مطالعات بین رشته ای دانش راهبردی
سال:1398 | دوره:9 | شماره:36 |تعداد مقالات:15

علی رغم اینکه رابطه جمعیت و امنیت ملی یک رابطه دوسویه و متقابل می­ باشد؛ اما تغییرات جمعیتی نقش بسیار مؤثرتری در مسائل امنیتی دارد. تغییرات جمعیتی با تأثیرگذاری بر مسائل فرهنگی، اجتماعی، سیاسی و اقتصادی کشورها، تأثیر تعیین کننده ای بر امنیت ملی دارد. جمعیت از منظر کمی و کیفی در کلیه مؤلفه های امنیت ملی جوامع مؤثر است. الگوی تراکم و توزیع جغرافیایی جمعیت، ترکیب سنی و ساختار جمعیتی، نسبت قومیتی و مذهبی در شهرهای مختلف، مرزنشینی و مرکز نشینی، مهاجرت های داخلی و خارجی، ازجمله مقولاتی است که مفاهیم راهبردی جمعیت و امنیت ملی را به یکدیگر گره زده است. پژوهش حاضر از نوع کاربردی-توسعه­ ای بوده و با روش توصیفی-پیمایشی انجام شده است. جامعه آماری پژوهش متشکل از 30 نفر از خبرگان حوزه امنیت ملی و جمعیت به صورت هدفمند انتخاب شده اند. همچنین داده ها با استفاده از پرسشنامه محقق ساخته، پایایی با روش آلفای کرونباخ 99 درصد مورد تأیید قرار گرفت. اطلاعات حاصل از طریق نرم افزار SPSS مورد تجزیه وتحلیل قرار گرفته است. با توجه به آنکه در این پژوهش با دو دسته از داده های پارامتری و ناپارامتری مواجه بودیم، جهت دستیابی به نتایج مطلوب برای داده های پارامتری از روش میانگین و برای داده های ناپارامتری از آزمون Friedman استفاده شده است. در این پژوهش در حوزه متغیرهای کمی: رشد جمعیت، ترکیب دینی و مذهبی جمعیت و ترکیب قومی و زبانی جمعیت، به ترتیب بیشترین امتیاز و در متغیرهای کیفی: تغییرات جمعیتی در حوزه نخبگان، بصیرت و ارزش های فرهنگی جمعیت، به ترتیب بیشترین تأثیر را بر امنیت ملی جمهوری اسلامی ایران داشته است.

رژیم صهیونیستی با حضور در کشورهای همسایه و نزدیکی با مرزهای جغرافیایی جمهوری اسلامی ایران و حضور این رژیم و نیز گسترش روابط همه جانبه و همکاری راهبرد امنیتی-دفاعی، می تواند تهدیدی جدی علیه منافع جمهوری اسلامی ایران در ابعاد مختلف سیاسی، نظامی و امنیتی باشد. در این مقاله با بررسی ادبیات موضوع و همچنین استفاده از نظرات خبرگان، پیرامون موضوع اصلی؛ یعنی «فرصت ها و تهدیدهای هوایی رژیم صهیونیستی در جنگ احتمالی آینده» تحقیق جامعی صورت پذیرفت. برای دستیابی به هدف یادشده با توجه به نظر خبرگان، ادبیات نظری و چارچوب نظری تحقیق، در نهایت 51 شاخص مؤثر در تهاجم هوایی رژیم یادشده علیه ج. ا. ا مورد تأیید خبرگان قرار گرفت. پژوهش فوق به صورت آمیخته و به روش توصیفی-تحلیلی و پیمایشی بوده و حجم نمونه از جامعه آماری مورد نظر مشتمل بر تعداد 70 نفر از افراد صاحب نظر و خبره مدنظر قرار گرفته است. پس از تجزیه وتحلیل محیط، تعداد 9 مورد فرصت و 14 مورد تهدید به دست آمده است و بر مبنای وضع موجود، تخصیص منابع جهت به کارگیری فرصت ها به منظور مرتفع نمودن تهدیدهای موجود انجام شده و تعداد 7 راهبرد مهم ارائه گردیده است. پس از تأیید راهبردهای مقابله با تهاجم هوایی از نظر خبرگان، از روش اولویت بندی تاپسیس جهت رتبه بندی راهبردها استفاده شد و مورد تأیید خبرگان قرار گرفت.

