علوم زمین
سال:1385 | دوره:15 | شماره:59 |تعداد مقالات:18

نفت مخازن آسماری در 3 میدان فروباردزفول جنوبی شامل میدانهای نفتی: پارسی، پارزنان و رگ سفید مورد بررسی قرار گرفت. تجزیه های مقدماتی شامل مراحل آسفالتن گیری و کروماتوگرافی ستونی بر روی نمونه های نفتی انجام و درصد اجزای مختلف هیدروکربنی (سیر شده، آروماتیک، رزین و آسفالتین) در آنها مشخص شد. نتایج حاصل در این مرحله نشان داد که ترکیب هیدروکربن سیرشده در نمونه های نفتی پارسی و پازنان، درصد وزنی بیشتری نسبت به دیگر اجزا دارد. در حالی که ترکیب غالب در نمونه نفتی رگ سفید جز آروماتیک می باشد. در ادامه با استفاده از روش کروماتوگرافی گازی (GC)، توزیع و فراوانی آلکانهای نرمال و ایزوپرنوییدهای پریستان و فیشان مورد ارزیابی قرار گرفته و نتایج نشانگر آن بود که نفتهای مورد مطالعه، در محیط کاهنده و از گیاهان دریایی مشتق شده اند. بر اساس نسبتهای ایزوپرنوییدهای پریستان و فیتان به آلکانهای نرمال همجوارشان یعنی C17 و C18، مشخص شد که این نفتها دارای رسش گرمایی بالایی بوده و تحت تاثیر فرایندهای تخریب زیست شناختی قرار نگرفته اند. همچنین با استفاده از نسبتهای مذکور مشخص شد که نمونه های مورد مطالعه از رسوبات دریایی مشتق گردیده و طبعا کروژن نوع II کروژن شناخته شده در آنهاست. بررسی استرانهای C29, C28, C27 و هوپانها به وسیله کرماتوگرافی گازی- طیف سنجی جرمی (GC-MS) صورت پذیرفت. حضور زیست نشانگر الئینان در هوپانوگرام هر سه نمونه نفتی مورد آزمایش، یکی از مهم ترین نتایج به دست آمده است که سن سنگ منشا کرتاسه پسین و یا جوان تر (سازند پابده) را برای این نمونه ها پیشنهاد می نماید. مقادیر ارجحیت فرد کربنی (CPI) نزدیک به یک، غلظت بالای هوپانهای TS و Tm و همچنین نبود زیست نشانگر مورتان، نشانگر رسش گرمایی بالا برای نفتهای مورد بررسی است. در نهایت می توان چنین نتیجه گرفت که میدانهای نفتی مورد مطالعه دارای منشا و محیط ته نشست مواد آلی تولید کننده نفت یکسان بوده و در یک خانواده نفتی قرار می گیرند.

