علوم زمین
سال:1395 | دوره:25 | شماره:99 |تعداد مقالات:31

سازند وژنان (ژلین پسین- آسلین) به عنوان اولین سازند از توالی پرمین کمربند شهرضا- آباده از واحدهای سنگ چینه ای کنگلومرا، سنگ آهک، ماسه سنگ و شیل تشکیل شده است. این سازند بر پایه جایگاه چینه نگاری معادل با گروه پیشرونده دورود در البرز و سازند زلدو در ایران مرکزی است. به منظور بررسی ویژگی های سنگ چینه ای و زیست چینه ای سازند وژنان دو برش سطحی در دره تنگ دارچاله (شمال خاور شهرضا) و یال خاوری کوه بناریزه (شمال آباده) انتخاب شد که به بازبینی سنگ چینه ای سازند وژنان در برش تنگ دارچاله، معرفی سازند وژنان در برش بناریزه و تطابق واحدهای سنگ چینه ای آن در دو برش اشاره شده انجامید. بر این اساس، مرز زیرین سازند وژنان در برش های مورد مطالعه با توالی کربنیفر پسین از نوع ناپیوستگی همشیب است. در برش تنگ دارچاله (برش الگو) مرز بالایی این سازند با چینه های صخره ساز سازند سورمق از نوع گسلی است و در برش بناریزه (برش مرجع) این سازند با مرز همبری ناپیوسته از سازند سورمق مشخص می شود.

در این پژوهش بازخورد فرایندهای زمین ساختی و سطحی بر یکدیگر، در ارتفاعات بینالود و دشت نیشابور مورد بررسی قرار گرفته است. برای دست یابی به این مهم از داده های توپوگرافی، داده های ثبت شده زمین لرزه ها، مربوط به موسسه ژئوفیزیک دانشگاه تهران (مرکز مشهد) و اطلاعات به دست آمده از مشاهدات میدانی استفاده شده است. فرایندهای سطحی بر پیشروی گوه های زمین ساختی رانده شده در کمربندهای کوهزایی تاثیرگذار هستند. در مناطقی که فرایندهای زمین ساختی سبب تشکیل بلندی ها و افزایش شیب سطح زمین شده اند، فرایندهای سطحی سبب تعدیل ارتفاعات و مسطح کردن شیب ها می شوند و حجم زیادی از رسوبات آواری را به وجود می آورند که در پیشانی کمربند کوهزایی نهشته خواهند شد. این رسوبات به علت حجم و وزن زیاد به صورت مانعی از پیشروی گوه های راندگی به سوی جلو، جلوگیری می کنند و سبب افزایش نرخ تجمع تنش در آنجا می شوند. همچنین افزایش زاویه گسل ها در گوه های کوهزایی، لغزش به روی این گسل ها را سخت و گاه غیر ممکن می سازد. تشکیل گسل های بیرون از توالی و راندگی های برگشته را می توان نتیجه آزاد شدن چنین تنش های تجمع یافته ای در نظر گرفت. راندگی شمال نیشابور یک راندگی ثانویه است و به دلیل قطع کردن یال های چین ها و صفحه های راندگی دیگر، می توان آن را به عنوان یک راندگی بیرون از توالی در نظر گرفت. نتایج مطالعات به ما نشان می دهد که حجم زیاد رسوبات پالئوژن و نئوژن در حوضه پیشانی راندگی نیشابور مانع از پیشروی رشته کوه بینالود به عنوان گوه کوهزایی به سوی جلو (جنوب باختر) شده و رهایی نیروهای تجمع یافته حاصل از آن، گسل بیرون از توالی شمال نیشابور و راندگی های برگشته را ایجاد کرده است.

مجموعه دگرگونی جنوب سلماس که در شمال باختری ترین بخش از پهنه ساختاری سنندج- سیرجان جای گرفته است، دربردارنده سنگ های گوناگون با درجه دگرگونی و دگرشکلی متفاوت است. این پژوهش با استفاده از مشاهدات صحرایی و مطالعات کانی شناسی و سنگ نگاری، به توصیف و تفسیر ریزساختاری گستره می پردازد. واحدهای سنگی گستره بر پایه سنگ مادر به سه دسته سنگ های متابازیتی، سنگ های کوارتز- فلدسپاری و سنگ های مرمری تقسیم می شوند. ریز ساختار چیره در بیشتر سنگ ها، میلونیتی است اما درجه و میزان میلونیتی شدن در آنها متفاوت است. وجود برگوارگی و خطوارگی میلونیتی به همراه ریزساختارهایی مانند انواع پورفیروکلاست های دنباله دار، ماهی میکا، ساختار  S-Cو S-C نشانگر پهنه های میلونیتی در این گستره است. تفاوت در میزان نرخ کرنش، نوع سنگ مادر و ژرفای تشکیل سبب تفکیک 3 پهنه میلونیتی اصلی در این مجموعه شده است. میلونیت های ایجاد شده بیشتر از نوع میلونیت های درجه پایین تا متوسط هستند و از خاور به باختر و مرکز گستره درجه میلونیتی شدن آنها افزایش می یابد. وجود اولترامیلونیت ها در بخش های مرکزی گستره نشانگر افزایش نرخ کرنش هستند. همچنین وجود میلونیت های درجه بالا (دمای بیش از 650 درجه سانتی گراد) و تشکیل میگماتیت ها، نشانه ژرفای تشکیل در حد پوسته میانی تا پوسته پایینی است. در این مجموعه دگرگونی می توان آثار 2 گامه دگرگونی (M1, M2) و 6 گامه دگرریختی (D1, D2, D3, D4, D5, D6) را دید. گامه دگرریختی فشارشی D1 پس از فعالیت ماگمایی پرکامبرین رخ داده و پس از آن در واپسین کامبرین گامه دگرگونی M1 بر این مجموعه اعمال شده است. گامه های دگرریختی D2 و D3 با مولفه اصلی برش ساده به شدت بر سنگ های دگرگونی اثر کرده و سبب ایجاد پهنه های میلونیتی در طی واپسین پرمین تا اوایل کرتاسه شده اند. همزمان با گامه دگرریختی D2، گامه دگرگونی پسرونده ای (M2) این مجموعه را متاثر کرده است. گامه دگرریختیD4  سبب فرارانده شدن واحد افیولیتی بر مجموعه دگرگونی در واپسین کرتاسه- پالئوسن شده است و پس از آن گامه های D5 و D6 به صورت دگرریختی شکننده، همه واحدهای سنگی را تحت تاثیر قرار داده اند.

