پژوهش و توسعه جنگل
سال:1397 | دوره:4 | شماره:1 |تعداد مقالات:9

ریزوسفر خاک منطقه ای با حداکثر فعالیت آنزیمی است و فعالیت آنزیمی آن به طور اصلی تحت تاثیر فعالیت ریشه های گیاهان است. فعالیت آنزیم اوره آز شاخص معدنی سازی نیتروژن آلی و تنظیم پویایی نیتروژن خاک است. هدف این تحقیق بررسی تغییرات فعالیت مطلق و ویژه اوره آز موجود در ریزوسفر کشت خالص و آمیخته بلندمازو و پلت در طی فصول مختلف است. 18 ریزوترون با قابلیت نمونه گیری از مکان های مختلف ریزوسفر در زمان های متوالی طراحی و ساخته شد. سه تیمار کشت دارای پنج تکرار و تیمار کنترل دارای سه تکرار بود. نتایج نشان داد که فعالیت مطلق و ویژه اوره آز بین تیمارهای کشت و فصول مختلف در سطح احتمال 95 درصد دارای اختلاف معنی دار است. در تیمارهای کشت فعالیت مطلق اوره آز از پاییز 94 تا تابستان 95 به مقدار 18.0 درصد و فعالیت ویژه اوره آز به مقدار 23.5 درصد روند افزایشی را نشان داد.کشت آمیخته بیشترین مقدار و تیمار کنترل کمترین مقدار فعالیت اوره آز را در تمامی فصول به خود اختصاص دادند. مقدار فعالیت اوره آز در تمامی تیمارها در فصل زمستان کاهش محسوس داشت. کشت آمیخته به دلیل حضور دو گونه با ساختارهای متفاوت ریشه دوانی، ایجاد آشیان های اکولوژیک مکمل در فضای خاک کرده است که موجب افزایش قابل توجه فعالیت آنزیمی اوره آز در فضای ریزوسفر و زی توده ریشه شده است.

این پژوهش در جنگل های نوژیان خرم آباد انجام شد و توده های دچار تخریب (تنک) با توده های کم تر تخریب یافته (متراکم) از سه جنبه ساختاری تنوع گونه ای، الگوی مکانی و تنوع ابعاد مورد مقایسه قرار گرفتند. ابتدا بر اساس اطلاعات موجود و جنگل گردشی، دو طبقه تراکمی کمتر و بیشتر از 35 درصد از نظر تراکم تاج پوشش مرزبندی شد. سپس در هرکدام از لکه ها 10 قطعه نمونه یک هکتاری با شرایط فیزیوگرافی مشابه، برداشت شد. تنوع گونه ای در این توده ها کم است اما به طورکلی تنوع در توده های کمتر تخریب یافته بیشتر از توده های تنک است. از بین شاخص های تنوع گونه ای، شاخص مارگالف بیشترین تفاوت را نشان داد. در ارتباط با الگوی پراکنش، شاخص های میانگین جهت و زاویه یکنواخت نتایج مشابهی مبنی بر پراکنش تصادفی اغلب گونه ها در هر دو نوع توده نشان می دهند.بر اساس شاخص چیرگی گونه های بلوط ایرانی، کیکم و گلابی وحشی غالب و دیگر گونه ها مغلوب هستند. به طورکلی میانگین شاخص تمایز بیانگر تفاوت زیاد تاج پوشش در توده های مختلف است که این اختلاف در توده های متراکم بیشتر است. بر اساس نتایج، ساختار توده های کمتر تخریب یافته از جنبه های مختلف در وضعیت مطلوب تری قرار دارد. ازآنجاکه شرایط فیزیوگرافی این توده ها مشابه است، می توان عوامل انسانی را علت اصلی تفاوت آشکار این توده ها دانست و در صورت کاهش این عوامل و همچنین حفاظت و حمایت توده های تخریب یافته، وضعیت این توده ها به حالت مطلوب تر سوق داده شود.

