دین و سلامت
سال:1398 | دوره:7 | شماره:1 |تعداد مقالات:8

سابقه و هدف: فلج مغزی شایع ترین ناتوانایی حرکتی مزمن و یک عارضه عصبی شناختی در کودکان است. مادران مسلمان در مواجهه با این کودکان به خواندن دعاهای مختلف، توسل به اهل بیت (س) و تلاوت قرآن کریم می پردازند. در این راستا، مطالعه حاضر با هدف شناخت و تبیین تجربه مادران دارای کودک مبتلا به فلج مغزی از تلاوت قرآن کریم انجام شد. مواد و روش ها: در مطالعه کیفی حاضر، پنج مادر دارای کودک مبتلا به فلج مغزی بستری در بیمارستان ولیعصر فسا به روش نمونه گیری مبتنی بر هدف انتخاب شدند و تحت مصاحبه نیمه ساختاریافته قرار گرفتند تا زمانی که داده ها به اشباع رسیدند. تحلیل داده ها به روش تحلیل داده استقرایی صورت گرفت. شایان ذکر است که به منظور حمایت از صحت و استحکام داده ها، معیارهای مقبولیت، تاییدپذیری و انتقال پذیری در نظر گرفته شدند. یافته ها: از تحلیل داده های مطالعه حاضر سه گروه اصلی و هشت زیرگروه استخراج شد که عبارت بودند از: "اعجاز درمانگری قرآن" از زیرگروه های "بهبود جسمی-روانی مادر و کودک"، گروه "رشد معنوی" از زیرگروه های "پذیرش و تسلیم مشیت الهی"، "بازگشتی قهرمانانه" و "اطمینان داشتن به وجود حامی معنوی" و گروه "مدیریت جامع" از زیرگروه های "خودمدیریتی و انجام وظیفه"، "مدیریت موقعیت" و "نگاهی رو به جلو". استنتاج: مادران با توجه به شرایط سخت بیماری فلج مغزی و مشکلات فراوان در مراقبت از فرزندان مبتلا به آن، راهبرد تلاوت قرآن کریم را انتخاب نمودند و باور داشتند که تلاوت قرآن کریم منجر به توانمندشدن آن ها در ایفای نقش و کنترل نمودن موقعیت شده است. در این ارتباط، پیشنهاد می شود شرایط تلاوت قرآن کریم به عنوان یکی از راه کارهای قدرتمند تامین نیازهای مادران برای این گروه فراهم گردد.

سابقه و هدف: معنا در زندگی و کیفیت آن در بیماران ضایعه نخاعی اهمیت دارد. دینداری و سازه های روان شناسی مثبت می توانند در تبیین معنا در زندگی و کیفیت آن نقش داشته باشند. در این ارتباط، پژوهش حاضر با هدف تحلیل کانونی رابطه بین دینداری، امید و خوش بینی با معنا در زندگی و کیفیت آن در بیماران دچار ضایعه نخاعی انجام شد. مواد و روش ها: در پژوهش حاضر از روش همبستگی استفاده شد. جامعه آماری این پژوهش را بیماران ضایعه نخاعی شهر رشت در سال 1394 تشکیل دادند که از میان آن ها با استفاده از روش نمونه گیری در دسترس، تعداد 150 نفر به عنوان نمونه انتخاب شدند و به پرسشنامه های "امید" Snyder، "دینداری" خدایاری فرد، "خوش بینی" Schweizer و Koch، "کیفیت زندگی" سازمان جهانی بهداشت و "معنای زندگی" Steger پاسخ دادند. داده های جمع آوری شده به وسیله نرم افزار SPSS 18 و به شیوه ضریب همبستگی Pearson و تحلیل رگرسیون بنیادی تحلیل گردیدند. یافته ها: نتایج نشان دادند که امید (28 درصد)، دینداری (12 درصد) و خوش بینی (18 درصد) می توانند کیفیت زندگی و معناداری آن را تبیین کنند (0/01>P). استنتاج: دینداری و سازه های روان شناسی مثبت باعث افزایش توانمندی می شوند و افراد در صورت مواجهه با دشواری هایی همچون ضایعه نخاعی از شرایط مطلوب تری به لحاظ معنا و کیفیت زندگی برخوردار خواهند بود.