برش مورد مطالعه در مجاورت روستای دغال در 100 کیلومتری جاده ارتباطی زابل به نهبندان جای گرفته است. این برش ستبرایی برابر با 55.57 متر دارد. مرز زیرین برش یاد شده به صورت ناپیوستگی با سنگ آذرین مشخص می شود و مرز بالایی در این منطقه نامشخص است. در این مطالعات برش یاد شده از دید سنگ شناسی به 4 واحد تقسیم شده است. نتایج حاصل از مطالعات ماکروسکوپی و میکروسکوپی و تحلیل ریزرخساره ها نشان می دهد که نهشته های یاد شده در 4 زیرمحیط لاگون، تپه های زیردریایی، کانال کشندی و دریای باز رسوب کرده اند که ستبرا و گستردگی زیرمحیط دریای باز در مقایسه با زیرمحیط های دیگر بیشتر است. مطالعه و بررسی ریزرخساره ها و زیرمحیط های سازنده آنها گواهی رسوب گذاری برش یاد شده در یک رمپ کربناتی از نوع همشیب است و نشان می دهد که در زمان کرتاسه پسین در محدوده مورد بررسی، دریایی به نسبت کم ژرفا وجود داشته است. وجود میکروفسیل هایی مانند Orbitoides apiculata و Omphalocyclus macroporus نشان دهنده سن مائستریشتین برای سنگ های این برش است.

ادغام مطالعات رسوب شناسی و اثرشناسی توالی های آواری سازند نایبند با سن تریاس پسین در ایران مرکزی- کرمان موجب تفکیک نهشته های دلتایی از دریایی باز شده است. با تکیه بر ویژگی های رخساره ای و شکل لایه ها، توالی های آواری به دو مجموعه رخساره تقسیم شده اند: (A توالی رخساره ای دریای باز؛ (B توالی رخساره ای دلتایی رودخانه ای. توالی دلتایی شامل 4 رخساره پاشنه دلتا، بخش انتهایی جلوی دلتا، بخش بالایی جلوی دلتا و سدهای دهانه ای رودخانه است. ویژگی های کلی رسوب شناسی و اثرشناسی این توالی نشان دهنده دلتای رودخانه ای است. توالی رخساره ای دریای باز نیز شامل 4 رخساره است که به ترتیب عبارتند از رخساره دور از ساحل- شلف، دور از ساحل- حدواسط، بخش پایینی حاشیه ساحلی پایینی و بخش بالایی حاشیه ساحلی پایینی. توالی رخساره ای A و B سازند نایبند تفاوت های زیادی را از دید ویژگی های اثرشناسی نشان می دهند. توالی های رخساره ای دلتایی دارای شرایط نامتعادل زیستی از دید شرایط فیزیکو- شیمیایی هستند که روی استراتژی رفتاری جانداران تاثیر زیادی دارد. نرخ بالای تخلیه بار رودخانه، توربیدایتی بودن جریان آب، نوسان های فصلی در نرخ ته نشینی و phytodetrital pulses در دلتاهای رودخانه ای موجب تغییرات قابل ملاحظه ای در دما، اکسیژن و شوری محیط رسوبی دلتایی شده است. همه این عوامل در ترکیب با هم موجب کاهش گوناگونی، فراوانی، اندازه و توزیع غیریکنواخت اثرفسیل ها همراه با شدت زیست آشفتگی کم مجموعه اثر فسیل های محیط های دلتای رودخانه ای شده است. نشانه های اثرشناسی در نهشته های دریایی باز شامل مجموعه های با گوناگونی و شدت زیست آشفتگی بالا و اندازه بزرگ تر اثرفسیل هاست. وجود اثرفسیل های ستبر و گوناگون از اثررخساره های زئوفیکوس، کروزیانا و اسکولایتوس اشاره به محیط متعادل زیستی در موقعیت دریایی باز دارد.

کانسار سولفید توده ای آتشفشان زاد مس- روی- نقره نوع پلیتیک مافیک یا Besshi بوانات (جیان) در پهنه سنندج- سیرجان جنوبی و در منطقه بوانات قرار دارد. کانه زایی به صورت دو افق چینه شناسی کانه دار در توالی آتشفشانی- رسوبی دگرگون شده مجموعه سوریان و در گستره ای به طول بیش از 35 کیلومتر به صورت ناپیوسته رخ داده است. به طور کلی از دید چینه شناسی از کمرپایین به کمربالا، 4 رخساره کانسنگ در پیکره های معدنی کانسار بوانات تشخیص داده شد که عبارتند از 1) رخساره رگه- رگچه ای یا استرینگر (stringer)؛ 2) رخساره مجموعه دهانه ای (vent complex)؛ 3) رخساره ماده معدنی لایه ای- نواری (bedded-banded)؛ 4) رسوبات گرمابی- بروندمی آهن و منگنزدار (hydrothermal-exhalative sediments). مواد معدنی دارای بافت و ساخت گوناگون اولیه و ثانویه هستند؛ هر چند که بیشتر ساخت و بافت های اولیه در طی دگرگونی و دگرشکلی از بین رفته اند. بافت های اولیه باقیمانده شامل بافت های توده ای و نیمه توده ای، نواری، برشی، دانه پراکنده و رگه- رگچه ای هستند. در رخساره استرینگر و به ویژه رخساره مجموعه دهانه ای، کالکوپیریت جانشین دیگر کانی ها به ویژه پیریت شده است که نشان دهنده هجوم یک سیال داغ غنی از مس به ماده معدنی توده ای غنی از پیریت بوده و به نام فرایند پالایش پهنه ای (zone refining) معروف است. در کانسار بوانات پهنه بندی فلزی و کانی شناسی نیز دیده می شود. انواع دگرسانی ها در کانسار بوانات به ترتیب از مرکز کانه زایی به سمت کناره ها عمدتا شامل سیلیسی، کوارتز-کلریتی، کلریتی، کلریتی- کربناتی و کلریتی-سریسیتی بوده که پهنه بندی واضحی دارند. بر اساس مطالعات الکترون میکروپروب (EPMA)، کلریت های کمرپایین از نوع غنی از آهن می باشند. وجود مقادیر زیاد پیروتیت در کانسار بوانات می تواند به دلیل فوگاسیته پایین اکسیژن و گوگرد، و وجود کلینوکلر زیاد در پهنه های دگرسانی نیز می تواند نشان دهنده pH پایین (میان 4.3 و 5.3) برای سیال کانه ساز باشد. مقادیر زیاد مس و روی و مقادیر کم سرب در کانسار بوانات و نتایج مطالعات میانبارهای سیال روی رگه های کوارتزی کانه دار پهنه استرینگر، نشان دهنده بالا بودن دمای سیال کانه ساز (300 تا 350 درجه سانتی گراد) است. بر پایه مطالعات انجام گرفته، سیال کانه ساز در بوانات از نوع سیال های داغ، احیایی و اسیدی بوده که وارد حوضه های محبوس دریایی شده و مواد معدنی از آن نهشته شده است.