دغدغه حفظ هویت اسلامی در قالب سبک زندگی همواره در جامعه اسلامی ایرانی به عنوان یک چالش جدی و اساسی مطرح بوده است. گفتمان انقلاب اسلامی، با محوریت هویت دینی در جامعه ایرانی، در واقع برجسته ساختن روایت ایرانی-اسلامی زندگی در مقابل روایت های مدرن، سکولار و تلفیقی از زندگی بود. با وجود اهمیت الگوی راهبردی مدون در حوزه سبک زندگی در راستای انجام مأموریت ها و تحقق اهداف انقلاب، هنوز این الگو تدوین نشده است. بر این اساس مسئله تحقیق حاضر فقدان الگوی مشخص در حوزه سبک زندگی از منظر ولایت فقیه (امام خمینی) و حضرت امام خامنه ای (مدظله العالی) است. هدف از تحقیق نیز دستیابی به این الگو و شناخت ابعاد، مؤلفه ها و زیرمؤلفه های الگوی فوق می باشد. در تحقیق حاضر محقق بر اساس رویکرد کیفی ضمن مطالعه تمام شمار آثار امام خمینی (رحمت الله علیه) و امام خامنه ای (مدظله العالی) و بهره گیری از روش کیفی نظریه پردازی داده بنیاد و استفاده از نرم افزار تحلیل کیفی MAXQDA برای کدگذاری داده ها، کوشیده است چهارچوب مورد نظر را استخراج نماید تا علاوه بر بازشناسی اندیشه های ایشان، چهارچوب های مناسب برای شناخت عمیق مسئله فراهم آید. نتیجه تحقیق، تدوین الگوی سبک زندگی از منظر امامین انقلاب اسلامی است.

نظرسنجی ابزار ارزشمندی برای ارزیابی وضعیت افکار عمومی در هر موضوعی به شمار می آید. هدف نظام نظرسنجی سیاسی، تولید اطلاعات مرتبط با نظرات مردم در موضوعات مختلف سیاسی، با دقت و سرعت لازم و در اختیار کاربران و ذی نفعان قرار دادن آن می باشد. نظام مردم سالاری دینی برای تشخیص و سنجش عملکرد خود، دارای شاخص هایی ازجمله مشورت با مردم و مشارکت آن ها در اداره جامعه و بها دادن به رأی مردم، می باشد. لذا نظام نظرسنجی سیاسی مبتنی بر مردم سالاری دینی در جهت حفظ و ارتقای ارزش های انسانی و اخلاقی جامعه است و از این طریق با ارائه مستمر، صحیح و دقیق رأی و نظرات مردم، به استحکام رابطه مردم با حکومت و برعکس کمک می کند. شناخت الگوی مطلوب (راهبردی) نظام نظرسنجی سیاسی در جمهوری اسلامی ایران، سؤال اصلی تحقیق است که محقق با بررسی وضعیت موجود، بررسی اسناد بالادستی به ابعاد، مؤلفه ها و شاخص های الگوی راهبردی نظام نظرسنجی سیاسی پرداخته است. در انجام این تحقیق از روش پژوهشی داده بنیاد استفاده شده است. برای رسیدن به پاسخ سؤالات با مراجعه به جامعه آماری تحقیق، 42 جلسه مصاحبه پژوهشی با 24 نفر از صاحب نظران و نخبگان موضوع انجام شد. تحقیق نشان می دهد که مستقل و بی طرف بودن سازمان های نظرسنجی، رعایت اصول اخلاقی و حرفه ای، انتشار صادقانه نتایج نظرسنجی همراه با اطلاعات روش شناسی آن از مهم ترین اصولی هستند که در نظام مطلوب نظرسنجی سیاسی مورد تأکید است.