سابقه و هدف: بعد معنوی یکی از ابعاد سلامت است که به سبب فقدان تعریفی روشن و جامع از آن و وجود چالش در مفهوم پردازی آن با مشکل در اندازه گیری مواجه می باشد. در این راستا، پژوهش حاضر با هدف طراحی و ارزیابی ویژگی های روان سنجی ابزاری متناسب با معیارهای فرهنگی جامعه دانشجویان ایرانی به منظور بررسی سلامت معنوی آن ها انجام شد. مواد و روش ها: آزمودنی های پژوهش حاضر 390 نفر از دانشجویان دانشگاه های شهرستان گناباد بودند که به روش نمونه گیری تصادفی طبقه ای (با توجه به رشته تحصیلی آن ها) انتخاب شدند. در این مطالعه برای بررسی روایی پرسشنامه منبع کنترل سلامت معنوی از تحلیل عاملی به روش تجزیه به مولفه های اصلی و نیز از آلفای کرونباخ برای بررسی میزان پایایی استفاده گردید. یافته ها: نتایج تحلیل عاملی نشان دادند که با چرخش به روش واریماکس، چهار مولفه "زندگی معنوی فعال"، "ایمان/زندگی معنوی"، "معنویت انفعالی" و "رحمت الهی" آشکار می شود. همچنین مشخص شد که هم کل پرسشنامه و هم تمام خرده مقیاس های آن از ضریب پایایی بالایی برخوردار هستند. شایان ذکر است که بین نمره کل و مولفه های منبع کنترل سلامت معنوی (با توجه به جنسیت) تفاوت معناداری مشاهده نشد. استنتاج: نتایج گویای آن بودند که آزمون فارسی منبع کنترل سلامت معنوی از روایی و پایایی خوبی در میان دانشجویان برخوردار است.

سابقه و هدف: معنویت عاملی است که می تواند بر درک بیماران از سلامتی، بیماری و تعامل با دیگر انسان ها تاثیر بگذارد. بیماری HIV (Human Immunodeficiency Viruses) در زنان به دلیل داشتن وظایف مادری و باروری، استرس بیشتری را به همراه دارد و سازگاری با این بیماری در زنان مبتلا نسبت به مردان مشکل تر می باشد. مواد و روش ها: در این مطالعه کیفی سعی بر آن بود تا با استفاده از تحلیل محتوای قراردادی تجارب، درک معنوی و نقش آن در زندگی زنان مبتلا به HIV مثبت مورد بررسی قرار گیرد. بدین منظور 15 زن مبتلا به HIV مثبت مراجعه کننده به مرکز مشاوره بیماری های پرخطر بیمارستان امام خمینی شهر تهران در این مطالعه شرکت نمودند. شایان ذکر است که جمع آوری داده ها از طریق مصاحبه نیمه ساختاریافته عمیق انجام شد. یافته ها: در تجزیه و تحلیل مصاحبه ها، دو گروه معنویت گرایی پس از ابتلا در سه زیرگروه سازگاری با بیماری، اعتقاد به تقدیر الهی و داشتن رفتار مسئولانه برای کسب رضایت خداوند و گروه های معنویت و اتهام ناشی از ابتلا به بیماری با دو زیرگروه تنبیه الهی و احساس گناه استخراج گردید. استنتاج: با توجه به نقش معنویت در سازگاری و تحمل مشکلات ناشی از بیماری، انجام مداخلاتی مبتنی بر معنویت گرایی و باورهای دینی در زنان مبتلا به HIV و کاهش اتهام ناشی از بیماری در جوامع توصیه می شود. علاوه براین پیشنهاد می گردد مراقبین مراکز مشاوره رفتار های پرخطر، آموزش های لازم را در زمینه معنویت گرایی و سلامت معنوی دریافت نمایند و از باورهای دینی مبتلایان به منظور کمک به افشای بیماری، سازگاری با آن، مصرف داروها و کاهش رفتار های پرخطر و آسیب به جامعه استفاده نمایند.

