پژوهش و توسعه جنگل
سال:1396 | دوره:3 | شماره:1 |تعداد مقالات:7

هدف از این پژوهش بررسی ارتباط بین تنوع گونه ای ماکروفون با کیفیت یا درجه پوسیدگی خشکه دار راش و تعدادی از عوامل محیطی در جنگل های شرق هیرکانی است. به این منظور 108 خشکه دار افتاده راش به روش مونه بندی انتخاب شد، به نحوی که دارای فراوانی مناسب در چهار درجه پوسیدگی، سه طبقه قطری خشکه دار از ده تا 100 سانتی متری و سه طبقه ارتفاع بین 250 تا 900 متر بودند. از هر خشکه دار نمونه های ماکروفون زیرپوست و درون چوب جمع آوری شد. ماکروفون های یافت شده روی خشکه دارهای راش متعلق به هفت رده، ده راسته و 27 خانواده در طول دوره تحقیق بود. نتایج نشان داد که دو راسته Coleoptera و Geophilomorpha، دو خانواده Lumbricidae و Arionidae و دو جنس Julus و Octotemnus به ترتیب بیشترین و کمترین فراوانی را داشتند. با افزایش ارتفاع غنا و تنوع ماکروفون کاهش یافت. با افزایش کیفیت خشکه دار (درجه پوسیدگی) شاخص های غلبه ماکروفون کاهش یافت، ولی بر غنا و تنوع ماکروفون افزوده شد. متغیرهای شیب دامنه و ارتفاع از سطح دریا مهم ترین عوامل محیطی کنترل کننده تنوع گونه ای ماکروفون خشکه دار افتاده راش در این منطقه معرفی شدند.

صدمات وارد آمده بر توده باقی مانده در طی عملیات بهره برداری و کاهش کمی و کیفی توده در سال های بعد از بهره برداری یکی از مشکلات مدیریت جنگل به روش ناهمسال است. در این تحقیق روند پوسیدگی تنه و خسارت اقتصادی ناشی از آن در اثر صدمات بهره برداری در یک دوره 10 ساله در جنگل راش آمیخته در استان گیلان بررسی شد. حجم قسمت پوسیده تنه درختان از فرمول اسمالیان و حجم تنه درختان سرپا از جدول حجم محلی در قطعات نمونه 10 آری با شبکه آماربرداری منظم تصادفی در ابتدا و انتهای دوره محاسبه شد. نتایج نشان داد حجم تنه پوسیده 0.48 مترمکعب در هکتار در ابتدای دوره به 1.71 مترمکعب در هکتار در انتهای دوره افزایش یافت (p<0.01). نسبت حجم تنه پوسیده به حجم سرپا از 0.24 درصد در ابتدای دوره به 0.81 درصد در انتهای دوره افزایش یافت (p<0.01). روند حجمی پوسیدگی تنه 0.123 مترمکعب در هکتار در سال و روند اقتصادی پوسیدگی تنه 1.25 میلیون ریال در هکتار در سال برآورد شد. حجم پوسیدگی تنه در تمام گونه های درختی در انتهای دوره بیشتر از ابتدای دوره بود (p<0.01). با افزایش قطر برابرسینه درختان، روند حجمی پوسیدگی افزایش یافت. به منظور کاهش حجم پوسیدگی تنه درختان، صدمات وارد آمده بر درختان باقی مانده در جنگل در طی عملیات بهره برداری باید کاهش یابد، که این امر مستلزم برنامه ریزی و سازمان دهی دقیق و اصولی هر یک از مراحل بهره برداری، آموزش و بازآموزی کارکنان و ارزیابی مداوم صدمات بهره برداری است.

