علوم زمین
سال:1397 | دوره:28 | شماره:110 |تعداد مقالات:36

کانسار روی-سرب (باریت) هفت سواران شرقی به سن کرتاسه تحتانی، در منطقه معدنی اراک، در محیط کششی حوضه پشت قوسی ملایر-اصفهان تشکیل شده است. کانه زایی در کانسار هفت سواران شرقی در دو افق مجزا رخ داده است. افق اول یا افق اصلی کانه زایی در بخش فوقانی واحد آهکی KLلایه و افق دوم در آهک های نازک لایه واحد Ksh, m تشکیل شده است. ساخت و بافت ماده معدنی جانشینی، توده ای و رگه-رگچه ای و دگرسانی های اصلی آن دولومیتی، سیلیسی و کلسیتی است. کانی های سولفیدی کانسار شامل اسفالریت، گالن، کالکوپیریت، تترائدریت، پیریت، بورنیت، کالکوسیت و کولیت و کانی های باطله آن کوارتز، کلسیت و دولومیت هستند. مطالعات کاتدولومینسانس روی کانی-های کربناته نشان دهنده تشکیل سه نسل دولومیت و یک نسل کلسیت است. نسل اول دولومیت ها همراه با کانه زایی ضعیف و نسل دوم، دولومیت های غنی از آهن هستند که کانه زایی مرحله اصلی را همراهی می کنند. دولومیت های تأخیری نسل سوم، همراه با کلسیت هستند و مراحل مختلف کانه زایی را قطع می کنند. حضور پیریت فرامبوییدال همراه با اسفالریت و گالن در زمینه آن و باریت های ریز خودشکل، حاکی از رخداد کانه زایی در مراحل رسوب گذاری و ابتدای دیاژنز اولیه در نزدیک کف دریاست. در ادامه، مرحله اصلی کانه زایی با گسترش بافت جانشینی سولفیدهای درشت بلور نسل دوم به جای سولفیدهای نسل اول در زیر کف دریا مشخص می شود. با توجه به تشکیل کانه زایی هفت سواران شرقی در محیط زمین ساختی کششی، سنگ میزبان آهک توده ای و رخداد کانه زایی به صورت جانشینی در زیر کف دریا در طی دیاژنز، می توان این کانسار را همانند کانسارهای نوع ایرلندی در نظر گرفت.

کمان قطر-گاوبندی یک کمان بزرگ و قدیمی منطقه ای است که در امتداد شبه جزیره قطر، با امتداد شمال خاور-جنوب باختر، در بخش مرکزی خلیج فارس واقع شده است. در این مطالعه کمان مذکور بر اساس تفسیر داده های لرزه نگاری دوبعدی، در بازه رسوبی افق سرسازند لافان تا سرسازند جهرم مورد مطالعه قرار گرفته و شکل مشخصی از این کمان در این بازه، در بخش ایرانی خلیج فارس به دست آمده است. تفسیر داده های لرزه نگاری در افق رأس سازند لافان، و افق زمانی و عمقی حاصل از این تفسیر به صورت خطوط هم تراز عمقی، بیانگر وجود یک پلاتفرم با امتداد شمال باختر-جنوب-خاور است که به سمت شمال خاور شیب تقریباً یکنواخت دارد و در برخی نقاط دارای بلندی هایی است که بر اثر فعالیت دیاپیرهای نمکی پدید آمده اند. نتایج تقریباً مشابهی برای افق سرسازند جهرم به دست آمده است. اختلاف زمانی و عمقی دو افق فوق بیانگر وجود یک پلاتفرم با شیب های ملایم به طرفین است که در واقع امتداد کمان قطر-گاوبندی در بخش ایرانی خلیج فارس است. با توجه به نقشه هم ضخامت تهیه شده برای توالی رسوبات سازندهای ایلام-جهرم، میزان ضخامت رسوبات در پلاتفرم بالای این کمان به نحو مؤثری کاهش می یابد. کاهش ضخامت رسوبات می تواند دلیل رشد این کمان در زمان ته نشست این رسوبات باشد که همزمان با بالاآمدگی، با ایجاد فضای رسوب گذاری کمتر، موجب کاهش میزان ته نشست رسوبات شده است. بنابراین کمان مذکور و دیاپیرهای نمکی به عنوان عوامل منطقه ای در سکانس رسوبات نقش اساسی دارند.

