پژوهش و توسعه جنگل
سال:1397 | دوره:4 | شماره:3 |تعداد مقالات:9

این پژوهش با هدف بررسی وضعیت مشارکت در مدیریت پایدار جنگل های سامان عرفی کلگچی انجام شد. ابزار اصلی مورد استفاده در این پژوهش پرسشنامه ای بود که گویه های مختلف آن توسط پژوهش های اسنادی و گروه تخصصی متشکل از اساتید برجسته کشور و کارشناسان نخبه انتخاب و بین مردم محلی و کارشناسان توزیع شد. برای تعیین روابط بین شاخص ها از فن فازی دیمتل و برای تعیین نقش برخی از عوامل اجتماعی و اقتصادی بر مقدار مشارکت مردم در مدیریت پایدار جنگل ها از مدل رگرسیونی لجستیک استفاده شد. طبق نظر مردم محلی و کارشناسان، مقدار مشارکت مردم محلی در برنامه ریزی و اجرای طرح ها در منطقه مورد پژوهش کم تا متوسط است. با تحلیل مدل فازی مشخص شد که شاخص کمک به ارتقاء امکانات و نیروهای انسانی برای حفاظت و احیا، به عنوان تاثیرگذارترین و همکاری در عملیات اجرایی و فنی به عنوان تاثیرپذیرترین شاخص مدیریت مشارکتی هستند. متغیر سن و سابقه استفاده از اراضی جنگلی رابطه معکوسی با مقدار مشارکت دارند و نتایج حاصل از آزمون پیرسون نشان داد بین درآمد افراد محلی با شاخص مشارکت در مدیریت پایدار جنگل همبستگی مثبت و معنی داری وجود دارد. به طورکلی، نتایج نشان دهنده مشارکت کم مردم محلی در برنامه ها و طرح های اجرایی و حفاظتی بود.

در این پژوهش نانو پلیمر سی بی آر پلاس (CBR+) برای تثبیت خاک جاده جنگلی مورد بررسی قرار گرفت. آزمایش های تعیین بافت، حدودآتربرگ، تراکم و سی بی آر (CBR) بر روی نمونه خاک شاهد و تیمارشده با درصدهای وزنی 0.25 درصد، 0.50 درصد، 0.75 درصد و یک درصد بر روی کرت ها انجام شد. برای بررسی وضعیت مکانیکی مصالح لایه روسازی پنج کرت شامل یک کرت شاهد (بدون نانوپلیمر) و چهار کرت نمونه بر روی جاده پیاده شد. نتایج نشان داد ماده پلیمری سبب کاهش حدود روانی و خمیری شده است. در منحنی دانه بندی نمونه های شاهد و تیمار، با افزایش درصد ماده افزودنی سی بی آر پلاس از مقدار عناصر ریزدانه خاک کاسته شد. به طوری که تیمار یک درصد دارای کمترین درصد وزنی ریزدانه و بیشترین درصد وزنی درشت دانه در مقایسه با دیگر تیمارها بود. همچنین تیمار موردنظر موجب کاهش رطوبت بهینه و افزایش حداکثر دانسیته خشک و ظرفیت باربری می شود. نتایج حاصل از بررسی خواص شیمیایی نشان دهنده افزایش مقدار پتاسیم، کلسیم و منیزیم در رواناب حاصله بوده است. نتایج این پژوهش نشان داد که تیمار یک درصد نانو پلیمر سی بی آر پلاس در مقایسه با دیگر تیمارها عملکرد بهتری را به نمایش گذاشت.