این تحقیق با هدف بررسی مقدار جذب فلزات سنگین در خاک و برگ بلوط ایرانی در بزرگراه الشتر- خرم آباد انجام گرفت. به همین منظور در روی پنج ترانسکت در فاصله های صفر، 500 و 1000 متری دو طرف جاده قطعات نمونه 10×10 متر پیاده شدند. در داخل قطعات نمونه 30 نمونه خاک به صورت ترکیبی و همچنین به طور تصادفی از درختان در تمامی جهت های تاج 30 نمونه برگ جمع آوری شد. بعد از آماده سازی نمونه ها مقدار غلظت فلزات سنگین سرب، مس و روی خاک و برگ با استفاده از دستگاه جذب اتمی اندازه گیری شد. نتایج نشان داد که غلظت فلزات سنگین در خاک با افزایش فاصله از جاده کاهش یافته بود. مقادیر میانگین غلظت عناصر در خاک در فاصله های صفر، 500 و 1000 متر به ترتیب برابر با 4.6، 2.65 و 3 برای سرب، 56.13، 55.38 و 55.32 برای روی و 44.81، 45.34 و 38.00 میلی گرم بر کیلوگرم برای مس به دست آمد. همچنین مقادیر غلظت این عناصر در برگ به ترتیب 0.5، 0.4 و 0.2 برای سرب، 34.6، 57.3 و 38.00 برای روی و 8.5، 7.3 و 8.6 میلی گرم بر کیلوگرم برای مس حاصل شد. همچنین نتایج نشان داد که بین مواد آلی و مس خاک در سطح پنج درصد همبستگی منفی معنی داری وجود دارد. مقادیر غلظت فلزات سنگین در برگ درختان بلوط ایرانی از مقادیر استاندارد جهانی کمتر بوده و این گونه درختی می تواند فلزات سنگین را در خود تجمع دهد.

در یک جنگلکاری پایدار علاوه بر انتخاب گونه های سازگار، توانایی اکوسیستم جدید در تجدید حیات و بازسازی خود نیز دارای اهمیت زیادی است. اکنون، 50 سال از آغاز جنگلکاری های مناطق خشک در اطراف شهرهای بزرگ ازجمله پارک جنگلی سرخه حصار در کناره شرقی شهر تهران می گذرد. هدف از این پژوهش بررسی وضعیت زادآوری در توده های مذکور و پاسخ به این سوال است که کدام تیپ جنگل و ترکیب گونه ای باوجود اقلیم نیمه خشک، شرایط نگهداری فعلی و باوجود تردد گردشگران، قادر به زادآوری بوده است و آیا نونهال ها و نهال های رویش یافته قادر به ادامه حیات بوده اند یا خیر؟ در این راستا آماربرداری در پنج تیپ جنگلکاری و با برداشت پنج قطعه نمونه با ابعاد 15×15 متر در هر تیپ انجام شد. برای مقایسه وضعیت زادآوری در تیپ های مختلف و بین گونه های مختلف، آزمون ناپارامتریک کروسکال والیس مورداستفاده قرار گرفت. بنا بر نتایج به دست آمده، زادآوری در قطعات نمونه تیپ های تادار (داغداغان) و ارغوان به طور معنی داری بیشتر از تیپ های سرو نقره ای، زبان گنجشک و کاج تهران بوده است، اگرچه درختان مادری کاج و سرو بیشترین رشد قطری و ارتفاعی را داشته اند. بیشترین تنوع گونه ای زادآوری در تیپ جنگلکاری ارغوان و کمترین آن در تیپ کاج مشاهده شد. گونه تادار و بعدازآن گونه ارغوان بیشترین سهم را در زادآوری های منطقه داشته اند. زادآوری گونه های بررسی شده به جز گونه بادام کوهی وابستگی زیادی به پرستار و تاج پوشش درختان مادری داشته اند. زادآوری ارغوان در مقایسه با تادار وابستگی بیشتری به منابع آبی داشته است.

