علوم زمین
سال:1394 | دوره:24 | شماره:95 (زمین شناسی مهندسی و محیط زیست) |تعداد مقالات:31

با توجه به رشد روزافزون سازه ها و نیاز به مصالح سنگدانه ای، ضروری است که منابع قرضه بیشتری در اختیار گرفته شود و روش های مناسب برای شناسایی و اکتشاف سریع این منابع ارایه شود. به دلیل اهمیت متغیرهای زمین شناسی مهندسی در اکتشاف و تعیین کیفیت منابع قرضه، در این پژوهش با توجه به مطالعات میدانی و آزمایشگاهی انجام شده، متغیرها و ضوابطی برای این مهم تعیین شده و در ادامه نتایج حاصل به صورت معیاری ساده و کاربردی ارایه شده است. برای این منظور ابتدا مطالعات میدانی انجام شده و پس از نمونه برداری از معادن و انتقال آنها به آزمایشگاه، آزمایش های مربوط طبق استاندارهای موجود روی آن انجام و سپس از مصالح موجود بتن تهیه شده است. در ادامه نتایج حاصل از آزمایش های انجام شده روی مصالح سنگی و بتنی تجزیه و تحلیل شده، متغیرهایی که نقش بیشتری در کیفیت بتن داشته مورد رده بندی قرار گرفته و به صورت معیاری ارایه شده است. با توجه به دقت و آسانی این معیار، کاربرد آن برای انتخاب مصالح مطلوب است؛ به گونه ای که با کمترین تعداد آزمایش های لازم، معادن قرضه مناسب شناسایی می شود و همچنین این معیار برآوردی از مقاومت پایانی بتن ساخته شده در اختیار مهندسین مربوط قرار می دهد. این معیار با توجه به جنس و گوناگونی نمونه های مورد استفاده، دامنه کاربرد به نسبت گسترده ای دارد و در مناطق مختلف جغرافیایی قابل استفاده است.

ریزش سنگی یکی از انواع متداول ناپایداری های دامنه ای در نواحی کوهستانی است و وجه تمایز آن با دیگر ناپایداری ها سرعت بالا و رخداد ناگهانی آنهاست. به همین دلایل ریزش سنگی از جمله ویرانگرترین حرکت های توده ای به شمار می رود و سبب از بین رفتن جان انسان ها و ایجاد خسارات سنگین می شود. در این پژوهش پایداری دامنه های سنگی ارتفاعات تپال در شمال باختری شهر شاهرود مورد تحلیل قرار گرفته است. برای این منظور نقشه زمین شناسی 1.10000 منطقه تهیه و مطالعات درزه نگاری در 12 مقطع انجام شد و با استفاده از این داده ها ناپایداری دامنه ای به دو روش استریوگرافیک توسط نرم افزار Dips 5.103 و شبیه سازی تعادل حدی توسط نرم افزار Swedge 4.078 مورد تحلیل قرار گرفت. نتایج نشان از پایداری دامنه ها در شرایط استاتیک و ناپایداری آنها در شرایط دینامیک دارد. در صورت رخداد شرایط بحرانی (بارش های شدید و متوالی و رخداد زمین لرزه های شدید) قطعات سنگی به شدت ناپایدار خواهند بود و خطری جدی برای پایین دست ایجاد خواهند کرد. همچنین سازوکار ریزش سنگی با استفاده از نرم افزار Rocfall 4.039 شبیه سازی، سپس نتایج آن وارد نرم افزار Arc GIS 9.3 و به صورت پهنه های با درجات مختلف خطر نشان داده شد. پس از روی هم اندازی نقشه کاربری اراضی منطقه و نقشه پهنه بندی خطر، مشخص شد که جاده سلامتی، جاده کاج و حواشی آن، مزار شهدای گمنام، هتل جهانگردی و بخش هایی از پارک آزادی، مناطق مسکونی پایین دست جاده سلامتی و مجتمع تفریحی آبشار در محدوده خطر قرار گرفته اند.

با نگرشی بر زمین لرزه های مخرب روی داده در ایران و جهان، پتانسیل تاثیرگذاری زمین شناسی سطحی خاک بر جنبش نیرومند زمین و خرابی های ناشی از زمین لرزه که اصطلاحا اثرات ساختگاهی نامیده می شود، به خوبی مشخص گردیده است. مطالعه حاضر بخشی از مطالعات ریزپهنه بندی لرزه ای شهرستان شهرضا می باشد. در این مطالعه بیشتر به بررسی اثرات ساختگاهی با استفاده از اندازه گیری های مایکروترمور پرداخته شده است و آنالیز داده های مایکروترمور نیز با استفاده از روش نسبت طیفی مولفه افقی به قائم (H/V) انجام پذیرفته است. بر همین اساس، در 64 نقطه از شهر اندازه گیری های مایکروترمور با طول رکوردهای 10 تا 15 دقیقه انجام شد. در انتها نتایج به صورت نقشه های توزیع پریود طبیعی ساختگاه، ضریب تقویت آبرفت و اندیس آسیب پذیری در محیط GIS برای گستره شهر ارائه شده است. محاسبات نشان داد که پریود طبیعی در بازه 0.04 تا 0.38 متغیر می باشد. همچنین ضریب تقویت آبرفت از 1.21 تا 6.88 متغیر است. نتایج ارتباط نسبتا خوبی را با تغییرات مورفولوژی نشان داد. به این ترتیب که هرچه به سمت کوه های اطراف شهر پیش می رویم پریود طبیعی کاهش پیدا می کند و برعکس هرچه به سمت مرکز دشت پیش می رویم پریود طبیعی افزایش پیدا می کند. نتایج این مطالعه می تواند در کنار مطالعات تفصیلی، در برنامه ریزی های کلان شهری، برای گسترش شهر، برآورد ریسک لرزه ای و مدیریت بحران ناشی از یک زمین لرزه احتمالی به کار گرفته شود.

در مناطق سردسیر، چرخه های یخبندان یکی از مهم ترین عوامل تاثیرگذار روی ویژگی های مکانیکی و در نتیجه دوام سنگ ها هستند. مقاومت فشاری تک محوری، کششی برزیلی و سرعت موج P از ویژگی های مکانیکی مهم به کار برده شده در ارزیابی دوام سنگ ها در این مناطق هستند. از آنجایی که تعیین این ویژگی ها در طی آزمایش یخبندان بسیار وقت گیر و طاقت فرساست می توان از روابط آماری برای برآورد آنها استفاده کرد. در پژوهش حاضر یک مدل آماری چندمتغیره برای 15 نمونه تراورتن معرفی شده است که می تواند مقادیر مقاومت فشاری تک محوری، کششی برزیلی و سرعت موج P را در هر چرخه از آزمایش یخبندان برآورد کند. در این مدل ویژگی های مکانیکی پس از چرخه های یخبندان به عنوان متغیر وابسته و همان ویژگی های مکانیکی در شرایط بکر، جذب آب و تعداد چرخه آزمایش یخبندان به عنوان متغیر مستقل در نظر گرفته شده اند. نتایج آزمون های آماری و استفاده از داده های دیگر پژوهشگران نشان می دهد که مدل ارائه شده دقت و درستی قابل قبولی در برآورد مقاومت فشاری تک محوری، کششی برزیلی و سرعت موج P در چرخه های یخبندان و در نتیجه دوام نمونه ها دارد.