امروزه کسب وکارها با انواع جدیدی از ریسک ها به سبب بروز آشفتگی و تغییرات مداوم فضای فعالیتشان، مواجه می باشند. عدم مدیریت مؤثر این ریسک ها به مرور زمان تأثیرهای منفی بر روی عملکرد و نیز موفقیت آن ها خواهد داشت. در چنین شرایطی سازمان ها ناگزیر از به کارگیری ابزارها و روش های جدید برای حل خطرهای محیط کسب و کار خود می­ باشند. یکی از روش­ های مؤثر در این زمینه به کارگیری مدیریت دانش در فرآیندهای مختلف کسب وکارها ازجمله مدیریت خطر می­ باشد. بر همین اساس مقاله پیش رو به دنبال بررسی به کارگیری فرآیندهای مدیریت دانش در فرآیندهای مدیریت خطر با استفاده از شبیه سازی مبتنی بر رویکرد پویایی­ های سیستمی و ارائه یک مدل کاربردی ناشی از یکپارچه سازی دانش و خطر به منظور مدیریت بهتر خطرات در کسب وکارهای الکترونیکی می باشد. در راستای تحقق این هدف، با مرور ادبیات و بررسی اسناد و مدارک در ابتدا متغیرهای کلیدی مدیریت دانش بر مبنای مدل نوناکا و تاکوچی و مدیریت ریسک بر مبنای مدل مدیریت ریسک استرالیا / نیوزیلند مشخص و بر این اساس فرضیه های پویا مدل تدوین گردید. در ادامه نمودارهای علت و معلولی و حالت جریان ترسیم و معادلات مربوط به روابط متغیرهای مدل استخراج گردید. در پایان پس از آزمون و شبیه سازی مدل پویا با استفاده از نرم افزار وینسیم، سناریوهای مختلف برای کاربردی نمودن مدل پیشنهاد گردید. نتایج سناریوهای منتخب، بهبود در متغیرهای مربوط به فرآیند مدیریت خطرات با به کارگیری مدیریت دانش را نشان می دهد.

بعد از خروج آمریکا از برجام و بازگشت تحریم­ ها، دولت ایران شکایت خود مبنی بر مطالبه خسارات ناشی از نقض عهدنامه مودّت و بازگشت تحریم­ ها و نیز صدور دستور موقت را در دیوان بین­ المللی دادگستری ثبت کرد. دیوان با صدور دستور موقت، تکالیفی را به ایالات متحده تحمیل نمود و هم زمان با آن آمریکا خروج خود از عهدنامه مودّت را اعلام کرد. در این پژوهش با روش توصیفی تحلیلی آثار حقوقی خروج ایالات متحده آمریکا از عهدنامه مودّت و تأثیر آن بر فرایند دادرسی در دیوان بین­ المللی دادگستری بررسی شده است. یافته­ های پژوهش حاکی از آن است که دولت ایران و اشخاص تابع آن می توانند تا زمان اعتبار عهدنامه مودّت الزام ایالات متحده به تعهدات ناشی از آن را بخواهند و اختتام عهدنامه مانع از مطالبه خسارات ناشی از نقض تعهدات آن نیست. همچنین دولت ایران، برخلاف اتباعش، حق الزام به اجرای تکالیف موضوع دستور موقت و مطالبه جبران خسارت ناشی از نقض آن را در دیوان بین­ المللی دادگستری دارد.