مسیرهای چوبکشی در این پژوهش مسیرهایی است که دوره بهره برداری در آنها پایان یافته است. از این رو، این مسیرها پس از استفاده باید بتوانند آب را در خود نفوذ دهند تا از فرسایش خاک و بر هم خوردن چرخه هیدرولوژی جلوگیری به عمل آید. به منظور اصلاح کوبیدگی خاک در مسیرهای چوبکشی مذکور در جنگل های دارابکلا، چهار تیمار اصلاح کوبیدگی شامل مالچ پاشی با مازاد مقطوعات، ایجاد بانکت های مورب و قائم بر مسیر و تیمار مختلط (مالچ پاشی با مازاد مقطوعات در مجاورت بانکت قائم) و دو تیمار شاهد شامل داخل توده و داخل مسیر قبل از اصلاح مورد بررسی قرار گرفت. در کل 61 نمونه خاک، قبل و بعد از انجام عملیات اصلاح کوبیدگی از عمق صفر تا 10 سانتی متری برداشته شد و برای اندازه گیری وزن مخصوص ظاهری به آزمایشگاه منتقل شد. نتایج نشان داد که تنها تیمار مختلط (بانکت قائم و مازاد مقطوعات) سبب شد تا کوبیدگی خاک مسیر چوبکشی به طور معنی داری کاهش پیدا کند، اما هنوز با گذشت 18 ماه از انجام این تیمار، مقدار وزن مخصوص ظاهری خاک با مقدار منطقه شاهد (1.06 گرم در سانتی متر مکعب) تفاوت معنی دار داشت. روند کاهش کوبیدگی در داخل رد چرخ ها سریع تر از محور میانی بود.

به منظور کمک به زادآوری و حفاظت از رویشگاه های موجود سرخدار، تاثیر نوع قلمه (ساده و پاشنه دار) و اکسین های ایندول بوتریک اسید (IBA)، نفالین استیک اسید (NAA) و 2 و 4 دی کلروفنوکسی استیک اسید (2، 4-D) در ریشه زایی قلمه های آن بررسی شد. قلمه ها بعد از سترون سازی، به مدت 30 دقیقه در اکسین های IBA، NAA و 2، 4-D در غلظت های 0، 0.02، 0.1، 0.2، 1 و 2 میلی گرم در لیتر نگهداری و در گلدان های پلاستیکی با استفاده از آزمون فاکتوریل در قالب طرح کاملا تصادفی در شرایط گلخانه کاشته شدند. برای تجزیه و تحلیل داده ها از آزمون تجزیه واریانس دوطرفه و برای مقایسه میانگین ها از آزمون دانکن استفاده شد. نتایج نشان داد بیشترین درصد زنده مانی قلمه های ساده، طول ساقه و ریشه در غلظت 2 میلی گرم در لیتر IBA مشاهده شد. IBA، NAA و 2، 4-D در غلظت های مختلف در قلمه های پاشنه دار تنها تولید کالوس کردند. در قلمه های ساده، IBA در غلظت های 1 و 2 میلی گرم در لیتر تنها تولید ریشه کرده ولی NAA در غلظت های مشابه تولید کالوس کردند. بهترین قلمه ها برای تکثیر سرخدار، قلمه های ساده تهیه شده از سرشاخه های 2 تا 3 ساله که سبزرنگ بوده و کاملا چوبی نشدند، هستند. مناسب ترین تنظیم کننده رشد، IBA با غلظت دو میلی گرم در لیتر است. تنظیم کننده های رشد NAA و 2، 4-D به دلیل روند کند در تولید ریشه، برای ریشه زایی قلمه های سرخدار توصیه نمی شوند.

بررسی ساختار جنگل یکی از پژوهش های پایه ای در راستای رسیدن به اهداف جنگل شناسی نزدیک به طبیعت است. این پژوهش با هدف کمی سازی ویژگی های ساختاری توده های جنگلی در فاز کهن رست در جنگل های تحت مدیریت شرکت سهامی شفا رود در غرب استان گیلان انجام شد. برای این منظور سه قطعه نمونه یک هکتاری در این فاز تحولی انتخاب و در هر قطعه یک شبکه 30×30 متر پیاده و در محل تقاطع اضلاع شبکه، قطر برابرسینه، ارتفاع درخت، فاصله بین درختان و زاویه بین آ نها برای نزدیک ترین درخت راش به محل تقاطع شبکه به عنوان درختان شاهد، به همراه سه درخت همسایه که در نزدیک ترین فاصله از آن واقع شده بودند اندازه گیری شد. با استفاده از روش اندازه گیری بدون قاب و بر مبنای روش فاصله ای، ساختار جنگل بررسی شد. در این فاز متوسط حجم و رویه زمینی توده به ترتیب 547 مترمکعب و 37 مترمربع محاسبه شد. نتایج نشان داد که میانگین فاصله همسایگی درختان در این فاز 6.5 متر و شاخص تمایز قطری و ارتفاعی به ترتیب 0.42 و 1.7 است. ساختار توده از نظر تمایز قطری و ارتفاعی همگن است و راش تمایل کم به آمیختگی با گونه های دیگر را نشان می دهد. فاز کهن رست، مرحله مهم و کلیدی در روند تحول توده های آمیخته راش است که شناخت درست آن می تواند در مواجهه با چالش های پیش رو در مدیریت توده های جنگلی سودمند باشد.