هدف این پژوهش، تعیین وضعیت آشفتگی مکانی در بخش جنگلی پارک ملی گلستان با استفاده از فن آوری سنجش از دور، سنجه های سیمای سرزمین و GIS است. به این منظور پس از تعیین محدوده جنگلی منطقه مورد بررسی، نقشه دقیق پوشش سرزمین جنگل- غیرجنگل سال 1395 آن به روش تفسیر تلفیقی از داده های سنجنده OLI ماهواره لندست 8 تهیه شد. پس از تعیین مساحت بهینه شبکه بندی، منطقه به شبکه ای از 550 پهنه شش ضلعی 100 هکتاری تقسیم شد. سپس از 12 سنجه مکانی سیمای سرزمین شامل MESH، NP، PD، ENN-MN، LPI، FRAC-MN، CONTIG-MN، SPLIT، AREA-MN، DIVISION، PLAND و SHAPE-MN برای مشخص کردن مشخصات کمی، چگونگی توزیع مکانی، ارتباطات و ترکیب بندی لکه های غیرجنگلی در یکایک پهنه ها استفاده شد. در ادامه با انجام استانداردسازی مقادیر سنجه ها و تحلیل مولفه های اصلی، سنجه های موثر در آشفتگی و وزن آن ها برای تهیه مدل آشفتگی مکانی تعیین شد. در نهایت نقشه شاخص آشفتگی جنگل بر اساس مدل تهیه و به چهار طبقه بدون آشفتگی، آشفتگی کم، متوسط و زیاد تقسیم شد. نتایج نشان داد که طبقه های یاد شده به ترتیب 48.53، 16.15، 19.90 و 15.41 درصد از منطقه را پوشش می دهند. با رویکرد مورد استفاده در این پژوهش می توان نقشه آشفتگی مکانی مناطق جنگلی تحت مدیریت را به صورت دوره ای تهیه و به عنوان یکی از ابزارهای پایش به کار برد.

این پژوهش با هدف بررسی اثر تیمارهای مختلف اسید جیبرلیک و چینه سرمایی بر جوانه زنی بذر پسته در جنگل پسته خواجه کلات واقع در شمال شرقی کشور که به دو شهرستان سرخس و کلات تعلق دارد، انجام گرفته است. بدین منظور ابتدا بذرهای گونه پسته از 23 واحد شکل زمین موجود در منطقه مورد بررسی جمع آوری شد و سپس در آزمایشگاه بذر، هفت تیمار مختلف اسید جیبرلیک و چینه سرمایی در سه تکرار بر روی بذرها اعمال شد. بعد از انجام تیمارها صفاتی از قبیل ارزش جوانه زنی، درصد جوانه زنی، میانگین مدت جوانه زنی و سرعت رشد اندازه گیری شدند. با توجه به نتایج این پژوهش تیمارهای مختلف روی درصد جوانه زنی، ارزش جوانه زنی، میانگین مدت جوانه زنی و سرعت رشد بذر پسته اثر معنی داری داشته است (p<0.01). تیمارهای مربوط به چینه سرمایی، نسبت به تیمارهای اسید جیبرلیک، تاثیر بیشتری روی سرعت رشد، درصد و ارزش جوانه زنی بذر پسته داشته است و نیز بین تیمارهای چینه سرمایی، تیمار شش و هشت هفته تاثیر بیشتری بر جوانه زنی دارند. کمترین مقدار جوانه زنی در تیمار اسید جیبرلیک با غلظت 500 پی پی ام به مدت 12 ساعت بود.

این پژوهش با هدف بررسی اثر تیمارهای مختلف آبیاری و نور بر زی توده اندام هوایی و ریشه، سطح برگ و شادابی نهال تادار انجام شده است. ابتدا 30 اصله درخت تادار در جنگل های اطراف روستای شوراب استان لرستان انتخاب شدند و از جهت های مختلف آن بذرگیری شد. سپس در اواخر آبان اقدام به کاشت بذر در گلدان ها شد و بذرها در اوایل فروردین سال بعد جوانه زدند و پس از آن گلدان ها تا اوایل تیرماه هر روز آبیاری شدند. بعد از آن چهار تیمار آبیاری (هرروز، دو، سه و چهار روز یک بار) و سه تیمار سایه (نور کامل، نیم سایه و سایه کامل) با سه تکرار و 30 گلدان در هر تکرار (در مجموع 1080 واحد آزمایشی) به مدت پنج ماه بر روی آنها اعمال شد. سپس طول، عرض و سطح برگ ها، زی توده ریشه، زی توده اندام هوایی و شادابی نهال ها اندازه گیری شد و با استفاده از تجزیه واریانس چند طرفه و مدل آزمایش اسپلیت، داده ها مورد تحلیل قرار گرفت. نتایج نشان داد که اثرهای متقابل سایه و آبیاری بر زی توده، طول و عرض برگ معنی دار است (p<0.05). آبیاری در حالت نور کامل اثر معنی داری بر شادابی نهال ها دارد، اما در نیم سایه و سایه کامل این اثر معنی داری نیست و همچنین با کاهش نور دریافتی شادابی نهال ها کاسته می شود. با توجه به نتایج، می توان استنباط کرد که رشد و شادابی نهال ها در نور کامل مطلوب تر از دیگر تیمارهای سایه است و سطوح بالای نور برای رشد گونه تادار اهمیت دارد.

