پژوهش و توسعه جنگل
سال:1398 | دوره:5 | شماره:1 |تعداد مقالات:11

در این پژوهش با هدف بررسی قابلیت روش قطاعی در نمونه برداری جنگل های ارس و مقایسه آن با روش متداول قطعه نمونه دایره ای، ابتدا یک قطعه 5/12 هکتاری به صورت پیوسته برداشت و نقشه موقعیت مکانی درختان تهیه شد. بر اساس عوارض زمین (یال و دره) هفت قطعه مشخص شد. برای روش قطاعی چهار قطاع 45 درجه به صورت منظم در هر قطعه مشخص و تعداد در هکتار جنگل محاسبه شد. شبکه ای از قطعات نمونه دایره ای به مساحت 10 آر و فواصل 50×50 متر نیز مشخص و تراکم برای هر قطعه محاسبه شد. با توجه به مشخص بودن تراکم واقعی جنگل، صحت و دقت برآوردها محاسبه شد. برآوردهای تعداد در هکتار جنگل با آزمون های t تک نمونه و t جفتی به ترتیب با مقادیر واقعی و با یکدیگر مقایسه شدند. نتایج نشان داد که از نظر آماری اختلاف معنی داری بین روش ها و همچنین با مقادیر واقعی در برآورد تراکم جنگل وجود ندارد. برآوردها در روش قطعه نمونه دایره ای اشتباه نمونه برداری کمتر و در روش قطاعی اریبی کمتری داشتند. از نظر شاخص ریشه میانگین مربعات خطا برای کل جنگل، روش قطاعی دقیق تر از روش قطعه نمونه دایره ای ارزیابی شد، اما واریانس مقادیر خطا در بخش های مختلف جنگل در روش قطعه نمونه دایره ای کمتر بود که نشان دهندة ثبات بیشتر این روش است.

در این پژوهش قابلیت پرآوری سرو چهارهزارساله ابرکوه با استفاده از تنظیم کننده های رشدی اکسین و سیتوکنین در شرایط درون شیشه ای بررسی شد. این آزمایش به صورت فاکتوریل در قالب طرح کاملاً تصادفی در شش تکرار و هر تکرار حاوی سه ریزنمونه اجرا شد. ریز نمونه های جوانه جانبی در محیط کشت اختصاصی گیاهان چوبی (WPM) در دو آزمایش مجزا با تیمارهای مختلف شامل تنظیم کننده های رشد سیتوکنین های (Kin، BA، TDZ و 2ip) در پنج سطح (0، 1/0، 5/0، 1 و 2 میلی گرم در لیتر) و همچنین اثر ترکیبی 1/0 میلی گرم در لیتر از سیتوکنین های Kin، BA، TDZ و 2ip با 01/0 میلی گرم در لیتر IBA مورد بررسی قرار گرفت. نتایج آزمایش نشان داد که بیشترین تعداد شاخه در تیمار (66/2) در محیط کشت WPM حاوی 01/0 میلی گرم در لیتر IBA با 1/0 میلی گرم بر لیتر BA و بیشترین طول شاخه (cm 85/1) در محیط حاوی 1/0 میلی گرم در لیتر تنظیم کننده های رشد سیتوکنین و فاقد IBA حاصل شده است. برای ریشه زایی از محیط کشت های WPM، SH، LS حاوی چهار سطح (0، 2، 5/2 و 3 میلی گرم در لیتر) IBA و NAA و نیز کینتین در چهار سطح (0، 5/0، 1 و 2 میلی گرم در لیتر) استفاده شد که تنها در محیط کشت WPM حاوی 2 میلی گرم در لیتر کینتین در برخی از نمونه ها ریشه حاصل شد.

هدف از این پژوهش بررسی تغییرات ویژگی های برگ راش شرقی با توجه به تغییرات ارتفاعی بود. سه جمعیت از این گونه به ترتیب در ارتفاع 700، 1200 و 1700 متر از سطح دریا در جنگل های ماسال در استان گیلان انتخاب شد. در مرداد ماه تعداد 20 پایه درختی به طور تصادفی در سه ارتفاع از سطح دریا انتخاب شد. سپس از هر درخت تعدادی برگ از بخش جنوبی و شمالی تاج درختان سالم و بالغ جمع آوری شد. ویژگی های ریخت شناسی برگ شامل طول برگ، عرض برگ، طول دمبرگ، شاخص برگ، شاخص دمبرگ، فاصله بین پایه تا پهن ترین قسمت برگ (BW)، سطح برگ، سطح ویژه برگ، وزن خشک، وزن ویژه برگ و محتوای آب نسبی اندازه گیری شد. نتایج حاکی از وجود تغییرات در صفات برگ گونه راش با افزایش ارتفاع بود. این تغییرات در برخی از صفات کاهشی (طول برگ، شاخص برگ، وزن ویژه برگ) و در برخی دیگر افزایشی (طول دمبرگ، شاخص دمبرگ، BW، سطح برگ، سطح ویژه برگ، محتوای آب نسبی) بود. نتایج نشان داد که برخی از ویژگی های ریخت شناسی و مورفوفیزیولوژیکی اندازه گیری شده در جمعیت های مختلف، دارای اختلاف معنی داری در سطح احتمال پنج درصد بودند. نتایج حاکی از وجود تغییرات در صفات برگ گونه راش شرقی با افزایش ارتفاع است.