افزایش جمعیت جهان و نیاز فزاینده به چوب، موجب گرایش دولت ها به زراعت چوب شده است. این پژوهش در جنگلکاری گونه پالونیا فورتونی در منطقه توسکستان گرگان به منظور بررسی کمی و کیفی درختان پالونیا انجام شد. سطح منطقه مورد پژوهش سه هکتار و حاصل رشد ثانویه درختان قطع شده قبلی و سن این توده شش سال است. ابتدا قطر تمام درختان و ارتفاع 20 درصد آن ها مورد اندازه گیری قرار گرفت، سپس برای محاسبات رویش درختان توده تعداد 12 درخت قطع و از آن ها دیسک تهیه شد. به علاوه مشخصات کیفی درختان نیز ثبت شد. برای توده موردنظر، حجم، رویه زمینی، ضریب پایداری و دانسیته چوب محاسبه شد و با استفاده از داده های رویشی رابطه سن و ارتفاع، سن و قطر مشخص شدند.سپس برای توده موردنظر جدول آنالیز تنه تهیه شد. نتایج نشان داد که میانگین قطر توده10.9 سانتی متر، میانگین ارتفاع، 9.13 متر، رویه زمینی توده 16.7 مترمربع در هکتار، دانسیته چوب پالونیا 0.24 و 64.9 درصد درختان توده وضعیت پایدار دارند. تعیین ویژگی های کمی و کیفی عرصه های جنگلکاری بستر مناسبی را برای شناخت دقیق تر تاثیر این عرصه ها بر روند تکامل اکوسیستم و نحوه مدیریت بهینه آن ها برای تامین چوب موردنیاز منطقه و بهره گیری از خدمات زیست محیطی آن ها فراهم خواهد کرد.

در این پژوهش از مجموع 54 فقره آتش سوزی در شهرستان نکا در سال 1384، 19 لکه آتش سوزی با مساحت 250 تا 25000 مترمربع انتخاب و اﻃﻼﻋﺎت کمی و کیفی ﺗﻤﺎمی درختان موجود شامل قطر درخت در ارتفاع برابرسینه، کیفیت تنه، وضعیت سلامتی ﻃﻮﻗﻪ و فراوانی پایه های درختی به تفکیک در قطعات مختلف مورد بررسی قرار گرفت. تجزیه واریانس یک طرفه داده ها نشان داد که تیپ درختی اثر معنی داری بر وسعت آتش سوزی در جنگل دارد. بزرگ ترین لکه ها متعلق به تیپ های درختی ممرز- انجیلی و ممرز- بلوط بود. با استفاده از تحلیل تطبیقی قوس گیری شده (DCA) و تحلیل تطبیقی متعارفی (CCA)، گونه ها و قطعات نمونه برداری به نحو مناسبی در فضای رج بندی جایگذاری شدند. بر این اساس تیپ های درختی ممرز- انجیلی و ممرز- بلوط در گروه نخست، راش- ممرز به تنهایی در گروه دوم و دیگر تیپ های درختی در گروه سوم قرار گرفتند. به طورکلی، آتش سوزی در تیپ های بلوط-آزاد و راش- ممرز بیشتر از دیگر پوشش های درختی بود. علاوه بر تیپ درختی، عوامل محیطی شامل مقدار بارندگی سالیانه، دمای میانگین سالیانه و ارتفاع از سطح دریا بر وسعت آتش سوزی در این مناطق موثر بودند.