زمین ساخت
سال:1397 | دوره:2 | شماره:5 |تعداد مقالات:7

هدف از این پژوهش، تعیین تراکم شکستگی های ساختاری (گسل و خطواره ها) و آبراهه ها در پهنه گسل حسن آباد در جنوب باختر قزوین با بررسی الگوی فرکتالی حاکم بر منطقه مورد مطالعه می باشد. جهت شناسایی خطواره ها و گسل های فعال در این پهنه و تحلیل فعالیت های زمین ساختی از روش های دورسنجی و پردازش داده ها در محیط نرم افزار ArcGIS، استفاده شده است. نقشه خطواره ها از داده های مکانی، تصاویر ماهواره ای لندست 8 و مدل سایه ارتفاعی و با استفاده از الگوریتم STA تهیه گردید. ابعاد فرکتالی شکستگی های ساختاری و آبراهه ها به روش مربع شمار و با استفاده از نمودارهای Log – Log، برای 14 پهنه در منطقه مورد مطالعه، محاسبه شده است. براساس ابعاد فرکتالی بدست آمده از خطواره ها (Dj=1/91) و گسل ها (Dj=1/82)، پهنه j دارای بیشترین بعد فرکتالی است. بر اساس ابعاد فرکتالی شبکه زهکشی پهنه g (Dg=1/91) بیشترین و پهنه j (Dj=1/39) دارای کمترین بعد فرکتالی است که مقادیر پایین بعد فرکتالی آبراهه ها نشان دهنده برخاستگی در منطقه می باشد. نتایج بررسی ابعاد فرکتالی و مشاهدات صحرایی در پهنه گسل حسن آباد نشان دهنده فعالیت نسبی بیشتر بخش جنوبی و خاوری است. بخش جنوبی مرز بین دو گسل حسن آباد و خررود و بخش خاوری مرز برخورد پهنه گسل حسن آباد با پهنه فعال گسل ایپک می باشد.

شهرستان اسفراین در دامنه های جنوبی کوه های آلاداغ در شمال خاوری ایران قرار دارد. قسمت های شمالی این شهرستان فعالیت های شدید تکتونیکی را تجربه می کند. به دلیل تراکم بالای جمعیت و نزدیکی به شهر بجنورد مرکز استان خراسان شمالی، مطالعه فعالیت های تکتونیکی این منطقه یک ضرورت محسوب می شود. مطالعه تکتونیک این منطقه در دو بخش شواهد مورفولوژیکی و شاخص های مورفوتکتونیکی و با هدف کاربرد در پروژه های عمرانی انجام شد که بر اساس شواهد مورفولوژیکی وقوع زمین لرزه های متعدد، جابجایی در سازندهای زمین شناسی و تغییر در جهت گسل ها همه موید این است که منطقه در ردیف مناطق فعال تکتونیکی قرار می گیرد همچنین از نظر مطالعات مورفوتکتونیکی نیز از چند شاخص مورفوتکتونیکی استفاده شد و مقادیر آن برای ضریب گراویلیوس[1] 99/1، برای شاخص های نسبت عرض دره ها به ارتفاع آنها(vf) 938/0، برای پیچ و خم جبهه کوهستان(smf)38/1، برای ضریب تاب برداشتگی حوضه() 28/54، برای شاخص سینوسی رودخانه(s) 29/1و برای شاخص ارزیابی نسبی فعالیّت های تکتونیکی( Iat) 41/1 بدست آمد که براساس نتایج حاصل از تمام این شاخص ها منطقه در ردیف مناطق فعال تکتونیکی قرار می گیرد. همچنین مطالعات نشان داد از نظر فعالیت های تکتونیکی حوضه بیدواز در مرکز و حوضه روئین در باختر حرکات شدید تکتونیکی و حوضه کال ولایت در خاور منطقه حرکات آرامتری را تجربه می نماید.

پهنه راور واقع در جنوب بلوک طبس، سرزمینی گوه ای شکل است که بین دو گسل مرزی نایبند در خاور و کوهبنان در باختر محصور گشته است. نهشته های دوران دوم خصوصاً رخساره های ژوراسیک از گسترش، تنوع و رخنمون های مناسبی در این پهنه برخوردار هستند. بازسازی ساختاری و تطابق چینه شناسی در این سرزمین در طی مطالعات صحرایی-آزمایشگاهی، بیان می دارد که ویژگی های چینه شناسی، ساختاری و ماگمایی توالی ژوراسیک میانی تا کرتاسه فوقانی در این منطقه، مشابه با نهشته های درون یک سیستم ریفت قاره ای در حال گذر به یک حوضه پلاتفرمی در جایگاه حاشیه غیرفعال یک اقیانوس در حال گسترش است. توالی های رسوبی در این پهنه را می توان در دو گروه جای داد؛ گروه اول شامل تخریبی های سازندهای هجدک و بغمشاه، گچ و کربنات های پکتن دار و ولکانیک های بازالت آلکالن سری راور است که به عنوان توالی های همزمان با ریفت محسوب می گردند. گروه دوم شامل مارن های قرمزرنگ، تبخیری های کرتاسه زیرین و کربنات های دریایی کرتاسه فوقانی است که به عنوان چرخه رسوبی بعد از ریفت به حساب می آیند. این دو توالی با یک دگرشیبی مشخص و فعالیت آتشفشانی بازالتی در اغلب نقاط این پهنه از یکدیگر جدا می شوند. عمیق شدگی به سمت باختر نشان می دهد که محور دریای اصلی احتمالاً با بستر پوسته اقیانوسی شکل گرفته در کرتاسه، می بایستی جایی در حاشیه باختری بلوک طبس باشد. افیولیت های نائین و دهشیر-بافت ممکن است بقایایی از این حوضه اقیانوسی باشند که در موقعیت حوضه پشت کمان نئوتتیس شکل گرفته اند.