راه ها از جمله طرح های مهندسی خطی به شمار می آیند که از واحدها و شرایط گوناگون زمین شناسی عبور کرده، بنابراین ضرورت دارد که مطالعات زمین شناسی مهندسی در طول مسیر راه انجام گیرد. این مطالعات از مرحله انتخاب مسیر راه تا پایان ساخت و بهره برداری ادامه دارد. در مرحله انتخاب مسیر راه با حجم زیاد داده ها و گوناگونی شرایط مسیر روبه رو بوده که انجام این کار به صورت دستی، وقت گیر و بدون دقت کافی می شود. در این نوشتار به بررسی وضعیت زمین شناسی مهندسی مسیر آزادراه قزوین- رشت در محدوده شهرستان رودبار پرداخته شده است. در این راستا پس از شناخت عوامل زمین شناسی مهندسی موثر در انتخاب مسیر و ساخت آزادراه، با استفاده از روش تحلیل سلسله مراتبی و نرم افزار Expert Choice به این عوامل با توجه به مناسب بودن آنها برای ساخت آزادراه، وزن دهی شده و در ادامه لایه های وزن دار را در نرم افزار GIS همپوشانی کرده و نقشه نهایی تهیه شده است. نقشه نهایی نشان دهنده کیفیت شرایط زمین شناسی مهندسی مسیر راه است، که در دو حالت سطحی و زیر سطحی (تونل) و با خطای کم، تهیه شده است. از آنجا که به کارگیری این روش برای انجام بررسی های زمین شناسی مهندسی مسیر راه روش جدیدی است، نیاز است که با بررسی های بیشتر و انجام کارهای مشابه در نقاط دیگر، آن را اصلاح و کامل کرد. از طرف دیگر از این مدل می توان برای دیگر بررسی های زمین شناسی مهندسی با توجه به قابلیت انعطاف پذیری بالای مدل، استفاده کرد.

در زمین لرزه های مخرب، همواره خرابی های بسیاری در سازه هایی مانند شریان های حیاتی و لوله های مدفون همگام با تخریب ساختمان های با جرم زیاد مشاهده شده است. این تخریب ها گاه آسیب های به مراتب جدی را به وجود آورده است. میزان نیروی جذب شده و خرابی های ناشی از زمین لرزه در سازه های روزمینی، متناسب با اینرسی و جرم آنهاست. به گونه ای که با افزایش شتاب، میزان نیروهای وارده نیز بیشتر می شود. این در حالی است که در سازه های مدفون رفتار سازه تحت تاثیر رفتار خاک پیرامونی بوده و جرم سازه در مقایسه با خاک محیطی خود بسیار ناچیز و قابل اغماض است. بنابراین استفاده از روش های مبتنی بر متغیر شتاب زمین لرزه در طراحی چنین سازه هایی نمی تواند به تنهایی کافی باشد و وجود طیف طراحی سرعت در کنار طیف شتاب موجود در آیین نامه 2800 ساختمانها ضروری به نظر می رسد. زیرا طراحی لرزه ای چنین سازه هایی بر پایه روش پاسخ تغییر مکان است. به این صورت که ابتدا جابه جایی زمین در محل سازه مدفون با استفاده از طیف پاسخ سرعت محاسبه و برهم کنش میان زمین و سازه زیرزمینی با روش شبه استاتیکی تحلیل می شود. طیف پاسخ سرعت برای طراحی لرزه ای سازه های مدفون بر پایه بیشینه پاسخ لایه سطحی زمین در اثر ورود شتاب مورد نظر به لایه زیرین در یک مدل تحلیلی پروفیل خاک به دست می آید. در این پژوهش سعی شده است تا با توجه به اطلاعات شتاب نگاشتی که از زمین لرزه های مختلف در ایران به دست آمده است، به تعیین منحنی ضریب طیفی سرعت برای خاک های نوع I وII  پرداخته شود. برای این منظور، از میان اطلاعات شتاب نگاشتی دریافتی از مرکز تحقیقات ساختمان و مسکن، 306 شتاب نگاشت افقی خاک نوع I و 323 شتاب نگاشت افقی خاک نوع II انتخاب شد. طیف بهنجار شده سرعت هر شتاب نگاشت بر مبنای بیشینه مقادیر دامنه سرعت و شتاب به صورت جداگانه به دست آمد. بر این اساس برای هر یک از این دو نوع خاک، دو مجموعه طیف پاسخ سرعت بهنجار شده به دست آمد. سپس برای هر مجموعه، طیف طراحی میانه و 84% تعیین شد. در پایان مدل ریاضی منحنی های ضریب طیفی سرعت تعیین و در قالب فرمول برای شرایط خاک نوع I وII  در ایران ارائه شده است.

مطالعات ژئودینامیک در ایران به طور جدی از سال 1377 با استقرار شبکه های موردی GPS برای پایش تغییرات پوسته زمین آغاز شد. پس از استقرار شبکه ژئودینامیک سراسری در سال 1385، هر ساله میدان سرعت ایستگاه های دائمی GPS این شبکه توسط سازمان نقشه برداری کشور محاسبه و گزارش می شود. برای تولید سرعت نقاط ژئودتیک در هر نقطه دلخواه دیگر، به دلیل تراکم پایین ایستگاه های دائمی GPSکشور، نیاز به ایستگاه های جدید با مشاهدات بیشتر یا استفاده از روش های مدرن و هوشمند است. از آنجاکه ایجاد ایستگاه های جدید مستلزم صرف هزینه و زمان زیاد است، بنابراین به کارگیری روش های تخمین می تواند جایگزین مناسبی قلمداد شود. از جمله این روش ها می توان شبکه های عصبی مصنوعی را نام برد. مهم ترین مزیت های این روش یادگیری شبکه ها، پردازش موازی و انعطاف پذیری محاسبات است. بدین منظور در این پژوهش، با انتخاب 42 ایستگاه دائمی GPS در شمال باختر کشور، میدان سرعت منطقه با دو روش تخمین "پس انتشار خطای شبکه های عصبی مصنوعی" و "کالوکیشن" در دو مدل متفاوت برآورد و مقایسه شدند. نتایج حاصل نشان می دهند در مدل اول با تراکم ایستگاه های مرجع کمتر روش "پس انتشار خطای شبکه های عصبی مصنوعی" با جذر خطای میانگین مربعی در حدود 2± میلی متر خاوری، 3.5± میلی متر شمالی به علت دارا بودن جذر خطای میانگین مربعی کمتر، نسبت به روش "کالوکیشن" برتری دارد. همچنین در مدل دوم"پس انتشار خطای شبکه های عصبی مصنوعی" دارای جذر خطای میانگین مربعی در حدود 1± میلی متر خاوری، 1.5± میلی متر شمالی بوده و روشی جایگزین برای تخمین میدان سرعت نسبت به روش های تخمین کلاسیک است.