انجام جنگلکاری موفق در عرصه های تخریب یافته جنگلی و توسعه جنگل مستلزم تولید نهال با کیفیت در نهالستان است تا بتواند در شرایط نامساعد رشد کرده، مستقرشده و در رقابت با دیگر گونه های مهاجم غالب شود. از کارهای بسیار مهم در نهالستان که تاثیر زیادی در بالا بردن کیفیت نهال دارد، تنک کردن است. از این رو این پژوهش به منظور ارزیابی تاثیر عملیات تنک کردن با فواصل مختلف (پنج و 10 و 15 و 20 سانتی متری و تیمار شاهد) بر مشخصات کمی و کیفی نهال افرا پلت و زبان گنجشک در قالب طرح بلوک کاملا تصادفی در نهالستان شماره یک شرکت سهامی نکا چوب (نهالستان چلمردی) انجام گرفت. نتیجه این بررسی بر روی مشخصاتی چون وزن خشک برگ و ساقه و ریشه و زی توده کل نهال نشان داد که اثر تیمارهای مختلف تنک کردن روی عامل های مورد بررسی در سطح پنج درصد اختلاف معنی داری را نشان می دهد، به طوری که تیمار با فواصل تنک کردن 20 سانتی متری بیشترین تاثیر را روی عامل های مورد بررسی در هر دو گونه داشته و با افزایش فواصل تنک کردن مقادیر آن ها افزایش یافته است. همچنین بر اساس نتایج مناسب ترین فاصله نهال برای افرا پلت فاصله تنک کردن 15 سانتی متری و برای زبان گنجشک (ون) فاصله تنک کردن 20 سانتی متری تعیین شد. نتایج حاصل از این پژوهش می تواند در نهالستان ها مورد استفاده قرار بگیرد.

کنوکارپوس با نام علمی .Conocarpus erectus L درختچه ای زینتی است که در این پژوهش زنده مانی و رشد قلمه های آن تحت تاثیر تیمارهای نوع قلمه (خشبی، نیمه خشبی و علفی)، زمان قلمه گیری (20 اسفندماه و 20 فروردین ماه) و هورمون نفتالین استیک اسید (با هورمون و بدون هورمون) مورد بررسی قرار گرفت. این پژوهش در قالب طرح فاکتوریل بر مبنای طرح کاملا تصادفی در چهار تکرار و تعداد 30 قلمه در هر تکرار، در گلخانه شهرداری بهبهان اجرا شد. نتایج این پژوهش نشان داد که قلمه های گرفته شده در 20 فروردین دارای بیشترین صفات رویشی از قبیل طول ریشه، وزن تر و خشک شاخساره، طول شاخساره، تعداد برگ بودند، اما قطر ریشه و درصد زنده مانی در قلمه های گرفته شده در 20 اسفند بیشتر بود. قلمه های خشبی دارای بیشترین طول ریشه، وزن تر و خشک شاخساره، طول شاخساره و تعداد برگ بودند. قلمه های علفی دارای بیشترین تعداد ریشه و درصد زنده مانی بودند. قلمه های بدون هورمون دارای بیشترین وزن خشک شاخساره، طول شاخساره و درصد زنده مانیبودند، همچنین بهترین نتیجه برای قلمه های علفی بدون هورمون گرفته شده در 20 اسفند مشاهده شد.

در برنامه های احیاء جنگل آگاهی از خصوصیات مورفولوژی و رفتار جوانه زنی بذر گونه های درختی امری ضروری است. هدف از انجام این تحقیق بررسی اثر ارتفاع مبدا بذر زبان گنجشک بر شاخص های مورفولوژی، زنده مانی (قابلیت حیات) و سبز شدن بذر آن بود. به همین منظور بذور از سه رویشگاه طبیعی حوزه شهرستان بویراحمد جمع آوری و در قالب طرح کامل تصادفی در سه تکرار کاشته شدند. نتایج نشان داد که اثر ارتفاع مبدا بذر روی شاخص های ظاهری، زنده مانی و سبز شدن بذر معنی دار بود. وزن هزار دانه بذر زبان گنجشک در رویشگاه های سپیدار، وزگ و ماه پرویز به ترتیب 66.9، 59.4 و 59.1 گرم بود. مقدار زنده مانی بذر در سه رویشگاه ذکر شده به ترتیب 95، 90 و 82.3 درصد متغیر بود. بیشترین و کمترین مقدار سبز شدن بذور به ترتیب 50.8 و 31.6 درصد مربوط به مبداهای سپیدار و ماه پرویز بود. نتایج همبستگی نشان داد که بین ارتفاع مبدا بذر با بیشتر شاخص های مورفولوژی، زنده مانی و سبز شدن بذر رابطه منفی و با میانگین زمان سبز شدن بذر رابطه مثبت و معنی دار وجود دارد. به طور کلی یافته های این تحقیق می تواند لزوم توجه به ارتفاع مبدا بذر و مشخصه هایی چون زنده مانی بذر و وزن هزار دانه را در برنامه های احیاء جنگل مورد تاکید قرار دهد.