پیرامون سامانه گسلی زندان-میناب-پالامی و خطواره عمان در جنوب ایران، دو زون زمین ساختی کاملاً متفاوت وجود دارد: زون فرورانش مکران در شرق و زون برخورد قاره ای زاگرس در غرب؛ که سبب پیچیدگی زمین ساختی آن منطقه شده است. از آنجایی که مطالعه میدان تنش در درک صحیح خواص کشسانی محیط، بررسی تنش های زمین ساختی اعمال شده به صفحه های زمین ساختی و میزان بزرگی و نحوه انتقال آنها، و همچنین تشریح ژئودینامیک منطقه مورد مطالعه، دارای کاربردی اساسی است، در این مطالعه ارزیابی میدان تنش و همچنین تعیین راستای بیشینه تنش افقی (SH) در اطراف سامانه گسلی زندان-میناب-پالامی مورد توجه قرار گرفته است. برای رسیدن به این هدف، با استفاده از وارون سازی توأم تکرار شونده سازوکار کانونی زمین لرزه ها مقادیر تنش و راستای آنها به دست آمده است. از شرق به غرب سامانه گسلی زندان-میناب-پالامی با عبور از زون فرورانش مکران به زون برخوردی زاگرس، راستای بیشینه تنش افقی (SH)، از زاویه 09/5 درجه به 9/0 درجه نسبت به شمال کاهش می یابد. به منظور بررسی میدان کرنش، بردارهای سرعت از داده های سامانه موقعیت یابی جهانی (GPS) استفاده شده است. بیشترین اختلاف بین بردار سرعت و راستای بیشینه تنش افقی در ایستگاه بندرعباس (BABS) به میزان 11 درجه در نزدیکی سامانه گسلی زندان-میناب-پالامی تعیین شده است که بیانگر تغییرات در زون گذار است. ضرایب اصطکاک به دست آمده برای زاگرس و مکران بیانگر میزان اصطکاک بیشتر زون مکران است.

کانسار مس خلیفه لو (جنوب خاوری زنجان) یک نمونه از ذخایر رگه ای با میزبان آتشفشانی است که در زون متالوژنی طارم و در البرز باختری (شمال باختر ایران) واقع شده است. زون طارم به طور عمده از نهشته های آتشفشانی و ولکانوکلاستیک سازند کرج ( ائوسن آغازی تا میانی) تشکیل شده است. از نظر موقعیت چینه شناسی سازند کرج به دو عضو کردکند و آمند تقسیم شده است. عضو آمند بر روی عضو کردکند قرار گرفته و به 6 واحد Ea1 تا Ea6 تقسیم شده است. ذخیره مس خلیفه لو در واحد های Ea5 و Ea6 از عضو آمند جای گرفته است. سازند کرج توسط توده های نفوذی بزرگ و کشیده با گرایش کالک آلکالن قطع شده است. سنگ میزبان ماده معدنی توف های سبز و ندرتاً آندزیت ها هستند. الگو های عناصر نادر خاکی در نمونه های مورد مطالعه، نشان دهنده بی هنجاری منفی عنصر Eu است که ناشی از تجزیه پلاژیوکلاز هاست. در تمامی نمونه های سنگی مورد مطالعه، غنی شدگی از عناصر نادر خاکی سبک (LREE) و عناصر لیتوفیل بزرگ یون (LILE) و نیز تهی شدگی از عناصر با شدت میدان قوی (HFSE) مشاهده می شود. این مسئله احتمالاً نشان دهنده منشأ مشترک این سنگ هاست. کانه های اصلی شامل کالکوپیریت، بورنیت، کالکوسیت و کوولیت و کانی های گانگ شامل کوارتز، سریسیت و کلسیت هستند. در این مقاله منشأ سیالات کانسار ساز و ژنز کانسار مس خلیفه لو با استفاده داده های ایزوتوپی گوگرد و اکسیژن مورد بررسی قرار گرفته است. مقادیر ایزوتوپ گوگرد کالکوپیریت 2-تا 3/5-در هزار است. با توجه به مقادیر منفی ایزوتوپ گوگرد و وجود پیریت های فرامبوییدال در توف ماسه ای میزبان کانه زایی، می توان گفت سولفید های ذخیره خلیفه لو توسط سیالاتی تشکیل شده اند که گوگرد آنها از یک منبع رسوبی مشتق شده است. مقادیر ایزوتوپ اکسیژن کوارتز 3/12 تا 3/14 در هزار و مقادیر δ 18O سیالات محاسبه شده از نمونه های کوارتز در گستره 6/0 تا 6/3 در هزار هستند. با استفاده از داده های ایزوتوپ اکسیژن منشأ سیالات کانه ساز در کانسار مس خلیفه لو سیالات جوی-سازندی معرفی شده است. این تحقیق نشان دهنده شباهت کانسار خلیفه لو با ذخایر رگه ای تیپ کوردیلرایی (cordilleran) است.