این مطالعه در سازند سورگاه و بر پایه روزن بران شناور انجام پذیرفت و سه پهنه زیستی برای تورونین پسین تا سانتونین پیشین تعیین شد. همچنین با استفاده از نسبت روزن بران شناور به کف زی و استفاده از رابطه تعیین ژرفای Van der Zwaan، به طور کلی از تورونین به سانتونین محیط رسوبی در حال ژرف شدن است. به این صورت که در اواسط انتهای تورونین روزن بران شناور 96 تا 98 درصد بوده اند که ژرفای 1000 متر را نشان می دهد که به محیط زیرباتیال بالایی اشاره دارد. در انتهای تورونین پسین ژرفای آب مقداری کاهش (500 تا 900 متر) و درصد روزن بران شناور به 70 تا 90 کاهش می یابد که این ژرفا منطقه میانی باتیال بالایی و شرایط الیگوتروفیکی به یوتروفیکی را نشان می دهد. در ابتدای کنیاسین ژرفای آب روند کاهشی به خود می گیرد و درصد روزن بران شناور 65 تا 80، منطقه باتیال بالایی با ژرفای متوسط 500 متر و شرایط الیگوتروفیکی را نشان می دهد. اما دوباره در انتهای کنیاسین ژرفای آب روند افزایشی به خود می گیرد و به یک پیک افزایشی کوتاه مدت با ژرفای 1000 متر می رسد (شرایط یوتروفیکی). در ابتدای سانتونین ژرفای آب کاهش می یابد. به طوری که ژرفای آب به 200 تا 600 متر و درصد روزن بران شناور به 45 تا 60 می رسد که نشان دهنده منطقه بالای باتیال بالایی و شرایط الیگوتروفیکی است در این میان با یک پیک افزایشی ژرفا در کمی پیش از انتهای سازند سورگاه ژرفای آب به 950 متر می رسد که فرم های بدون کارن چیره می شوند (شرایط یوتروفیکی) و در پایان در انتهای سازند سورگاه (اواخر سانتونین پیشین) ژرفای آب کاهش می یابد. به طور کلی بر پایه روزن بران شناور، یک محیط دریای باز ژرف (باتیال بالایی) برای تورونین به سانتونین در سازند سورگاه تعیین می شود که تحت تاثیر تکرار شرایط الیگوتروفیکی به یوتروفیکی است.

سنگ های آتشفشانی مورد مطالعه در شمال خاور تالاب گاوخونی جای دارند و شامل ریولیت، تراکی داسیت، تراکی آندزیت و سنگ های آذرآواری (توف خرده سنگی و برش آتشفشانی) هستند. سنگ های ریولیتی ساخت جریانی و بافت هیالوفیریک دارند. خمیره این سنگ ها، شیشه ای تا نهان بلور است و دارای بلورهایی از کوارتز و فلدسپار هستند. بافت چیره در سنگ های تراکی داسیتی و تراکی آندزیتی، بافت پورفیریتیک است و دارای بلورهای درشت پلاژیوکلاز و کمتر سانیدین در یک خمیره شیشه ای تا ریز بلور دارای میکرولیت های فلدسپار هستند. در تراکی داسیت ها، کوارتز به صورت ریزبلور در خمیره سنگ و کمتر به صورت ریزدرشت بلور دیده می شود. بلورهای درشت پلاژیوکلاز در سنگ های تراکی داسیتی و تراکی آندزیتی به طور معمول بافت غربالی دارند. کانی های مافیک موجود در سنگ های مورد مطالعه، بیوتیت و آمفیبول هستند که از حاشیه و در مواردی به طور کامل اپاسیته و به اکسیدهای آهن و تیتانیم تبدیل شده اند. این سنگ ها دارای ماهیت کالک آلکالن پتاسیم بالا هستند. بررسی داده های ژئوشیمیایی سنگ های مورد مطالعه نشان دهنده تهی شدگی این سنگ ها از عناصر با میدان پایداری بالا مانند Nb،Ti  و Ta و غنی شدگی آنها از عناصر سنگ دوست با شعاع یونی بزرگ مانند Cs، K، Ba،Rb  و Th است که از ویژگی های فعالیت ماگمایی مربوط به مناطق فرورانش است. بی هنجاری منفی Nb می تواند ناشی از مشارکت پوسته در فرایندهای ماگمایی باشد. غنی شدگی این سنگ ها از عناصر Cs، Rb،Ba  و Pb نشانه متاسوماتیسم منشأ در اثر سیال های آزاد شده از سنگ کره اقیانوسی در حال فرورانش است. بنابراین، آلایش ماگمایی و متاسوماتیسم گوشته بر ترکیب ماگمای مادر سنگ های آتشفشانی شمال خاور تالاب گاوخونی تاثیرگذار بوده اند. فعالیت ماگمایی کالک آلکالن در شمال خاور تالاب گاوخونی همزمان با حرکات کوهزایی ناشی از بسته شدن اقیانوس نئوتتیس در ایران است.

معدن زغال سنگ یورت شرقی در جنوب خاور آزادشهر در استان گلستان قرار دارد. این معدن دربردارنده یک افق گیاهی شامل 19 گونه ماکروفسیل گیاهی متعلق به 13 جنس از راسته اکوئی ستال ها، فیلیکال ها، بنتیتال ها، سیکادال ها، گینکگوآل ها و کنیفرآل هاست. با توجه به گونه های شاخصی همچون Pterophyllum bavieri،Pterophyllum nathorsti  و Baiera muensteriana سن تریاس بالایی (رتین) برای این مجموعه ماکروفسیل گیاهی خاطر نشان می شود. به این ترتیب، چینه های این معدن به سازند کلاریز از گروه شمشک اختصاص می یابد. این مجموعه فسیلی قابل تطابق با مجموعه های گیاهی منطقه نرگس چال، معدن تخت مینودشت، اشتر، هیو، آبیک، جاجرم (البرز)، پاره سازند قدیر (بالایی ترین بخش سازند نایبند) در منطقه پروده (جنوب باختر طبس) و داربیدخون (حوضه کرمان) است. همچنین، گیاهان فسیلی این مجموعه در اروپا (آلمان، اتریش، سوئد، گرینلند، فرانسه، دانمارک ...)، چین، ترکستان و آسیای مرکزی نیز به خوبی گسترش داشته اند. بدین ترتیب، ایران در «کمربند آب و هوایی یوروسینین» از تقسیمات وخرمیف در خلال رتین قرار داشته است. از سوی دیگر با توجه به حضور گونه های بومی و محلی ایران در محدوده «اقلیم آسیای میانه» از تقسیمات وخرمیف و «منطقه آسیای جنوب باختری» از تقسیمات دوبروسکینا با آب و هوایی نیمه گرمسیری- گرمسیری مرطوب جای می گیرد. این یکنواختی انتشار مجموعه فسیلی رتین نشان دهنده یکنواختی آب و هوایی و اقلیم دیرینه در این مناطق نیز است.

