزش در حوضه آبخیز لاجیم رود به دست آمد. سپس با اجرای همین مدل در حوضه آبخیز مجاور (ورکی) و ارزیابی انطباق حاصل با لایه پراکنش زمین لغزش ها، دقت مدل توسعه یافته تحلیل گردید. نتایج تحقیق نشان داد که 74% لغزش های رخ داده در حوضه آزمایش مدل، در طبقات خیلی پرخطر و پرخطر اتفاق افتاده است که دلیل بر دقت بالای مدل است.

جنگ و منازعه در آفریقا ریشه در استعمار این قاره دارد. استعمارگران برای تحقق اهداف خود دست به تقسیم قاره و ایجاد دولت هایی زدند که هیچ نوع سنخیتی با ملت های درون مرزها نداشت. در نتیجه، دولت ها پس از استقلال با مشکلات فراوانی مانند مرزهای مصنوعی، دولت غیرهژمونیک، ارتباط ضعیف بین دولت و جامعه مدنی، ایجاد یک نخبه دولتی طرفدار استعمار، ساختار اقتصادی و نهادهای سیاسی ضعیف روبه رو شدند که خود باعث ایجاد منازعات داخلی، منطقه ای و ایجاد کودتاهای فراوان و عوامل ریشه ای بحران گردید. جنگ سرد و تجهیز رژیم های حاکم به وسایل نظامی، یکی دیگر از علل تداوم بحران است. وجود بحران های انباشت و زمامداری و عدم توجه حاکمان به خواسته های ملت هایشان باعث بحران مشروعیت در اکثر رژیم های آفریقایی گردید که خود یکی دیگر از دلایل وجود منازعات در این قاره است. وجود منازعات در اشکال مختلف (منازعات مرزی، داخلی، کودتاها و ...) در این قاره هزینه های زیادی را مانند مرگ و میر، آوارگی، اتلاف منابع اقتصادی، انسانی و غیره تحمیل کرده است. این تحقیق با بررسی تفاوت های شکل گیری دولت در دو قاره اروپا و آفریقا با روش تحلیلی و آماری درصدد شناخت عوامل شکل گیری منازعات و شناسایی گونه های آن در قاره آفریقاست.

بر اساس تعریف آژانس مطالعات محیطی اروپا، خشکسالی وضعیتی تکراری است که در هر منطقه و با هر میزان بارش و در هر فصلی می تواند اتفاق بیفتد (هاگس، 2002، 1572). این پدیده یکی از بلایای طبیعی خطرناک برای زندگی بشریت است. از این رو، شناخت، بررسی، تحلیل و پیش بینی وقوع مجدد آن برای بسیاری از فعالیت های انسانی حیاتی است. در این مطالعه، ضمن بررسی و تحلیل خشکسالی (شاخص های فراوانی، شدت و تداوم)، وقوع مجدد آن برای سطح حوضه آبریز دریاچه ارومیه واقع در شمال غربی ایران نیز پیش بینی شده است. بدین منظور، ابتدا بارش های سالانه طی دوره آماری 1961 تا 2005 به کمک شاخص BMI به نمره های استاندارد تبدیل شد. سپس شدت دوره های تر و خشک و در قالب نمایه تجربی PDRI هر کدام در دو طبقه تعریف شدند. در مرحله بعد، جهت پیش بینی خشکسالی با استفاده از روش سری های زمانی به کمک مدل های خانواده SARIMA بارش های ماهانه با استفاده از نرم افزار آماری SPSS مدل سازی شده و بر اساس مناسب ترین مدل، برای 24 ماه آینده (تا سال 2007) پیش بینی صورت گرفته است. در پایان، بر اساس مقادیر پیش بینی شده، درجه شدت خشکسالی یا ترسالی تعیین شده است. نتایج تحقیق نشان می دهد که، میزان بارش سالانه سطح حوضه آبریز مذکور در سال های 7-2006 نرمال بوده و با روند صعودی همراه خواهد بود. از طرفی، عمده خشکسالی ها و ترسالی های آن مقطعی و تداوم کمتر از یک سال داشته است.

برای ارزیابی روند خشکسالی های اقلیمی زیر حوضه های زاینده رود، ابتدا داده های بارش ماهانه در دوره آماری ژانویه 1951 تا دسامبر 1999 با روش میانیابی به داده های پهنه ای تبدیل و سپس بر حسب مختصات زیر حوضه ها، بارش ماهانه هر یک، تفکیک گردید. برای ارزیابی خشکسالی های اقلیمی از روش شاخص بارش استاندارد (SPI) استفاده شد و این شاخص به صورت ماهانه برای هر یک از زیر حوضه ها محاسبه گردید. بر اساس آزمون پارامتری رگرسیون خطی، بارش زیر حوضه های زاینده رود، در هیچ ماهی دارای روند معنادار منفی نیست و روند مثبت نیز فقط در ماههای فوریه، مارس، مه و ژوئن مشاهده می شود. بارش ماه مارس در تمام زیر حوضه ها دارای روند مثبت است. با اعمال آزمون ناپارامتری مان- کندال بر روی ماتریس شاخص SPI مشخص شد که در ماههای ژانویه، آوریل، مه، ژوییه، اوت، اکتبر، نوامبر و دسامبر هیچ یک از زیر حوضه ها روند معناداری نشان نمی دهند. بالاترین روند در ماههای مارس، فوریه و ژوئن مشاهده می شود؛ به طوری که در ماه مارس تمام زیر حوضه ها دارای روند بوده اند.

هوازدگی سنگ های ساختمانی که در قلمرو نانومورفولوژی مطالعه می گردد، یکی از موضوع های مهم ژئومورفولوژی کاربردی است که در جهت بهره برداری صحیح، حفاظت و نگهداری و مرمت سنگ های ساختمانی پیشنهادهای ارزنده ای را  ارایه می نماید. در این مقاله به مطالعه نوع و شدت هوازدگی سنگ های نمای ساختمان در شهر مشهد پرداخته ایم. گرچه روش مطالعه عمدتا مبتنی بر اندازه گیری های میدانی است لیکن نوع و شدت هوازدگی در سنگ های مختلف و در جهات جغرافیایی متفاوت را بخوبی نشان می دهد. در این تحقیق مشخص شد که اگر چه سنگ گرانیت مقاومترین سنگ نمای ساختمان است، اما در شرایط اقلیمی شهر مشهد چنانچه توجه کافی به معماری نصب سنگ و مصالح مناسب همراه آن به عمل آید، سنگ تراورتن، از مقاومت کافی در برابر هوازدگی برخوردار خواهد بود. نوع هوازدگی ثبت شده بیشتر در جهت جغرافیایی جنوب و از نوع متلاشی شدن حرارتی و سپس انحلال است.