طی سال های گذشته روش رادار نفوذی به زمین (GPR) برای بررسی ساختار های سطحی و درونی یخچال ها، به طور چشمگیری مورد استفاده قرار گرفته است. این روش ژئوفیزیکی با استفاده از تباین در گذردهی الکتریکی یخ، هوا، واریزه و آب، ساختار های مختلف یخچال را نمایش می دهد. در این پژوهش نتایج سه پروفیل برداشت شده GPR در خرداد 1391، با استفاده از آنتن غیرپوششی 25 مگاهرتز روی یخچال علم کوه واقع در مازندران، شهرستان کلاردشت، مورد پردازش و تفسیر قرار گرفته است. به منظور حذف اثر بازتاب های ناخواسته با فرکانس کم روی بازتاب های با فرکانس بالا روی تمامی مقاطع GPR، از فیلتر Dewow و همچنین از تابع بهره (Gain function) برای تقویت سیگنال ها، به ویژه در زمان های پایانی استفاده شده است. با توجه به توپوگرافی نسبتا پیچیده منطقه مورد مطالعه، تصحیح توپوگرافی روی داده ها اعمال و نتایج داده های بدون تصحیح با داده هایی که تصحیح توپوگرافی روی آنها اعمال شده است، مقایسه شد و بدین ترتیب اهمیت تصحیح توپوگرافی روی داده های GPR مورد بررسی قرار گرفته است. مورن های سطحی این منطقه به طور عموم گرانیت دانه ریز و سنگ بستر گرانیت است. قطبیت نشانگر یخ- سنگ بستر روی ردهای پروفیل های GPR به طور کامل آشکارا قابل مشاهده است. همچنین نتایج این پژوهش نشان می دهد که تنها با استفاده از روش GPR شناسایی مناطق معتدل و سرد یخ، نوع یخچال که از نوع چند دمایی است و همچنین گودال های سطح و توپوگرافی بستر یخچال با موفقیت امکان پذیر بوده است. در این پژوهش مقاوم بودن یخچال از نظر الکتریکی سبب ژرفای نفوذ بالای امواج GPR شده است.

در این پژوهش با استفاده از داده های ژئوفیزیک هوایی (مغناطیس سنجی و رادیومتری) مناطق دارای پتانسیل مس پورفیری در منطقه چهارگنبد معرفی شده است. در واقع به وسیله داده های مغناطیسی و پردازش آنها از طریق فیلترهای برگردان به قطب، ادامه فراسو (با ارتفاع های مختلف)، مشتق افقی کل و مشتق زاویه انحراف، مرزهای بی هنجاری مغناطیسی در منطقه تعیین مکان و نیز شیب تقریبی آنها محاسبه شده است. همچنین با استفاده از داده های رادیومتری و تصویر سه گانه حاصل از آنها، توده های نفوذی فلسیک و نواحی دگرسانی پتاسیک مشخص گردیده است. در نهایت با توجه به مدل زایشی مس پورفیری و عوامل موثر بر کانی زایی و تطبیق نتایج حاصل از داده های مغناطیسی و رادیومتری، منطقه چهارگنبد بر اساس میزان پتانسیل کانی زایی به دست آمده اولویت بندی شده اند. بیشترین پراکندگی اولویت های مشخص شده در بخش های شمالی، مرکزی و خاوری برگه مطالعاتی می باشد.

منطقه مورد مطالعه در فاصله 42 کیلومتری شمال خاور شهرستان قروه، در استان کردستان و در پهنه دگرگونی- ماگمایی سنندج- سیرجان جای گرفته است. در این پهنه افزون بر معدن طلای اپی ترمال داشکسن، معادن طلای مهم زره شوران و آق دره نیز قرار دارد. دگرسانی های منطقه به ترتیب اهمیت عبارتند از: سرسیتی (فیلیک)، آرژیلیک، سیلیسی و پروپیلیتیک. در این مطالعه دگرسانی های فیلیک و آرژیلیک هدف قرار گرفت و با روش های مختلف پردازش تصاویر ماهواره ای مانند ترکیب رنگی کاذب، نسبت باندی، تحلیل مولفه های اصلی و روش کروستا و در پایان با روش نقشه بردار زاویه طیفی، گسترش دگرسانی ها و همچنین اکسید های آهن منطقه تشخیص داده شد. به منظور درستی میان مشاهدات صحرایی و نتایج پردازش نرم افزاری از تجزیه پراش پرتو ایکس (XRD) به عنوان ابزار کنترلی استفاده و کانی های شاخص هر پهنه شناسایی شد و همچنین مقایسه منحنی های استاندارد با منحنی های منطقه مورد مطالعه نیز برای تایید نتایج به دست آمده، به کار گرفته شد. در نتیجه این روش در شناسایی مناطق دگرسانی و تهیه نقشه از آنها موثر بوده است.

در ساعات 16:53:16 و 17:04:35 روز 21 مردادماه 1391 دو زمین لرزه با بزرگای 6.1 و 6 در مقیاس امواج پیکری استان آذربایجان شرقی را لرزاند که در آن شهرستان های ورزقان، اهر و هریس کانون بیشترین خسارات بودند. ژرفای هر دو زمین لرزه در حدود 10 کیلومتر و مرکز این رویدادها به ترتیب در مختصات 38.55 درجه عرض شمالی و 46.87 درجه طول جغرافیایی و 38.58 درجه عرض جغرافیایی و 46.78 طول جغرافیایی است. در این پژوهش با استفاده از ایستگاه های دایمی GPS واقع در محدوده گسل اهر- ورزقان برای میزان جابه جایی حین لرزه روی این ایستگاه ها، سری زمانی ها در یک بازه 52 روزه تعیین شد و نتایج حاصله از تحلیل اولیه داده های ایستگاه دایمی GPS پس از زمین لرزه، به خوبی جابه جایی حین لرزه را به میزان 0.5 تا 2 سانتی متر روی مولفه مسطحاتی ایستگاه ها نشان می دهد و تغییرات ارتفاعی محسوسی در تحلیل این داده ها مشاهده نشده است.

