پژوهش و توسعه جنگل
سال:1395 | دوره:2 | شماره:4 |تعداد مقالات:7

در این پژوهش به منظور ارزیابی توان اکولوژیکی در منطقه، نقشه های شیب، جهت، ارتفاع، تیپ خاک، پوشش گیاهی و انبوهی جنگل تهیه شد. در گام اول به ترتیب نقشه های واحد شکل زمین، نقشه یگان محیط زیستی پایه و نقشه نهایی یگان محیط زیستی ایجاد شد با هم پوشانی نقشه حیات وحش منطقه با نقشه نهایی یگان محیط زیستی، مدل ویژه حفاظت با توجه به مدل کلی جنگلداری مخدوم تهیه و توان اکولوژیکی یگان های محیط زیستی ایجاد شد. در نهایت اطلاعات یگان های محیط زیستی به دست آمده با مدل ویژه حفاظت مقایسه و زون بندی اکولوژیکی منطقه به منظور برنامه ریزی حفاظت انجام شد و بر اساس نقشه زون بندی ایجادشده، اولویت اجرای عملیات در طرح مدیریتی مشخص شد. نتایج نشان داد که از مجموع 989 هکتار منطقه که مورد زون بندی اکولوژیکی قرار گرفته بود، 436 هکتار دارای توان و اولویت اول حفاظتی است. همچنین 281 هکتار دارای توان برای طبقه یک حمایتی و 272 هکتار دارای توان برای طبقه دو حمایتی است و برای عملیاتی کردن برنامه ها می تواند به عنوان راهنما مورد توجه قرار گیرد.

این پژوهش به ارزیابی تاثیر آشفتگی بر تنوع گونه ای زیر آشکوب با استفاده از شاخص های پارامتری پرداخته است. بدین منظور با توجه به تاثیر تخریب انسانی با شدت های مختلف سه منطقه کمتر دست خورده، تخریب متوسط و تخریب شدید در جنگل های بلوط بانه انتخاب شدند. سه قطعه جنگلی با شرایط فیزیوگرافی مشابه از هر منطقه انتخاب شد. مساحت قطعات کمتر دست خورده کمتر از سه هکتار و مساحت قطعات تخریب متوسط و تخریب شدید حدود 10 هکتار بود و در هر قطعه، سه پلات 400 مترمربعی (بر روی ترانسکت و در فاصله 100 متری) و در مجموع 27 پلات به منظور برداشت اطلاعات فلورستیک پیاده شدند. در هر قطعه نمونه نوع و فراوانی گونه های علفی در پنج میکرو پلات به ابعاد 1.5´1.5 متر مورد بررسی قرار گرفت. مدل های وفور-گونه شامل عصای شکسته، لوگ نرمال، سری هندسی و سری لگاریتمی برای هر تیمار برازش شدند و بهترین مدل توزیع بر پایه P بزرگ تر از 0.05 (p>0.05) انتخاب شد. همچنین سه تیمار با استفاده از منحنی های درجه بندی تنوع (Renyi) و روش غالبیت k مقایسه شدند. بر پایه تمام مدل ها دو منطقه جنگل کمتر دست خورده و تخریب متوسط دارای تنوع بالاتری نسبت به جنگل تخریب شدید بودند.