برای بررسی کنگلومراهای درون حوضه ای با قلوه های مسطح بخش زیرین سازند الیکا (تریاس زیرین) چهار برش چینه ای در کوه های البرز در شمال ایران انتخاب شد. ستبرای بخش زیرین سازند الیکا در این برش ها از 95 متر در برش الگو تا 195 متر در برش ورسک است. این بخش به طور عمده در برگیرنده تناوبی از سنگ آهک نازک تا ضخیم لایه با آشفتگی زیستی فراوان و شیل است که در شرایط آرام و طوفانی نهشته شده اند. کنگلومراهای درون حوضه ای با قلوه های مسطح از مهم ترین رخساره های طوفانی هستند. این کنگلومراها با مرز ناگهانی یا فرسایشی در میان رخساره های وابسته به شرایط آرام جای دارند. ستبرای رخساره ها از چند سانتی متر تا 100 سانتی متر است و به طور عمده از اینتراکلست های در اندازه گراول ساخته شده اند. اینتراکلست ها در لایه های نازک به طور افقی تا نیمه افقی هستند ولی در لایه های ضخیم تر به طور زاویه دار و گاه در جهات مخالف هم قرار دارند. بافت آنها به طور عمده ردستون و گاه فلوتستون است. بررسی های صحرایی و میکروسکوپی نشان می دهند که این کنگلومراها به وسیله جریان های ایجاد شده از منشأ طوفان های قوی در زیرمحیط های دریای باز، پشته های زیردریایی، تالاب و پهنه های کشندی/ برجستگی های ساحلی وابسته به پلاتفرم های رمپ همشیب کربناته نهشته شده اند.

کانسار طلای زرشوران در شمال باختر ایران در یک منطقه تاریخی معدنکاری طلا و آرسنیک در زون زمین ساختاری سنندج-سیرجان واقع شده است. این محدوده عمدتاً از سنگ های پرکامبرین تشکیل شده است. تزریق توده های گرانیتوییدی الیگومیوسن در سازندهای پرکامبرین که سنگ درونگیر کانی سازی طلا هستند، باعث دگرسانی شدید، میلونیتی شدن و کانه زایی طلا شده اند. هدف مطالعه حاضر، جداسازی زون های کانه زایی طلا با استفاده از تکنیک های فراکتالی عیار-تعداد (C-N) و عیار-حجم (C-V) بوده که بر اساس داده های 44 گمانه حفاری و 5800 نمونه آنالیز شده انجام شده است. در ابتدا نمودار لگاریتمی طلا برای هر کدام از مدل های مذکور ترسیم شد. 5 زون کانه زایی طلا با استفاده از مدل فرکتال عیار-تعداد و 5 زون کانه زایی با بهره گیری از مدل فرکتال عیار-حجم مشخص شد که به ترتیب نشان دهنده شدت کانه زایی در سنگ دیواره، زون ضعیف، متوسط، بالا و زون بسیار غنی شده است. مدل های سه بعدی (3D) زمین شناسی و فرکتالی به دست آمده نشان می دهد که زون های با کانه زایی پایین در اکثر نقاط کانسار رخ داده که اغلب مربوط به واحد سنگی ایمان خان است. علاوه بر این، بر اساس مدل های بررسی شده و محاسبه ماتریس میزان همپوشانی، مناطق با کانه زایی متوسط، بالا و زون غنی شده به ترتیب انطباق خوبی با واحد ژاسپرویید، سنگ آهک چالداغ و واحد شیل زرشوران نشان می دهند.

