دین و سلامت
سال:1397 | دوره:6 | شماره:2 |تعداد مقالات:8

سابقه و هدف: مطالعات نشان می دهند که درمان ها و مداخلات مبتنی بر فنون معنوی نقش مهمی در ایجاد آرامش روانی بیشتر در بیماران مبتلا به بیماری های مزمن دارند. در این راستا، پژوهش حاضر با هدف بررسی اثربخشی آموزش مدیریت استرس با محتوای معنویت درمانی ایرانی-اسلامی بر شدت درد و علائم بیماری در زنان مبتلا به فیبرومیالژی انجام شد. مواد و روش ها: مطالعه حاضر در قالب یک پژوهش نیمه آزمایشی دوگروهی (یک گروه آزمایش و یک گروه کنترل) سه مرحله ای شامل: پیش آزمون، پس آزمون و پیگیری اجرا شد. از جامعه آماری زنان مبتلا به فیبرومیالژی، 30 بیمار انتخاب شدند و به طور تصادفی به گروه آزمایش (15=n: تحت برنامه آموزشی مبتنی بر مدیریت استرس با محتوای معنویت درمانی ایرانی-اسلامی طی 12 جلسه گروهی به صورت یک بار در هفته) و گروه کنترل (15=n) تقسیم گردیدند. شایان ذکر است که تمامی شرکت کنندگان پرسشنامه تشخیص شدت درد (BPI: Brief Pain Inventory) را در سه مرحله خط پایه، پس از اجرای معنویت درمانی ایرانی-اسلامی و در مرحله پیگیری تکمیل کردند. یافته ها: نتایج تحلیل واریانس با اندازه گیری مکرر نشان داد که برنامه مبتنی بر مدیریت استرس با محتوای معنویت درمانی ایرانی-اسلامی پس از مداخله و پیگیری (45 روز پس از سنجش خط پایه) بر کاهش شدت درد و ابعاد حسی و واکنشی در مراحل پس آزمون و پیگیری تاثیر معناداری داشته است (01/0>P). استنتاج: مطابق با نتایج این پژوهش، آموزش مدیریت استرس با محتوای معنویت درمانی ایرانی-اسلامی و به شیوه گروهی، روش موثری برای کاهش شدت درد در زنان مبتلا به بیماری فیبرومیالژی می باشد.

سابقه و هدف: مطالعات نشان می دهند که حضور در نماز جماعت اثرات سازنده ای بر هدایت معنوی و آرامش روانی افراد دارد. در این راستا، مطالعه حاضر با هدف بررسی عوامل اثرگذار بر حضور دانشجویان دانشگاه علوم پزشکی مازندران در نماز جماعت ظهر در مسجدالنبی (ص) انجام شد تا ضمن تحلیل عوامل موثر، راه کاری در راستای رونق بخشیدن به این فریضه الهی ارائه شود. مواد و روش ها: در این مطالعه توصیفی-مقطعی از مجموع جامعه آماری که 4000 دانشجوی مشغول به تحصیل در مجتمع دانشگاهی پیامبر اعظم (ص) در سال 1394 بودند، 500 نفر با استفاده از روش نمونه گیری تصادفی-طبقه ای انتخاب شدند. ابزار جمع آوری داده ها پرسشنامه ای شامل: اطلاعات دموگرافیک و عوامل اثرگذار بر شرکت در نماز جماعت بود که روایی و پایایی آن مورد تایید می باشد. در این مطالعه تجزیه و تحلیل داده ها با استفاده از نرم افزار SPSS 20 صورت گرفت. یافته ها: نتایج آزمون های آماری نشان دادند که بین متغیرهای مورد مطالعه شامل: عوامل خانوادگی، گرایش دوستان، مشارکت مسئولان، تداخل زمانی با ساعت کلاس، انگیزه شخصی و سطح تحصیلات با میزان حضور در نماز جماعت رابطه معناداری وجود دارد. استنتاج: با توجه به نتایج این پژوهش حمایت از دانشجویان، تنظیم ساعت کلاس و مشارکت بیشتر اساتید در ایجاد انگیزه و ترغیب دانشجویان به انجام این فریضه الهی اثرگذار بوده و مسئولان دانشگاه می توانند با برنامه ریزی بهتر، زمینه حضورحداکثری دانشجویان در نماز جماعت را فراهم آورند.