نگرش سیاسی در معنای کیفیت اهداف و خواسته ها و شیوه و سرعت تحقق آن ها در یک سیستم سیاسی، عامل کنش های سیاسی افراد و تعیین کننده نوع این کنش ها است. نگرش سیاسی احتمال کنش های سیاسی خاص را افزایش داده و شناخت آن به پیش بینی وقایع سیاسی کمک خواهد کرد. همین مهم است که پرداختن به نگرش سیاسی را ضروری می نماید؛ به همین خاطر، مقاله تلاش دارد تا ضمن بسط نظری مفهوم نگرش سیاسی، عوامل جامعه شناختی مؤثر بر آن و چگونگی شکل گیری آن را توضیح دهد. نگرش سیاسی رابطه قطعی و ضروری با رفتار سیاسی ندارد؛ اما از آنجایی که احتمال کنش های سیاسی خاص را افزایش می دهد و عاملی جهت پیش بینی احتمالی کنش های سیاسی است؛ لذا، شناخت آن به شناخت احتمالی کنش های سیاسی کمک کرده و قابلیت پیش بینی در حوزه سیاست را افزایش می دهد. عوامل جامعه شناختی مؤثر بر شکل گیری نگرش سیاسی که در سطح متوسط و کلان اجتماعی مطرح است عبارت اند از: جامعه پذیری سیاسی، تبلیغات، گروه، طبقه، دین/مذهب، جغرافیا/محل سکونت، نژاد/قومیت و تغییرات کلان اجتماعی.

مطالعه و بررسی جنگ های معاصر، اهمیت موضوع پدافند غیرعامل را بیش ازپیش نمایان می کند، چرا که اقدامات پدافند غیرعامل موجب زنده ماندن و حفظ بقای نیروی انسانی و صرفه جویی کلان اقتصادی و ارزی در حفظ تجهیزات و تسلیحات بسیار گران قیمت نظامی می گردد. این مقاله به مؤلفه سازی در حوزه پدافند غیرعامل شهری پرداخته، ابعاد و مؤلفه ها و شاخصه­ های تأثیرگذار در آن را معرفی می نماید. در این پژوهش ادبیات مورد نیاز از طریق مصاحبه عمیق و خبرگی تهیه و سپس تنظیم و توزیع پرسشنامه در جامعه آماری صورت پذیرفت. نتایج حاصل از تجزیه وتحلیل پرسشنامه ها توسط نرم افزارهای SPSS و PLS ابعاد و مؤلفه های اکتسابی پدافند غیرعامل شهری را مورد تأیید قرار داد. بر همین اساس اداره پدافند غیرعامل شهری، فناوری، دانش و فنون، زیرساخت پشتیبانی و طرح و برنامه ریزی ابعاد پدافند غیرعامل شهری و همچنین ساختار سازمانی، مدیریت و رهبری، سرمایه انسانی، راهبردها و سیاست­ ها، فناوری نوین، دانش، پژوهش و نوآوری، تجهیزات پدافند غیرعامل شهری، استحکامات و سازه­ های پدافند غیرعامل شهری، اعتبارات، اجرای طرح­ ها، کنترل و ارزیابی تحت عنوان مؤلفه های این حوزه تعیین گردیدند.

تعیین سیاست ها و راهبردهای خارجی کشور، نیازمند توجه به محیط پیرامونی و بررسی تغییرات آینده می باشد. عراق، به عنوان کشوری با موقعیت ژئوپلیتیک که تحولات آن می تواند بر وضعیت منطقه اثرگذار باشد، دارای جمعیتی ترکیبی از اقوام و مذاهب مختلف می باشد. اعراب اهل سنت، 20 درصد جمعیت عراق را تشکیل می دهند و به لحاظ نقش تاریخی و سابقه حاکمیت بر اکثریت شیعه، از اهمیت بالایی در شناخت آینده، برخوردار می باشند. در این تحقیق که از نوع توصیفی-تحلیلی می باشد با توجه به وجود پیچیدگی و عدم قطعیت در صحنه تحولات عراق، از روش سناریونگاری جهت شناخت آینده استفاده گردیده، داده های تحقیق از طریق برگزاری نشست خبرگان به شیوه ذهن انگیری، جمع آوری و با الگوی جی. بی. ان، مورد تحلیل قرار گرفت و در نهایت دو عدم قطعیت اصلی، شامل پذیرش یا تقابل کشورهای سنی منطقه با عراق و انسجام یا تفرق احزاب، جریان ها و شخصیت های شیعه عراق، شناسایی و چهار سناریو؛ شامل 1-مشارکت و همکاری؛ 2-همراهی سهم خواهانه؛ 3-مطالبه گری امیدوارانه؛ 4-تقابل و تجزیه طلبی نگارش و راهبردهای تحقق سناریوی مطلوب ج. ا. ایران ارائه گردید.