در این پژوهش قابلیت بازتاب طیفی خاک به منظور برآورد مقدار CEC خاک بررسی شد. به همین منظور تعداد 45 نمونه خاک از بخش نم خانه جنگل خیرود جمع آوری و بازتاب طیفی آن ها در محدوده 2500-350 نانومتر اندازه گیری و ارتباط آن با مقادیر CEC اندازه گیری شده مورد بررسی قرار گرفت. علاوه بر روش رگرسیون حداقل مربعات جزئی (Partial Least Squares Regression: PLSR)، دو گروه از شاخص های باریک باند خاک (RI، DI) نیز برای برآورد CEC در دو حالت طیف بازتابندگی و مشتق آن استفاده شدند و سپس مورد مقایسه قرار گرفتند. نتایج این بررسی نشان داد که به طورکلی شاخص های باریک باند ارتباط قوی تری با CEC نسبت به روش PLSR دارند و در حالت مشتق اول شاخص DI بیشترین همبستگی (5.01= RMSE، R2=0.82) نسبت به دیگر حالت های شاخص ها مشاهده شد. در روش PLSR طیف خام با CEC ارتباط قوی تری نسبت به مشتق اول نشان داد، درحالی که در استفاده از روش شاخص های باریک باند، مشتق اول و CEC ارتباط قوی تری نسبت به طیف خام نشان دادند، بنابراین با توجه به اینکه بین CEC و بازتاب طیفی خاک ارتباط بسیار قوی وجود دارد، می توان از طیف سنجی بازتابی به عنوان روشی غیرمخرب، سریع، آسان و کم هزینه برای برآورد CEC استفاده کرد.

به منظور بررسی تاثیر بهره برداری سنتی بر تنوع و ترکیب گونه های چوبی، دو توده جنگلی دست خورده و کمتر-دست خورده با شرایط فیزیوگرافیکی و فلوریستیکی مشابه در شهرستان سردشت انتخاب شدند و 30 قطعه نمونه دایره ای شکل 1000 متر مربعی در یک شبکه 50×50 متری در دو منطقه پیاده شد و فراوانی و نوع گونه های چوبی ثبت شدند. میانگین شاخص های غنای گونه ای مارگالف، یکنواختی پایلو، تنوع گونه ای شانون -وینر و سیمپسون در هر قطعه نمونه محاسبه و نرمال بودن آنها با آزمون کولموگروف- اسمیرنوف بررسی شد. برای آزمون معنی دار بودن اختلاف بین میانگین ها از آزمون تی غیرجفتی برای داده های نرمال و آزمون من ویتنی یو برای داده های غیر نرمال استفاده شد. برای رج بندی نمونه های پوشش گیاهان چوبی از روش آنالیز تطبیقی قوس گیری شده استفاده شد. نتایج حاصل از این بررسی نشان داد که بین میانگین شاخص های غنا و تنوع گونه ای در دو منطقه به شکل معنی داری اختلاف وجود دارد، اما اختلاف بین میانگین شاخص یکنواختی گونه ای در دو توده معنی دار نیست. همچنین با توجه به همبستگی بالای محور اول آنالیز تطبیقی قوس گیری شده و مشخصه های تخریبی مانند قطع، سرشاخه زنی، چرای دام، تعداد جست و نیز با مشخصه های کمی مانند سطح مقطع و تعداد پایه، می توان به این نتیجه رسید که این مشخصه ها در تفکیک قطعات نمونه توده های موردبررسی تاثیرگذار بوده اند.