برگه 1:100000 اردستان در بخش جنوبی چهار گوش 1:250000 کاشان در 52o تا ׳30 52o طول خاوری و 33o تا ׳30 33o عرض شمالی در شمال باختری استان اصفهان قرار گرفته است. بیشتر این ناحیه در پهنه ساختاری ارومیه- دختر واقع شده و محدوده ای در جنوب باختری این برگه، پهنه سنندج- سیرجان را شامل می شود. بیشتر رخنمون های ناحیه شامل سنگ های آتشفشانی و آذرآواری با ترکیب میانه تا بازیک مربوط به فعالیت آتشفشانی ائوسن میانی تا پسین است. سنگ های نفوذی این منطقه از نظر زمانی، طیف گسترده ای داشته و مربوط به یک فاز نیمه ژرف با سن الیگوسن و الیگومیوسن و یک فاز کم ژرفا با سن پلیوسن است که ترکیب نیمه اسیدی و اسیدی دارند. توده های نفوذی در فازهای گوناگون سبب دگرسانی و کانی سازی فلزاتی از جمله مس، مولیبدن، طلا، سرب، روی، آهن و .... در منطقه شده اند. در این پژوهش با استفاده از تمامی داده های موجود شامل نقشه های زمین شناسی، برداشت های ژئوشیمیایی و نشانه های معدنی شناخته شده و همچنین اطلاعات استخراج شده از پردازش داده های ژئوفیزیک هوایی موجود و نیز بهره گیری از لایه های مختلف اطلاعاتی به دست آمده (شامل شکستگی ها، دگرسانی های گرمابی و واحدهای سنگی افزون بر نقشه های زمین شناسی) از پردازش داده های ماهواره های زمینی همچون Landsat،Terra  و Radarsat، بانک های اطلاعاتی مورد نیاز تهیه شد. این داده ها پس از وزن دهی به روش نوین تحلیل سلسله مراتبی (Analytic Hierarchy Process –AHP)، با در نظر گرفتن مدل زایشی مورد انتظار در منطقه، بر اساس روش همپوشانی شاخص (Index Overlay) در سامانه اطلاعات جغرافیایی (GIS) تلفیق و مدل سازی شدند. نتیجه این بررسی ها تهیه نقشه نواحی امید بخش معدنی طلای اپی ترمال بوده است. خاطر نشان می سازد با توجه به بازدیدهای صحرایی و کسب نتایج مثبت در مشاهدات زمینی و تجزیه های آزمایشگاهی، 5 محدوده دارای پتانسیل با اولویت اول در ورقه اردستان برای بررسی های اکتشافی تکمیلی در فاز پی جویی معرفی شدند.

منطقه گندم بریان یا ریگ سوخته در شمال باختر کرمان و در کویر لوت واقع شده است. این ناحیه همواره از دید دمای زیاد مورد توجه بوده است. در این مطالعه با بهره گیری از مطالعات سنجش از دور گرمایی و با استفاده از نرم افزار ENVI و تصاویر گرمایی سنجنده ETM+ دمای سطحی منطقه گندم بریان اندازه گیری شده است (ساعت تصویربرداری 10 صبح روز چهارشنبه 7 مهرماه 1389). توزیع غیر یکنواخت سنگ های بازالتی و فرسایش و شکستگی سنگ ها در منطقه گندم بریان سبب شده است تا دمای سطحی محاسبه شده در بخش جنوبی گندم بریان که پوشیده از سنگ های بازالتی تیره رنگ است، شدت بازتاب گرمایی بیشتری نسبت به بخش شمالی منطقه از خود نشان دهد. از سوی دیگر بررسی فاکتور خطوارگی در این ناحیه نشان می دهد که مناطق با شدت شکستگی بیشتر دمای سطحی کمتری نسبت به پیرامون خود دارند. وجود رشته کوه ها در همه جهات کویر لوت (شمال، جنوب، خاور و باختر)، نفوذ رطوبت دریایی به ویژه از سوی اقیانوس هند به درون آن را محدود می سازد و این امر سبب افزایش خشکی و تعداد ساعات آفتابی و کاهش ابرناکی منطقه شده است. به طور کلی موقعیت کویری، عرض جغرافیایی و ارتفاع پایین منطقه از عواملی هستند که در کنار جذب سطحی ویژه بازالت، دمای بسیار بالای سطح سرتخت بازالتی یادشده را سبب می شوند. با احتساب تصحیحات روزانه و ماهانه، دمای پایانی محاسبه شده به عنوان بالاترین دمای برآوردی سرتخت بازالتی گندم بریان در سال دست کم 76 درجه سانتی گراد است که بر پایه بررسی های صورت پذیرفته می توان این ناحیه را به عنوان یکی از قطب های گرمایی کره زمین در نظر گرفت.

بطری های پلاستیکی و تایرهای فرسوده وسایل نقلیه از عمده ترین زباله های امروزی جامعه بشری هستند که معضلات زیست محیطی فراوانی را به وجود آورده اند. استفاده از این مواد ضایعاتی در مسلح کردن مصالح خاکی می تواند به کاهش مشکلات زیست محیطی ناشی از آنها بیانجامد. از سوی دیگر، امروزه مسلح کردن خاک های سست با ضایعات پلاستیکی مختلف به عنوان راهکارهای جدیدی برای تسلیح کردن مصالح در نظر گرفته می شود. زمانی که خرده های پلاستیک پت و فیبر لاستیک در درصدهای مختلف به خاک اضافه می شوند ویژگی های تراکمی، پارامترهای مقاومت برشی و نسبت باربری را تغییر می دهند که در مورد خرده های پت، این افزایش در تمام ویژگی های مهندسی خاک ماسه ای آشکار است ولی در مورد فیبر چنین روند منظمی صادق نیست و حضور فیبر لاستیک فرسوده بر روی برخی از ویژگی های مهندسی خاک اثر منفی می گذارد.

