پژوهش و توسعه جنگل
سال:1398 | دوره:5 | شماره:2 |تعداد مقالات:11

سیب شرقی (Malusorientalis) دارای پراکنش وسیع در سرتاسر جنگل های هیرکانی شمال ایران از مناطق پایین بند تا نواحی کوهستانی و شیب دار است. برای بررسی تنوع ژنتیکی، نمونه های برگ 60 پایه از شش رویشگاه جنگل های هیرکانی جمع آوری شدند. DNAهای استخراج شده با استفاده از شش آغازگر GD142، GD12، GD147 GD96، GD100 و GD162 به روش SSR-PCR بررسی شدند. کل آلل های تکثیر شده برای چهار آغازگر در این پژوهش، برابر 45 آلل با میانگین هتروزیگوسیتی 39/0 بود. به طوریکه بیشترین مقدار هتروزیگوسیتی در جمعیت کدیر، اسالم، یوش بالا و یوش میانی (یک) و کمترین مقدار آن نیز مربوط به جمعیت افراتخته، یوش میانی، یوش بالایی و کدیر سوردار (صفر) بود. بیشترین فاصله ژنتیکی Neiمربوط به جمعیت های اسالم و سوردار و کمترین آن مربوط به جمعیت های یوش بالایی و اسالم بود. آنالیز واریانس مولکولی تنوع درون و بین جمعیت ها را به ترتیب 97 و سه درصد از کل تنوع نشان داد که بیانگر تنوع درون جمعیتی قابل ملاحظه در جمعیت های این گونه است. این پژوهش نشان داد باوجود شرایط رویشگاهی متفاوت و فاصله جغرافیایی زیاد جمعیت ها از یکدیگر، سطح تمایز ژنتیکی بین جمعیت های مورد پژوهش پایین و هتروزیگوسیتی درون جمعیت ها بسیار مشابه با یکدیگر است. این مسئله می تواند حاکی از سطح بالای برقراری جریان ژن و تبادل ژنتیکی بین جمعیت های سیب جنگلی شمال ایران باشد.

هدف از این پژوهش بررسی تأثیر آتش سوزی بر پوشش گیاهی و زادآوری طبیعی جنگل هفت سال پس از وقوع آتش سوزی در جنگل های امبرادول شاندرمن در استان گیلان بود. بدین منظور، دو منطقه آتش سوزی شده و شاهد بررسی شدند. در مجموع 40 قطعه نمونه 1000 متر مربعی (20 قطعه نمونه در منطقه آتش سوزی شده و 20 قطعه نمونه در منطقه شاهد) به روش منظم تصادفی و با استفاده از شبکه آماربرداری 150 × 150 متر برداشت شد. برای بررسی تراکم زادآوری از پلات-های 100 مترمربعی استفاده شد. زادآوری در سه طبقه ارتفاعی کمتر از 3/1 متر، قطر کمتر از 5/2 سانتی متر و بین 5/2 تا 5/7 سانتی متر بررسی شد. نتایج نشان داد که تراکم، قطر برابر سینه و سطح مقطع برابر سینه گونه های درختی و تراکم گونه های درختچه ای پس از آتش سوزی کاهش یافت. همچنین، تراکم زادآوری پس از آتش سوزی افزایش یافت. در لایه درختی تراکم بلندمازو، ممرز، آزاد و انجیلی پس از آتش سوزی به طور معنی داری افزایش یافت. در لایه درختچه، تراکم آلوچه، ازگیل، سرخ ولیک و کوله خاس به طور معنی داری پس از آتش سوزی کاهش یافت. ساختار جنگل در هر دو منطقه ناهمسال بود. ترکیب و الگوی چیرگی در لایه های درختی، درختچه و زادآوری تغییر نکرد.

این پژوهش با هدف بررسی برخی متغیرهای تأثیرگذار بر مقدار تولید محصول سقز در جنگل های استان چهارمحال و بختیاری انجام شد. به این منظور در دو طبقه ارتفاعی 1600-1200 و 2000-1600 متر از سطح دریا، به طور تصادفی درختان بنه در طبقات قطری مختلف انتخاب شدند. در هر طبقه ارتفاعی شش طبقه قطری و در هر طبقه قطری پنج تا شش پایه بنه نشانه گذاری و اطلاعات درختان، شامل قطر برابرسینه، ارتفاع کل، ارتفاع تنه، قطر متوسط تاج و جنس آنها ثبت شد. درختان نشانه گذاری شده، مورد بهره برداری قرار گرفته و سقزهای استخراج شده از درختان به صورت جداگانه جمع آوری و توزین شدند. نتایج نشان داد میانگین تولید سقز در جنگل های استان به طور متوسط 9/571 گرم است. قطر متوسط تاج، قطربرابر سینه و ارتفاع کل درختان تأثیر معنی داری را در تولید سقز نشان دادند. جنس درخت نیز تأثیر معنی داری را بر مقدار تولید سقز نشان داد، به طوری که میانگین تولید سقز در درختان نر 1/608 گرم و درختان ماده 8/435 گرم به دست آمد.