رشد و نمو جنین یکی از مهم ترین و ظریف ترین مراحل زندگی انسان است که اسرار و شگفتی های فراوان آن حیرت انگیز می باشد. پزشکان و دانشمندان مسلمان طب ایرانی براساس مبانی مورد قبول خویش روند تکامل جنین را شرح داده اند. با فهم مراحل این تکامل می توان دلایل بسیاری از ناهنجاری های جنینی را شرح داد. در این ارتباط، پژوهش حاضر با هدف بررسی تکوین جنین از منظر منابع دینی و طب ایرانی با محوریت نقش "قوا" به عنوان یکی از عوامل اثرگذار بر تکوین جنین از نظر حکمای طب ایرانی انجام شد. پژوهش حاضر به روش کیفی (تحلیل محتوا) و با تمرکز بر متون دینی و کتب مرجع طب ایرانی انجام شده است. شایان ذکر می باشد که در این مطالعه تمامی یافته ها فیش برداری، جمع آوری و دسته بندی شدند. در روند تکامل جنین نیروهایی (قوا) نقش دارند که به سه دسته طبیعی، نفسانی و حیوانی تقسیم می شوند. دو نیروی مولده و مصوره که در کار بقای نسل هستند، از قوای طبیعی با منشا کبد ی می باشند که وظیفه قوه مولده، تولید منی و وظیفه قوه مصوره، صورتگری اعضا است. با تبیین نقش دقیق نیروهای مختلف در روند تکوین جنین با توجه به دیدگاه کل نگر دانشمندان طب ایرانی و منابع دینی و نیز نتایج شگفت آوری که علم جنین شناسی و ژنتیک بدان دست یافته است می توان گفت که با تقویت این نیروها شاید بتوان از برخی از ناهنجاری های جنینی پیشگیری کرد.

سابقه و هدف: سنجش استنادی مقالات یک نشریه، روشی برای محک زدن درجه اعتبار و اصالت مقالات علمی آن به شمار می رود. در این ارتباط، پژوهش حاضر به تحلیل استنادی مقالات نشریه دین و سلامت از سال 1392 تا 1396 پرداخته است تا اولین سنجش از تولیدات علمی نشریه مذکور را ارائه دهد. مواد و روش ها: پژوهش مقطعی حاضر که از نوع پیمایشی می باشد، در ارتباط با نه شماره از نشریه دین و سلامت که از طریق سایت مجله و نیز دسترسی به نسخه های چاپی گردآوری شدند، انجام شد. در این مطالعه 76 مقاله و 2490 منبع اطلاعاتی بررسی گردیدند. همچنین، داده های جمع آوری شده با استفاده از شاخص های آمار توصیفی شامل: فراوانی و درصد فراوانی با استفاده از نرم افزار SPSS 20 تجزیه و تحلیل شدند. یافته ها: نتایج نشان دادند که بیشترین منابع اطلاعاتی (2/30 درصد) مربوط به سال های 2012-2008 می باشند و استناد به قرآن پس از مقالات انگلیسی و مقالات و کتب فارسی جایگاه چهارم را به خود اختصاص داده است. باید خاطرنشان ساخت که بیشترین میزان مشارکت به گروه آموزشی روان شناسی (7/14 درصد)، معارف اسلامی (5/9 درصد) و علوم تربیتی (8/7 درصد) اختصاص داشت. شایان ذکر است که بیشتر مقالات منتشرشده از نوع پژوهشی (2/84 درصد) بودند. استنتاج: پژوهشی بودن و بالا بودن سهم مقالات از سایر دانشگاه ها و انتشار منظم از نقاط قوت نشریه دین و سلامت محسوب می شود؛ اما بالا بودن سهم نویسندگان غیر از رشته های معارف اسلامی و پزشکی، پایین بودن میزان سهم مقالات گزارش کوتاه و نیز پایین بودن نرخ استناد به مقالات چاپ شده در نشریه مواردی هستند که در انتشار مجله دین و سلامت باید به آن ها توجه شود.