هدف از این پژوهش بررسی اثر آشفتگی های انسانی بر فلور، ترکیب پوشش گیاهی و کیفیت فلوریستیک جوامع جنگلی دارمازو در زاگرس میانی است.دو منطقه یکسان با کاربری متفاوت انتخاب شدند. در هر کاربری برای برداشت پوشش درختی، علفی و زی توده به ترتیب از هشت پلات 2500 مترمربعی، 48 ریز قطعه نمونه یک مترمربعی و 24 کوادرات 0.25 مترمربعی به صورت تصادفی استفاده شد. پس از شناسایی گونه های گیاهی با توجه به مقدار تعلقه آنها در برابر آشفتگی ها ضریب محافظه کاری تعیین شد. بر اساس نتایج در هر کاربری تیره های Asteraceae، Poaceae و Fabaceae غالب ترین تیره ها، تروفیت ها و همی کریپتوفیت ها رایج ترین شکل زیستی و گونه های ایرانی تورانی مهم ترین کوروتیپ مشاهده شده بودند. نتایج نشان داد بیشترین تعداد گونه های گیاهی کاربری تخریب شده در طبقه 1 جای دارند و هیچ گونه ای در طبقه 4 (گونه هایی با پای بندی بالا و حساس) جای ندارد. با توجه به تشابه غنای گونه ای در دو کاربری برای بررسی هرچه بهتر وضعیت پوشش گیاهی آنها از شاخص کیفیت فلوریستیک استفاده شد و مقدار آن در کاربری حفاظت شده بیشتر بود. همچنین بیشترین تعداد گونه های بومی، تاج پوشش درختی، زی توده، تعداد درخت در هکتار و متوسط درصد تاج پوشش علفی در کاربری حفاظت شده که کمترین مداخلات انسانی در آن وجود دارد، مشاهده شد.

اره موتوری یکی از خطرناک ترین وسایل کار در جنگل است که احتمال آسیب رسانی زیادی برای کارگر قطع به همراه دارد. مدیریت خطرات ناشی از کار با اره موتوری به ارزشیابی خطرات آن بستگی دارد. تاکنون یک روش مناسب برای ارزیابی ریسک کار با این وسیله ارائه نشده است و عموما خطرات کار با اره موتوری بدون رتبه بندی ارائه شده است. این تحقیق با هدف رتبه بندی خطرات ناشی از کار با این وسیله طرح ریزی شده است. برای شناسایی خطرات مربوط به کار با اره موتوری در هنگام انجام عملیات قطع درختان از روش آنالیز ایمنی شغلی استفاده شد. بدین منظور از نظرات کارگران اره موتورچی، ناظران عملیات قطع، کارشناسان بهره برداری و کارشناسان بخش ایمنی کار در جنگل مجریان بزرگ طرح های جنگلداری در جنگل های شمال استفاده شد. سپس شاخص های ارزیابی ریسک با استفاده از روش دلفی و با کمک کارگران قطع، مدیران حوزه های جنگلی، متخصصین و اساتید دانشگاه انجام و توسط کارشناسان ایمنی کار در جنگل جمع بندی شد. سرانجام رتبه بندی خطرات با استفاده از روش تاپسیس فازی انجام شد. نتایج تحقیق نشان داد که درختان خطرآفرین، برگشت به عقب انتهای تنه درخت پس از افتادن و لگدزدن اره موتوری مهم ترین خطرات کار با این وسیله می باشند. این تحقیق با رتبه بندی خطرات کار موجب افزایش قدرت تشخیص خطرات کار با اره موتوری و تعیین شاخص های صحیح ارزیابی ریسک شد و نتایج نهایی منتج به رتبه بندی خطرات کار با این وسیله گردید که با تدوین دستورالعمل ایمنی مناسب می توان حوادث ناشی از کار با این وسیله را کاهش داد.