افزایش جمعیت کشور در طی چند دهه گذشته و افزایش عرضه نیروی کار در مقابل تقاضا برای آن باعث شده است تا موضوع بیکاری و اشتغال به مهم ترین موضوع مورد بحث در برنامه های توسعه کشور تبدیل گردد. بخش قابل توجهی از شاغلین هر کشوری، به خصوص در کشورهای در حال توسعه، در حوزه های روستایی به کار مشغول هستند. پژوهش حاضر با هدف طراحی الگوی اشتغال پایدار منطبق با سیاست­ های کلی اشتغال ابلاغ شده از سوی رهبر معظم انقلاب در بخش کشاورزی به انجام رسیده است. پژوهش از نوع آمیخته اکتشافی بوده و داده های کیفی به کمک مصاحبه از خبرگان و داده های کمی به کمک پرسش نامه از کارشناسان در این حوزه جمع آوری و به کمک نرم افزارهای اطلس. تی[1]، در بخش کیفی و اس. پی. اس. اس[2] و اموس[3] در بخش کمی، تجزیه وتحلیل شدند. یافته ها منجر به شناسایی عوامل اثرگذار و عوامل زمینه ای و واسطه ای و در نهایت طراحی الگوی اشتغال پایدار در بخش کشاورزی شدند.

سناریوپردازی یک روش برنامه­ ریزی راهبردی و نتیجه­ ای برای آینده­ پژوهی است که برخی سازمان ها به منظور تدوین برنامه های منعطف بلندمدت آن را به کار می گیرند تا به ادراکی ساختاریافته پیرامون شرایط محیطی در آینده­ های بدیل دست یابند. از سوی دیگر مدل سازی یکی از روش های پرکاربرد در آینده نگاری و وسیله­ ای برای شرح روابطی است که موجب اتصال عوامل فنی، اقتصادی، بازاری و اجتماعی به عنوان بازنمایی آینده می شود. تحقیق حاضر تلاش دارد با بهره گیری از این دو روش، رویکردی علمی و آینده پژوهانه برای طراحی تسلیحات نظامی ارائه نماید. لذا هدف تحقیق حاضر مدل سازی ریاضی سناریوهای محتمل جنگ های آینده در حوزه طراحی تسلیحات نظامی و ارائه رهیافتی برای حل این مدل هاست. برای این منظور مفروضات و محدودیت­ های تحقیقات پیشین که به دلیل ساده سازی، مدل سازی و روش حل به مسائل مشابه تحمیل گردیده و در شرایط عملیاتی و نظامی غیر کاربردی هستند، حذف و تعدیل گردیده است. پژوهش حاضر از منظر هدف در گروه تحقیقات توسعه­ ای و از منظر روش در گروه تحقیقات آزمایشی قرار دارد. در پایان تحقیق نیز پنج مدل ریاضی که از پنج سناریوی منتج از الزامات محتمل جنگ­ های آینده استخراج شده، ارائه و تشریح گردیده است.