منطقه سیه چشمه در جنوب شهرستان ماکو در پهنه افیولیتی خوی- ماکو قرار گرفته است. سنگ های دگرگونی منسوب به پرکامبرین شامل گنیس، آمفیبولیت، میکا شیست و مرمر قدیمی ترین برونزدهای سنگی منطقه را تشکیل می دهند. سنگ های مهم دگرگونی در منطقه شامل سرپانتینیت، متابازیت (شیست سبز، آمفیبولیت) و متاپلیت (اسلیت، میکاشیست) با میان لایه هایی از مرمر و کوارتزیت است. سنگ های آمفیبولیت از دید کانی شناسی گوناگونی بالایی دارند و شامل انواع اکتینولیت-آمفیبولیت، اپیدوت-اکتینولیت-آمفیبولیت، بیوتیت-آمفیبولیت، آمفیبولیت معمولی و گارنت-آمفیبولیت هستند. بافت این سنگ ها از دانه ریز تا دانه درشت و بسیار دانه درشت متفاوت است. مطالعات شیمی سنگ کل آمفیبولیت ها نشان می دهد که ترکیب پروتولیت این سنگ ها بازالتی متعلق به سری ماگمایی توله ایتی و کمتر کالک آلکالن است. بر پایه نمودارهای متمایز کننده محیط زمین ساختی، ماگمای مادر در جزایر کمانی تشکیل شده است. بی هنجاری منفی Nb همراه با غنی شدگی جزیی LILE و LREE ویژگی مرتبط با کمان آتشفشانی و منشأ توله ایتی ماگمای مادر آمفیبولیت های مورد مطالعه را تایید می کند. سن آمفیبولیت ها در مجموعه دگرگونی سیه چشمه به روشنی مشخص نیست بنابراین نمی توان به درستی در مورد سامانه فرورانشی و جزایر کمانی مرتبط که در آن سنگ مادر این آمفیبولیت ها تشکیل شده اند نظر داد. چنانچه آمفیبولیت ها مربوط به مجموعه افیولیتی خوی- ماکو باشند در این صورت حاصل فرورانش شاخه شمالی اقیانوس تتیس جوان و تشکیل جزایر کمانی مرتبط و دگرگونی هنگام بسته شدن حوضه اقیانوسی و برخورد بعدی هستند. به دلیل مشخص نبودن سن این سنگ ها نمی توان با قاطعیت نظر داد که آیا کمان آتشفشانی مجموعه دگرگونی سیه چشمه مربوط به سامانه فرورانشی تتیس جوان است و یا اینکه کمان بسیار قدیمی منسوب به پرکامبرین منشأ سنگ مادر این آمفیبولیت هاست. سن یابی این سنگ ها به ارائه مدل مناسب بسیار کمک خواهد کرد.

به کارگیری معیارهای ارزیابی تنوع زمین شناختی و معرفی میراث زمین شناختی کشورها برای حفاظت از آن میراث ارزشمند و بهره برداری پایدار از آنها در قرن بیست و یکم مورد توجه زمین شناسان کشورهای پیشرفته قرار گرفته است. حفاظت و بهره برداری از میراث زمین شناختی یا میراث معدنکاری در قالب معرفی محدوده ای ملی یا جهانی به نام ژئوپارک (زمین گردشگاه) انجام می شود. یک ژئوپارک محدوده ای تحت حفاظت است که افزون بر غنای ژئوسایت ها، شامل مکان های دارای آثار تاریخی، فرهنگی و تنوع طبیعت زنده (اکوسایت ها) باشد و با مدیریت کارآمد و آموزش مناسب افراد محلی با جذب گردشگر با محوریت آموزش تنوع- تفریحی مفاهیم زمین شناسی و محیط زیست به عموم مردم بتواند با تفسیر موثر همه جاذبه ها به پر کردن اوقات فراغت گردشگران بپردازد. به طوری که این اقدامات بتواند سبب بهبود وضعیت اقتصادی و اجتماعی ساکنان محلی و ملی شود. محدوده مطالعاتی پیرامون سایت میراث جهانی تخت سلیمان و شمال باختر کشور است که از نظر تنوع زمین شناختی، تنوع زیستی و تنوع تاریخی- فرهنگی بسیار غنی ولی متاسفانه از نظر اقتصادی فقیر است. بنابراین تاسیس یک ژئوپارک در این منطقه می تواند سبب اشتغال زایی و مهاجرت نکردن روستاییان به شهرها و پویایی اقتصادی کشور شود. در این پژوهش از دو روش مدل ارزیابی میرات زمین شناختی، که هر کدام چند معیار و زیرمعیار را در بر می گیرد استفاده شده است و بر پایه امتیازهای به دست آمده برای هر مکان میراث زمین شناختی و به کارگیری روش های درون یابی در محیط GIS محدوده ژئوپارک و بهترین مسیر زمین گردشگری محدوده استخراج شده است.

کوهزاد زاگرس بخش مرکزی کمربند کوهزایی آلپ- هیمالیا یکی از جوان ترین سامانه های کوهزایی دنیاست. ویژگی های زمین شناسی و دگرشکلی این کوهزاد به طور کامل متفاوت با بخش های دیگر کمربند کوهزایی آلپی است. از آشکارترین ویژگی ساختاری کوهزاد زاگرس می توان به چین های بزرگ مقیاس اشاره کرد. مهم ترین ویژگی چین ها در این پهنه نبود یکنواختی در هندسه آنهاست. روند عمومی ساختارهای شکل گرفته در پهنه زاگرس (چین ها و گسل های بزرگ) شمال باختر- جنوب خاور است که به دلایل گوناگون از جمله جای گرفتن در پهنه گسل های بزرگ این روند دچار انحراف و خمش شده است. تغییر الگوی اولیه چین ها گاه ممکن است به بیش از یک عامل زمین ساختی مربوط باشد. عملکرد همزمان دو یا چند عامل همچون گسلش و یا نفوذ و رشد نمک در ساختمان یک چین نیز امکان دارد الگوی چین را دچار تغییر چشمگیرتری کند. از چین هایی که می توان این ویژگی را در آن بررسی کرد، تاقدیس کوه احمدی است که در 50 کیلومتری خاور شیراز شکل گرفته است. این چین دارای الگوی یک چین جعبه ای با روند محوری شمال شمال باختر، باختر- جنوب خاور، خاور است که در گستره جنوبی و نزدیک به گسل راندگی اصلی زاگرس و به موازات آن در پهنه زاگرس چین خورده خودنمایی می کند و مرز شمالی دشت سروستان را تشکیل می دهد. تاقدیس احمدی، چینی باز و متقارن است که دارای راستای محوری به سوی شمال باختر- جنوب خاور و نزدیک به خاوری- باختری است. در درازای تاقدیس، محور آن در چند نقطه دچار انحراف شده است و هیچ گاه به صورت یک ساختار مستقیم دیده نمی شود. بزرگ ترین انحراف محور تاقدیس احمدی در پایانه خاوری آن دیده می شود. در این بخش محور تاقدیس یک انحراف نزدیک به 62 درجه به سوی جنوب از خود نشان می دهد.

