پژوهش و توسعه جنگل
سال:1398 | دوره:5 | شماره:3 |تعداد مقالات:11

هدف از این پژوهش تعیین متغیرهای اثرگذار در تفکیک فرم های هوموس در جنگل های شرق هیرکانی است. به این منظور تعداد 189 نقطه نمونه به شیوه ترانسکت چندآشیانه ای در جنگل آموزشی دکتر بهرام نیا برداشت شد. فرم های اصلی و ثانویه هوموس بر اساس رده بندی ریخت شناسی-کارکردی تعیین شد. سپس خصوصیات درختان مجاور نقطه نمونه ثبت و تیپ جنگل تعیین شد. ویژگی های اولیه و ثانویه توپوگرافی و شکل زمین با توجه به موقعیت جغرافیایی نمونه از طریق نقشه توپوگرافی استخراج شد. با استفاده از روش های رده بندی جنگل تصادفی، رده بندی تقویت شده درختی و رگرسیون چندگانه اسپلاین متغیرهای مهم تأثیرگذار بر رده بندی فرم های مختلف هوموس تعیین شد. هفت فرم ثانویه هوموس دیسمول، یومول، مزومول، همی مودر، دیسمودر، یومودر و یوماکروآمفی در منطقه تفکیک و شناسایی شد. بالاترین صحت طبقه بندی-کننده و بیشترین صحت توافق فرم هوموس پیش بینی و مشاهده شده مربوط به رده بندی تقویت شده درختی بود، به نحوی که شاخص رند اصلاح یافته آن 76/0 و ضریب کاپا 3/96 درصد بود. نتایج این پژوهش نشان داد تغییرات فرم های هوموس در مقیاس محلی بیشتر وابسته به توپوگرافی و خصوصیات درختان مجاور محل نمونه برداری است.

در این پژوهش با بهره گیری از مدل i-Tree Eco ضمن ارزیابی ساختار جامعه درختان شهری تبریز مقدار انتشار ایزوپرن و مونوتوپرن توسط درختان برآورد شد. نتایج بیانگر کاربرد موفقیت آمیز مدل در منطقه مورد بررسی بوده و نشان داد که جامعه درختان شهری با درصد پوشش 4/9 درصدی در سال 6/18428 و 5/49757 کیلوگرم مونوترپن و ایزوپرن را نشر می دهند. کاربری زمین فضای باز و 10 گونه درختی از 48 گونه شناسایی شده به ترتیب مسئول 3/63 و 22/92 درصد از کل انتشارات سالیانه ترکیبات آلی فرار بودند. گونه های White poplarو Austrian pine به ترتیب بیش ترین مقدار انتشار ایزوپرن و مونوترپن را بر عهده داشتند؛ بنابراین پیشنهاد می شود در برنامه های آتی کاشت درختان شهری از گونه هایی با مقدار انتشار ترکیبات آلی فرار پایین تر استفاده شود تا منتج به کاهش تشکیل ازون و کربن مونواکسید در اتمسفر شود. نتایج این پژوهش می تواند در مدیریت بهتر محیط زیست و فضای سبز شهری کاربرد داشته باشد.

این پژوهش برای بررسی تأثیر توده های خالص و آمیخته راش و ممرز بر مقدار لاشریزی، مشخصه های خاک و تنفس در جنگل آموزشی-پژوهشی دارابکلا ساری انجام شده است. تعداد 10 قطعه نمونه دایره ای (10 آر) در هرکدام از سه توده به روش تصادفی در نظر گرفته شد. نمونه های خاک از عمق صفر تا 10 سانتی متر برداشته شده و خصوصیات شیمیایی و فیزیکی آنها اندازه گیری شد. برای اندازه گیری لاشریزی تعداد 10 تله لاشبرگ به ابعاد 50×50 سانتی متر در هرکدام از توده ها قرار داده شد و لاشریزه ها هر دو ماه یک بار جمع آوری شد. نتایج نشان داد که مقدار اسیدیته، نیتروژن کل، درصد شن، سیلت، مقدار تنفس خاک و مقدار لاشبرگ در توده های مختلف تفاوت معنی داری را نشان داده است. بیشترین مقدار لاشریزی برگ در مهر و کمترین مقدار آن در فروردین ماه مشاهده شده است. محاسبه مقدار عناصر غذایی ورودی به کف جنگل و تجزیه آماری آن ها نشان داد که تمامی عناصر اندازه گیری شده شامل کربن، نیتروژن، فسفر و پتاسیم تفاوت های معنی داری را بین توده ها نشان داده اند.