ورقه زمین شناسی ماه نشان در استان زنجان واقع در شمال باختری ایران قرار دارد. ازدیدگاه ریخت زمین ساختی، پهنه ای از رشته کوههای موازی با روند شمال باختری- جنوب خاوری همراه با دشتهای میان کوهستانی وابسته را شامل می شود. از شمال خاوری تا جنوب باختری شامل زیرپهنه های زیراست: - حوضه اندآباد- مشمپا، شامل ردیفی پرستبرا از رسوبات آواری اولیگوسن زیرین و لایه های سبز و سرخ تپه ماهوری نئوژن وابسته به محیطی کم ژرفا و تبخیری است (زیر پهنه شماره 1).- کوهستانهای حبش- مغانلو به شکل زیرپهنه ای طولی با ساختار فلسی که بر اثر انباشتگی ورقه های رورانده با شیب راندگی به طرف شمال خاور به وجود آمده و در نهایت واحدهای سنگی پرکامبرین (تنها سازند کهر) و فانروزوبیک برونزد یافته اند (زیر پهنه شماره 2).-دشت دوز کند- ماه نشان- ینگجه، با ویژگی تقریبی گرم و خشک، به طور مایل در داخل منطقه قرار دارد (زیر پهنه شماره 3).- کوهستانهای ابراهیم آباد- اینچه- آلمالو، در جبهه شمال باختری منحصرا از واحدهای سنگی دگرگون شده درجه بالا و برونزدهایی چند از سازند کهر تشکیل شده است (زیر پهنه شماره 4).- دشت دندی- انگوران، با نهشته های سیلابی و واریزه ای QP که با شدت زیاد توسط شاخابه های دره مانند بریده شده اند (زیر پهنه شماره 5).جایگاه سنگ چینه ای و ویژگیهای سنگ شناختی توالی سنگی در دو زیر پهنه آهیخته شماره 2 و شماره 4، نشانگر دو رژیم رسوبگذاری ار نوع حوضه کافتی و محیط سکویی، برای تکوین مادرسنگهای اولیه آنهاست.رسوبات اولیه و ولکانیتهای وابسته در زیر پهنه شماره 4، تحت فرایند دگرگونی، به شدت دگر شکل شده و سنگهای دگرگون شده ای از نوع گنیس، آمفیبولیت، شیست سبز و مرمر در آن به وجود آمده اند، در حالی که در زیر پهنه شماره 2 سنگهای نوع اسلیت، فیلیت و شیست نارس تکوین یافته اند. این بدین معنی است که شیب زمین گرمایی و شدت دگرگونی از حوضه کافتی (زیر پهنه شماره 4) به سوی محیط سکویی (زیر پهنه شماره 2) به تدریج کاهش می یابد. افزون بر این رخداد فرا دگرگونی موجب زایش توده های گرانیتویید آناتیکتیکی نوع S در سراسر حوضه کافتی (زیر پهنه شماره 4) شده است.برخی از این گرانیتوییدهای آناتکتیکی (مانند توده گرانیتویید مغانلو) به شکل توده های نفوذی دیاپیری قدرتمند در دوره ای خیلی دیرتر از زمان تبلور ماگمایی شان جایگزین شده اند و به جای هاله های همبری دگرگونی، ایجاد هاله های برشی و خرد شده در اطراف توده های گرانیتوییدی نموده اند. چنین هاله های برشی و خرد شده، نقش محمل ها و مجاری مناسب برای مهاجرت و انتقال سیالهای کانه دار گرمابی را بازی می کنند و موجب تکوین دگرسانیهای فراگیر در راستای کانه زایی های مربوطه می شوند.برای مثال، دگرسانیهای پتاسیک، آرژیلیک متوسط تا پیشرفته و کانی زاییهای آنتیموان اپی ترمال وابسته در اطراف توده گرانیتویید نوع S مغانلو در متن مقاله توصیف شده است.

امروزه استفاده از اندازه گیریهای ارتعاشات محیطی (میکروترمور) در مطالعات تعیین اثر ساختگاه و ریزپهنه بندی لرزه ای رواج فراوانی یافته است. اندازه گیریهای میکروترمور به دلیل سهولت اندازه گیری، صرفه اقتصادی و قابلیت اندازه گیری در نواحی وسیع، ابزاری مناسب برای تعیین اثر ساختگاه به شمار می رود. در این تحقیق، اثر ساختگاه بر پایه تحلیل ارتعاشات محیطی ثبت شده در 40 نقطه مختلف از جنوب باختر تهران مورد بررسی و مطالعه قرار می گیرد. در این راستا، نه تنها روشهای مختلف موجود در تعیین اثرات ساختگاهی مورد بررسی قرار گرفت، بلکه سعی شد تا روشهای شناخته شده رایج در روش نسبت طیفی H/V بر روی داده های برداشت شده اعمال و نتیجه مربوطه تحلیل شود. به طور کلی، نتیجه تحلیل بیش از 480 پنجره زمانی 20 ثانیه ای مربوط به برداشتهای مختلف در ایستگاههای فوق نشان داد که رفتار آبرفت در نقاط مختلف جنوب باختر تهران متفاوت است. نقشه منحنیهای هم بسامد تشدید رسم شده، نشان می دهند که این بسامد در مناطق جنوب باختر- شمال باختر منطقه مورد مطالعه، دارای تغییرات نسبتا تند بوده درحالی که در خاور و بخشهای مرکزی تغییرات ملایم تری با بسامد تشدید کمتر از 2 هرتز را شاهد هستیم. به طور کلی نتیجه بررسیهای به عمل آمده، نشان می دهد که بسامد تشدید بین 2.5- 1.5 هرتز در بخشهای خاوری و میانی منطقه مورد مطالعه تا 4.5-3.5 هرتز در بخشهای جنوب باختری و باختر- شمال باختر درتغییر است. برآورد اولیه ضریب تقویت نسبی آبرفت در ساختگاههای مختلف نشان می دهد که این ضریب بزرگنمایی در بخشهایی از منطقه مورد مطالعه تا حدود (2±)6 نیز می رسد.