این پژوهش با هدف بررسی سطح سواد محیط زیستی دانشجویان دانشگاه ارومیه با حجم نمونه 466 نفر از دانشجویان دانشکده های منابع طبیعی، علوم، فنی و مهندسی، کشاورزی و اقتصاد انجام شد. پرسشنامه مورد استفاده در دو بخش سؤالات عمومی محیط زیستی و سؤالات منطقه ای محیط زیستی و در قالب طیف پنج تایی لیکرت تنظیم شد. روایی پرسشنامه به تأیید خبرگان موضوع رسید و به منظور بررسی پایایی پرسشنامه ها ضریب آلفای کرونباخ محاسبه شد. برای مقایسه سطح دانش محیط زیستی دانشجویان دانشکده های مختلف از تجزیه واریانس یک طرفه و آزمون مقایسه میانگین دانکن و برای بررسی روابط بین سطح دانش محیط زیستی و شاخص هایی همچون سن، تعداد اعضای خانواده، تحصیلات پدر، تحصیلات مادر و سطح درآمد ماهانه خانواده از آزمون همبستگی اسپیرمن استفاده شد. در مطالعه ی حاضر بین سطح دانش محیط زیستی عمومی دانشجویان در دانشکده های مورد بررسی اختلاف معنی داری وجود نداشت (پنج درصد = ɑ )؛ اما در خصوص دانش محیط زیستی منطقه ای، سطح این دانش در دانشجویان دانشکده ی منابع طبیعی بیشترین و در دانشجویان دانشکده ی علوم و دانشکده ی فنی و مهندسی کمترین مقدار را دارا بود.

این پژوهش به بررسی توان زیست پالایی گونه های درختی چنار، زبان گنجشک و کاج در خصوص فلزات کادمیوم، نیکل، سرب در پارک های شهر همدان می پردازد. پس از نمونه برداری مرکب از برگ شسته نشده گونه های مورد بررسی و خاک در 11 پارک و بوستان مورد پژوهش، نمونه ها ابتدا خشک و سپس هضم اسیدی شده و در آخر غلظت فلزات توسط دستگاه جذب اتمی اندازه گیری شد. نتایج غلظت فلزات سرب و نیکل بیش از مقادیر موجود در پوسته زمین و غلظت فلزات کادمیوم و نیکل بیشتر از میانگین جهانی غلظت فلزات در خاک شهرها به دست آمد. از سوی دیگر بیشترین مقدار غلظت فلزات کادمیوم، سرب و روی به ترتیب در برگ چنار و عنصر نیکل در برگ زبان گنجشک بود. در حالت کلی غلظت فلزات در برگ های نشسته بیشتر از برگ های شسته شده ارزیابی شد. در این راستا همبستگی مثبت و معنی داری بین مقدار فلزات در خاک محل رویش درختان با غلظت آن ها در برگ وجود داشت. با توجه به نتایج فاکتور تغلیظ زیستی می توان گفت گونه چنار شاخص زیستی مناسب تری برای زیست ردیابی آلودگی فلزات سنگین به خصوص کادمیوم است. در نهایت با توجه به نتایج حاصل لزوم توجه به استقرار گونه های انباشت گر در بوستان های شهری مطرح شد.