حوزه آبخیز کن در استان تهران، برای ارزیابی توان اکولوژیک کاربری جنگلکاری مورد بررسی قرار گرفت. بر این اساس با توجه به شرایط منطقه و اهداف جنگلکاری، گونه های مناسب انتخاب شدند. سپس سرشت و خواهش های اکولوژیکی گونه های منتخب بررسی و شاخص های تأثیرگذار در روند ارزیابی مشخص شدند. بعد از پردازش، طبقه بندی و ادغام لایه های مکانی در GIS با استفاده از نتایج روش سیستمی، الگوریتم جنگل تصادفی آموزش داده شد و نقشه مناطق مناسب جنگلکاری تهیه شد. بر اساس نتایج به دست آمده مشخص شد که روش جنگل تصادفی دقت بسیار بالایی در پیش بینی مناطق مستعد توسعه جنگل دارد. همچنین 2116 هکتار از حوزه آبخیز کن دارای توان متوسط برای جنگلکاری است. نتایج اجرای الگوریتم بروتا نیز نشان داد که متغیرهای عمق خاک، بارندگی در فصل رویش، ارتفاع، بافت خاک، شیب و جهت به ترتیب دارای وزن و درجه اهمیت از زیاد به کم هستند. به طورکلی، نتایج این پژوهش حاکی از آن است که روش جنگل تصادفی به-عنوان روشی توانمند در تهیه نقشه های ارزیابی توان اکولوژیک می تواند مورد استفاده قرار بگیرد.

آزمایش مبدأ بذر (پرونانس) که اغلب برای تعیین مبدأ برتر بذر از نظر زنده مانی و رشد بیشتر نهال ها انجام می شود، یکی از روش های معمول برای ارزیابی کیفی بذر و بررسی جوانه زنی بذر است. در این پژوهش بذور سالم از گونه ی بلوط ایرانی (Quercus brantii Lindl. ) از چهار گرادیان ارتفاعی واقع در شهرستان بانه جمع آوری شد. پس از اندازه گیری مشخصات مورفولوژیکی بذور، در مخلوطی از خاک پیت و پرلیت کاشت شده و در شرایط گلخانه نگهداری شدند. سپس مشخصات جوانه زنی و زی توده زمینی و هوایی نونهال ها اندازه گیری شد. نتایج این پژوهش نشان داد که اثر ارتفاع از سطح دریا روی صفت قطر، طول و وزن بذر معنی دار بود. نتایج مقایسه میانگین ها نشان داد که بذور ارتفاع 1550 متر درشت تر و سنگین تر هستند. اندازة بذر صفتی است که در نتیجة سازگاری با شرایط اکولوژیک حاصل می شود. همچنین اندازه ی بذر تأثیر قابل توجهی در نرخ جوانه زنی دارد. در این پژوهش مبدأ ارتفاعی 1550 متر از سطح دریا به عنوان بهترین مبدأ ارتفاعی برای گونه بلوط ایرانی در منطقه بانه معرفی شد.

در سالیان اخیر بیماری زغالی به عنوان یکی از عوامل مهم زوال بلوط، خسارات زیادی را به جنگل های زاگرس وارد کرده است. شناسایی عوامل مؤثر در گسترش شیوع این بیماری می تواند کمک کننده برنامه ریزی برای مدیریت آن باشد. برای بررسی عوامل مؤثر در گسترش بیماری زغالی در جنگل های منطقه کاکاشرف که یکی از کانون های آلودگی بیماری زغالی در استان لرستان است، شبکه آماربرداری با ابعاد 150×200 متر به صورت تصادفی سیستماتیک پیاده شد و درختان در قطعات نمونه با مساحت 15 آر بررسی شدند. در منطقه مورد بررسی 26/9 درصد از درختان توسط قارچ Biscogniauxia mediterraneaبه طور کامل خشک شده بودند. نتایج رگرسیون لجستیک نشان داد که با افزایش مقادیر متغیر های فسفر خاک، خسارت سوسک های چوب خوار، ارتفاع از سطح دریا، قطر درختان، درصد خشکیدگی تاج و فاصله درختان از مناطق مسکونی، ولی با کاهش مقادیر متغیر مساحت تاج درختان بر تعداد درختان آلوده به بیماری زغالی افزوده شد. نتایج رگرسیون پواسون نشان داد که در مراحل نهایی ابتلا به بیماری زغالی، مقادیر متغیر های خسارت سوسک های چوب خوار، درصد خشکیدگی تاج درختان و فاصله درختان از مناطق مسکونی نیز افزایش خواهد یافت.