کانسار آهن پنج کوه در 50 کیلومتری جنوب خاور شهرستان دامغان واقع شده است. سنگهای آتشفشانی و آذرآواری ائوسن با ترکیب آندزیت- تراکیت، میزبان اصلی کانسار هستند. تزریق توده نفوذی با ترکیب اولیه مونزونیت کوارتزدار در بخش مرکز و جنوب این محدوده به درون توالی رسوبی- آتشفشانی فوق سبب اسکارن زایی و به وجود آمدن کانسار آهن پنج کوه شده است.پیروکسن، اپیدوت و آمفیبول مهم ترین کانیهای باطله و مگنتیت (و هماتیت)، پیریت، کلکوپیریت، مالاکیت و آزوریت اجزای کانه این کانسار را تشکیل می دهند. دگرسانی گسترده سدیمی- کلسیمی که با حضور کانیهای آلبیت، اسکاپولیت، و کانیهای غنی از Ca و Mg (دیوپسید) مشخص می شود، دگرسانی پتاسیمی با گسترش محدودتر که منجر به تشکیل ارتوکلاز و بیوتیت شده است، حضور گسترده مگنتیت همراه با مقادیر فرعی پیریت و کلکوپیریت، و تشکیل مالاکیت و آزوریت در سنگهای آتشفشانی میزبان، از مشخصات مهم کانی سازی در این ناحیه می باشند. همچنین بررسیهای ژئوشیمیایی نشان می دهند که توده آذرین پنج کوه دارای مقادیر بالایی Sc, V, SiO2, MgO و مقادیر پایین تری از K2O و نسبت Rb/Sr است، ویژگیهای متاآلومین و شرایط محیطهای اکسیدی را به نمایش می گذارند. این مشخصات نشان می دهند که تشکیل نهشته موجود با کانسارهای اسکارنی همخوانی داشته و سیالهای متاسوماتیسم کننده، عامل اصلی تشکیل آن بوده اند. افزون براین، مقایسه ترکیب میانگین عناصر اصلی و جزیی نفوذی پنج کوه با ترکیب میانگین توده های نفوذی همراه با دیگر اسکارنهای مختلف دنیا، نشانگر این است که کانسار آهن پنج کوه تا حدی ویژگیهای اسکارنهای طلا و مس را نیز نشان می دهد و لذا پی جویی این عناصر مهم در برنامه های اکتشافی آینده پیشنهاد می شود.

داده های آزمایش پمپاژ سفره های کارستی اغلب با استفاده از روشهای استاندارد، که برای سفره های دانه ای ارایه شده اند، تحلیل می شوند. روشهای استانداردی که برای تحلیل داده های آزمایش پمپاژ در سفره های کارستی مورد استفاده قرار می گیرند، غالبا روشهای Theis(1935) و Cooper&Jacob(1946) می باشند. بعضی از محققان برای تحلیل داده های آزمایش پمپاژ در سفره های کارستی از روشهایی که بر پایه نظریه تخلخل دوگانه استوارند، استفاده کرده اند. سوالی که اینجا مطرح است این است که کدام یک از این روشها برای تحلیل داده های آزمایش پمپاژ مناسب تر هستند. به نظر می رسد که در بسیاری از موارد مناسب ترین روش برای تحلیل داده های آزمایش پمپاژ در سفره های کارستی روشهای Theis(1935) و یا Cooper & Jacob (1946) است. در صورتی که در بعضی از موارد، برای تحلیل داده های آزمایش پمپاژ در سفره های کارستی باید از روشهایی که براساس آنها نظریه تخلخل دوگانه است، استفاده کرد. در این مقاله براساس شکل منحنی افت- زمان مربوط به چند آزمایش پمپاژ در مناطق مختلف کارستی، مناسب ترین روش تحلیل داده های آزمایش پمپاژ در سفره های کارستی ارایه شده است.