این پژوهش با هدف بررسی عوامل مؤثر بر مدیریت دانش در اداره ی کل منابع طبیعی استان آذربایجان غربی و به صورت پیمایشی، توصیفی-تحلیلی و با استفاده از نمونه گیری تصادفی انجام شد. 74 پرسشنامه بر اساس مدل سازمان بهره وری آسیایی یا APO (که روایی آن با استفاده از پژوهش های دیگر به اثبات رسیده بود) و طیف پنج طبقه ای لیکرت تهیه و برای سنجش پایایی آن از آزمون Reliability Analysis و آماره ی آلفای کرونباخ استفاده شد. اطلاعاتی مانند: زیرساخت فناوری اطلاعات، منابع مالی، آموزش و یادگیری و نوآوری، فرآیندهای کلیدی کار، انگیزه های تسهیم دانش، آموزش سازمانی، برنامه های توسعه ی شغلی و غیره مورد پرسش قرار گرفتند. جامعه ی آماری در این پژوهش، کارمندان اداره ی کل منابع طبیعی استان آذربایجان غربی بوده است. برای تعیین سهم عوامل مؤثر بر مدیریت دانش از روش رگرسیون خطی چندگانه (گام به گام) و نرم افزار SPSS نسخه ی 23 استفاده شد. نتایج نشان داد "کارکنان" و "یادگیری و نوآوری"، از عوامل مؤثر بر نتایج مدیریت دانش هستند و کارکنان اثر مثبت و معنا داری بر یادگیری و نوآوری داشته اند. همچنین، اداره ی کل منابع طبیعی استان آذربایجان غربی، از نظر جایگاه مدیریت دانش، در مرحله ی توسعه قرار دارد.

بهبود بازده آب آبیاری از طریق مدیریت کم آبیاری یکی از راه های مؤثر برای صرفه جویی مصرف آب در کشاورزی است. برای بررسی تأثیر سطوح مختلف آبیاری بر تعدادی از شاخص های رشد نهال زبان گنجشک، پژوهشی در دو سال آبی 1395 و 1396 در شهر تهران انجام شد. تیمارهای آزمایشی شامل چهار سطح مختلف آبیاری (50، 75، 100 و 125 درصد نیاز آبی) به عنوان عامل اصلی و زمان به عنوان عامل فرعی بود که به صورت طرح کرت های خرد شده در زمان در قالب طرح پایه بلوک های کامل تصادفی با چهار تکرار انجام شد. نیاز آبی گیاه با استفاده از روش پیشنهادی فائو در سیستم آبیاری قطره ای و روش WUCOLSIII محاسبه شد. نتایج نشان داد که در هر دو سال، آبیاری با سطح 50 درصد نیاز آبی سبب کاهش معنی دار ارتفاع، طول شاخه، قطر تاج، فراوانی برگ، شادابی و سطح برگ در مقایسه با تیمار شاهد شد. نیاز آبی با توجه به فصل رشد (بر اساس زمان و مرحله رشد نهال) و دمای هوا از 50 درصد نیاز آبی اولیه تا 100 درصد نیاز آبی اولیه متغیر بود. در مجموع، با بررسی شاخص های رشد و شادابی نهال های تحت آبیاری و با در نظر داشتن باران مؤثر و بازده آبیاری، آبیاری در سطح 75 درصد نیاز آبی گیاه زبان گنجشک در عرصه مورد بررسی با روش آبیاری قطره ای قابل توصیه است.