در این پژوهش از غلظت های مختلف نانو ذرات دی اکسید سیلیکون (0، 75، 150، 250، 350 و 500 میلی گرم در لیتر) به-عنوان پیش تیمار قبل از استراتیفه سرد بذور بارانک لرستانی استفاده شد تا پتانسیل این نانو مواد در ارتقاء صفات جوانه زنی و همچنین تحریک رشد گیاهچه های این گونه مورد آزمون قرار گیرد. بدین منظور بذور این گونه به مدت 24 ساعت با غلظت-های یاد شده پرایم شد و سپس به مدت سه ماه در استراتیفه سرد قرار گرفتند. این آزمایش در قالب یک طرح آماری کاملاً تصادفی با چهار تکرار 25 تایی انجام شد. بذرهای استراتیفه شده بعد از گذشت سه ماه به درون ژرمیناتور منتقل شده و با شروع نشانه های جوانه زنی، اطلاعات روزانه در یک دوره 22 روزه ثبت شد. نتایج نشان داد که تیمارهای 250 و 350 سبب ارتقاء درصد جوانه زنی تا حدود 100 درصد شدند، درحالی که بذرهای شاهد فقط 26 درصد جوانه زنی داشتند.

جنگل های ارسباران صرف نظر از جاذبه های شکارگاهی، اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی به دلیل وجود گونه های گیاهی و جانوری کمیاب، چشم اندازهای بکر و وسیع، گنجینه منحصربه فردی از منابع محیط زیستی را در جغرافیای شمال غربی کشور ایجاد کرده است. از این رو، هدف این پژوهش برآورد ارزش کل اقتصادی جنگل های ارسباران با تکیه بر رهیافت آزمون انتخاب است. داده های مورد نیاز پژوهش از طریق پژوهش های میدانی و تکمیل پرسشنامه در میان 334 نفر از بازدیدکنندگان و شهروندان 10 شهر از سه استان آذربایجان شرقی، آذربایجان غربی و اردبیل با روش نمونه گیری خوشه ای چندمرحله ای جمع آوری شد. نتایج پژوهش نشان داد ارزش کل جنگل های ارسباران حدود 4956 میلیارد ریال است که کارکردهای اطلاعاتی و زیست گاهی با 43 درصد بیشترین و کارکردهای تولیدی با 2/0 درصد کمترین جز از ارزش های جنگل های ارسباران را به خود اختصاص می دهند. همچنین ارزش غیر استفاده ای با 34 و کارکردهای تنظیمی با 21 درصد رتبه های بعدی را در ارزش کل جنگل ها دارند. نتایج نشان دهنده رابطه مثبت و معنی دار متغیرهای سطح تحصیلات، درآمد، شاخص دیدگاه افراد نسبت به جنگل ها و تعداد بازدید سالانه افراد با تمایل به پرداخت آن ها دارد. ارزش بالای به دست آمده برای جنگل ها، ضرورت برنامه ریزی و سیاست-گذاری مناسب برای حفاظت و بهبود وضعیت جنگل ها را نشان می دهد.