غرب آسیا از مهم ترین نقاط روی کره زمین است که از دلایل اهمیت آن منابع سرشار انرژی، پل ارتباطی شرق و غرب دنیا، خاستگاه ادیان بزرگ الهی و تنوع قومی و نژادی است. حضور نامشروع قدرت های فرامنطقه ای موجب بروز ناامنی در منطقه شده و تحولات اخیر موجب شده اوضاع سیاسی و نظامی آن از هر دوره ای پیچیده تر گردد و طی بیش از یک دهة اخیر، منازعات گوناگونی را شاهد باشد. امروزه، عملیات روانی از جایگاه ممتازی برخوردار است و در سطوح تاکتیکی، عملیاتی و راهبردی به کار می رود. شناسایی تاکتیک های عملیات روانی در منازعات منطقه ای به دلیل اینکه می تواند قدرت پیش بینی موارد مشابه و ارتقای تصمیم گیری را به دنبال داشته باشد بسیار مهم است. لذا، شناسایی و اولویت بندی تاکتیک های عملیات روانی به کار رفته در سطح راهبردی، توسط بازیگران منازعات منطقه ای غرب آسیا (2017 – 2003 م) هدف این تحقیق است. در این تحقیق توصیفی که با رویکرد آمیخته از کیفی به کمی انجام گرفته است، با مراجعه به منابع کتابخانه ای، مبانی نظری تأمین گردید. آنگاه، از طریق مصاحبه، مهم ترین منازعات منطقه ای 2017-2003 میلادی و تاکتیک های سطح راهبردی عملیات روانی در این منازعات شناسایی شدند. سپس با توزیع پرسشنامه در بین جامعه آماری، صحت یافته ها مورد آزمون قرار گرفت که مؤید تاکتیک های احصاشده و معیارهای رتبه بندی آن هاست. آنگاه، با اتکا به شیوه تحلیل سلسله مراتبی اقدام به اولویت بندی تاکتیک های شناسایی شده گردید. در نتیجه، تاکتیک های بزرگ نمایی، جعل، فریب، ماساژ پیام و ارعاب شناسایی شدند که از این میان، تاکتیک بزرگ نمایی با وزن نهایی 38/0 اولویت یکم را در فرآیند تحلیلی به دست آورد.

تمدن ها همواره در مسیر حرکت یا اعتلای خود، با آسیب ها و چالش هایی مواجه می شوند و در رویارویی با دیگر فرهنگ ها و تمدن ها، می باید تلاش کنند از ایده ها، دستاوردها و هویت فرهنگی خود حفاظت نمایند و از بروز ضربه به هندسه فرهنگی یا ساختار هویتی شان جلوگیری و از آسیب ها یا ناکارآمدی های ناشی از این تعارض بر ساختار و پیکره تمدن و آرایه های آن پیش گیری کنند. شناخت موانع، آسیب ها و چالش های مسیر حرکت تمدن نوین اسلامی، بسیار حیاتی و عامل مهم ماندگاری آن است. هدف از انجام این پژوهش، بررسی موانع، آسیب ها و چالش های پیش روی تمدن نوین اسلامی و در نهایت ارائه رویکردهایی برای حفاظت از آن در هزاره جدید است. روش مورد استفاده در این پژوهش، از نوع آینده نگاری نهادی است؛ به این معنا که در گردآوری داده های اطلاعاتی، از روش اجماع خبرگی و در راستای تبیین آن ها، از روش نگاشت نهادی استفاده شده است و نتیجه آن بهره مندی از رویکردی است که بتواند حرکت تمدنی را در محورهای مختلف حفاظت کند. در ابتدا، با استفاده از مصاحبه ها، مفاهیم مرتبط با آسیب ها، چالش ها و موانع تمدن نوین اسلامی بر اساس نظریه برخاسته از داده ها، در سه مرحله کدگذاری باز، کدگذاری محوری و کدگذاری انتخابی استخراج شد؛ سپس مدل مفهومی پژوهش از این میان طراحی گردید. در نهایت، یافته های پژوهش نشان دادند یک تمدن بالنده و موفق می تواند در مرحله زمینه سازی، ساخت، حرکت و ماندگاری، خود را در تاریخ حفاظت کند و آرایه های آن را در مصاف با تمدن های معارض مصون و فعال نگه دارد.