در این پژوهش گونه های سرو سیمین و سدردئودار که در سال 1380 با فاصله 3´3 متر در منطقه استپی سرد و کوهستانی رودهن در 40 کیلومتری شرق تهران کاشته شده بودند، مورد بررسی قرار گرفت. ارتفاع منطقه حدود 1900 متر بالاتر از سطح دریا، جهت عمومی منطقه جنوب غربی، شیب کلی 10 تا 30 درصد، خاک قلیایی با بافت شنی دارای لایه های زیرسطحی سخت آهکی است. آماربرداری با قطعات دایره ای 10 آری و در شبکه آماربرداری 100´100 متر به صورت منظم تصادفی انجام و خصوصیات کمی و کیفی کلیه درختان موجود در داخل قطعه نمونه برداشت شدند. نتایج نشان داد که مقدار زنده مانی سدر دئودار حدود 74 درصد و سرو سیمین در قطعات مختلف بین 76 درصد تا 99 درصد بوده است. قطر درختان سرو سیمین بین 2 تا 18 و قطر درختان سدر دئودار بین 3 تا 12 سانتی متر و ارتفاع درختان سرو سیمین بین 1.5 تا 9 و ارتفاع درختان سدر دئودار بین 1.5 تا 5.6 متر نوسان داشت. اختلاف میانگین قطر و ارتفاع درختان سرو سیمین در قطعات مختلف از نظر آماری معنی دار بود. بیشتر درختان دارای تنه قایم و تک تنه، با تاج قرینه و شاداب بودند. به طورکلی هر دو گونه قابلیت کشت در عرصه های مشابه را دارند.

این پژوهش با هدف تعیین تاثیر جاده های جنگلی درجه سه بر فلور، شکل زیستی و پراکنش جغرافیایی پوشش گیاهی تیپ ممرز-راش در جنگل خیرود نوشهر انجام شد. 36 خط نمونه به طول 100 متر (در هر دامنه خاک ریزی و خاک برداری 18 خط نمونه) از حاشیه جاده تا درون جنگل انتخاب و در طول هر خط نمونه، هشت قطعه نمونه به ابعاد 1´2 متر در فواصل صفر متری (حاشیه جاده)، پنج، 10، 15، 20، 30، 45 و 100 متری برداشت شدند. فاصله اثرگذار جاده ها روی درصد فراوانی خانواده های گیاهی تا پنج متر نمایان بود، زیرا پس از این فاصله، درصد فراوانی دو خانواده Fagaceae و Betulaceae به صورت غالب در می آید و خانواده های Rosaceae، Cyperiaceae، Aceraceae و Poaceae، به عنوان خانواده های نورپسند، درصد حضورشان کاهش می یابد. تاثیرگذاری جاده روی شکل زیستی تا فاصله پنج متری نمایان است، زیرا از این فاصله به بعد کامه فیت ها حضور ندارند و شکل زیستی غالب منطقه از همی کریپتوفیت به فانروفیت تغییر می یابد. جاده های مورد بررسی تا فاصله پنج متری بر پراکنش جغرافیایی پوشش گیاهی تاثیر دارد، زیرا از این فاصله به بعد از درصد فراوانی کروتیپ نیمه جهان وطنی و جهان وطنی به نسبت زیادی کاسته می شود و بر درصد عناصر چند ناحیه ای و اروپا-سیبری افزوده می شود.