سابقه و هدف: بیماری قلبی-عروقی یک بیماری مزمن است که هزینه گزافی را برای فرد و اجتماع به همراه دارد. در این ارتباط، پژوهش حاضر با هدف بررسی اثربخشی آموزش روان شناسی مثبت گرا با رویکرد اسلامی بر سرمایه های روان شناختی بیماران قلبی-عروقی انجام شد. مواد و روش ها: پژوهش نیمه آزمایشی حاضر در ارتباط با جامعه آماری بیماران قلبی-عروقی مراجعه کننده به مراکز درمانی شهرستان بابل در سال 1396 انجام شد. ابتدا با استفاده از روش نمونه گیری در دسترس، 24 نفر انتخاب گردیدند و به طور تصادفی در دو گروه آزمایش و شاهد جای گرفتند. اعضای گروه آزمایش در طول هشت جلسه هفتگی تحت آموزش روان شناسی مثبت گرا بر مبنای رویکرد اسلامی قرار گرفتند. شایان ذکر است که از پرسشنامه سرمایه روان شناختی Luthans (Questionnaies Psychological Capital) (2007) برای جمع آوری داده ها استفاده شد. یافته ها: نتایج آمار توصیفی و نمرات سرمایه های روان شناختی شرکت کنندگان در این مطالعه گویای بهبود وضعیت شرکت کنندگان گروه آزمایش نسبت به شرکت کنندگان گروه کنترل بود. نتایج آزمون t نیز نشان از آن داشتند که آموزش روان شناسی مثبت گرا با رویکرد اسلامی موجب بهبود معنادار میانگین نمرات سرمایه های روان شناختی در گروه آزمایش نسبت به گروه کنترل شده است (P≤ 0/001). استنتاج: براساس یافته ها: ی این پژوهش، آموزش روان شناسی مثبت گرا با رویکرد اسلامی، روشی موثر در بهبود سرمایه های روان شناختی بیماران قلبی-عروقی است. در سطح درمان بیماری ها همزمان با درمان های معمول طبی، مداخلات آموزشی روان شناسی مثبت گرا بر سرمایه روان شناختی نیز مفید خواهد بود.

سلامت معنوی (Spiritual Health) از اهمیت به سزایی در زندگی انسان برخوردار می باشد؛ تا جایی که در سال های اخیر، سازمان جهانی بهداشت به آن توجه ویژه ای داشته است. قرآن کریم خود را به عنوان نسخه شفابخش روح انسان معرفی کرده است. در ادبیات قرآنی، سلامت روحی یا معنوی با کلیدواژه "قلب" گره خورده و از قلب سلیم و قلب مریض سخن به میان آمده است. در این راستا هدف از مطالعه حاضر، تحلیلی بر معناشناسی قلب سلیم است تا به عنوان یک رهیافت قرآنی در شناخت سلامت معنوی، مقدمه ای باشد برای مطالعات تطبیقی میان این شاخص ها و شاخص های سلامت معنوی مورد نظر سازمان جهانی بهداشت. با توجه به موارد بیان شده، پژوهش حاضر در پی پاسخ به این سوال است که "مهم ترین شاخص های قلب سلیم در قرآن به عنوان رهیافتی در سلامت معنوی کدام موارد هستند؟ در این پژوهش از روش تحلیل محتوا استفاده شد و با جستجوی کلیدواژه های "قلب" و "سلامت" در منابع اسلامی و نرم افزارهای "جامع التفاسیر" و "جامع الاحادیث" و همچنین در پایگاه های اسنادی داخلی و خارجی، داده های مرتبط با هدف مقاله جمع آوری گردید و مورد تحلیل محتوایی قرار گرفت. لازم به ذکر می باشد که قلب سلیم 14 نشانه معنوی دارد که عبارت هستند از: قلب ابراهیمی، متقی، نرم خو، پندپذیر، خاشع، منیب، هراسان، رئوف، متواضع، حی، ذاکر، هدایت یافته و گشاده. نتایج حاکی از آن بودند که قلب در قرآن همان روح غیرمادی انسان بوده و قلب سالم به معنای روح سالم می باشد. مطالعات دقیق تر تطبیقی میان سلامت معنوی رایج در طب جدید و سلامت معنوی قلب در قرآن می تواند رهیافت جدیدی را در حیطه روش تشخیص، درمان و مراقبت در حوزه سلامت معنوی بگشاید.