هدف از این پژوهش بررسی اثر پدیده زوال بر روی ساختار جنگل های زاگرس میانی است. بدین منظور یک توده به مساحت 32 هکتار واقع در جنگل های خرم آباد آماربرداری صد درصد شد. شاخص کلارک و ایوانز قبل و بعد از زوال به ترتیب 0.62 و 0.95 محاسبه شد، که نشان دهنده تغییر پراکنش مکانی درختان در اثر زوال از الگوی کپه ای به حالت تصادفی است. همچنین میانگین شاخص زاویه یکنواخت قبل و بعد از زوال به ترتیب برابر با 0.51 و 0.48 محاسبه شد که نشان دهنده الگوی تصادفی درختان همسایه در هر دو حالت است. میانگین شاخص آمیختگی قبل و بعد از تخریب به ترتیب برابر با 0.06 و 0.09 محاسبه شد که حاکی از افزایش بسیار اندک اختلاط است. همچنین نتایج به دست آمده از شاخص شانون - وینر قبل از زوال برابر با 0.21 و بعد از زوال برابر با 0.30 محاسبه شد که افزایش بسیار اندک تنوع گونه ای را نشان می دهد. شاخص اندازه مساحت تاج پوشش قبل زوال و بعد زوال به ترتیب 0.71 و 0.50 محاسبه شد که حاکی از چیره بودن درخت مرجع (درختان مرکزی گروه های ساختاری) نسبت به همسایه های خود است که این چیرگی با اثر زوال کاهش یافته است. اختلاف اندازه مساحت تاج پوشش نیز قبل زوال 0.48 و بعد زوال 0.56 محاسبه شد که اختلاف مساحت بین درختان مرجع و درختان همسایه با اثر زوال بیشتر شده است. نتایج به دست آمده از این شاخص ها می تواند سیمای جنگل را به مدیران و برنامه ریزان بشناساند و برای تعیین مقدار تغییرات به وجود آمده بر اثر فرآیندهای طبیعی در مدیریت بهینه جنگل مورد استفاده قرار گیرند.

در این پژوهش، تاثیر فاصله کاشت بر ویژگی های کمی و کیفی سه توده دست کاشت صنوبر تبریزی در سه فاصله کاشت 1.5´1، نامنظم 1.5´ و 3 متر در پردیس نازلو دانشگاه ارومیه بررسی شد. برای این کار، در هر توده، یک قطعه 2500 مترمربعی انتخاب و قطر برابر سینه و ارتفاع درختان، اندازه گیری شد و مشخصه های کیفی آن ها در پنج گروه سالم، تاج شکستگی، تنه شکستگی، خمیدگی تنه و خشک شدگی بررسی شد. برای محاسبه ضرایب شکل طبیعی و مصنوعی، 30 اصله درخت در هر توده به صورت تصادفی انتخاب، قطع و قطر در فاصله های 0.1، 0.3، 0.5، 0.7 و 0.9 متر طول درختان بریده شده اندازه گیری شد. همچنین، برای بررسی رابطه بین پهنای دوایر سالیانه و فاصله کاشت، یک دیسک در ارتفاع 15-10 سانتی متری از کنده هر درخت تهیه شد. در این بررسی حجم درختان با کمک سه نوع ضریب شکل 0.5، طبیعی و مصنوعی محاسبه شد. نتایج نشان داد که بیشترین میانگین قطر برابر سینه و ارتفاع درختان به ترتیب مربوط به دو توده با فاصله کاشت 3´1 متر و 1.5´1 متر بوده است (5 درصد= a). همچنین میانگین حجم در فاصله کاشت نامنظم به طور معنی داری (5 درصد=a) کمتر از دو توده دیگر بود. بین میانگین حجم محاسبه شده در هر سه توده با سه روش حجم یابی در سطح 5 درصد اختلاف معنی داری مشاهده نشد. همچنین حدود نیمی از درختان خمیده و بیشترین تعداد تنه های شکسته در توده با فاصله کاشت 1´1.5 متر مشاهده شد.

با توجه به گستردگی تغییر کاربری اراضی جنگلی در ایران و به ویژه ناحیه رویشی زاگرس میانی، این پژوهش به بررسی اثرهای تغییر کاربری بر توزیع تاج پوشش درختان این ناحیه پرداخت. بدین منظور سه توده 10 هکتاری واقع در شهرستان ایلام شامل توده حاشیه شمالی روستای گلجار با سابقه زراعت بلندمدت، حاشیه جنوبی روستای گلجار با سابقه تخریب (برداشت سنگ، شن و ماسه و زراعت) و عرصه ای واقع در یک کیلومتر شرق روستای گلجار به عنوان منطقه شاهد مورد بررسی قرار گرفتند. ابتدا از توابع آماری بتا، گاما، جانسون، وایبول، نرمال و لگ نرمال که در پژوهش های زیستی کاربرد فراوانی دارند، استفاده شد. سپس با استفاده از آزمون نکویی برازش اندرسون دارلینگ توابع رتبه بندی و آزمون معنی داری صورت گرفت. نتایج نشان داد که در مناطق تغییر کاربری بلندمدت به زراعت، تخریب بلندمدت متنوع و منطقه شاهد به ترتیب توابع لگ نرمال، وایبول و بتا مناسب ترین تابع برای مدل سازی پراکنش درختان بر اساس معیار مساحت تاج پوشش هستند. نتایج این تحقیق حاکی از آن است که در اثر تغییر کاربری بر اساس توزیع های آماری (بتا، گاما، جانسون، وایبول، نرمال و لگ نرمال) در طبقات مختلف تاج پوشش اختلاف ایجاد شده است و این تغییرات مدیریت متنوعی را برای حفاظت و پرورش این توده ها می طلبد.