گرد و غبارهای ترافیکی بیشتر دارای سطح بالایی از فلزات سنگین است که می تواند سلامت انسان و محیط زیست را تحت تاثیر قرار دهد. در این مقاله تلاش شده است با اندازه گیری غلظت فلزات سنگین در خاک و گرد و غبارهای موجود در مناطقی از شهر مشهد و در نواحی با حجم ترافیک بالا و همچنین در ماه هایی که بیشترین حجم ترافیک را دارند، میزان آلایندگی این خاک ها بررسی شود. بدین منظور 23 نمونه خاک سطحی از سه مسیر اصلی شهر مشهد به گونه ای که همه سطح شهر را پوشش دهد، برداشت شد و غلظت کل عناصر Ni، Zn، Pb، Cr و Cu اندازه گیری شد. سطح آلودگی خاک شهری با استفاده از شاخص زمین انباشت(Igeo) ، شاخص آلودگی (PI) و شاخص آلودگی یکنواخت (IPI) بررسی شد. شاخص آلودگی نشان می دهد که همه نمونه ها سطح بالایی از آلودگی به وسیله سرب (3.688-74.16) دارند. همچنین فلز روی (1.484-7.23) نیز در بیشتر نمونه ها سطح بالایی از آلودگی نشان می دهد. در حالی که نیکل (1.01-1.953) و مس (0.678-1.945) سطح متوسطی از آلودگی نشان می دهند. کروم (0.246-0.772) نیز در همه نمونه ها سطح پایینی از آلودگی نشان داد. منابع احتمالی آلاینده ها با استفاده از ضریب همبستگی پیرسون و تحلیل اجزای اصلی ارزیابی شد. نتایج تجزیه، غلظت های بالای فلزات سرب، مس، روی و نیکل را نسبت به میانگین غلظت این فلزات در بخش بالایی پوسته زمین نشان داد. وجود ضریب همبستگی مثبت میان عناصر سنگین روی و مس و همچنین سرب و روی، نشان دهنده منابع تولیدکننده همانند است که همان سوخت خودروها و استفاده از ترمز در وسایل نقلیه است. نتایج به دست آمده از روش استخراج ترتیبی نیز نشان از این دارد که گونه سازی عناصر Pb،Zn  و Ni بیشتر در فازهای ناپایدار(F1+F2+F3+F4)  صورت گرفته که نشان دهنده منشأ انسانی برای آنهاست، ولی عناصر Cr و Cu بیشتر در فاز پایدار (F5) توزیع شده اند که بیانگر منشأ بیشتر طبیعی برای این دو عنصر است.

سازندهای کارستی آسماری- جهرم به طور وسیعی در شهرستان داراب رخنمون دارند. محل دفن فعلی پسماندهای شهر داراب روی آبرفت های گراولی- ماسه ای قرار دارد که این آبرفت ها با ستبرای چند متر روی سازند کارستی آسماری واقع شده است. هدف این مقاله بررسی اثر محل دفن زباله شهرستان داراب بر روی کیفیت آب های زیر زمینی است. 10 حلقه چاه کارستی و آبرفتی، در پایین دست محل دفن زباله انتخاب شد تا غلظت یون های اصلی، نیترات، کلیفرم کل، کلیفرم مدفوعی، فلزات سنگین و عناصر کمیاب در این چاه ها اندازه گیری شود. غلظت یون های اصلی و نیترات در این چاه ها، کمتر از حد مجاز تعیین شده برای این عناصر توسط سازمان حفاظت محیط زیست آمریکاست. کلیفرم مدفوعی در بیشتر چاه ها بیش از حد مجاز است. هیچ منبعی آلودگی که سبب افزایش کلیفرم مدفوعی در چاه های بهره برداری شود، وجود ندارد. پژوهش هایی که به تازگی انجام شده است نشان می دهد که کلیفرم می تواند به طور طبیعی در خاک وجود داشته باشد. بر پایه استاندارد سازمان محیط زیست آمریکا و سازمان بهداشت جهانی، مقدار آنتیموان و سلنیم در برخی از چاه ها بیش از حد مجاز است. با توجه به سوی جریان آب و روند تغییرات غلظت آنتیموان و سلنیم، منشأ این عناصر نمی تواند محل دفن زباله باشد، همچنین هیچ منبع انسان زادی در منطقه وجود ندارد که منشأ این آلاینده ها باشد. منشأ آنتیموان و سلنیم به احتمال زیاد زمین زاد است و از سنگ آهک و شیل در منطقه مورد مطالعه سر چشمه گرفته است. به علت خشک سالی و اضافه برداشت، حجم ذخیره دینامیک آبخوان به طور قابل ملاحظه ای کاهش یافته، آنتیموان و سلنیم در حجم کمتری از آب آبخوان حل شده و در نتیجه غلظت این عناصر افزایش یافته است.

بررسی های عناصر سمی در رسوبات پیرامون معدن مس- طلا چهارگنبد نشان دهنده رسوبات با منشأ و عناصر آلاینده مختلف است. برای بررسی منشأ عناصر سمی در رسوبات و جدایش ژئوشیمیایی آنها، 38 نمونه رسوب از نقاط مختلف شامل رسوبات رودخانه ای، آبرفت های منطقه و رسوبات سد باطله به صورت تصادفی از ژرفای 0 تا 5 سانتی متر برداشت شد. در رسوبات رودخانه ای منطقه، میانگین غلظت نقره0.09ppm ، آرسنیک82.17ppm ، بیسموت0.48ppm ، کادمیم0.22ppm ، کبالت17.58ppm ، مس91.49ppm ، آهن43161.33ppm ، منگنز1152.83ppm ، مولیبدن0.97ppm ، نیکل41.5ppm ، سرب10.82ppm ، گوگرد484ppm ، آنتیموان1.3ppm ، سلنیم0.13ppm ، قلع1.05 ppm ، تیتانیم3067.67ppm ، تالیم0.35 ppm ، وانادیم 126.5ppm و روی 90.82ppm است. در رسوبات سد باطله میانگین غلظت نقره0.22 ppm ، آرسنیک28.37 ppm ، بیسموت13.14 ppm ، کادمیم0.26ppm ، کبالت51.88 ppm ، مس1981.4 ppm ، آهن81677.33 ppm ، منگنز2165.13 ppm ، مولیبدن72.86ppm ، نیکل80.67 ppm ، سرب191.38 ppm ، گوگرد5593.17ppm ، آنتیموان47.75ppm ، سلنیم0.66 ppm ، قلع1.77ppm ، تیتانیم2136.83 ppm ، تالیم0.43 ppm ، وانادیم 80.75ppm و روی 989.94ppm است. در این مقاله برای ارزیابی نتایج از روش های آماری چندمتغیره شامل آزمون ضریب همبستگی، آزمون مولفه های اصلی و تحلیل خوشه ای استفاده شد. با انجام روش آماری چندمتغیره مشخص شد که در محدوده معدن مس چهارگنبد 4 نوع رسوب از دیدگاه ژئوشیمیایی قابل جدایش است. دسته اول شامل رسوبات ناشی از فعالیت های معدنی است که در مولفه اول آزمون مولفه های اصلی توسط عناصر سمی Ag، As، Cd، Co، Cu، Fe، Mo، Pb، Sb، Se، Sn،Tl  و Zn مشخص می شوند. گروه دوم رسوباتی هستند که فعالیت های کانسارسازی بر سنگ منشأ آنها تاثیر نگذاشته است و در مولفه دوم آزمون مولفه های اصلی توسط عناصر Al، Sc، Sr، V،Ta  و Ti تعریف می شوند. گروه سوم شامل رسوبات طبیعی منطقه است که فعالیت های کانسارسازی بر سنگ مادر آنها تاثیر گذاشته است و در مولفه سوم آزمون مولفه های اصلی با عناصر Bi،Mn  و S مشخص شده اند. گروه چهارم رسوبات دارای عناصر سمی Cr و Ni هستند که ناشی از هوازدگی سولفیدها و احتمالا سنگ های افیولیتی منطقه هستند.