مطالعه حاضر با هدف تدوین و ارائه مدل مداخله درمانی دین محور براساس آموزه های اسلامی با عنوان "از قلب سلیم تا قلب سالم" جهت کاهش میزان افسردگی، اضطراب و استرس بیماران قلبی دارای پیوند عروق کرونر قلب (CABG: Coronary Artery Bypass Grafting) صورت گرفت. بیماران قلبی-عروقی پس از انجام اعمال جراحی بای پس به درجات مختلف افسردگی، اضطراب و استرس دچار می شوند. راه کارهای مختلفی مانند دارودرمانی، درمان های معمول روان شناسی و غیره برای کاهش میزان این اختلالات توسط متخصصان به کار گرفته می شود. آنچه در این مطالعه تازگی دارد، آماده سازی و استفاده از یک نوع مداخله دین محور برای کاهش میزان این اختلالات در بیماران قلبی است. بررسی متون قرآنی و دینی نشان می دهند که می توان براساس ویژگی های قلب سلیم به عنوان پیش نیاز قلب سالم و راهی برای درمان قلب بیمار و برگرداندن سلامت به قلب، تا حدود زیادی به کاهش این اختلالات و سلامت قلب در این بیماران کمک نمود. بدین منظور، در این پژوهش علاوه بر بررسی متون علمی در مورد بیماری های قلبی-عروقی و بیماران دارای پیوند عروق کرونر قلب و نیز گردآوری عوامل موثر در پدیدآمدن و تداوم این بیماری، متون اسلامی-قرآنی، احادیث و روایات به منظور یافتن عوامل اثرگذار و مسیرهای تقرب به قلب سلیم به معنای قرآنی آن به ویژه عوامل دینی/معنوی، روانی و اجتماعی مورد بررسی قرار گرفتند. در ادامه، عوامل مشاهده شده در متون قرآنی و دینی به صورت یک مدل نظری با عنوان "از قلب سلیم تا قلب سالم" تدوین شدند و براساس این مدل یک نوع مداخله درمانی دین محور براساس ویژگی های قلب سلیم برای کاهش افسردگی، اضطراب و استرس در این بیماران پیشنهاد گردید.

سابقه و هدف: دروس معارف اسلامی از دروس مهم در دانشگاه ها محسوب می شوند و تجربه دانشجویان از دوره های این دروس می تواند بر جهت گیری مذهبی و پیشرفت درسی آن ها تاثیرگذار باشد. در این ارتباط، مطالعه حاضر با هدف تعیین رابطه تجربه کیفیت دوره آموزشی با جهت گیری مذهبی و پیشرفت تحصیلی در دروس معارف دانشگاه علوم پزشکی زنجان در سال تحصیلی 96-1395 انجام شد. مواد و روش ها: مطالعه حاضر به روش توصیفی-همبستگی در ارتباط با جامعه آماری پژوهش که تمامی دانشجویان مقطع کارشناسی و دکترای عمومی دانشگاه علوم پزشکی زنجان در سال تحصیلی 96-1395 بودند، انجام شد. حجم نمونه با استفاده از روش کوکران معادل 315 نفر تعیین گردید که به صورت نمونه گیری طبقه ای مورد مطالعه قرار گرفتند. برای جمع آوری داده ها از پرسشنامه تجربه کیفیت دوره آموزشی و جهت گیری مذهبی Allport استفاده شد. همچنین از نمرات دروس معارف اسلامی به عنوان معیار پیشرفت درسی دانشجویان استفاده گردید. تجزیه و تحلیل داده ها نیز با استفاده از آمار توصیفی و آزمون های همبستگی Pearson و رگرسیون چندگانه در نرم افزار SPSS 22 انجام شد. یافته ها: بر مبنای نتایج بین تجربه دوره (نمره کل) و مولفه های تکالیف مناسب، تدریس مناسب و تاکید بر استقلال با جهت گیری مذهبی درونی و بیرونی رابطه وجود داشت (001/0=P). همچنین بین تجربه دوره (نمره کل) و مولفه های تکالیف مناسب، تدریس مناسب، ارزیابی مناسب و مهارت های عمومی با پیشرفت تحصیلی دانشجویان در دروس معارف اسلامی رابطه مشاهده گردید. نتایج آزمون رگرسیون نیز حاکی از آن بودند که تجربه دوره (نمره کل) و مولفه های تدریس مناسب، تکالیف مناسب و تاکید بر استقلال، توان تبیین جهت گیری مذهبی را دارند. همچنین تجربه دوره، تدریس مناسب، تکالیف مناسب و ارزیابی مناسب از توان تبیین پیشرفت تحصیلی در دروس معارف اسلامی برخوردار بودند. استنتاج: تجربه مطلوب دانشجویان از دوره آموزشی در جهت گیری مذهبی و پیشرفت تحصیلی آن ها نقش دارد.