به منظور زون بندی زیستی سازند پابده (ائوسن میانی- بالایی) بر پایه روزن بران پلانکتون، یک برش چینه شناسی در دامنه جنوبی کوه میشان و یک برش چینه شناسی درکوه اشگر در پهنه ایذه مطالعه شد که ستبرای آنها به ترتیب 162.5 متر و 150 متر است. سازند پابده در دامنه جنوبی کوه میشان شامل تناوبی از سنگ آهک، شیل، سنگ آهک مارنی و مارن و در کوه اشگر شامل تناوبی از سنگ آهک نازک لایه کرم رنگ و مارن های نازک لایه است. دراین مطالعه میکروفونای شناخته شده بیشتر از نوع روزن بران پلانکتون هستند. روزن بران پلانکتون و کف زی شناخته شده در دامنه جنوبی میشان شامل 18 جنس و 8 گونه و در مقطع اشگر شامل 24 جنس و 10 گونه هستند. در مطالعه حاضر 4 زون زیستی در محدوده زمانی ائوسن میانی- پسین برش های یاد شده تعیین شد که 1 زیست زون متعلق به دامنه جنوبی میشان و 3 زیست زون متعلق به کوه اشگر است و عبارتند از: Hantkenina nuttalli Range Zone، Hantkenina nuttalli Turborotalia cerro-azulensis Interval Zone، Turborotalia cerro-azulensis Range Zone  و Turborotalia cerro-azulensis/ Hantkenina sp. Assemblage Zone.

رگه های کانه دار منطقه نیکوییه در بخش جنوبی ایالت فلززایی طارم- هشتجین در پهنه البرز- آذربایجان (البرز باختری) قرار دارد. سنگ های آتشفشانی ریوداسیت و آندزیت/آندزیت بازالت میزبان کانی سازی رگه ای در منطقه معدنی نیکوییه هستند. دگرسانی های منطقه نیکوییه شامل پروپیلیتی، آرژیلی، سریسیتی و سیلیسی است که در پیرامون رگه ها در سنگ میزبان گسترش دارند. کانه زایی در این منطقه به دو شکل درونزاد و برونزاد در سه مرحله: مرحله آغازین شامل کانه های مگنتیت، پیریت، کالکوپیریت، بورنیت؛ مرحله میانی شامل کانه های گالن، اسفالریت و مقدار کمتر کالکوپیریت و مرحله پایانی متشکل از کانه های برونزاد مالاکیت، سروزیت، کوولیت، هماتیت و گوتیت رخ داده است. مطالعات میانبارهای سیال در کانی های کوارتز و کلسیت به ترتیب دمای همگن شدگی185 (Th)  تا 312 درجه سانتی گراد و 133 تا 251 درجه سانتی گراد را نشان داد. شوری میانبارهای سیال در نمونه های کوارتز، در محدوده 0.5 تا 5.5 درصد وزنی معادل نمک طعام و در نمونه های کلسیت در محدوده 0.3 تا 5.4 درصد وزنی معادل نمک طعام در تغییر است. همزیستی میانبارهای سیال غنی از مایع و غنی از بخار، برشی شدن، حضور کوارتز ریزبلورین، کلسدونی و کلسیت تیغه ای، سازوکار جوشش در منطقه نیکوییه را نشان می دهد. جوشش و سرد شدن مهم ترین سازوکار کانه زایی در رگه های کانه دار هستند. مطالعات کانی شناسی، هاله های دگرسانی و میانبارهای سیال نشان داد که کانی سازی در منطقه معدنی نیکوییه از نوع اپی ترمال سولفیداسیون پایین است.

بررسی دگرشکلی های بین لرزه ای مانند آهنگ لغزش گسل ها بیشتر با استفاده از مطالعات ژئودزی، زمین شناسی زمین لرزه ها، دیرینه لرزه شناسی و استفاده از الگوهای مکانیکی، تجربی و عددی امکان پذیر است. در این الگوسازی ها با ایجاد ارتباط میان متغیرهای زمین لرزه ای گسل و داده های گرد آوری شده از ایستگاه های GPS افزون بر تعیین آهنگ لغزش گسل، امکان برآورد متغیرهای ژئودینامیکی دیگری مانند ستبرای لایه کشسان، دوره بازگشت زمین لرزه ها، زمان بازگشت پذیری سست کره، زمان سپری شده از آخرین رویداد زمین لرزه و ژرفای قفل شدگی گسل نیز وجود دارد. پژوهش حاضر با استفاده از نمونه گیری تصادفی بوت استرپ داده های ژئودتیک مربوط به گسل شمال تبریز و الگوسازی عددی در محیط نرم افزاری R و Matlab، مقادیر متغیرهای لرزه ای- ژئودینامیکی یاد شده را برآورد کرده است. بر این اساس، محدوده 1±6.5-4 میلی متر در سال برای آهنگ لغزش گسل، 5 تا 25 کیلومتر برای ستبرای لایه کشسان، 160 تا 185سال برای زمان بازگشت پذیری سست کره، 650 تا 950 سال برای دوره بازگشت زمین لرزه ها و 200 تا 1400 سال برای زمان سپری شده از آخرین رویداد زمین لرزه برای قطعه شمال باختری گسل به دست می آید. این الگو سازی در قطعه جنوب خاوری گسل شمال تبریز محدوده 1±5.5- 3.5میلی متر در سال را برای آهنگ لغزش گسل، 8 تا 16 کیلومتر را برای ستبرای لایه کشسان، 220 تا 340 سال را برای زمان بازگشت پذیری سست کره، 750 تا 1050 سال را برای دوره بازگشت زمین لرزه ها و 200 تا 1500 سال را برای زمان سپری شده از آخرین رویداد زمین لرزه نشان می دهد. مقادیر به دست آمده با نتایج کار دیگر پژوهشگران که از روش های دیگری مانند دیرینه لرزه شناسی به برآورد متغیرهای زمین لرزه ای گسل شمال تبریز پرداخته اند، سازگاری مناسبی را نشان می دهد.