مرجانهای رگوزا چشمه شیر جنوب ازبک کوه مورد مطالعه قرار گرفتند. در ستون چینه شناسی مورد مطالعه 18 گونه متعلق به 10 جنس رگوزای دونین شناسایی شدند. جنسهای مزبور عبارتند از: Sinodisphyllum, Spinophyllum, Glossophyllum, Acantophyllum, Temnophyllum, Cystihexagonaria, Marisastrum, Hexagonaria, Ceratophyllum, Pseudozaphrentis که سنی معادل ژیوسین پسین تا فرازنین را نشان می دهند. با توجه به ساختمان مرجانها دو مجموعه مرجان تشخیص داده شد. مجموعه اول از مرجانهای کلنی تشکیل شده و به محیطهای ریفی تعلق دارد. مجموعه دوم از مرجانهای انفرادی با دیس اپیمنت تشکیل شده که در محیط کم ژرفای سکوی باز می زیسته است.

در نواحی زمین ساختی فعال، ویژگیهای سامانه های رودخانه ای و شکلهای توپوگرافی، امکان برآوردی کمی از روابط بین فعالیتهای زمین ساختی و فرآیندهای سطح زمین و مدل بندی تکامل چشم انداز فراهم می آورند. در این تحقیق، مسایل زمین ریخت شناسی زمین ساختی مناطق واقع در مسیر گسل شمالی میشو در دامنه شمالی میشوداغ آذربایجان (شمال باختری ایران) مورد مطالعه قرار گرفته است. در ارزیابی آثار فعالیت گسل در ریخت شناسی دامنه شمالی میشو داغ، عمده توجه به کمیتهای توپوگرافی(Eu, Fd, Fm¦, V¦, Sm¦, SL)، الگوهای شبکه های زهکشی (Bs, AF) و نیمرخهای طولی رودخانه ها معطوف شده است. داده های حاصل از تحلیلهای توپوگرافی، بررسی سامانه های رودخانه ای منطقه و شواهد زمین ریخت شناختی حاصل از مشاهدات میدانی، نشان می دهند که دست کم در اواخر پلیستوسن و هولومسن، حرکات اریب لغز با مولفه افقی راستگرد گسل بیشتر از حرکات بالا آمدگی، و فعالیت گسل در میشو باختری بیشتر از میشو خاوری بوده است. بررسی نیمرخهای طولی آبراهه ها نشان می دهد که چشم انداز فعلی دامنه شمالی میشو، علاوه بر خود گسل شمالی میشو، نتیجه عملکرد شاخه های فرعی این گسل، بویژه در میشو خاوری است به گونه ای که شاخصهایی مانند V¦ نیز از آن متاثر شده اند. در حال حاضر، دامنه شمالی میشو داغ در حال تطبیق تدریجی خود با شرایط زمین ساختی فعالی است که چشم انداز کلی آن را تحت تاثیر قرار داده است.

ریشه درختان با افزایش مقاومت برشی خاک و کاهش تنش برشی وارد شده به آن، موجب افزایش پایداری شیروانیهای خاکی می شوند. مقاومت برشی افزوده شده به خاک، علاوه بر خواص مکانیکی ریشه، تابعی از قطر، تعداد، جهت و زاویه تغییر شکل ریشه در هنگام گسیختگی نسبت به سطح لغزش می باشد.در این مقاله با استفاده از مدل تحلیلی Coppin & Richard به بررسی میزان تاثیر ریشه درخت بید بر افزایش پایداری شیبهای خاکی با سطح لغزش مسطوی پرداخته شده است. اطلاعات مورد نیاز مدل از طریق مجموعه ای از آزمایشات برش مستقیم بر جا بر روی خاکهای بدون ریشه و ریشه دار در منطقه طالقان تهیه شد و طی آن چسبندگی و زاویه اصطکاک داخلی خاک تحت تراکمهای مختلف ریشه اندازه گیری گردید. بعد از اتمام هر آزمایش، قطر و زاوایای تغییر شکل ریشه ها در ناحیه برشی خاک برداشت گردید.نتایج مدل فوق برای یک شیروانی خاکی با شیب 45 درجه و سطح لغزش مسطوی نشان داد که تراکم ریشه بین 5 تا 26 درصد می تواند ضریب اطمینان پایداری را، بسته به سطح آب زیرزمینی در توده، بین 0.5 تا 36 درصد نسبت به خاک بدون ریشه افزایش دهد.