در این پژوهش با استفاده از فن ضریب محافظه کاری به بررسی کیفیت فلورستیکی جنگل های زاگرس مرکزی در ارتباط با آشفتگی های محیطی پرداخته شد. بدین منظور اشکوب درختی مهم ترین تیپ های جنگلی زاگرس مرکزی با استفاده از 24 قطعه نمونه 500 مترمربعی و اشکوب علفی آنها با استفاده از 72 ریزقطعه نمونه تصادفی چهار مترمربعی برداشت شد. سپس فهرست گونه های گیاهی برداشت شده در اختیار گیاه شناسان برجسته کشور قرار گرفت تا با توجه به مقدار حساسیت گونه های گیاهی در برابر آشفتگی ها و به عبارتی مقدار پایبندی آنها به شرایط اکولوژیکی رویشگاه، ضریب محافظه کاری گونه های گیاهی را تعیین کنند. با توجه به نتایج ضریب محافظه کاری، تنها تعداد کمی از گونه های گیاهی شناسایی شده دارای دامنه بردباری اکولوژیکی خیلی حساس در برابر آشفتگی ها و یا به عبارتی دارای پایبندی بالا به شرایط اکولوژیک رویشگاه بودند. در واقع بیش از نیمی از گونه ها در پایین ترین طبقه ضریب محافظه کاری (1-3) جای گرفتند که بیشترین مقدار از این نظر در تیپ جنگلی گلابی وحشی مشاهده شد.

هرچند گونه آردوج (JuniperusfoetidissimaWild. )در طبقه بندی اتحادیه جهانی حفاظت از طبیعت و منابع طبیعی در طبقه کمترین نگرانی قرار دارد، اما دامنه انتشار این گونه دیرزیست که نماد گیاهی استان آذربایجان شرقی است، کاهش یافته است و حفاظت رویشگاه های آن دارای اهمیت است. در این پژوهش، مطلوبیت رویشگاه آردوج در ذخیره گاه زیست کره ارسباران بررسی شد. بدین منظور برای مدل سازی مطلوبیت رویشگاه آردوج با استفاده از نقاط حضور گونه، از روش تحلیل عامل آشیان بوم شناختی (ENFA) بهره گیری شد. درصد شیب و طبقات آن، طبقات جهت جغرافیایی، ارتفاع از سطح دریا و طبقات آن، شکل واحدهای اراضی خاک و زمین شناسی، طبقه بندی اقلیمی به عنوان متغیرهای مستقل محیط زیستی در مدل سازی استفاده شدند. نتایج نشان داد این گونه دارای آشیان بوم شناختی باریکی بوده و نسبت به تغییرات زیستگاه حساس است. رویشگاه های مطلوب گونه در محدوده ارتفاعی 330 تا 1500 متر از سطح دریا، شیب 10 تا 60 درصد، تمامی دامنه ها و در محدوده اقلیم های نیمه خشک و مدیترانه ای قرار دارد. بر اساس مدل سازی انجام شده 17/27 درصد از وسعت ذخیره گاه زیست کره ارسباران، رویشگاه مطلوبی برای آردوج است. نتایج این پژوهش برای اهداف مدیریتی در توسعه پایدار اکوسیستم های جنگلی، حفاظت و احیای این اکوسیستم ها کاربرد دارد.

این پژوهش به بررسی روزنه و مجاری مترشحه در برگ های ون در سه طبقة ارتفاعی (500، 700 و 900 متر) در منطقة شفارود پرداخته است. ابتدا ده درخت با قطر 30-50 سانتی متر انتخاب شده و سه برگ از هر درخت و در مجموع 90 برگ جمع آوری شد. مراحل رنگ بری و رنگ آمیزی نمونه ها انجام شد، سپس به وسیلة میکروسکوپ نوری عکس هایی با بزرگ-نمایی 10× و 40× از نمونه ها تهیه شد. با به کارگیری نرم افزار Digimizer از روی تصاویر ویژگی های مساحت، طول، عرض و تراکم روزنه و مجاری مترشحه در واحد سطح اندازه گیری شده است. برای تجزیه وتحلیل داده های به دست آمده از آزمون آنالیز واریانس یک طرفه و آزمون دانت تری در سطح احتمال 95 درصد استفاده شد. نتایج نشان داد که طول و عرض و مساحت روزنه ها و مجاری مترشحه بین مناطق ارتفاعی، دارای اختلاف معنی داری است. مساحت و عرض روزنه با افزایش ارتفاع کاهش یافته است. مقدار مساحت، طول و عرض مجاری مترشحه در منطقة 900 متری بیشتر از دیگر مناطق است. با افزایش ارتفاع از سطح دریا مساحت روزنه کاهش و تراکم آن افزایش یافت که علت این تغییرات سازگاری با شرایط مختلف محیطی است.