پژوهش حاضر با تحلیل نگرش توحیدی پیامبر اکرم (ص) به ماهیت بیماری در انسان، مبانی و مولفه های این نگرش و آثار آن در روح و روان بیمار و فرایند درمان را تبیین کرده است. در حقیقت، هدف از پژوهش حاضر ارائه الگویی معنوی برای ارتقای معنوی بیماران و استفاده بهینه از فرصت بیماری و نیز کمک کردن به فرایند درمان می باشد. باید خاطرنشان ساخت که این پژوهش به صورت تحلیلی-اسنادی انجام شده است. یافته های حاصل از پژوهش نشان دادند که پیامبر اکرم (ص) بیماری را مستند به اراده الهی دانسته و اهداف آن را تطهیر انسان و رشد او در اثر توجه به ناپایداری دنیا و ره توشه گرفتن برای سرای ابدی معرفی نموده است. مومنان درد بیماری را با امید به ثواب الهی و آثار دنیوی، معنوی و اخروی آن بهتر تحمل می کنند و در نهایت همچون غیرمومنان یا بهبود خواهند یافت (با این تفاوت که با طهارت و رغبت بیشتری به کسب معنویات به زندگی بازمی گردند) و یا از دنیا می روند؛ اما به سوی رحمت الهی. البته مطابق با روایات نبوی، هیچ مومنی نباید خود طلب بیماری کند؛ بلکه وظیفه دارد برای درمان بیماری خود تلاش های لازم را انجام دهد و در صورت بیمارشدن از این نگرش استفاده کند. نتایج این پژوهش می تواند در راستای رشد معنوی در استفاده از فرصت بیماری به کار رود و از سوی دیگر در بهبود بیماری و یا تسکین آلام بیمار موثر واقع شود.

یکی از آموزه های طبی در متون اسلامی، رهنمودهای مراقبتی و بهداشتی در مورد موی سر است. محدثان و فقیهان در آثار خود فصولی را به مسائل مربوط به پوست و مو اختصاص داده و به راه های درمان آن اشاره نموده اند. در این راستا، پژوهش حاضر به شش راهبرد مهم در گستره مراقبت از پوست و مو دست یافت که از اهمیت بالایی در بهداشت و سلامت مو برخوردار می باشند. پژوهش تحلیلی-اسنادی و مفهومی حاضر با هدف شناسایی ابعاد رهنمودهای مراقبت از بهداشت و سلامت موی سر و استنباط راهبردهای اسلامی در این گستره با تاکید بر آموزه های روایی طبی و نیز تقارن و تطبیق با داده های علوم پزشکی انجام شد. در این راستا، ابتدا با مراجعه به کتب حدیث معتبر مانند "الکافی، وسائل الشیعه و مستدرک الوسائل" احادیث مربوط به مراقبت از موی سر استخراج شدند. در ادامه پس از حذف روایات ضعیف و کشف روایات صحیح و موثق، ابعاد و محورهای مراقبت از بهداشت و سلامت مو مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفتند. یافته های پژوهشی احادیث طبی نشان می دهند که بین محورهای بهداشتی در آداب مراقبت از موی سر همچون نظافت، استحمام، آراستن، کوتاه نگه داشتن، شانه زدن و فرق گرفتن با جهت گیری سلامت جسمی و مداخلات معنوی همبستگی و ارتباط وجود دارد؛ از این رو استفاده از راهبردهای اسلامی مراقبتی می تواند در درمان های مرتبط با پوست و مو و در نتیجه کاهش هزینه های دارو و درمان و ارتقای سلامت اثرگذار باشد.