اندیشه سیاسی در اسلام
سال:1396 | دوره:3 | شماره:11 |تعداد مقالات:6

این مقاله به بررسی جایگاه صلح و جنگ در اسلام می پردازد. گروهی از مسلمانان با استناد به آیات متعدد قرآن در مورد جهاد، بر اصالت جنگ در روابط با دیگران تاکید دارند که این نوع نگاه را می توان در بین جریانات سلفی تکفیری و وهابی جهادی و جریاناتی همچون القاعده و داعش بخوبی مشاهده کرد اما در مقابل این نگرش، بخشی از متفکران مسلمان با نقد دیدگاه مذکور بر اصالت صلح در اسلام تاکید می کنند که این مقاله به بررسی بنیان های معرفتی کلامی، عرفانی و فقهی آنها می پردازد.سوال اصلی این پژوهش آن است که: اولویت دادن به صلح در اندیشه متفکران مسلمان مبتنی بر کدامین بنیان های نظری می باشد؟ این مقاله با روشی تحلیلی تلاش می کند به این سوال بر اساس اندیشه های امام خمینی به عنوان یک اندیشمند بزرگ مسلمان، معمار و تئوریسین انقلاب اسلامی در ایران پاسخ دهد. یافته های این پژوهش حاکی از آن است که اصالت صلح مثبت و همزیستی مسالمت آمیز در روابط بین المللی دارای بنیا ن های محکم انسان شناسانه، کلامی، عرفانی و فقهی در اندیشه سیاسی اسلام می باشد.

با شروع به کار دولت یازدهم، اعتدال گرایی به گفتمان غالب در عرصه سیاست خارجی ایران تبدیل گردید. سوال پژوهش حاضر بر این مبنا قرار گرفته است که گفتمان اعتدال گرایی به چه معناست؟ و این گفتمان در بهبود مناسبات ایران با شورای همکاری خلیج فارس و متعاقبا برقراری صلح و ثبات در خاورمیانه و ایجاد منطقه عاری از خشونت با چه موانع و محدودیت هایی مواجه می باشد؟این پژوهش با بهره گیری از روش توصیفی - تحلیلی و با استفاده از منابع دست اول و ثانویه، گفتمان اعتدال گرایی را تلفیقی از آرمان گرایی و واقع گرایی تعریف می کند که توازن و تعادل بین آنها دال مرکزی این خرده گفتمان را تشکیل می دهد. پژوهش حاضر همچنین با ترکیب رهیافت نظری سازه انگاری و «مجموعه امنیتی منطق های» استدال می کند که در حال حاضر، تحت ژئوپلتیک جدید خاورمیانه، نخبگان سیاسی ایران و کشورهای عضو شورای همکاری خلیج فارس یکدیگر را به عنوان «دیگری» در نظر گرفته که برآیند آن شکل گیری برداشت ها و ادراکات متفاوت از مقوله امنیت در منطقه می باشد. چنین برداشت هایی منجر به «معضل امنیتی» شده و در نهایت، دولت های مذکور را به سمت اتخاذ رهیافت های متعارض جهت تامین صلح و ثبات منطق های رهنمون ساخته است. پیامدهای چنین رویکردی تاکنون، با توجه به بهم پیوستگی امنیت کشورهای منطقه، تشدید تنش ها، رقابت ها، خصومت ها و در آخر افزایش خشونت ها و واگرایی بین این کشورها بوده است.

در این مقاله با استفاده از مفهوم دیالوجیستی باختینی «خود» و «دیگری» تلاش می کنیم تا به بازخوانی مفهوم غربزدگی مورد نظر جلال آل احمد بپردازیم و تفسیر تازه تری از این اثر را ارائه کنیم. علاوه بر این، در ضمن این کار با به کار بستن مفهوم دیالوجیستی خود و دیگری در عمل، قابلیت این مفهوم را نیز ارزیابی می کنیم و با چنین سنجشی نشان خواهیم داد که چطور با استفاده از دیالوجیسم به مثابه روش و در عین حال نظریه م توان دست به تفسیر و تاویل متونی زد که در فقدان این روش معانی دیگری بدانها نسبت داده می شده است.دیالوجیسم باختین از سه وجه حاصل می شود: «خود»، «دیگری» و «گفت وگو و تعامل خودبا دیگری». با استفاده از این ابزار نظری، خواهیم دید که اولا، آل احمد برای شناخت خود به شکل اگزیستانس، مجبور به نگاه به دیگری است. ثانیا، تصور مالوف از آل احمد به عنوان کسی که غرب ستیز یا ضد غرب است، تصور کاملی نیست. با استفاده از نظریه دیالوجیسم باختین می توان به این نتیجه رسید که آل احمد بیش از آنکه معترض غرب باشد، معترض نوع دیالوگ مخدوش و رابطه نابرابر غرب و شرق است. البته آل احمد راه حل و پیشنهادی نیز ارائه می کند. راه حل وی بازیگر شدن خود شرقی و ایجاد دیالوگ برابر است. این کار از طریق مفهوم اصالت امکان پذیر می شود.