در این پژوهش، مقدار ذخیره کربن در زی توده گیاهی و خاک چهار کاربری (بکر، حفاظتی، بهره برداری و باغی) در جنگل های میرآباد شهرستان سردشت برآورد و ارزش گذاری شد. ابتدا در هر کاربری در داخل واحدهای همسان، 30 قطعه نمونه با ابعاد 25×25 متر مشخص شد. در هر قطعه نمونه قطر برابرسینه درختان از طبقه قطری بیشتر 10 سانتی متر اندازه گیری شدند. نمونه برداری لاشبرگ بر اساس روش نمونه برداری مستقیم در قطعه نمونه هایی به ابعاد 0.5´0.5 متر در چهارگوشه و مرکز قطعه نمونه اصلی انجام و ارتفاع قطورترین و نزدیک ترین درخت به مرکز قطعه نمونه اندازه گیری شد. به منظور برآورد مقدار ذخیره کربن آلی خاک در دو عمق صفر تا 15 و 15-50 سانتی متر برداشت ها انجام گرفت. برای ارزش گذاری این خدمت اکوسیستمی، از روش هزینه های جایگزین استفاده شد. نتایج حاصل از تجزیه و تحلیل های آماری حاکی از وجود اختلاف معنی دار در مقدار ذخیره کربن در زی توده گیاهی و افق های خاک در چهار کاربری بود. نتایج نشان دادند که هر هکتار کاربری های بکر، حفاظتی، بهره برداری و باغی به ترتیب ارزش اقتصادی معادل 890، 466، 380 و 190 میلیون ریال (هکتار/ سال) از بعد کارکرد ذخیره کربن برخوردار است. این اطلاعات، ارزش محیط زیستی جنگل های زاگرس را بیشتر از پیش آشکار می سازد.

هدف از پژوهش حاضر استخراج معیارهای مکانی موثر در احداث ایستگاه اطفاء حریق در جنگل است. در این پژوهش به منظور استخراج و اولویت بندی معیارهای موثر بر هدف تحقیق از رویکرد دلفی و فرآیند تحلیل سلسله مراتبی استفاده شد. برای تعیین معیارهای موثر بر پژوهش از نظرات کارشناسان در قالب رویکرد دلفی استفاده شد و از آنها خواسته شد تا عامل های موثر بر تخصیص زمین به ایستگاه های اطفاء حریق را مشخص کنند. در مرحله اول پس از ارسال و جمع آوری پرسشنامه های مربوطه، معیار های ذکرشده توسط متخصصین مورد بررسی قرار گرفته و با استفاده از دیدگاه کارشناسی از معیار هایی که اهمیت ناچیزی در هدف پژوهش داشته اند، صرف نظر شد و در نهایت معیار های نزدیکی به مناطق مسکونی، نزدیکی به رودخانه، نزدیکی به آتش سوزی های پیشین، نزدیکی به جاده و نزدیکی به حاشیه جنگل انتخاب شدند. سپس با استفاده از روش فرآیند تحلیل سلسله مراتبی، وزن هر یک از عامل های انتخاب شده به دست آمد. بر اساس نتایج به دست آمده، نزدیکی به جاده با وزن 0.25 بیشترین اهمیت را داشته و عامل های نزدیکی به رودخانه (0.23)، نزدیکی به آتش سوزی های پیشین (0.22)، نزدیکی به حاشیه جنگل (0.19) و نزدیکی به مناطق مسکونی (0.11) به ترتیب در رتبه های بعدی قرار گرفتند.