شهرستان نکا با وسعت تقریبی 1865 کیلومتر مربع در شمال ایران و در 21 کیلومتری خاور ساری قرار گرفته است. در محدوده مورد مطالعه نکارود مجموعا 51 نمونه در قالب 4 مقطع برداشت شد که به دو روش تجزیه کامل و تجزیه سه مرحله ای (جهت تعیین سهم انسان ساخت و سهم طبیعی) مورد تجزیه شیمیایی قرار گرفت. شاخص غنی شدگی (ER) نشان می دهد که در تمام مقاطع عناصر نقره، کادمیم و قلع دارای غنی شدگی بسیار شدید هستند در صورتی که عنصر روی در مقطع شماره 2 و 3 و عنصر سرب در مقطع شماره 3 دارای غنی شدگی شدید تا بسیار شدید است و مابقی عناصر دارای غنی شدگی متوسط تا مشخص می باشند. شاخص ژئوشیمیایی(Igeo)  نشان می دهد که در تمام مقاطع عناصر نقره و کادمیم دارای آلودگی شدید تا بسیار شدید می باشند در حالی که روی دارای آلودگی متوسط تا آلودگی زیاد و ما بقی عناصر دارای آلودگی در حد آلودگی کم تا متوسط است. بیشترین سهم انسان ساخت در مقطع 1 (ملاخیل ـ کوهسارکنده ـ جاده معدن نکا چوب) مربوط به عناصر کبالت و نقره و کمترین آن مربوط به عناصر نیکل و آهن می باشد. در حالی که در مقطع 4 (بزمیل تا لجن لته سفلی) بیشترین سهم انسان ساخت مربوط به عناصر سرب و نقره و کمترین آن مربوط به عناصر وانادیم، نیکل، مس و روی است. از عوامل کلیدی آلاینده در محدوده مورد مطالعه می توان به پساب های حاصل از معادن زغال سنگ، ایستگاه های راه آهن و کارخانجات بزرگی همچون کارخانه چوب- کاغذ نکا اشاره نمود. علاوه بر آن و پساب های خانگی و صنعتی شهرهای بزرگی همچون نکا می تواند مزید بر علت باشد که نتیجه آن آزاد شدن فلزات سنگین و آلودگی های زیست محیطی باشد.

مقادیر قابل توجهی پسماند در هر عملیات حفاری نفتی تولید می شود که دارای اجزای گوناگون مانند فلزات سنگین و هیدروکربن ها هستند. این پسماندها در گودال های خاکی کنار دکل حفاری و یا دریا تخلیه می شوند که به منظور مدیریت درست دفع آنها لازم است ماهیت ژئوشیمیایی شان به خوبی شناخته شود. در این پژوهش، نمونه برداری از مواد افزودنی گل پایه آبی سنگین، سنگ شناسی های مختلف سازند گچساران و همچنین خاک های پیرامون انجام شد. پس از آماده سازی، غلظت فلزات در نمونه ها به روش ICP-MS اندازه گیری شد. بر پایه نتایج به دست آمده، غلظت فلزات سرب، مس، آرسنیک، روی، مولیبدن، آنتیموان، جیوه و استرانسیم در پسماندها بیشتر از استانداردها و خاک های منطقه است. همچنین محاسبه ضریب همبستگی میان عناصر در پسماندها نشان داد که فازهای کانیایی احتمالی، به صورت ناخالصی همراه با باریت حفاری وجود دارد. بررسی های زیست محیطی نیز نشان از آن دارد که این پسماندها نسبت به فلزات جیوه و آنتیموان، آرسنیک، مس و سرب بسیار آلوده هستند. استفاده از باریت با درجه خلوص بالا می تواند غلظت بسیاری از فلزات آلوده کننده را کاهش دهد.

یکی از اساسی ترین مسائل در اکتشاف و استخراج معادن سنگ ساختمانی، شناسایی و مدل سازی ناپیوستگی ها است. عموما در معادن سنگ ساختمانی، آنالیز ناپیوستگی ها مورد توجه قرار نمی گیرد و در مراحل استخراج مسائل بسیاری را به وجود می آورد. این پژوهش به بررسی و مطالعه ناپیوستگی ها در رخنمون های آهکی در مقیاس تصاویر ماهواره ای پرداخته است. معادن سنگ ساختمانی اطراف کرمان در واحدهای آهکی مربوط به دوره کرتاسه قرار گرفته اند. مطالعات زمین شناسی نشان می دهد که توسعه خطوارگی ها ناشی از عملکرد دو سیستم گسلش (امتدادلغز و نرمال) بوده است. گسلش نرمال عملکرد بارزی دارد و سبب توسعه شدید ناپیوستگی ها در معادن سنگ ساختمانی شده است. برای آنالیز خطوارگی ها در ابتدا با استفاده از نرم افزار Envi تصویر باند 8 سنجنده ETM+ در سه جهت 45، 90 و 315 درجه فیلتر شد و سپس با استفاده از نرم افزار ArcMap ویژگی های خطوارگی ها (همچون جهت گیری، طول، تقاطع و تعداد خطواره ها) در محیط GIS تعیین و نقشه خطوارگی و نقشه تراکم برای هر رخنمون تهیه شد. مقایسه ویژگی های خطوارگی در روش GIS و بازدید صحرایی یک تطابق بالا بین دو روش را ثابت می کند. نتایج این مطالعه، شکستگی شدیدی را در رخنمون ها نشان می دهد. می توان نتیجه گرفت که بیشتر رخنمون ها ریسک بالایی برای استخراج نشان می دهند.