این پژوهش برای بررسی مقدار ترسیب کربن و زی توده ی درختان کیکم در منطقه قلعه گل استان لرستان انجام شد. از این رو با استفاده از روش نمونه برداری کاملاً تصادفی، تعداد 30 اصله درخت کیکم انتخاب شدند و ویژگی های کمی مانند قطر بزرگ و کوچک تاج، ارتفاع درخت، طول تاج و قطر برابرسینه مورد نظر در آن ها اندازه گیری شد. سپس تعداد پنج برگ در ارتفاع یک و نیم متری از هر چهار جهت تاج درخت جمع آوری و وزن تر و وزن خشک آن ها اندازه گیری شد. بعد از احتراق برگ ها و توزین خاکستر برگ های خشک شده، مقدار کربن به دست آمد. همچنین مقدار دی اکسید کربن جذب شده توسط برگ ها پس از اعمال ضریب 67/3 در مقدار کربن آلی ذخیره شده در برگ ها برآورد شد. نتایج نشان داد که میانگین زی توده، کربن ترسیب یافته و متوسط مقدار جذب دی اکسید کربن از جو در هکتار به ترتیب 17/8 و 57/8 و 45/31 کیلوگرم و مقدار سطح برگ 868/0 متر مربع در هکتار برآورد شد. تفاوت معنی داری بین میانگین کربن ترسیب یافته و زی توده ی برگ، در چهار جهت جغرافیایی تاج درخت وجود دارد. در حالی که میانگین سطح برگ در احتمال 95 درصد تفاوت معنی داری را نشان نداد. مقدار زی توده ی برگ در جهت شرق و مقدار کربن ترسیب یافته در جهت غربی بیشترین مقدار را به خود اختصاص دادند.

این پژوهش با هدف بررسی تأثیر تراکم توده بر تنوع گونه ای چوبی و علفی در جنگل های سردشت استان آذربایجان غربی انجام شد. بدین منظور اثر تراکم بر روی تنوع و غنای پوشش درختی و علفی در سه توده با تراکم های کاملاً تنک، تنک و به نسبت انبوه بررسی شد. تعداد 30 قطعه نمونه مربعی چهار آری با روش منظم تصادفی پیاده شد. فاصله بین قطعات نمونه 100 متر و فاصله بین ترانسکت ها 200 متر در نظر گرفته شد. نوع و مشخصات کمی گونه های درختی و درختچه ای در هر قطعه نمونه ثبت شد. فراوانی و نوع گونه های علفی در پنج ریز قطعه نمونه با ابعاد 5/1×5/1 متر در هر قطعه نمونه ثبت شد. همبستگی بین تراکم توده، شاخص های غنا و تنوع گونه ای علفی و درختی به روش پیرسون بررسی شد. از آزمون توکی برای مقایسه میانگین شاخص های غنا و تنوع گونه ای بین تراکم های مختلف استفاده شد. نتایج نشان داد که تعداد 117 گونه گیاهی (پنج گونه درختی و 112 گونه علفی) در منطقه حضور دارند. بررسی همبستگی مشخصه های علفی با مشخصات کمی درختی نشان داد شاخص یکنواختی شانون با تعداد جست ها همبستگی مثبت معنی دار و با متوسط قطر و سطح مقطع برابرسینه همبستگی منفی معنی دار دارد و شاخص های تنوع گونه ای سیمپسون با متوسط سطح مقطع برابرسینه همبستگی مثبت معنی دار دارد و غنای گونه ای مارگالف با متوسط قطر برابرسینه همبستگی منفی معنی دار دارد. همچنین بین تنوع و غنای گونه ای علفی و درختی در تراکم های مختلف اختلاف معنی داری وجود ندارد.

تخریب عرصه های جنگلی برای رفع نیازهای سوختی جنگل نشینان آسیب های جبران ناپذیری به این منابع وارد ساخته است. استفاده از انرژی های نو به ویژه بهره گیری از انرژی خوشیدی راهکار موثری برای جایگزینی چوب سوخت در روستاهای جنگلی است. یکی از ابزارهای مورد استفاده برای گرم کردن آب از روش انرژی خورشیدی، آبگرمکن های خورشیدی است که استفاده از آن روز به روز در حال افزایش است. در این پژوهش اثر به کارگیری آبگرمکن های خورشیدی در کاهش وابستگی خانوارهای جنگلی شهرستان لردگان در استان چهار محال و بختیاری به چوب هیزمی بررسی شد. در مجموع 40 خانوار که به مدت سه سال از آبگرمکن خورشیدی استفاده کرده اند، در قالب سه روستای له دراز، لیرابی و سرپوت در بخش مرکزی شهرستان لردگان مورد بررسی قرار گرفتند. بر اساس نتایج این پژوهش قبل از نصب آبگرمکن های خورشیدی متوسط مصرف سالانه چوب هیزمی برای گرم کردن آب برابر 17/19 مترمکعب برای هر خانوار بوده است، که این مقدار بعد از نصب آبگرمکن به 72/2 متر مکعب کاهش یافته است. این کاهش 86 درصدی مصرف چوب نشان از موفقیت به-کارگیری آبگرمکن های خورشیدی برای کاهش مصرف چوب سوخت در روستاهای جنگلی شهرستان لردگان دارد.

