پژوهش و توسعه جنگل
سال:1396 | دوره:3 | شماره:3 |تعداد مقالات:7

این پژوهش با هدف ارزیابی تاثیر اجرای شیوه گزینشی بر شاخص های میکروبیولوژی خاک و تعیین عوامل موثر بر آنها در بخشی از جنگل های معتدله شمال انجام شد. به این منظور، 18 قطعه نمونه به ابعاد 3×3 متر در روشنه هایی به مساحت حدود 400 مترمربع و همین تعداد قطعه نمونه در زیر تاج پوشش در دو پارسل شاهد و مدیریت شده به شیوه گزینشی با ترکیب گونه ای راش آمیخته (راش- ممرز) در نظر گرفته شد و تغییرهای برخی از ویژگی های فیزیکی، شیمیایی و زیستی خاک در عمق 10 سانتی متر مورد بررسی قرار گرفت. میانگین تنفس خاک در زیر تاج پوشش (0.64±3.30 میکرومول در متر مربع در ثانیه) نسبت به روشنه (0.62±2.50 میکرومول در مترمربع در ثانیه) افزایش معنی دار داشت، درحالی که اختلاف معنی دار در مقدار کربن آلی خاک روشنه و زیر تاج پوشش مشاهده نشد. افزایش رطوبت و دمای خاک منجر به افزایش معنی دار تنفس میکروبی، کربن زی توده میکروبی و سهم میکروبی در روشنه ها نسبت به زیر تاج پوشش شد که بیانگر تاثیر آشفتگی بر ویژگی های موردبررسی است. این در حالی است که مدیریت به شیوه گزینشی تاثیر معنی داری بر مشخصه های فوق نداشت که می تواند حاکی از تشابه عملکرد اکوسیستم در این دو توده باشد.

امروزه یکی از موضوعات پژوهشی در زمینه اکوهیدرولوژی، برآورد مشخصه های اکوهیدرولوژیک تاج پوشش و تنه درختان است که به مدیران در انتخاب گونه مناسب برای پروژه های جنگلکاری، فاصله کاشت درختان، تیمارهای آبیاری و جنگل شناسی (تنک کردن، روشن کردن و هرس کردن درختان) کمک می کند. هدف پژوهش پیش رو، برآورد مشخصه های اکوهیدرولوژیک درختان توده جنگلی کاج تهران در پارک جنگلی چیتگر تهران طی یک دوره دوساله بود. بدین منظور، مقدار باران در هر رخداد با استفاده از 10 باران سنج، مقدار تاج بارش با استفاده از 60 باران سنج و مقدار ساقاب با استفاده از جمع آوری کننده های ساقاب مارپیچی شکل که بر روی شش درخت نصب شده بودند، اندازه گیری شدند. نتایج نشان داد که نقطه برآوردی اشباع آب تاج پوشش: 2.07 میلی متر، ظرفیت نگهداری آب تاج پوشش: 0.97 میلی متر، نسبت تبخیر به شدت باران در زمان بارندگی: 0.27، ضریب تاج بارش مستقیم: 0.30، ظرفیت نگهداری آب تنه: 0.36 میلی متر، ضریب ساقاب: 0.17، نقطه اشباع آب تنه: 2.12 میلی متر و ضریب قیفی شکل تاج پوشش: 8.54 حاصل شدند. این پژوهش، اولین گام در راه شناخت هم زمان تمام مشخصه های اکوهیدرولوژیک تاج پوشش و تنه درختان در کشور محسوب می شود و پیشنهاد می شود که در پژوهش های آتی، این مشخصه ها در دوره زمانی طولانی مدت تر و به صورت هم زمان مورد بررسی قرار گیرد.