نتایج متناقضی در مورد مصرف شیر و خطر بیماری های قلبی-عروقی (CVD: Cardiovascular Disease) گزارش شده است. مطالعه حاضر یک پژوهش مروری می باشد که با استفاده از یافته ها: ی تحقیقات علمی، آیات قرآن کریم و احادیث در ارتباط با تاثیر مصرف شیر بر سلامت و بروز CVD انجام شده است. با توجه به نتایج منابع علمی، نه تنها ارتباط معنا داری بین مصرف شیر (پرچرب و یا کم چرب) با بروز بیماری های قلبی-عروقی مشاهده نشده است؛ بلکه در مطالعات گوناگون، تاثیر مفید مصرف شیر (حتی پرچرب) بر سلامت انسان گزارش گردیده و در کتب اسلامی نیز به آن اشاره شده است. از نظر مکانیسم اثر، به طور دقیق مشخص نمی باشد که چگونه مصرف شیر خطر ابتلا به CVD را افزایش می دهد. افزایش سطح کلسترول LDL (Low-density Lipoprotein) به عنوان عامل افزایش خطر ابتلا به CVD مطرح می باشد؛ اما مشاهده شده است که شیر با افزایش همزمان سطح کلسترول HDL (High-density Lipoprotein)، اثرات منفی ناشی از سطح کلسترول LDL بالا بر سلامت را جبران می کند. شایان ذکر است که در مطالعات صورت گرفته، نقش سایر عوامل در این ارتباط نیز ذکر شده است. بررسی های انجام شده بر این مهم تاکید می کنند که انجام مطالعات بیشتر به منظور بررسی رابطه بین مصرف شیر و شیوع بیماری های قلبی-عروقی، لازم و ضروری می باشد؛ زیرا با توجه به آیات قرآن کریم، احادیث و روایات، شیر دوای بیماری است و نه عامل ایجادکننده آن. با توجه به آنچه ارائه گردید، این نتیجه به دست می آید که از مطالب قرآن و منابع اسلامی می بایست به عنوان راهنمایی برای شناخت دقیق و یافتن حقایق علمی نهفته در یک موضوع بهره برد.

از دیدگاه پرستاری جامع نگر، انسان موجودی چندبعدی است که بعد معنوی در مرکز این ابعاد قرار داشته و تأثیر به سزایی بر کسب سلامتی دارد. معنویت و مراقبت معنوی جزء لاینفک مراقبت کل نگر در پرستاری محسوب شده و توجه به آن می تواند نقش مهمی در بهبود بیماران و دستیابی به اهداف سلامتی داشته باشد. در مطالعه حاضر سعی شده است با مروری بر متون موجود منتشرشده در بازه زمانی سال 2000 تا 2018، جایگاه و نقش مراقبت معنوی در پرستاری بررسی گردد تا از این طریق، اهمیت آموزش مراقبت معنوی در ارتقای صلاحیت های حرفه پرستاری مشخص شده و زمینه برای مطالعات بیشتر فراهم گردد. مطالعات بررسی شده حاکی از آن هستند که مفهوم معنویت و مراقبت معنوی در سیستم سلامت همچنان به صورت مفهومی ذهنی، مبهم و پیچیده باقی مانده است. نتایج اغلب مطالعات نشان داده اند که آموزش تأثیر زیادی بر پیشرفت و تکامل مراقبت معنوی در پرستاری دارد و برای افزایش قدرت پرستاران در تیم سلامت لازم است توجه بیشتری به امر آموزش مراقبت معنوی به عنوان یک ضرورت معطوف گردد. با توجه به نتایج مطالعات بررسی شده پیشنهاد می شود مدیران، برنامه ریزان و مربیان پرستاری با تدوین خط مشی های مورد نیاز جهت آموزش مراقبت معنوی، زمینه را برای ارتقای عملکرد حرفه ای پرستاران فراهم نمایند؛ زیرا مراقبت معنوی، بخش تفکیک ناپذیر زندگی حرفه ای پرستاران می باشد؛ بنابراین مورد توجه قراردادن ابعاد این مراقبت در این حرفه ضرورت دارد.