داده های الکترومغناطیس حوزه بسامد به دلیل سرعت بالای برداشت و وضوح مناسب برای ژرفاهای نه چندان زیاد، در کاربردهای گوناگونی مانند اکتشاف آب و مواد معدنی، زیست محیطی و شناسایی مصنوعات بشری مدفون شده استفاده می شود. در وارون سازی این داده ها به مقاومت ویژه الکتریکی و ژرفا می توان با در نظر گرفتن تقـریبی مناسـب، از روش های وارون سازی بسیار سریع تری نسبت به روش های وارون سازی با تکرار استفاده کرد؛ که در برخی منابع با نام روش های تبدیل یا روش های وارون سازی سریع نام برده می شوند. منطقه مورد مطالعه در باختر برگه 1:100000 آلوت در استان آذربایجان غربی قرار گرفته است و طی مطالعات ژئوشیمیایی و لیتوژئوشیمیایی به عنوان یک بی هنجاری طلا- سرب معرفی شده است. این پهنه طلادار با توجه به مطالعات زمین شناسی طی دو مرحله تشکیل پهنه سولفید توده ای و تاثیر دگرگونی ناشی از پهنه برشی روی آن غنی شده است. در این مقاله ضمن معرفی الگوریتم های وارون سازی سریع، از الگوریتم اصلاح شده سیمون استفاده و نقشه های توزیع مقاومت ویژه الکتریکی برای بسامدهای مختلف سامانه برداشت تهیه شده است و سپس با در نظر گرفتن ویژگی های نوع کانی سازی، زمین شناسی منطقه، تفسیر مناسب از نقشه های توزیع مقاومت ویژه الکتریکی صورت گرفته است. با استفاده از این روش ها، محدوده های پهنه برشی و محل های کانی سازی احتمالی برای بررسی های بیشتر تشخیص داده شد. افزون بر این به نظر می رسد که توزیع مقاومت الکتریکی حاصل از بسامد 7200 هرتز با میانگین ژرفای 60 متر نشان می دهد که مرز میان لایه آهک کرتاسه و متاولکانیک کرتاسه در ژرفا نسبت به سطح، تغییرات سریعی دارد که می توان با بررسی های صحرایی درستی نقشه زمین شناسی را نیز بررسی کرد.

هدف این مقاله بررسی کارایی روش فتوگرامتری در تعیین جهت داریناپیوستگی ها است. استفاده از روش فتوگرامتری به عنوان روشی مکمل در تشخیص ناپیوستگی ها در روش های خط برداشت در حال افزایش است. در روش خط برداشت به دلیل عدم دسترسی، امکان برداشت ناپیوستگی های موجود در بخش بالای پله سنگی (که ممکن است دارای ویژگی های متفاوت از بخش پایینی پله باشند) میسر نیست. از طرف دیگر در این روش امکان برداشت ناپیوستگی هایی بیشتر است که زاویه ای نزدیک تر به قائم با خط برداشت داشته باشند و ناپیوستگی های تقریبا موازی با خط برداشت شانس کمتری برای برداشت شدن دارند. با استفاده از دو روش یادشده ناپیوستگی ها در یک پله سنگی در معدن شماره 1 گل گهر سیرجان برداشت شد. در روش خط برداشت 42 ناپیوستگی و در روش فتوگرامتری 258 ناپیوستگی برداشت شد. در روش خط برداشت 2 دسته درزه و در روش فتوگرامتری 3 دسته درزه تشخیص داده شد. دو دسته درزه J1 و J2 در هر دو روش با تفاوت کمی در جهت داری وجود دارند. اما دسته درزه J3 که یک دسته درزه بحرانی از منظر پایداری شیب است فقط در روش فتوگرامتری برداشت شد. همچنین نتایج نشان داد از آنجایی که در روش فتوگرامتری برای تعیین میانگین جهت داری یک صفحه ناپیوستگی از تعداد زیادی از نقاط آن صفحه استفاده می کند، دارای جهت داری دقیق تری است.

با توجه به تمرکز جمعیت، فعالیت های کشاورزی و کارخانه های صنعتی در دشت تبریز، ارزیابی آسیب پذیری آبخوان این دشت برای توسعه، مدیریت، تصمیمات کاربری اراضی و جلوگیری از آلودگی آب های زیرزمینی ضرورری به نظر می رسد. در این پژوهش، آسیب پذیری آبخوان پیچیده دشت تبریز در برابر آلودگی به کمک مدل دراستیک در محیط GIS بررسی شده و بهینه سازی این مدل توسط روش های مختلف فازی صورت گرفت. در مدل دراستیک از پارامترهای موثر در ارزیابی آسیب پذیری سفره آب زیرزمینی شامل ژرفای سطح ایستابی، تغذیه خالص، جنس محیط آبخوان، نوع خاک، شیب توپوگرافی، مواد تشکیل دهنده ناحیه غیراشباع و هدایت هیدرولیکی استفاده می شود که به صورت هفت لایه در نرم افزار ArcGIS تهیه شدند و با وزن دهی و رتبه بندی و تلفیق این هفت لایه، نقشه نهایی آسیب پذیری آب زیرزمینی نسبت به آلودگی تهیه و شاخص دراستیک برای منطقه بین 40 تا 126 برآورد شد. برای صحت سنجی مدل، از داده های غلظت نیترات در آب زیرزمینی منطقه استفاده شد که نشان داد همبستگی نسبی بین غلظت نیترات و مدل دراستیک تهیه شده وجود دارد. به منظور بهینه سازی مدل دراستیک، از روش های فازی ساجنو، ممدانی و لارسن استفاده گردید. برای این منظور، پارامترهای دراستیک به عنوان داده های ورودی و شاخص آسیب پذیری به عنوان خروجی برای مدل های فازی تعریف شدند و مقادیر نیترات مربوطه به دو دسته آموزش و آزمایش تقسیم شد. شاخص آسیب پذیری مربوط به مرحله آموزش با مقادیر نیترات مربوطه تصحیح گردید و پس از آموزش مدل، با استفاده از مقادیر نیترات نتایج مدل ها در مرحله آزمایش مورد ارزیابی قرار گرفت. نتایج به دست آمده از مدل های مختلف فازی نشان دادند که روش فازی ساجنو روشی کارآ و مفید برای بهینه سازی مدل دراستیک است. بر اساس مدل نهایی، نواحی خاوری منطقه در محدوده شهر تبریز دارای بیشترین میزان پتانسیل آلودگی می باشند.

در چند سال اخیر، هجوم آب شور به آبخوان ارومیه سبب بدتر شدن کیفیت آب زیرزمینی شده است. به دلیل اثرات زیست محیطی جبران ناپذیر و نامناسب بودن شرایط آبخوان، مطالعه آسیب پذیری آب زیرزمینی ناشی از نفوذ آب شور بسیار ضروری است. در این پژوهش بر کاربرد روش جدید گالدیت به منظور ارزیابی آسیب پذیری آبخوان، تحت تاثیر نفوذ آب شور دریاچه ارومیه تمرکز شده است. محاسبه شاخص گالدیت بر اساس شش شاخص ماهیت آبخوان (G)، هدایت هیدرولیکی آبخوان (A)، ارتفاع سطح آب زیرزمینی بالاتر از سطح دریا (L)، فاصله از ساحل (D)، تاثیر بزرگی و گستردگی آب شور نفوذ کرده (I) و ستبرای آبخوان (T) است. نتایج این پژوهش نشان داد، شاخص گالدیت در شمال خاوری آبخوان بسیار بالا و در جنوب خاور آبخوان بالا است. آسیب پذیری در شمال آبخوان متوسط و در خاور کم است. روش گالدیت کمک زیادی به مدیران برای مطالعه شرایط آبخوان می کند.