در این بررسی، رستنی های رویشگاه آبی دریاچه نئور و تورب زارهای بخش جنوبی و جنوب غربی آن در امتداد یک شیب (گرادیان) رطوبتی بررسی شد. بر اساس ترکیب پوشش گیاهی و تغییر شیب رطوبتی، چهار پهنه رویشی تفکیک و 84 آرایه گیاهی (27 خانواده و 45 جنس) شناسایی شد. مهم ترین خانواده های گیاهی در این چهار پهنه رویشی شامل Poaceae (10 گونه)، Cyperaceae (9 گونه)، Asteraceae و Fabaceae (هرکدام 6 گونه) و Polygonaceae و Santalaceae (هرکدام 4 گونه) بودند. از نظر شکل زیستی، در پهنه رویشی اول (بخش کم عمق کناری دریاچه)، هیدروفیت ها با 8 گونه (61 درصد)، در پهنه رویشی دوم (گذار دریاچه- تورب زار)، هلوفیت ها با 10 گونه (47 درصد) و در پهنه های رویشی سوم (تورب زار) و چهارم (چمن زارهای مرطوب)، همی کریپتوفیت ها به ترتیب با 23 (70 درصد) و 15 گونه (88 درصد)، از بیشترین فراوانی برخوردار بودند. اکوسیستم ماندابی کوهستانی نئور، رویشگاه گونه های گیاهی کمیابی مانند نی توپی (Sparganium emersum) و انبانی (Utricularia minor) است. حفاظت از چنین زیست بوم های با ارزش و کمیابی، گامی مهم و اساسی در نگهداری و حراست از ذخایر ژنتیکی کشور در درازمدت است.

در این پژوهش دو توده جنگلکاری شده با گونه های زبان گنجشک (Fraxinus excelsior) و نوئل (Picea abies) با شرایط رویشگاهی مشابه انتخاب و از هر گونه، سه پایه به روش کاملا تصادفی برای نمونه برداری انتخاب شدند. برای بررسی پراکنش ریشه ها، از روش حفر پروفیل و برای اندازه گیری مقاومت کششی، از دستگاه اینسترون استاندارد استفاده شد. این پژوهش نشان داد که در هر دو گونه، پراکنش ریشه ها و مقدار مسلح سازی خاک با افزایش عمق خاک طبق تابع لگاریتمی و مقاومت کششی ریشه با افزایش قطر ریشه طبق تابع توانی کاهش می یابند. به طور میانگین بیش از 80 درصد از پراکنش ریشه ها در عمق کمتر از 20 سانتی متر و در نتیجه آن بیش ترین مقدار مسلح سازی خاک در این عمق مشاهده شد.طبق نتایج، مقاومت کششی ریشه گونه نوئل (2.64±19.31 مگاپاسکال) با دامنه قطری0.32  تا 4.93 میلی متر به طور معنی داری بیشتر از گونه زبان گنجشک (1.01±16.98 مگاپاسکال) با دامنه قطری 0.42 تا 4.91 میلی متر بود. همچنین مقدار مسلح سازی خاک توسط ریشه گونه نوئل (0.008±0.03 کیلوپاسکال) بیشتر از گونه زبان گنجشک (0.005±0.02 کیلوپاسکال) بوده است. نتایج این تحقیق ما را در استفاده آگاهانه از این گونه ها در زیست مهندسی یاری می کند.