هدف این پژوهش تعیین ارتباط برخی عوامل فیزیوگرافی (جهت، شیب و ارتفاع) و مشخصه های درختان دانه زاد بلوط ایرانی شامل ارتفاع، قطر برابرسینه و قطر تاج با مقدار زی توده ریشه های مویین در جنگل هشتادپهلو-لرستان است. بدین منظور در امتداد دامنه های جنگل، درختان سالم بلوط به روش تصادفی انتخاب و در زیر تاج و در جهت شمالی و جنوبی آنها نمونه-برداری از عمق صفر-15 و 15-30 سانتی متری خاک انجام و سپس زی توده و کربن ریشه های مویین اندازه گیری شد. نتایج تجزیه واریانس و آزمون t مستقل به ترتیب برای عامل جهت و ارتفاع نشان داد که این عوامل بر مقدار زی توده ریشه های مویین درختان بلوط مؤثر بوده و بیشترین مقدار زی توده در جهت غربی و ارتفاع 1870-1670 متر از سطح دریا مشاهده شد (01/0>P). در رویشگاه نتایج تجزیه واریانس نشان داد که عامل شیب بر مقدار زی توده ریشه های مویین درختان بلوط تأثیر-گذار نیست و ضرایب همبستگی پیرسون نشان داد با افزایش ارتفاع و قطر برابرسینه درختان بلوط مقدار زی توده و کربن موجود ریشه های مویین آنها کاهش می یابد (05/0>P).

برای بررسی کارایی مدل های زمین آماری ناپارامتری شامل کریجینگ و کوکریجینگ شاخص و احتمال در پهنه بندی احتمال حضور زادآوری بلوط ایرانی (. Quercus brantii Lindl) در عرصه جنگل و پیشنهاد مناسب ترین مدل، عرصه جنگلی به وسعت 200 هکتار در نزدیکی شهر یاسوج به صورت منظم-تصادفی در شبکه ای به ابعاد 150×250 متر آماربرداری شد. مشخصه-های عمومی و جنگل شناسی توده جنگلی در قطعات نمونه دایره ای شکل اصلی با مساحت 1000 مترمربع و تعداد زادآوری بلوط ایرانی در چهار عدد قطعه نمونه دایره ای شکل هر یک با شعاع 55/1 متر در راستای چهار جهت اصلی جغرافیای به فاصله نه متر از مرکز قطعه نمونه اصلی آماربرداری شد. برای ترسیم واریوگرام از برازش مدل های سقف دار دایره ای، کروی، تترااسفریکال، پنتااسفریکال، نمایی، گوسی، رشنال کوادراتیک، اثر حفره، کی بیسل، جی بیسل و پایدار استفاده شد. برای اعتبارسنجی دقت مدل از روش ارزیابی متقابل استفاده شد. مدل کریجینگ احتمال پنتااسفریکال دارای قوی ترین ساختار مکانی (63/75 درصد) و بالاترین مقدار اعتبار از نظر دقت شامل شاخص های ME (0106/0-)، ASE (4424/0)، RMSE (4470/0) و RMSS (0113/1) است و به عنوان مناسب ترین مدل پیشنهاد می شود. رسم نیم تغییرنمای زادآوری و برازش مدل ذکر شده بر وجود ناهمسانگردی در کمیت نیم تغییرنما دلالت دارند.

در این بررسی، تمامی روشنه ها در قطعه تحقیقاتی جنگل های ناو اسالم استان گیلان مورد شناسایی و در سه کلاسه کوچک (کمتر از 200 مترمربع)، متوسط (200 تا 500 مترمربع) و بزرگ (بیش از 500 مترمربع) طبقه بندی شدند. در هر روشنه هفت قطعه نمونه چهار مترمربعی (2×2) در چهار جهت اصلی، مرکز و یک چهارم و سه چهارم طول بزرگ هر روشنه مستقر شد. تعداد نونهال و نهال درختی به تفکیک گونه ثبت شده و پوشش علفی نیز بر اساس معیار براون– بلانکه توسعه یافته برداشت شد. مقادیر عددی شاخص های تنوع و همچنین فراوانی زادآوری در روشنه ها از نظر آماری تجزیه وتحلیل شد. در این بررسی 38 روشنه طبیعی و 30 روشنه ایجاد شده شناسایی شد. متوسط اندازه روشنه های ایجاد شده و طبیعی به ترتیب 358 و 381 مترمربع بود. بین سطح روشنه های ایجاد شده و طبیعی اختلاف معنی داری مشاهده نشد. همچنین نتایج نشان داد که منشأ ایجاد روشنه (طبیعی یا ایجاد شده) تفاوت معنی داری را از نظر تعداد نونهال و کل زادآوری، ایجاد کرده است؛ اما تأثیر ابعاد و اندازه های این روشنه ها تنها در فراوانی نهال مشاهده شد. تعداد گونه های علفی و مقادیر شاخص های تنوع نیز در روشنه های ایجاد شده بیشتر از روشنه های طبیعی بود.