تاقدیس خرم آباد با یال جنوبی برگشته و روند شمال باختر-جنوب خاور در مجاور شهرستان خرم آباد، در کمربند چین خورده – رانده زاگرس واقع شده است. سه پیمایش ساختاری عمود بر محور تاقدیس صورت گرفت و ویژگی های ساختاری (شیب و راستای لایه بندی) ساختارهایی مانند گسل ها، ریز چین ها و درزه ها برداشت گردید. به منظور تجزیه و تحلیل هندسی و تعیین نوع چین خوردگی مرتبط با گسلش راندگی، پارامتر های مورد نظر بر نمودارهای جمیسون (1987) منتقل و با بررسی های انجام شده، مشخص گردید که تاقدیس خرم آباد، هندسه ای مشابه با چین های انتشار گسلی و چین های جدایشی گسل خورده دارد. گسل زاگرس مرتفع که در این منطقه به نام گسل رانده خرم آباد شناخته شده است از جنوب این تاقدیس گذشته است و عامل اصلی شکل گیری تاقدیس خرم آباد است.

آهک های کرتاسه در شمال خاور کرمان شواهد متعددی از گسلش را نشان می دهند. در این تحقیق الگوی گسلش با استفاده از روش های تحلیل تنش دیرینه همچون روش وارون سازی چند مرحله ای، تعیین موقعیت محور های فشارش و کشش و روش آرایش خش لغز صورت پذیرفته است. نتایج این روش ها تأثیر دو فاز گسلش نرمال و امتداد لغز را نشان داد. موقعیت محور های حداکثر تنش در دو فاز گسلش کاملاً قابل تفکیک است. شواهد سطح گسلش، حک شدگی خش لغز ها و شواهد جابه جاشدگی گسل های نرمال و رگه های کششی مرتبط با گسل های نرمال توسط گسل های امتداد لغز نشان دهنده فعال شدن گسل های نرمال در الگوی امتداد لغز می باشد. بیضوی تنش در هر دو فاز گسلش از نوع دوکی شکل است. زاویه اصطکاک داخلی برای هر دو فاز گسلش نرمال و امتداد لغز 45 درجه محاسبه شد. روش دایره مور بدون بعد نشان دهنده فعالیت گسلش امتداد لغز با الگوی مزدوج می باشد. نتایج این تحقیق تغییر الگوی گسلش از نرمال به امتداد لغز را بخوبی نشان می دهد.

منطقه مورد مطالعه حوضه ی جنوب باختر زرین رود در جنوب استان زنجان می باشد. در این مطالعه شاخص های مختلف شامل نسبت عرض کف دره به ارتفاع دره(Vf)، طول گرادیان رود(SL)، انتگرال ارتفاع سنجی(Hi)، شکل حوضه(Bs) وعدم تقارن حوضه زهکشی(AF) و الگوی آبراهه ها محاسبه گردید. از ترکیب این شاخص ها با یکدیگر می توان رابطه شاخص فعالیت تکتونیکی (Active tectonics index) (Iat) را بدست آورد. در این مطالعه برای محاسبه شاخص های مورفومتریک از نقشه های توپوگرافی وDEM منطقه در محیط نرم افزارGIS 10. 5 Arcاستفاده گردید. الگوی آبراهه های این منطقه از نوع آبراهه ی درختی می باشد. براساس مطالعات انجام شده منطقه مورد مطالعه از نظرفعالیت تکتونیکی به دوناحیه با فعالیت متوسط و کم تقسیم بندی می شود.

مطالعات ساختاری و جنبش شناختی بر روی سنگ های دگرشکل شده کمربند دگرگونی سنندج-سیرجان به عنوان بخشی از کوهزاد زاگرس نشان می دهد که دگرشکلی در شرایط رخساره شیست سبز-آمفیبولیت صورت گرفته است. جهت برش غالب top-to-the-SEبوسیله ساختارهایی مانند بودین های نامتقارن، میکاهای ماهی گون، پورفیروکلاست های غلافی، چین های کشیده، رخ کنگره ای نامتقارن و بافتار های محورc کوارتز تأیید می گردد. واکاوی عدد تاوایی جنبشی متوسط با استفاده از روش های مبتنی بر بافتار کوارتز و پورفیروکلاست های چرخیده نشان دهنده وجود 44 درصد برش ساده و 56 درصد برش محض در طی دگرشکلی شکل پذیر برش عمومی می باشد که در ارتباط با رژیم جریان ترافشارشی مایل بوجود آمده است. مقادیر متغیر برش ساده نسبت به زمان دگرشکلی نشان دهنده آنست که در مراحل ابتدایی دگرشکلی مولفه برش محض نقش اساسی داشته و با پیشرفت دگرشکلی مولفه برش ساده افزایش یافته است.