بررسی شکستگی های طبیعی در مخازن نفتی به عنوان عامل مهم در کنترل جریان اهمیت دارد. این موضوع با استفاده از مقاطع نازک، مغزه و نمودارهای تصویرگر FMI و انحراف سرعت یکی از میادین جنوب باختر ایران مورد مطالعه قرار گرفت. اطلاعات خام مربوط به نمودار FMI توسط نرم افزارGeoframe پردازش و تفسیر شد. نمودارهای انحراف سرعت و تخلخل ثانویه نیز محاسبه و با یکدیگر مقایسه شد. نتایج نشان داد که استیلولیت، حفره ها، همچنین ریزشکستگی های باز و پرشده در مخزن وجود دارد. با افزایش ژرفا، تراکم نسبی شکستگی های باز کاهش و شکستگی های پرشده افزایش می یابد. شکستگی ها عمدتا، از دو نوع طولی و عرضی بوده و با زاویه شیب بالا نسبت به سطح لایه بندی تشکیل شده اند. سامانه تخلخل سنگ مخزن به طور عمده از انواع بین ذره ای و شکستگی بوده و با توجه به آثار آغشتگی نفت در بیشتر مقاطع نازک، اهمیت بالای شکستگی ها به عنوان معبری مناسب برای عبور سیال آشکار شد.

انواع مختلف کانی های رسی به شیوه های گوناگون موجب کاهش کیفیت مخازن هیدروکربنی، اخلال در عملیات حفاری و همچنین سبب ایجاد مشکلاتی در امر تفسیر لاگ های چا ه نگاری می شوند. از این رو، شناسایی و تفکیک آنها در صنعت بالادستی نفت اولویت و اهمیت ویژه ای دارد. در این پژوهش، نوع، میزان و نحوه توزیع هریک از انواع کانی های رسی در 76 نمونه مغزه دو چاه تولیدی و خشک در سنگ مخزن ماسه سنگی شوریجه، به سن کرتاسه آغازی، با استفاده از شش روش تجزیه دستگاهی یعنی روش های طیف سنجی پراش پرتو ایکس (XRD)، طیف سنجی فلورسانس پرتو ایکس (XRF)، مطالعات میکروسکوپی تیغه های نازک، تجزیه های حرارتی (DTA-TGA)، تجزیه میکروسکوپ الکترونی روبشی (SEM) و اندازه گیری ظرفیت تبادل کاتیونی (CEC) تعیین شده است. نتایج آزمایش ها نشان داد که کانی های رسی چیره در این دو چاه به ترتیب فراوانی ایلیت، کلریت منیزیم دار و کائولینیت است که میزان متوسط هریک در چاه خشک به مراتب بیشتر از چاه تولیدی است. مقدار اندکی گلوکونیت (در هر دو چاه)، مونت موریلونیت (فقط در چاه تولیدی) و کانی های رسی مخلوط لایه از انواع ایلیت- مونت موریلونیت و کلریت- مونت موریلونیت (فقط در چاه خشک) وجود دارد. با طبقه بندی میزان رس در 5 گروه (کمتر از 10 درصد، 10 تا 15 درصد، 15 تا 20 درصد، 20 تا 25 درصد و بیش از 25 درصد)، بر اساس درصد تجمعی در هر گروه، چاه تولیدی از نوع تمیز و چاه خشک در گروه ماسه شیلی قرار می گیرد. روند افزایشی کانی های ایلیت، گلوکونیت و روند کاهشی کائولینیت و همین طور افزایش درصد ایلیت و کلریت در کانی های مخلوط لایه با افزایش ژرفا و به تبع آن افزایش دما بیانگر عملکرد فرایند دیاژنز تدفینی در این سازند است. بیشترین میزان همبستگی کانی های رسی با درصد عناصر آهن، آلومینیم، پتاسیم و منیزیم به دست آمد. منشأ رس های سازند شوریجه عمدتا ثانوی و حاصل دگرسانی خرده سنگ ها، پلاژیوکلازها و فلدسپارهای قلیایی است و در مواردی نیز منشأ رس به صورت جریانی با توزیع لایه ای از خارج است. الگوی توزیع رس های اتوژن به صورت پرکننده، پوشش دهنده و پل زننده میان منافذ است که تخلخل و تراوایی سازند را کاهش می دهند.

روش معمول برای فروشویی کانسنگ اکسیدی مس، فروشویی با استفاده از اسید سولفوریک است. با توجه به اثرات نامطلوب اسید سولفوریک بر محیط زیست، استفاده از روش های جایگزین و سازگار با محیط زیست ضروری است. دو روش فروشویی زیستی و فروشویی با اسید سیتریک به عنوان روش های سازگار با محیط زیست در این پژوهش مطالعه شده است. کانسنگ مورد استفاده، کانسنگ اکسیده مس منطقه طارم سفلی بود و مقدار مس موجود در نمونه با استفاده از روش تجزیه تر 3.4 درصد تعیین شد. به دلیل عدم وجود گوگرد و منابع سولفیدی در کانسنگ مورد آزمایش، استفاده از باکتری های متداول در عملیات فروشویی زیستی مقدور نبود. بنابراین، از یک گونه هتروترف به نام سودوموناس آئروجینوزا (Pseudomonas aeruginosa) استفاده شد که این باکتری در شرایط مناسب قادر به تولید اسیدهای آلی مانند سیتریک، اگزالیک و گلوکونیک است. این اسیدها به عنوان عامل فروشویی عمل می کنند و سبب انحلال مس می شوند. در ادامه پژوهش، عملیات فروشویی با استفاده از اسید سیتریک به عنوان یکی از اسیدهای آلی تولیدی توسط این باکتری بررسی شد. شرایط بهینه فروشویی زیستی عبارت است از: درصد گلوکز محیط کشت 6 درصد ، مدت زمان 8 روز و مقدار ماده معدنی افزوده شده به 80cc محیط کشت یک گرم و شرایط بهینه فروشویی عبارت است از: غلظت 0.2 مولار اسید، نسبت جامد به مایع (g/mL) 1:20، مدت زمان فروشویی نیم ساعت و دما 40oc، تحت شرایط بهینه 53 درصد مس در عملیات فروشویی زیستی و 92 درصد مس در عملیات فروشویی بازیابی شد.