بررسی انجام شده بر روی افقهای برش هوتک نشان دهنده سن فرازنین میانی تا فامنین برای این برش است. کنودونهای به دست آمده از این برش، شامل سه جنس و هجده گونه و زیرگونه است. گونه های شاخصی مانند P.zinaidae و I.vitabilis سن فرازنین میانی تا پسین (hassi- linguiformis Zone) را برای بخش زیرین مقطع نشان می دهند. همچنین یافت شدن تعدادی از گونه های شاخص فامنین مانند I. cornutus ، P.semicostatus ، I.iowaensis iowaensis و Pel.inclinatus نشان دهنده سن فامنین پیشین (triangularis- Late crepida Zone) برای بخش بالایی برش است. محدوده سنی بعضی گونه ها در این مقاله تغییر کرده است به صورتی که سن گونه I. iowaensis از فرازنین میانی شروع می شود و سن P. alatus تا فامنین پیشین ادامه می یابد. همچنین به نظر می رسد که قدیمی ترین نمونه های P. communis با سن فرازنین میانی در قاعده این برش وجود داشته باشند.

این مقاله سازوکار کانونی زمین لرزه ها و مشخصه های تنش در فلات ایران و نواحی اطراف را ارایه می دهد. تمام زمین لرزه های با بزرگی بیش از 4.5 که بین سالهای 1964 تا 2000 میلادی اتفاق افتاده اند، مورد بررسی قرار گرفتند. اطلاعات مربوط به این زمین لرزه ها از مرکز بین المللی زلزله شناسی (ISC) و گزارش داده های زلزله ای (EDR) جمع آوری شدند. از تعداد کل زمین لرزه های مورد بررسی، افزون بر 400 زمین لرزه با قابلیت خوب ارزیابی شده اند که از این تعداد، 224 زمین لرزه مربوط به فلات ایران است. براساس اولین قطبش موج P، سازوکار کانونی زمین لرزه ها، محورهای اصلی تنش (T,P) و صفحات گرهی تعیین و خطاهای مربوطه در حالتی که بیش از یک حل قابل تطبیق بر داده ها باشد، محاسبه گردیدند. شرط مقبولیت و پذیرش صفحه گسلهای ارزیابی شده مبتنی بر خطای محورهای T, P (کمتر از 15 درجه) و حداقل تعداد قطبش (N>=30) و امتیاز (S>=0.75) می باشد. میانگین تعداد قطبش موج P برای 224 زمین لرزه در فلات ایران 88 قطبش است. سازوکارهای کانونی نشان می دهند که گسلش بیشتر زمین لرزه های ایران امتداد لغز و مایل است. به طوری که 66 درصد از سازو کارهای کانونی، گسلش امتداد لغز و یا مایل با مولفه های چیره امتداد لغزی را نشان می دهند و گسلش شیب لغز محض، تنها حدود 18 درصد از کل حلها را شامل می شوند. حرکات شیب لغز بیشتر به صورت معکوس است، این نشانگر تاثیر چیره همگرایی صفحه های عربستان- اوراسیا توسط گسلشهای امتداد لغز و معکوس در لرزه زمین ساخت فلات ایران است. نمودارهای مثلثی فرولیخ(Frohlich)  برای سازوکار کانونی نواحی ساختاری زاگرس، البرز، خاور ایران و مکران ارایه گردید. در هر ناحیه دو جهت چیره برای محورپیشینه فشار در جهت NE-SW و جهت NW-SE مشاهده می شود. جهت اول با جهت اصلی تنش زمین ساختی مطابقت دارد در حالی که به نظر می رسد جهت دوم مربوط به حرکات زمین ساختی محلی و گسلهای فرعی باشد. سازوکارهای کانونی به دست آمده با سازوکار کانونی زمین لرزه هایی که توسط روش(Harvard Centroid Moment Tensor) محاسبه شده است توافق عمومی دارد، ولی مکان کانونی گزارش شده به وسیله CMT در اغلب موارد چند ده کیلومتر با مکان کانونی به دست آمده در این مقاله تفاوت دارد. این تفاوت به خوبی قابل انتظار است زیرا روش CMT به جای تعیین کانون گسیختگی، مکان میانگین گشتاور لرزه ای آزاد شده را تعیین می کند (Dziewonski et at., 1981).