تهدیدهای منطقه ای همواره یکی از مهم ترین عوامل مؤثر در تعیین میزان مخارج نظامی کشورها بوده است. جمهوری اسلامی ایران در یکی از پرتنش ترین مناطق جهان قرار دارد؛ بی شک، حضور در چنین منطقه پرتنشی سبب توجه دوچندان به تهدیدهای خارجی شده و موجب شکل گیری رقابت تسلیحاتی بین کشورهای منطقه می شود. در این راستا، هدف اصلی این تحقیق، بررسی همگرایی مخارج نظامی و اثرگذار بودن وضعیت نظامی رقبا در تصمیم های بودجه ای مربوط به بخش دفاع در منطقه منا است. با توجه به ماهیت موضوع، این مطالعه، یک تحقیق کاربردی بوده و برای انجام آن از روش تحلیلی-توصیفی استفاده شده است. روش گردآوری اطلاعات در این تحقیق کتابخانه ای بوده و از داده های سالانه مربوط به 13 کشور منتخب منطقه در بازه 2017-1988 میلادی استفاده شده است. یکی از رویکردهای موجود برای بررسی همگرایی، استفاده از آزمون های ریشه واحد است. در این تحقیق جهت تجزیه وتحلیل داده ها از آزمون ریشه واحد NCADF استفاده شده است. نتایج حاکی از همگرایی مخارج نظامی در منطقه منا است؛ به عبارت دیگر، نتایج نشان می دهد که از میان 13 کشور منتخب، پنج کشور به میانگین منطقه، چهار کشور به رژیم اشغالگر قدس، سه کشور به عربستان، دو کشور به جمهوری اسلامی ایران و دو کشور به ترکیه همگرا بوده و مخارج نظامی جمهوری اسلامی ایران به مخارج نظامی عربستان، رژیم اشغالگر قدس و میانگین منطقه همگرا می باشد. همچنین مطابق نتایج حاصله در میان چهار قدرت بزرگ نظامی منطقه، رژیم اشغالگر قدس به عنوان بزرگ ترین تهدید منطقه به شمار می آید.

از سال 1991 میلادی با فروپاشی شوروی و افزایش تعداد کشورهای حاشیه دریای کاسپین به پنج کشور در کنار رشد فزاینده نو آوری در روش های اکتشاف و استخراج منابع زیربستر، لزوم حل رژیم حقوقی این دریا مطرح شد. در این ارتباط از سال 1376 هجری شمسی تاکنون جلسات و تلاش های زیادی به همت پنج کشور ساحلی صورت گرفته که با این وجود این توافقات هیچ گاه زمینه رسمی به خود نگرفته اند. در چنین شرایطی در چند سال اخیر با پیش زمینه کار کارشناسی بر سر مسائل مربوط به تعیین رژیم حقوقی دریای کاسپین و با هدف عبور از چالش مذکور و رسیدن به نقطه تعامل منطقه ای امضای کنوانسیون تعیین وضعیت رژیم حقوقی دریای کاسپین به جز در دو مسئله تعیین خط مبدأ دریای سرزمینی و منابع بستر و زیربستر در مرداد سال 97 هجری شمسی به امضای پنج کشور ساحلی رسید. امضای این کنوانسیون هرچند پیامدهای مثبتی در افزایش تعامل منطقه ای داشته؛ اما همچنان با ابهامات حقوقی بسیاری در حوزه های دفاعی و امنیتی برای ج. ا. ایران روبه رو است. از این رو تمرکز بر روی همه بندهای این توافق و عدم شتاب زدگی در تصویب کلیات آن در راستای حفظ منافع و مصالح ج. ا. ایران به ویژه در حوزه های دفاعی و امنیتی باید مورد توجه قرار گیرد.