کانسار مس- طلای خلیفه لو در 7 کیلومتری شمال خرمدره، در بخش مرکزی پهنه ماگمایی طارم جای گرفته است. واحدهای سنگی رخنمون یافته در محدوه کانسار شامل واحدهای آتشفشانی، نیمه آتشفشانی و نفوذی است که در ارتباط با زمین ساخت و فعالیت ماگمایی ائوسن جایگزین شده اند. شروع رخدادهای آتشفشانی با حجم گسترده ای از گدازه های آندزیتی- تراکی آندزیتی و پیروکلاستیک همراه بوده که در ادامه توسط توده کوارتزمونزونیت قطع شده است. کانی زایی مس- طلا در کانسار خلیفه لو در ارتباط تنگاتنگ با رخدادهای برشی و رگه ای است. میزبان اصلی کانی زایی، برش ها و رگه های همراه با گسل ها هستند. بهترین و بیشترین رخداد کانی زایی درون رگه های سیلیسی رخ داده است. دو مرحله کانی زایی را می توان در کانسار خلیفه لو تشخیص داد. این مراحل به صورت یک روند از برش ناحیه ای (فاز اول مرحله اول) به رگه های سیلیسی- سولفیدی طلادار (فاز دوم مرحله اول) و برش های اکسیدی (فاز اول از مرحله دوم) تا رگه های اکسیدی اسپیکیولاریتی (فاز دوم از مرحله دوم) در کانی شناسی برش ها و رگه ها دیده می شود. کانی سازی طلا در همراهی با سولفیدهای دانه پراکنده در سیمان گرمابی و رگه های قطع کننده آنها در مرحله اول (فاز دوم) رخ داده است. دگرسانی گرمابی در کانسار خلیفه لو دارای یک الگوی تمرکز نسبی است. دگرسانی های سیلیس حفره ای و آرژیلیک در ارتباط نزدیک با بخش های پرعیار طلا هستند. دگرسانی پروپیلیتیک بیشتر در پیرامون و حاشیه توده معدنی گسترش دارد. پیریت، کالکوپیریت، بورنیت، کوولیت، کالکوسیت و هماتیت به همراه طلای آزاد، کانی های معدنی را در کانسار خلیفه لو تشکیل می دهند. بافت کانه ها بسیار گوناگون و شامل انواع بافت های دانه پراکنده، برشی، رگه- رگچه ای، جانشینی و تیغه ای است. مطالعات انجام شده در مقیاس های مختلف، عوامل کنترل کننده تمرکز کانی زایی در کانسار خلیفه لو را جایگیری نزدیک به سطح توده کوارتز مونزونیت پورفیری غنی از مواد فرار، رخدادهای برشی- رگه ای و دگرسانی گرمابی نشان می دهند. نتایج مطالعات و همچنین مقایسه ویژگی های اصلی کانسار خلیفه لو با کانسارهای طلای اپی ترمال گویای آن است که کانسار خلیفه لو از دید ویژگی های زمین شناسی، دگرسانی و کانی زایی بیشترین همانندی را با کانسارهای اپی ترمال نوع سولفیداسیون بالا دارد.

منطقه کانه زایی مس تازه کند در فاصله حدود 20 کیلومتری شمال خاور تبریز، در استان آذربایجان شرقی جای دارد. منطقه مورد مطالعه در تقسیم بندی پهنه های زمین ساختی ایران، بخشی از پهنه ساختاری ایران مرکزی، در حاشیه خاوری نقشه 1:100000 تبریز است. واحدهای سنگی این منطقه شامل ماسه سنگ های سبز- خاکستری (پهنه احیایی)، ماسه سنگ ها و مارن های سرخ رنگ (پهنه اکسیدان)، گنبدهای نمکی و کنگلومرا با سن میوسن، به همراه گنبدهای داسیتی به سن پلیوسن هستند. بر پایه مطالعات سنگ شناختی، ماسه سنگ های میزبان کانه زایی از نوع لیتیک آرکوز با بلوغ بافتی (مچوریتی) ضعیف تا متوسط بوده و در یک محیط دریایی کم ژرفا و کشندی ته نشست شده اند. کانه زایی مس به صورت چینه سان درون ماسه سنگ های احیایی رخ داده است. ستبرای افق های کانه زایی از 30 سانتی متر تا یک متر متغیر است و طول رخنمون آنها گاه تا 500 متر نیز می رسد. کانه زایی مس در این افق ها در بخش هایی که دارای مواد آلی یا بقایای گیاهی هستند، تمرکز بیشتری نشان می دهد. افق های کانه زایی شامل 3 پهنه احیایی کانه زایی شده، شسته  شده و سرخ اکسیدان است. از دید کانه نگاری، این کانه زایی متشکل از کانی های سولفیدی اولیه از جمله پیریت، کالکوسیت و دیژنیت به همراه کانی های ثانویه شامل کوولیت، مالاکیت و هیدروکسیدهای آهن است. این کانی ها با بافت های عدسی شکل، دانه پراکنده، جانشینی، سیمان میان دانه ای و درزه های انحلالی دیده می شوند. با توجه به ویژگی های سنگ شناسی و کانه نگاری (ماسه سنگ احیایی دارای پیریت و کالکوسیت اولیه)، ساخت و بافت، چینه شناسی و عامل های کنترل کننده کانه زایی (وجود بقایای گیاهی به عنوان عامل اصلی احیاکننده، نفوذپذیری مناسب در سنگ میزبان و دیاپیریسم نمکی)، کانه زایی مس در منطقه تازه کند همانند کانسارهای مس رسوبی نوع لایه های سرخ است که طی دیاژنز اولیه تا پایانی تشکیل شده است.

مطالعه زیای کنودونتی سازند ایلانقره در برش های ایلانقره، ایلانلو و پیراسحاق در شمال باختری ایران، نگرش جدیدی را در مورد چینه شناسی این سازند بیان می کند. سازند ایلانقره دارای توالی تخریبی- کربناتی است که از ماسه سنگ کوارتزآرنایتی، شیل و سنگ های کربناتی تشکیل شده و بیشتر دارای کنودونت های محیط کم ژرفا (Icriodus, Polygnathus) است. زیای کنودونتی 5 زیست زون را از دونین (ژیوتین- فامنین) نشان می دهد که عبارتند از: .varcus, rhenana, rhenana – linguiformis, Middle triangularis – Late trachytera, postera – expansa به سبب فعالیت های زمین ساختی و فرسایش، چینه های دونین میانی در قاعده برش ایلانقره از بین رفته اند و زیست زون varcus وجود ندارد. واحدهای سنگی فامنین میانی با ایست رسوبی به واحدهای سنگی کربنیفر تبدیل می شوند ولی این نبود رسوب گذاری و فرسایش در مشاهدات صحرایی مشهود نیست و با مطالعه کنودونت ها وجود ناپیوستگی (نبود چینه ای فامنین پسین تا تورنزین پسین) آشکار می شود. با شناسایی کنودونت های کربنیفر، زیست زون  bilineatus - bolandensisبرای نهشته های پایینی کربنیفر مشخص شد.

مجموعه آتشفشانی دشت کوه در فاصله 75 کیلومتری شمال ایرانشهر قرار دارد. این توده شامل دو بخش A (توده اصلی) و B (بخش جدا افتاده در بخش شمالی دشت کوه) است. بر پایه نقشه های زمین شناسی تهیه شده از منطقه، مجموعه اخیر به سن کرتاسه بالایی، درون فلیش های خاور ایران نفوذ کرده است و مرز گسلی با کنگلومرای پایه ائوسن دارد. توده یادشده شامل سنگ های بازالت، آندزیت، آندزی بازالت و تراکی بازالت است. کانی های اصلی سازنده سنگ های این توده شامل پلاژیوکلاز، پیروکسن، هورنبلند و سانیدین است و این سنگ ها بیشتر بافت پورفیری دارند. عضو وابسته به این مجموعه نهشته های آذرآواری است که در بخش پایینی آنها قرار دارد و بیشتر توف هستند. در نمودار فراوانی عناصر خاکی کمیاب نمونه های مورد مطالعه، نسبت به فراوانی این عناصر در کندریت، شیب منفی قابل ملاحظه ای دیده می شود که نشان دهنده غنی شدگی نمونه ها از عناصر خاکی کمیاب سبک (LREE) و تهی شدگی از عناصر خاکی کمیاب سنگین (HREE)، برای سنگ های آتشفشانی دشت کوه است. نمودارهای مختلف ترکیب شیمیایی، زمین ساخت- ماگمایی و تعیین منشأ وابسته به سنگ های مورد مطالعه نشان می دهد که سنگ ها ماهیت آلکالن با منشأ گوشته ای دارند و در محیط کمان آتشفشانی قاره ای شکل گرفته اند. به نظر می رسد مجموعه آتشفشانی دشت کوه بخشی از یک کمربند جزایر کمانی است که از شمال پاکستان تا ایران گسترده و طی رخداد زمین ساختی جوان تر، از منشأ خود جدا شده است.