در این پژوهش ابتدا روند تغییرات پوشش/ کاربری سرزمین جنگلی دو هزار و سه هزار در شهرستان تنکابن در استان مازندران در دوره زمانی 95-1363 با تحلیل تصاویر ماهواره ای تعیین شد. سپس اثرهای تغییرات پوشش/ کاربری بر کمیت ترسیب و ذخیره کربن طی دوره زمانی مذکور با استفاده از مدل کربن InVEST مورد نقشه سازی، کمی سازی و ارزش گذاری قرار گرفت. نتایج نشان داد که 18 درصد از پوشش جنگلی متراکم و 55 درصد از پوشش جنگلی کم تراکم طی سه دهه کاهش یافته است و 63 درصد به پوشش جنگلی نیمه متراکم اضافه شده است. اثرهای ناشی از این تغییرات ساختاری در پوشش جنگلی موجب شده تا توان ترسیب کربن به مقدار 1927474 تن کاهش یابد. این مقدار کاهش، خسارتی معادل 80/53. 137. 258 دلار آمریکا (معادل 568. 568. 699. 160 میلیارد ریال) طی سه دهه ایجاد کرده است.

تاکنون آفات متعددی از روی درختان زبان گنجشگ گزارش شده و زنبورهای برگ خوار زبان گنجشک از جنس Tomostethus در زیر خانواده Blennocampinae یکی از آفات مهم این درخت است به طوری که مواردی از طغیان آن در اروپا گزارش شده است. پژوهش حاضر در بهار سال 1396 طی طغیان شدید زنبور برگ خوار زبان گنجشک در استان آذربایجان غربی، مناطق جنگلی زاگرس شمالی انجام شد. شناسایی نمونه های جمع آوری_شده زنبور با روش مولکولی و توالی یابی قسمتی از ژن COI انجام شد. نتیجه بلاست توالی ها در بانک ژن نشان داد که توالی این حشره متعلق به جنس Tomostethusو شبیه به گونه T. nigritus با شباهت 92 درصد است. زنبور برگ خوار درختان زبان گنجشک به شکلی آرام در حاشیه رودخانه زاب در استان آذربایجان غربی در حال پراکنده شدن است. پژوهش اولیه حاضر در مورد وجود و شیوع این آفت در زاگرس شمالی باید به صورت جدی مورد توجه قرار گیرد. توصیه می شود جزئیات جنبه های کنترل و نظارت شدید، برای مدیریت این آفت مهاجم برای متولیان امر حفاظت جنگل ها، در آینده مورد بررسی قرار داده شود.

هدف از این پژوهش، علاوه بر تأثیر عوامل فیزیوگرافی شیب (سه کلاسه)، جهت (چهار جهت اصلی) و ارتفاع از سطح دریا (سه کلاسه) بر زوال درختان بلوط ایرانی، مدل سازی خشکیدگی درختان بلوط ایرانی تحت تأثیر عوامل فیزیوگرافی در جنگل های دالاب ایلام بود. بدین منظور، محدوده ای به مساحت 509 هکتار از جنگل های دالاب ایلام انتخاب شد و تعداد 100 قطعه نمونه دایره ای شکل (20 آری) به روش نمونه برداری منظم تصادفی با ابعاد شبکه 250×200 متر برداشت شد. در داخل قطعات نمونه علاوه بر مشخصات فیزیوگرافی هر قطعه نمونه، درصد خشکیدگی درختان اندازه گیری شد. برای بررسی تأثیر عوامل فیزیوگرافی بر خشکیدگی جنگل ها از آزمون های تجزیه واریانس و دانکن استفاده شد. برای مدل سازی خشکیدگی درختان از رگرسیون لجستیک استفاده شد. برای ارزیابی مدل رگرسیون لجستیک از آزمون های اوم نی بوس، لگاریتم درست نمایی و ضریب تعیین پزودو استفاده شد. نتایج آزمون تجزیه واریانس نشان داد که عوامل فیزیوگرافی تأثیر معنی داری بر خشکیدگی درختان بلوط داشتند. همچنین نتایج نشان داد که با افزایش شیب و ارتفاع از سطح دریا، مقدار خشکیدگی نیز افزایش می یابد و کمترین و بیشترین مقدار خشکیدگی به ترتیب مربوط به جهت های شرقی و جنوبی است.