هدف از این پژوهش برآورد مقدار باران ربایی توده طبیعی خالص پده (Populuseuphratica) در دوره بی برگی و برگ داری در جنگل های کران رودی حاشیه رودخانه مارون در شهرستان بهبهان، استان خوزستان است. برای اندازه گیری تاج بارش از 50 عدد جمع آوری کننده تاج بارش استوانه ای از جنس پلاستیک با قطر دهانه ی نه و ارتفاع 20 سانتی متر استفاده شد که به-صورت شبکه 10×10 متر در توده موردنظر قرار داده شدند. به منظور اندازه گیری ساقاب، درختان در سه طبقه قطری 15-10، 20-15 و 20-25 سانتی متر طبقه بندی و در مجموع ساقاب نه درخت اندازه گیری شد. در این پژوهش در مجموع 20 رخداد باران (12 مورد در دوره برگ دار و هشت مورد در دوره بی برگی) با عمق تجمعی 3/218 میلی متر اندازه گیری شد. نتایج نشان داد که سهم مقدار ساقاب، تاج بارش و باران ربایی از میانگین بارش در دوره برگ دار به ترتیب 2، 53 و 45 درصد و در دوره بی برگی به ترتیب 3، 62 و 35 درصد است که نشان می دهد بخش زیادی از بارندگی در دسترس جنگل قرار نمی گیرد. درصد ساقاب و تاج بارش با افزایش مقدار بارندگی، افزایش نشان داد درحالی که درصد باران ربایی کاهش داشت. همچنین نتایج نشان داد که مقدار ساقاب با افزایش قطر درختان، افزایش می یابد. از طرف دیگر سهم ساقاب تولیدی در توده پده زیاد بوده و نمی توان آن را در بیلان آبی نادیده گرفت.

گونه تند رشد پده به سبب پراکنش جغرافیایی گسترده و دامنه وسیع تحمل بسیاری از متغیر های محیطی، از اهمیت بوم-شناختی زیادی برخوردار است. برای شناسایی بهترین پروونانس پده ازنظر استقرار در منطقه، این پژوهش در ایستگاه تحقیقاتی شهید فزوه استان اصفهان و بر روی تعداد 19 پروونانس پده (Populus euphratica Oliv. ) از مناطق جغرافیایی مختلف کشور انجام شد. از هر پروونانس تعداد 30 قلمه تهیه و در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی کشت شدند. ویژگی های رشد کیفی نهال ها شامل سطح ویژه و درصد ماده خشک برگ و مشخصه های ریخت شناسی برگ شامل طول، بیشترین پهنا، نسبت طول به بیشترین پهنا، طول دمبرگ، نسبت طول دمبرگ به طول، ضخامت و سطح برگ، طی یک سال پس از کاشت در خزانه اندازه گیری شدند. نتایج تجزیه واریانس نشان داد در رابطه باصفت های مورد بررسی، بین پروونانس های مختلف، اختلاف معنی داری وجود دارد. همچنین طبق نتایج آزمون تجزیه به مؤلفه های اصلی، پروونانس های قرخلار، سرخس، زابل، کرمان، ماه نشان، سنندج، خجیر و منجیل از دیگر پروونانس ها متمایز شدند.

هدف از این پژوهش، ارزیابی تأثیر فاصله از جاده و سن آن بر پوشش گیاهی در جاده های جنگلی ناو اسالم در غرب استان گیلان بود. بدین منظور 240 قطعه نمونه به صورت منظم-تصادفی با روش ترانسکت خطی در دو طبقه سنی جاده (کمتر از 10 سال و 10 تا 20 سال ساخت) برداشت شد. درصد پوشش های گیاهی با استفاده از مقیاس های ترکیبی براون بلانکه ثبت شد. سپس مقادیر شاخص های غنا، یکنواختی، تنوع شانون-وینر و سیمپسون برای هر طبقه ی سنی جاده محاسبه شد. به منظور تعیین نحوه توزیع فراوانی ها از نمایه اهمیت نسبی استفاده شد. نتایج نشان داد مقدار اهمیت نسبی و حضور گونه های درختی غالب منطقه در جاده های تازه ساخت بیشتر از جاده های قدیمی بود. همچنین مقدار اهمیت نسبی برای نهال های راش، ممرز و توسکای ییلاقی نسبت به دیگر گونه ها در هر دو طبقه سنی جاده، بیشتر بود. نتایج نشان داد با افزایش فاصله از جاده جنگلی مقدار اهمیت نسبی گونه های درختی کاهش می یابد، همچنین زادآوری راش و افرا پلت بیشترین مقدار را در فواصل مختلف از جاده نشان داد. نتایج تنوع و غنا در فواصل مختلف از جاده برای گونه های درختی و زادآوری بیشترین مقدار این شاخص را در فاصله نزدیک به جاده (0 تا 30 متر) نشان داد.