آموزه های تربیتی در قرآن و حدیث
سال:1394 | دوره:1 | شماره:2 |تعداد مقالات:7

تربیت دینی یکی از مهم ترین مسائیل در فرهنگ اسلامی است و درباره پیرامون آن مطالعات قابل توجهی صورت پذیرفته است. این موضوع مساله دارای مراحل اجرایی است که عدم آگاهی و یا بی توجهی نسبت به آن می تواند به عنوان یکی از مهم ترین عوامل عدم دست یابی به چنان تربیتی در کودکان باشد. در نظر داشته شود. در این مقاله، تربیت دینی-اسلامی به پنج مرحله: از قرار، انس دینی، عادت دینی، معرفت دینی، عمل به دستورهایت دینی و خود جوشی دینی تقسیم شده است. سپس، این قسمت ها با تکیه بر فرهنگ اسلامی و نقش مربی کودکان، مورد تبیین شده قرار گرفته است. در پایان نتیجه اصلی این مقاله، ارایه دادن راه کارراه کارهایی عملی در راستای ایجاد تربیت دینی-اسلامی در کودکان خواهد بود.

در هم تنیدگی تعلیم و تربیت و حیات انسان موجب شده است که تعیین هدف برای زندگی انسان، مهم ترین مساله در تعیین هدف برای تعلیم و تربیت باشد. زیرا تعیین اهداف برای تعلیم و تربیت تحت تاثیر گزاره های کلان فلسفی، شامل مفروضه های هستی شناسی، ارزش شناسی، انسان شناسی و معرفت شناسی است. در این پژوهش ضمن بررسی این مفروضه ها، با روش استنتاجی، اهداف تعلیم و تربیت سیاسی در قرآن را بررسی خواهیم کرد. یافته های پژوهش نشان داد که، هدف غایی تربیت اسلامی قرب الی اله است و تربیت سیاسی تنها زمانی حاصل می شود که صفات خداوند در انسان و اعمالش ظاهر گردد.بنابراین می توان نتیجه گرفت رویکرد قرآن به سیاست و حکومت نگاهی تربیتی است که بر تحول و تعالی درونی انسان مبتنی است. مبانی تربیت سیاسی در قرآن عبارتند از: 1. محور بودن توحید، 2. عدالت محور بودن تربیت سیاسی، 3. توجه به امر به معروف و نهی از منکر، 4. پاس داری از استقلال وآزادی جامعه اسلامی. از بررسی این مبنای تربیتی، 11 اصل تربیتی منتج شده است.

نظارت از جمله مفاهیمی است که در ارتقای کیفی فعالیت ها، برنامه ها و اندیشه های فردی و گروهی، مورد تاکید ادیان الهی بوده و اسلام به صورت خاص بر آن اهتمام دارد. اهمیت و حساسیت امر نظارت در فعالیت های گروهی و روابط اجتماعی، بیش از همه در شرایط و مقتضیات زمانی حضرت امیر (علیه السلام) و در نهج البلاغه قابل مطالعه و بررسی است. تحقیق حاضر تلاش دارد تا مفهوم نظارت را مبتنی بر یک نظام طراحی شده مشخص و اهداف دقیق، با تکیه بر سیره حکومتی پنج ساله حضرتش استخراج و تبیین کند. اهتمام ایشان به انضباط فردی و اجتماعی، تشویق و تنبیه مبتنی بر حق و انصاف، به کارگیری روش های متنوع برای تحقق نظارت مستمر و موثر بر فرایندهای عمومی و تامل در واژه های پرکاربردی چون: "اخبرنی" و "بلغنی"، به ویژه در نامه ها و مکاتبات اداری حکومتی، حاکی از جایگاه ویژه امر نظارت از منظر ایشان برای تحقق کیفی و مطلوب ارزش های والای انسانی است.

رهنمودهای تربیتی قرآن، برای تجلی کمال انسانی و ذکر ویژگی های انسان کامل، بخش وسیعی از این کتاب آسمانی را در برگرفته است. تفکر در محتوای این گونه آیات، یگانه راه شناخت ابعاد همه جانبه شخصیت آرمانی و کامل از نظر اسلام است. زیرا قرآن کتاب هدایت انسان هاست و هرچیزی در این باره، اصول آن در قرآن موجود است. ازآن جا که درادبیات قرآنی، تکامل و رستگاری هدف و خاستگاه هر انسان آزاده ای است، از این رو، آموزه های تربیتی قرآن، می تواند فراروی عمل و اندیشه همه آزادگان جهان در جهت نهادینه کردن اصل کمال و تعالی انسانی باشد.این نوشتار در صدد است که بعد از بیان چیستی و تعریف کمال انسان، به مبانی کمال و ظرفیت های وجودی انسان برای رسیدن به این مقام بپردازد و سپس راهکارهای دست یابی به کمال و نیز موانع آن را بر اساس متون دینی، معرفی کند.