فرورانش صفحه اقیانوسی نوتتیس به زیر لبه جنوبی ایران مرکزی سبب ایجاد حوضه های کششی پشت کمانی در طول مزوزوییک و سنوزوییک در پشت کمان ماگمایی ارومیه- دختر شده است. پژوهشگران مختلف به تشکیل حوضه های اقیانوسی پشت کمانی نایین، سبزوار و سیستان در ایران مرکزی در زمان مزوزوییک اشاره کرده اند. ولی درباره ایجاد چنین حوضه هایی در زمان سنوزوییک، مطالعات کم هستند. حوضه کششی فروافتاده پشت کمانی الیگومیوسن ایران مرکزی، دربردارنده توالی های رسوبی محیط های کششی درون قاره ای به همراه سنگ های ماگمایی با ترکیب بازیک قلیایی است. این سنگ های ماگمایی، به هردو صورت نفوذی (گابرویی) و خروجی (بازالتی) در میان مارن های سرخ ژیپس دار الیگومیوسن (سازندهای سرخ) برونزد دارند. در این پژوهش، روانه های بازالتی موجود در توالی رسوبی تخریبی- تبخیری الیگومیوسن بخش های گسترده ای از حوضه رسوبی لبه شمالی ایران مرکزی، از شاهرود تا سبزوار به طول حدود 300 کیلومتر مورد مطالعه قرار گرفته است. این روانه ها به صورت میان چینه ای با واحدهای رسوبی الیگومیوسن دیده می شوند و در منطقه کلاته سادات در جنوب باختر سبزوار، دست کم 5 روانه بازالتی را به صورت متناوب در میان مارن های سرخ می توان دید. این سنگ های بازالتی (با ترکیب الیوین بازالت تا بازالت)، دارای بافت های پورفیری، گلومروپورفیری و جریانی هستند و از درشت بلورهای الیوین، کلینوپیروکسن و پلاژیوکلاز، در زمینه ای شیشه ای تا میکرولیتی تشکیل شده اند. بر پایه داده های ژئوشیمیایی، ماگمای سازنده این سنگ ها دارای ماهیت قلیایی سدیک، سرشار از عناصر سنگ دوست بزرگ یون (LILEs) و عناصر خاکی کمیاب سبک (LREEs)، تهی از عناصر خاکی کمیاب سنگین (HREEs) و بدون ناهنجاری منفی از عناصر با شدت میدان بالا (HFSEs) بوده است. این بازالت ها، ویژگی های ژئوشیمیایی ماگما های بازالتی منشأ گرفته از منابع گوشته ای تعدیل شده گارنت لرزولیتی غنی شده، در زیر مناطق قاره ای محیط های کششی پشت کمانی را نشان می دهند.

سازند آب تلخ یکی از واحدهای رسوبی کرتاسه حوضه رسوبی کپه داغ و شامل شیل و مارن است. این سازند استراکدای فراوانی دارد. بر پایه مطالعات انجام شده و به وسیله میکروسکوپ الکترونی رویشی (SEM) در برش مزدوران 18 جنس و 48 گونه شناسایی شده است. استراکدای شناسایی شده با استراکدای مطالعه شده در ایران و مناطق مجاور مقایسه شده اند. بر پایه گونه های شناسایی شده سه زون زیست چینه شناسی (Cytherelloidea sp.1, Veenia sp.2, Limburgina sp.) در این برش تعیین شده است. با توجه به زیستزون های استراکدای شناسایی شده و مقایسه با زیست زون های ارائه شده بر پایه نانو فسیل ها، سن سازند آب تلخ در برش مطالعه شده کامپانین پسین- ماستریشتین پیشین- ماستریشتین پسین است.

آرسنیک به عنوان یکی از سمی ترین و خطرناک ترین مواد محلول در آب های طبیعی شناخته شده است و در درازمدت اثرات سوء بر سلامت انسان دارد. آلودگی منابع آب به آرسنیک در بیشتر نقاط جهان و ایران به ویژه در استان کردستان در باختر کشور گزارش شده است. هدف از انجام این پژوهش تعیین منشأ آرسنیک و چگونگی آزاد سازی آن در منابع آب زیرزمینی دشت چهاردولی است. در این دشت منابع آب زیرزمینی بیشتر آب مورد نیاز برای آشامیدن، کشاورزی و صنعت را تامین می کند. بدین منظور از منابع آب زیرزمینی این دشت 31 نمونه آب گردآوری و یون های اصلی و فرعی آن در آزمایشگاه هیدرولوژی گروه علوم زمین دانشگاه تبریز و عناصر کمیاب در آزمایشگاه آب فاضلاب کردستان تجزیه شد. نتایج حاصل، نشان از غلظت بالای آرسنیک در آب منطقه دارد؛ به گونه ای که بالاترین غلظت به مقدار 270 میکروگرم بر لیتر مربوط به چاه کشاورزی در شمال باختری منطقه و منابع آب بخش دلبران است. بر پایه نتایج به دست آمده از روش های چند متغیره و گرافیکی و با توجه به همبستگی معنی دار آرسنیک با کاتیون های اصلی (سدیم، پتاسیم) و سیلیس می توان منشأ آرسنیک را زمین زاد و از سنگ های آتشفشانی دانست که آلاینده های شهری و عوامل انسانی تاثیر چندانی در آن نداشته است. چگونگی آزاد سازی آرسنیک را می توان به جذب رقابتی سیلیس محلول با آرسنیک برای جذب شدن در مکان های جذب مانند اکسید های آهن، آلومینیم و منگنز نسبت داد.