در عصر مشروطیت در سایه یک گذار ابرگفتمانی، رابطه انتساب دال ها و مدلول ها و مصادیق در سامانه مفصل بندی گفتمان علمای مشروطه خواه متحول و دستخوش بازاندیشی گردید. علمای مشروطه خواه، به ظرفیت سازی و تئوریزه کردن مفاهیم نوین در پوشش آموزه های برآمده از نصوص دینی و آموزه های اسلامی پرداخته و راهی را برای طرح موضوعات عرفی (مبتنی بر عقل و تجربه بشری) در کنار مبادی شرعی (استوار بر نقل و نص) گشودند. پرسش اصلی نوشتار کیفیت مفصل بندی و باز نمایید مفهوم مشروعیت سیاسی در گفتمان این علما است. بر پایه فرضیه موجود، علمای مشوطه خواه، در حد فاصله متجددین و علمای مشروعه خواه، به مشروعیت سیاست وار بر کار آمدی قائله بوده و بر اساس این منطق کارکرد گرایانه، حکومتی را واجد مشروعیت می دانسته اند که در سایه پاسداشت شرعی مقدس، در دو وجه ایجابی و سلبی، بیش ترین امنیت، رفاه و خیر مشترک را برای جامعه اسلامی فراهم آورد.این موضوع در روند فعالیت این علما در جریانان تحولات عصر مشروطه موثر بوده و در فراگرد خود زمینه را برای زایش ایده مردم سالاری دینی در جریانات انقلاب اسلامی و عصر جمهوری اسلامی در سایه اصل اساسی «حق الناس» را فراهم آورد. چارچوب نظری و روش شناسی این مقاله استوار بر نظریه بازنمایی تئوفنلیوون است که با دقایقی از نظریه بر ساخت گرایی اجتماعی تقویت شده است.

در این مقاله دو جنبش اسلام گرای معاصر (انصاراله یمن و حزب اله لبنان) با یکدیگر مقایسه شده اند. با توجه به اهمیت این دو جنبش شیعی در شرایط کنونی منطقه خاورمیانه، شناخت هویت (ماهیت)، اهداف و دشمنان این دو جنبش از طریق مطالعه تطبیقی و در قالب یک دستگاه مفهومی ضروری می نماید. بر این اساس، با استفاده از چهارچوب مفهومی آلن تورن، تلاش شده است تا این جنبش ها مورد بررسی و مقایسه قرار گیرند. این مقاله به لحاظ روشی از نوع پژوهش های توصیفی – اکتشافی می باشد و سوال اصلی آن حول این محور شکل گرفته است که: جنبش انصاراله یمن (حوثی ها) و حزب اله لبنان چه تفاوت ها و شباهت هایی با یکدیگر دارند؟ پاسخ به این سوال اولا، ما را در شناخت ماهیت این دو جنبش که برای نظام جمهوری اسلامی ایران دارای اهمیت حیاتی می باشد، یاری می رساند و ثانیا مقایسه این دو جنبش شیعی در فهم تحولات اخیر کشورهای یمن و لبنان و همچنین در فهم نقش و تاثیر جنبش های شیعی در تحولات سیاسی اجتماعی منطقه خاورمیانه، مثمر ثمر خواهد بود.

مدیریت شهری اسلامی انگاره ای است مبهم، فاقد تعریفی کاربردی و غیرشفاف که توصیفی فراگیر از ابعاد آن وجود ندارد. به طورکلی چهارچوب نظری جامعی که ماهیت و پیچیدگی مدیریت شهری را به طور جامع نشان دهد، ارائه نشده است. در این مقاله با در نظر گرفتن اهمیت مدیریت شهری، درصدد است که الگوی نظام مند جامعی را برای مدیریت شهری اسلامی بر اساس نظریات و دیدگاه های حضرت امام خمینی ارائه دهد.این پژوهش با بهره گیری از روش داده بنیاد انجام می شود. در روش داده بنیاد نیز با بهره گیری از رویکرد استراوس و کوربین، تلاش می شود الگوی نظام مند مدیریت شهری در کشور بر اساس بیانات امام راحل استخراج شود.با مطالعه بیانات حضرت امام و استخراج بیش از 150 مفهوم اولیه، در کد گذاری انتخابی این مفاهیم طبقه بندی و 23 کد محوری استخراج شد که هرکدام ذیل مقوله های الگوی نظام مند (شرایط علی، شرایط زمین های، راهبردها، شرایط واسط های و پیامدها) جای گرفت و تشریح و تبیین گشت.با تحلیل نظام مند مشخص شد که برای تحقق مدیریت شهری مطلوب در کشور باید همه جانبه و کل نگر بود. اساس و بنیاد مدیریت شهری در نگاه امام عدالت و رسیدگی به محرومین و مستضعفین است. برای تحقق این هدف ابتدا بایستی بسترها و زمینه های لازمی چون آگاهی و هوشیاری مردم، انتخاب مدیران اصلح شهری، مسوولیت پذیری مردم و مدیران و... را در نظر گرفت. همچنین راهبردهای اسلام گرایی، خدمت محوری، فساد ستیزی، وحدت و همدلی و... را به کار گرفت. در این میان بایستی از ورود منحرفین فکری و عقیدتی به مناصب مدیریت شهری و فساد مسوولین و همچنین اسراف و پرداختن به کارهای غیرضروری جلوگیری شود. پیامد و نتیجه تحقق مدیریت شهری مطلوب تحقق ارزش های اسلامی، رشد و آبادانی شهرها، ارتقای وجهه بین المللی جمهوری اسلامی ایران می شود.