مدارا از اصول اساسی زندگی اجتماعی است که در آموزه های قرآنی و حدیثی توجه ویژه به آن شده است. پرداختن به این اصل اساسی در دنیای کنونی که سازوکارهای مدرن امواج گستر، حصارهای جغرافیایی، عقیدتی، فرهنگی و... را فرو ریخته است. اهمیت آن را دو چندان پیدا می کند. مهم ترین سوالی که در این باره مطرح است نقش اساسی و تاثیر ویژه آن در حوزه تربیت است. زیرا تربیت، رسالت بزرگ پرورش انسان هایی را بر عهده دارد که آمادگی موافقت با این جبهه گشایی متکثر و متنوع را پیدا کند. این مقاله با بهره برداری از روش تحقیق تلفیقی (معناشناسی-تحلیلی) در صدد آن است که خاستگاه تربیتی مدارا در تربیت را با ابزارهای قرآنی و حدیثی تبیین نماید، برای دست یابی به این هدف سترگ، نخست واژه های تربیت و مدارا را با تکیه برآموزه های دینی معنا کرده است، سپس آن عرصه های مدارا در حوزه های عقیدتی ایمانی، اخلاقی رفتاری و فرهنگی اجتماعی را تحلیل وآن گاه چگونگی جایگاه مدارا در حوزه تربیت را روشن نموده است. در پایان اصول مهمی که لازم است در عرصه های تربیتی مدارا شود، تبیین نموده است، مانند: ملایمت در برابر تندی، جمع نرم گویی و حق گویی، رواداری خطای انسانی، تقدم چگونه گفتن بر چه گفتن و....

این پژوهش با هدف کنکاشی در فلسفه آزمایش و نقش سازنده آن در تربیت انسان با تاکید بر قرآن کریم و روایت های معصومین (ع) صورت گرفته است. اسلام به تربیت همه جانبه انسان توجه دارد. در این میان امتحان الهی، سنتی جاری است که از طریق ابزارهایی تحقق می پذیرد. این سنت الهی، عملی و تکوینی است و آن عبارت است از سنت هدایت عامه الهیه، از آن جهت که با موجودات مکلف نظیر انسان و درجه ایمان او به خداوند ارتباط مستقیمی دارد. در این پژوهش نخست به تبیین مفهوم ابتلا، امتحان، فتنه و تمحیص پرداخته و سپس فلسفه و ابعاد امتحان و نقش سازنده آن در تربیت انسان بررسی شده است. روش پژوهش، توصیفی - تحلیلی و قیاس نظری است. نتایج حاکی از آن است که امتحان های الهی نقش مهمی در ایجاد انگیزه و پیشرفت، ترفیع درجه، تطهیر گناهان و آگاهی و بیداری برای توبه و بازگشت به خداوند را در پی دارد.

پدیده گناه، با سرنوشت انسان رابطه ا تنگاتنگ دارد و هر انسان غیرمعصوم به گونه ای با آن درگیر است. گناه، آثار زیان بخش فراوان دارد. در این باره مطالب زیادی نوشته شده است، اما تاکنون نوشتاری منسجم و مستقل، با رویکرد مقاله حاضر، تدوین و عرضه نشده است. رویکردی که «گناه» به منزله «بیماری» تلقی و تبیین گردد و پیامدهای تربیتی آن از منظر قرآن و حدیث بررسی شود.آیات و احادیث فراوان، بیانگر آن است که «گناه»، یک بیماری روحی و روانی است و پیامد های منفی زیادی دارد، نظیر: خواری و پستی نفس، عذاب روحی، شک و اضطراب، اندوه، فقر روحی، دورویی، نا امیدی. آثار سوء بیماری گناه، از موانع بزرگ فرایند تهذیب و تربیت انسان، ویران ساز سلامت قلب و بازدارنده سعادت اوست. از این رو هرگونه تلاش برای دستیابی به شناخت آثار مخرب یاد شده، جهت پیشگیری یا درمان لازم، کاری شایسته و بایسته محسوب می شود و این امر ارزشمند، هدف نوشتار حاضر است.