ناحیه زغال دار قشلاق با داشتن نهشته های زغال سنگی متعلق به گروه شمشک، بخشی از یک ناودیس بزرگ در ناحیه البرز خاوری است. به منظور بررسی شرایط محیط دیرینه نهشت زغال سنگ ها بر پایه شواهد سنگ نگاری آلی و معدنی و نمودار رخساره ای، از 11 لایه زغال سنگی متعلق به 4 معدن در حال استخراج نمونه برداری شد. کانی هایی مانند کوارتز، کائولینیت، پیریت، سیدریت، بیوتیت، مونت موریلونیت و دولومیت در معادن زغال سنگ قشلاق تشخیص داده شد. شاخص آب زیرزمینی (GWI) نشانگر شرایط هیدرولوژیکی Ombrotrophic برای لایه های زغال سنگی ناحیه زغال دار قشلاق است. لایه های K13 و K11 به دلیل داشتن مقدار مواد معدنی بیشتر نسبت به دیگر لایه ها، دارای مقدار GWI بالاتری هستند. شاخص پوشش گیاهی (VI) این زغال سنگ ها کمتر از 3 است که می تواند دلیلی بر برتری گیاهان آبزی/علفی در تشکیل این زغال سنگ ها باشد. داده های سنگ نگاری آلی و معدنی به همراه نمودار رخساره ای، گویای شرایط بی هوازی تا کم اکسیژن، آلکالن و تغییرات سطح ایستابی به همراه مجاورت نسبی به سوی محیط های دریایی است.

هدف از این مطالعه بررسی لغزش ناشی از انگیزش گسل در نتیجه آشفتگی تنش توسط شکست هیدرولیکی است. ضرورت این بحث، مشاهده آثار مخرب ساخت سد در مکان های همسایه با گسل های سطحی است. برای این منظور، از برنامه نویسی Matlab و سامانه نگاشت SimDesigner بهره گرفته می شود. پس از تعریف گره ها برای سطوح شکستگی، تنش های نقطه ای اعمال می شوند. با تعیین گسل، تحلیل ها در مسیر تعدیل تنش برای رسیدن به یک حالت موازنه حرکت می کنند. با تعریف نیروهای واکنشی در شرایط مرزی امکان قیاس تغییر مکان گرهی فراهم می شود. تنش اولیه عمودی بر پایه قرارگیری لایه بالایی سنگی و تنش افقی با پیروی از معیار شکست کولمب به دست می آید. آشفتگی تنش توسط یک شکستگی کششی و بر پایه تئوری مدل تنش انتهای درزی به دست آمد. با ترکیب تنش شکستگی و تنش منطقه، شرایط اولیه بررسی لغزش و بزرگای زمین لرزه مرتبط مشخص می شود. نتیجه این محاسبات مقدار برابر با 2 متر برای لغزش تجمعی بیشینه در طول گسل مجاور با شکست هیدرولیکی است. این مقدار لغزش در طول گسل بر پایه محاسبات بزرگای زمین لرزه لحظه ای، معادل با یک زمین لرزه به بزرگای حدود 3.8 به دست می آید. این کار در آینده نیازمند افزایش دقت لغزش گرهی و بهینه سازی اجزای محدود برای بالا بردن نتایج پژؤهش است.

برش کوه باغوک در 50 کیلومتری شمال باختری شهر آباده برای اولین بار بر پایه کنودونت ها بررسی شده است. ناحیه آباده یکی از مهم ترین مناطق برای بررسی گذر رسوبات پرمین- تریاس در ایران است. با توجه به فراوانی کنودونت ها در این برش، زیست زون کنودونتی Clarkina orientalis برای پایان ووچیاپنگین (Wuchiapingian) یا جلفین و 7 زیست زون کنودونتی (1 Clarkina subcarinata، 2) Clarkina changxingensis، 3) Clarkina bachmann، 4) Clarkina nodosa، 5) Clarkina abadehensis، 6) Clarkina yeni و 7) Clarkina hauschkei و 3 واحد سنگی بدون سنگواره شاخص برای چانگزینگین (Changhsingian) یا دورآشامین و دو زیست زون کنودونتی شامل 1) Hindeodus parvus- Isarcicella staeschei و 2) Isarcicella isarcica برای قاعده تریاس، گریسباخین (ایندوئن) شناسایی شده است. با توجه به محدوده سنی به دست آمده از برش باغوک، این ناحیه با برخی نقاط جهان از جمله جنوب چین، هندوستان، آلپ، قفقاز شمالی و با محدوده هایی از ایران مانند شمال باختر ایران، آمل، شهرضا (شاهزاده سید علی اکبر) و همبست قابل مقایسه است. همچنین بر پایه مطالعات انجام شده و تکیه بر نوع سنگواره ها، از دید ژرفاسنجی و وجود ساختارهای استروماتولیت، شواهد گویای ژرفای کم حوضه در مرز پرمین- تریاس است.

حوضه کپه داغ با توجه به شباهت های ساختاری و رسوبی با پهنه زاگرس، مورد توجه زمین شناسان قرار گرفته است. در این پژوهش با استفاده از شواهد سنجش از دور، مطالعات صحرایی، تغییرات چینه شناسی و فعالیت های زمین لرزه ای، سامانه گسل اصلی جوزک- قتلیش معرفی می شود. مطالعات نشان می دهد از دیدگاه لرزه خیزی، زمین لرزه های اوت 943 میلادی با بزرگای 7.6 و 14 فوریه 1976 با بزرگای 4.3 از مهم ترین زمین لرزه هایی هستند که روی این سامانه گسلی ثبت شده اند. از دیدگاه چینه شناسی تغییر سازند شوریجه به سازند زرد از خاور به باختر گسل جوزک- قتلیش روشن ترین تغییر سازندی در خاور و باختر گسل یاد شده است. نقشه های تغییر ستبرای سازند شوریجه نیز نشان داد ستبرای این سازند در نزدیکی گسل جوزک- قتلیش از خاور به باختر به صفر می رسد و در امتداد آن ستبرای سازند زرد از باختر گسل یاد شده به سوی باختر حوضه به تدریج افزایش پیدا می کند. از شواهد کارکرد چپ بر این گسل وجود آبراهه های منحرف و جابه جا شده در بخش جنوبی این گسل است. آبراهه ها در جنوب آشخانه که از کوه های یمن داغ سرچشمه می گیرد در میانه راه در پهنه گسلی مورد بحث به سوی باختر منحرف می شوند و برخی از آنها جابه جایی حدود 60 تا 130 متر را نشان می دهند. در بخش شمالی در میان مخزن سد شیرین دره جابه جایی محور ناودیسی که مخزن سد در آن قرار می گیرد در واحدهای ماسه سنگی آیتامیر به صورت چپ بر دیده می شود. در سوی شمال خاور، جابه جایی محور ناودیس های امیرآباد، تاقدیس میان سو و حتی ناودیس گیفان می تواند از شواهد کارکرد چپ برگسل جوزک-قتلیش در منطقه باشد. این گسل با روند شمال خاور- جنوب باختر و کارکرد چپ بر و تاثیرات آن بر زمین ساخت محدوده می تواند به عنوان مرز میان کپه داغ خاوری و باختری مورد توجه قرار گیرد و همچنین با توجه به تغییر ستبرا و رخساره سازندها (مانند سازند زرد و شوریجه به عنوان سنگ پوش مخازن) می تواند کلیدی برای در یافت مخازن نفتی حوضه کپه داغ باشد.