برای بررسی اثر مبدا بذر بر جوانه زنی و مورفولوژی بذر و نهال های بلوط ایرانی (Quercus brantii Lindl.)، آزمایشی در قالب طرح کاملا تصادفی انجام شد. بذر بلوط ایرانی از شش جمعیت شامل: سردشت آذربایجان غربی، سلین کردستان، چله کرمانشاه، نوژیان لرستان، کبیرکوه ایلام و دورگ اناری از چهارمحال و بختیاری انتخاب شد. ابتدا صفات طول و وزن بذر 25 نمونه بذر از هر جمعیت که به صورت کاملا تصادفی انتخاب شده بودند، اندازه گیری شد. سپس بذرها از هر مبدا در سه تکرار در ژرمیناتور کشت شدند و پس از پنج روز به صورت روزانه تعداد بذور جوانه زده برای بررسی صفات جوانه زنی طی 18 روز ثبت شد. سپس از هر مبدا تعداد سه تا پنج نونهال در گلدان های حاوی مخلوطی از پیت و پرلیت کشت شدند. پس از 30 روز، صفات رویشی نونهال ها شامل: ارتفاع اندام هوایی، قطر یقه، تعداد برگ، وزن اندام هوایی و وزن ریشه اندازه گیری شد. نتایج تجزیه واریانس نشان داد که اثر مبدا بذر روی صفات طول و وزن بذر، سرعت جوانه زنی، میانگین مدت جوانه زنی و وزن ریشه معنی دار بود. به طورکلی در شرایط پژوهش حاضر بذر و نهال های تولید شده مبدا نوژیان لرستان و سلین کردستان از شرایط مناسب تری برخوردار بودند.

در نظام جنگل شناسی همگام با طبیعت دانستن مقدار موجودی جنگل جزء موارد ضروری برای اداره، بهره برداری بهینه و پایدار از جنگل و تولیدات آن است. در این پژوهش که در پارسل های 305، 306 و 309 بخش گرازبن به وسعت 88 هکتار انجام شد، با استفاده از آماربرداری صد درصد رویش حجمی به روش مستقیم اندازه گیری و محاسبه شد. موجودی سالانه 431.6، 457.6 و 455.7 سیلو در هکتار به ترتیب برای پارسل های 305، 306 و 309 محاسبه شد. نتیجه محاسبه رویش در هکتار نشان داد که مقدار رویش جاری سالیانه در پارسل های 305، 306 و 309 به ترتیب 3.3، 4.6 و 3.8 سیلو در هکتار است. همچنین درصد نرخ رویش حجمی سالیانه نسبت به اول دوره (سال 1383) در پارسل 305 برای درختان کم قطر، میان قطر و قطور 2.54، 2.03 و 0.96، در پارسل 306 برای درختان کم قطر، میان قطر و قطور 2.58، 3.1 و 1.55 و در پارسل 309 به ترتیب برای درختان کم قطر، میان قطر و قطور 7.08 درصد، 3 درصد و 1 درصد است. اوج مقدار رویش در طبقات قطری 35 یا40 سانتی متر اتفاق افتاده و از طبقات قطری 75 سانتی متر مقدار رویش به تدریج کاهش می یابد.

تصحیح کننده خط اسکن (SLC) سنجنده ETM+ ماهواره لندست 7 در تاریخ 31 می 2003 دچار نقص فنی شد که در نتیجه آن حدود 22 درصد از پیکسل های هر تصویر کامل، معیوب هستند. روش های متعددی به منظور بازسازی تصاویر معیوب لندست 7 در سطح دنیا ارائه شده است. در این پژوهش، روش رگرسیون خطی وزنی (WLR) در بازسازی تصویر معیوب 18 ژوئن 2011 منطقه خوی در فصل رشد گیاهان مورد ارزیابی قرار گرفت. مقادیر معیارهای خطا (RMSE کمتر از 0.02 و ضریب کارایی ناش- ساتکلیف 0.91)، نشان داد که روش WLR در بازسازی تصویر معیوب (SLC-OFF)، از کارایی زیادی برخوردار است. در مرحله بعد، با اعمال فن طبقه بندی حداکثر شدت احتمال روی تصویر بازسازی شده، نقشه پوشش اراضی تهیه شد. نتایج ارزیابی صحت (ضریب کاپای0.85 ، صحت کل 89.7 درصد، ضریب عدم تطابق تخصیص 3.2 و ضریب عدم تطابق کمی 6.9)، بیانگر کارایی روش WLR است. در شرایط فقدان تصاویر سنجنده TM، استفاده از روش مذکور در ترمیم تصاویر معیوب لندست 7 و تهیه نقشه های پوشش اراضی موردنیاز در منطقه خوی، توصیه می شود.