براساس دست آوردهای حاصل از مطالعه ساختاری و لرزه زمین ساختی قطعه گسل آبگرم- آوج مشخص می شود. که این قطعه در لبه شمالی ایران مرکزی قرار گرفته و روند غالب ساختاری رخنمون یافته در آن شمال باختری- جنوب خاوری است، همچون پهنه گسل آبگرم (N145) در شمال و پهنه گسل آوج (N130) در جنوب، روند گسلهای مذکور در محل گسلهای پنهان شمال خاوری- جنوب باختری مانند گسل پنهان آبگرم- آوج، تغییر یافته که این فرایند با ظهور چشمه های آب گرم، معادن گچ و غیره همراه است. بنابراین گسلهای فوق، پهنه برشی را ایجاد نموده که با استناد بر شواهد جنبش جوان زمین ساختی و دستاوردهای حاصل از توزیع کانون دستگاهی پسلرزه ها نمایانگر پهنه گسل R1 و R2 است که مکمل پهنه فوقمی باشند. تداوم گسل مسبب زمین لرزه بویین زهرا به سمت باختر با روند N102 که براساس گزارش دستگاهی هاروارد، گسل اصلی لرزه زا در چنگوره بوده، تایید دیگری بر الگوی برشی می باشد. نتایج حاصل از مطالعات ماهواره ای بر روی جنبش صفحه های سنگ کره ای در منطقه مورد مطالعه موید عملکرد تنش فشاری مورب با راستای شمال، شمال خاوری است و می تواند موجب تحرک و پویایی منظومه گسل پهنه برشی آبگرم- آوج براساس الگوی برشی همگرا شود. در این پهنه به تدریج گسلهای R1 و R2 به سمت خاور فعال شده و تا حوالی کوه جارو ادامه یافته است.

سازند لالون (کامبرین زیرین) در برگیرنده واحدهای ماسه سنگ پایینی، شیلی (واحد میانی) و کوارتزیت بالایی است. واحد شیلی با مرز ناپیوسته روی واحد ماسه سنگ پایینی جای دارد. دو افق بیوهرمی در بخش پایینی واحد شیلی شناخته شده اند. واحد شیلی بتدریج به واحد کوارتزیت بالایی تغییر می کند. محیط رسوبی واحد شیلی خلیج دهانه ای است. واحد کوارتزیت بالایی سازند لالون با ناپیوستگی فرسایشی در زیر بخش 1 سازند میلا جای دارد. این واحد در محیط رسوبی ساحلی نهشته شده است.رخساره ها و محیط رسوبی ماسه سنگ کوارتزیت بالایی با کوارتزیتهای Hawke Bay منطقه آپالاش و Zabriskie کالیفرنیا همسان اند. سطح بالایی این نهشته ها ناپیوستگی ناحیه ای و مرز کامبرین پیشین و میانی است. نهشته های هم ارز واحد کوارتزیت بالایی در کشورهای ترکیه، عمان، چین، جنوب باختری اروپا، جنوب استرالیا و امریکای شمالی نیز با ناپیوستگی فرسایشی از نهشته های رویی خود جدا می شوند. بنابراین، مرز ناپیوسته روی واحد کوارتزیت بالایی ارزش جهانی دارد و به گمان قوی، مرز کامبرین پیشین و میانی در ایران است.بخش 1 سازند میلا بر روی کوارتزیت بالایی سازند لالون جای دارد. دو افق بیوستروم و بیوهرم ترومبولیتی در نزدیک مرز پایینی بخش 1 سازند میلا (2 متر بالای مرز) دیده می شود که نشان دهنده آغاز پیشروی دریای کامبرین میانی است. این پیشروی به پدید آمدن توالی پیشرونده سازند میلا (بخش های 1 تا 3) انجامیده است. بنابراین واحد کوارتزیت بالایی در توالی پیشرونده سازند میلا جای ندارد و نمی تواند، برخلاف پیشنهاد برخی از زمین شناسان، کوارتزیت پایینی آن باشد.ناپیوستگی فرسایشی در مرز پایینی واحد شیلی و در مرز بالایی واحد کوارتزیت بالایی و همچنین مرز تدریجی این واحدها نشان می دهند که واحد کوارتزیت بالایی را نمی توان یک واحد چینه شناختی جدا از واحد شیلی پنداشت.

در این مقاله به بررسی اثرات باکتریهای کاهنده سولفات (جنس دی سولفوویبریو) بر کاهش فعالیت برخی عناصر جزیی رسوبات عهد حاضر حوضه آبریز خرم آباد پرداخته شده است. این باکتریها گروهی از ریزجانداران بی هوازی اند که از نظر تکاملی تنوع زیادی داشته و غالبا در بیشتر خاکهای عهد حاضر و آبها یافت می شوند. تطبیق کشتهای جدا سازی شده این باکتریها در طی پنج نسل متوالی صورت گرفت. میزان مصرف سرب و سلنیم، در نسلهای جدید (نسلهای چهارم و پنجم) این باکتریها، نسبت به نسلهای اولیه افزایش ناگهانی نشان می دهد که علت آن، خالص بودن نسلهای جدید (بویژه نسل پنجم) و غنای کشتهای آنهاست، بنابراین به منظورکاهش آلودگی عنصری رسوبات کواترنر بستر رودخانه ای این ناحیه و سرعت بخشی به فرآیندهای بیوژئوشیمیایی، کشتهای نسل جدید مناسب ترند. بیشترین و کمترین مقدار جذب عناصر فلزی رسوب توسط باکتریهای جنس دی سولفوویبریو، به ترتیب به کروم و سرب اختصاص دارد. کروم برای رشد باکتری و گذر از فاز رشد نمایی به فاز ثابت، از اهمیت بالایی برخوردار است. انحلال پذیری سرب در سامانه های آبگین پایین است و به واسطه درصد اندک جذب آن توسط باکتری، فراوانی نسبتا بالایی در رسوبات بستر رودخانه دارد. بیشترین مقدار حذف عناصر واسطه رسوب توسط باکتریهای فوق، به وانادیم اختصاص دارد. این عنصر غالبا درترکیبهای هیدروکربنی، به صورت آلی- فلزی مشارکت دارد و توانایی متابولیسمی باکتری در مصرف آن نسبتا بالاست. با توجه به بالا بودن غلظت وانادیم در شیلهای آلی کواترنر، مکانهای پایانی کانالهای شمال خاوری این حوضه، بهره گیری از فناوری میکروبی درجهت کمینه کردن آلودگی رسوبی ناشی از این عنصر امکان پذیر است. بیشترین غلظت عناصر ردیاب سمی به نهشته های سیلتی/ رسی زونهای انتهای آبراهه ای واحد مطالعاتی اختصاص دارد و نظر به کاهش انرژی در این محیطها، فعالیتهای میکروبی باکتریهای مذکور در آنها بیشینه می باشد.

منطقه مورد مطالعه در شمال باختری ایران و در حدود 20 کیلومتری خاور شهرستان هریس واقع شده و بخشی از زون البرز- آذربایجان است. سنگهای پلوتونیک منطقه مورد مطالعه، دیوریت، گرانودیوریت، دیوریت کوارتزدار و مونزودیوریت کوارتزدار با سن ائوسن میانی- بالایی است که در سنگهای آتشفشانی ائوسن نفوذ کرده اند و سیالهای ماگمایی و گرمابی حاصل از این توده ها باعث دگرسانی خود توده و سنگهای آتشفشانی اطراف شده است. بافت این گرانیتوییدها دانه ای و ریزدانه پورفیری بوده و کانیهای سنگ ساز مهم آنها شامل پلاژیوکلاز، فلدسپار قلیایی، کوارتز، اوژیت، هورنبلند، زیر کن و آپاتیت است. بررسیهای سنگ نگاری نشانگر وجود بافتهای ناتعادلی مانند آپاتیتهای سوزنی، هورنبلندهای اسکلتی و پلاژیو کلازهای با زون بندی غیر عادی در این سنگهاست که می توانند به عنوان شواهد آمیختگی ماگمای اسید و بازی باشند. براساس بررسیهای صحرایی، سنگ شناسی و ژئوشیمیایی گرانیتوییدهای منطقه از نوع I می باشد. این سنگها کلسیمی قلیایی پرپتاسیم و متاآلومینوس بوده و به کمانهای قاره ای یا کمانهای پس از برخورد تعلق دارند.

توده های نفوذی باختر آوج واقع در زیر زون رزن با ترکیب عمده گابرویی، به صورت توده های کوچک و کشیده در داخل سنگهای دگرگونی ناحیه ای درجه ضعیف مزوزوییک تزریق شده اند. بخشهای حاشیه ای توده ها تحت تاثیر دگر شکلی هم زمان با تزریق توده، حالت میلونیتی پیدا کرده اند. روند تزریق توده ها و سوگیری میلونیتها، تقریبا مشابه با روند دگرگونیهای میزبان، یعنی NW-SE است. در پی تزریق توده ها، هاله دگرگونی همبری با گسترش محدود در سنگهای میزبان به وجود آمده است. بررسیهای سنگ نگاری و ژئوشیمیایی حاکی از وجود ارتباط سنگ شناختی بین رخنمونهای متعدد گابرویی در منطقه است. نمودارهای ژئوشیمیایی و نمودارهای عنکبوتی نشانگر اهمیت بیش تر نقش تفریق بلوری در تحول توده های گابرویی باختر آوج نسبت به فرایندهای ذوب بخشی و آلودگی است. محیط زمین ساختی تشکیل گابروها براساس الگوی پراکندگی عناصر جزیی برروی نمودارهای عنکبوتی، یک رژیم کششی بوده است. به نظر می رسد گابروهای مورد مطالعه احتمالا در اثر ذوب بخشی گوشته سنگ کره ای غنی شده (EM) در ژرفای حدود 50 تا 60 کیلومتری تشکیل شده باشند.

کمربند کوهستانی کپه داغ در شمال خاور ایران در بردارنده توالی سنگهای رسوبی چین خورده ژوراسیک تا پلیوسن است که بر روی پی سنگ دگرشکل شده ای از سنگهای رسوبی و آذرآواری تریاس و قدیم تر قرار گرفته اند. برای دست یابی به بخشی از تاریخ گذشته زمین ساختی و آرایش تنشهای دگرشکل کننده این کمربند عناصر ساختاری شکننده برداشت شده اند و نمودارهای آماری اشمیت و دو وجهی راست (right dihedral) مورد ارزیابی قرار گرفته اند. از سطوح ناپیوستگی رسوبی نیز برای سن یابی رویدادها استفاده شده است. نتایج نشان می دهند که حوضه رسوبی کپه داغ در زمان ژوراسیک پیشین تا میانی در یک رژیم زمین ساخت کششی با راستای شمال باختری شروع به شکل گیری کرده است. هر چند آثاری از یک رژیم فشارشی با راستایی مشابه همزمان با فاز کیمرین پسین (ژوراسیک پسین- کرتاسه پیشین) در این گستره دیده شده است ولی به نظر می رسد در زمان پالئوسن، تنشی فشارشی با راستای شمال خاوری و همزمان با فاز لارامید مسبب چین خوردگی لایه های کرتاسه بوده است. این تنش، پس از آن به راستایی شمالی- جنوبی تغییر آرایش و ساختارهای راستا لغز کنونی را در زمانی پس از میوسن به وجود آورده است.

گسلهای کواترنری اصلی در منطقه البرز- ایران مرکزی را می توان به سه دسته با راستاهای چیره شمال خاوری، شمال باختری و خاوری- باختری تقسیم کرد. در این مقاله، از الگویی که توسط Lee et al. (1997) ارایه شده، برای ارزیابی توان حرکتی این گسلها استفاده شده است. این الگوی نظری، مبتنی بر روابط بین ویژگیهای هندسی گسلها و میدان تنش زمین ساختی ناحیه ای است. نتایج نشان می دهند که به رغم نبود پیشینه لرزه خیزی قابل توجه، مناطق گسلی شمال سمنان و سرخه، دارای بیشترین توان حرکتی در منطقه مورد مطالعه هستند.