باتولیت الوند در جنوب شهرستان همدان و بخش شمالی زون دگرگونی سنندج-سیرجان واقع شده است. گرانیت پورفیروییدی، کوارتزدیوریت و دیوریت، واحد های سنگی گرانیتوییدهای مزوکرات الوند را تشکیل می دهند. گرانیت پورفیروییدی دانه درشت حجم اصلی باتولیت الوند را تشکیل می دهد. برای بررسی شیمی کانی و ترموبارومتری گرانیتویید های مزوکرات الوند آنالیز نقطه ای بر روی کانی های ارتوکلاز، پلاژیوکلاز و بیوتیت موجود در گرانیت های پرفیروییدی و بر روی کانی های آمفیبول، پلاژیوکلاز و بیوتیت در کوارتزدیوریت ها و دیوریت ها انجام پذیرفت. مطالعه شیمی کانی ها نشان می-دهد که آمفیبول های موجود در کوارتزدیوریت ها بیشتر از نوع مگنزیوهورنبلند و در دیوریت ها از نوع مگنزیوهورنبلند و چرماکیت هستند. پلاژیوکلازهای موجود درگرانیت های پورفیروییدی از نوع آلبیت و الیگوکلاز، در کوارتزدیوریت ها از نوع الیگوکلاز و در دیوریت ها از نوع آندزین هستند. بیوتیت های تشکیل دهنده این سنگ ها اولیه هستند و در محدوده آنیت قرار می گیرند. نتایج حاصل از مطالعه ترموبارومتری آمفیبول ها نشان می دهد که میانگین دمای تشکیل آمفیبول های موجود در گرانیتویید های مزوکرات باتولیت الوند 787 ~ درجه سانتی گراد و فشار تشکیل آنها 46/1 ~کیلوبار است. نتایج حاصل از ترموبارومتری نشان می دهد که بیوتیت های موجود در گرانیت های پورفیروییدی مزوکرات باتولیت الوند 679 ~ درجه سانتی گراد و فشار تشکیل آنها 56/1 ~کیلوبار است. عمق تشکیل گرانیتویید های مزوکرات الوند با توجه به فشار تشکیل آنها (5/1~ کیلوبار) 7/4~ کیلومتری از سطح زمین است.

سازند آسماری در میدان های نفتی هفتکل و مسجد سلیمان عمدتاً از سنگ های کربناته همراه با انیدریت و لایه های نازک ماسه سنگ و شیل تشکیل شده است که به طور همشیب روی سازند پابده و در زیر سازند تبخیری گچساران قرار دارند. در این پژوهش با مطالعه مغزه ها و مقاطع نازک این سازند در چاه 28 میدان نفتی هفتکل، محیط رسوبی و چینه نگاری سکانسی آن بازسازی و با توالی آن در چاه 186 مسجدسلیمان تطابق داده شده است. در این مطالعه 18 ریزرخساره کربناته، 1 ریزرخساره کربناته/ انیدریت و 2 رخساره میکروسکوپی مخلوط کربناته-آواری، تشخیص داده شد. این ریزرخساره ها و رخساره های میکروسکوپی در 6 مجموعه رخساره ای (شامل پهنه جزرومدی، لاگون، سد، دریای محصور شده، دریای باز و رمپ میانی/ خارجی) دسته بندی شدند. مقایسه این مجموعه های رخساره ای با مدل های رخساره ای استاندارد نشان داد که نهشته های آسماری در یک رمپ کربناته یکنواخت تشکیل شده اند. تطابق بین مجموعه های رخساره ای و فراوانی آنها در این دو میدان نشان داد که میدان نفتی هفتکل در بخش کم عمق تر و میدان نفتی مسجدسلیمان در بخش عمیق تر این رمپ قرار داشته اند. یافته های چینه نگاری سکانسی برای توالی آسماری در چاه 28 میدان نفتی هفتکل، 6 سکانس رسوبی نشان داد. تلفیق این اطلاعات با پیشینه بیواستراتیگرافی توالی در چاه 28 میدان نفتی هفتکل نشان داد که باید سکانس های رسوبی 1 و 2 را به آشکوب آکیتانین و سکانس های 3 تا 6 را به آشکوب بوردیگالین نسبت داد. تطابق این سکانس ها با 4 سکانس چاه 186 مسجدسلیمان موجب نسبت دادن آن 4 سکانس به اشکوب بوردیگالین شد. همچنین نشان داد که شیب نسبی رمپ کربناته، به سمت میدان نفتی مسجدسلیمان بوده است. سکانس های بوردیگالین این دو میدان با سکانس های منطقه ای و جهانی انطباق خوبی نشان می دهد که می تواند دلیلی بر تشکیل آنها بر اثر پدیده ائواستازی باشد.

عوامل متعددی در فیلتر شدن دوغاب های سیمانی نقش دارند که در چند دسته قابل ارزیابی هستند. این عوامل مهم و اساسی شامل خصوصیات رفتاری دوغاب، سیمان و مصالح تزریق، محیط تزریق و اندرکنش دوغاب با آن و فشار تزریق هستند. در بین این عوامل، تحقیقات کمتری در مورد نقش فشار تزریق در فیلتر شدن دوغاب دیده می شود. تحقیق نشان می دهد که سرعت افزایش فشار تزریق در مقدار جذب سیمان و نفوذ آن تأثیر چشمگیری دارد. در این تحقیق نتایج بررسی داده های مقاطع تزریق در سنگ از دو طرح سد سازی مورد بررسی قرار گرفته است. به عبارت دیگر، دو دیدگاه تزریق با فشار متغیر و ثابت مورد بررسی قرار گرفته است. در حالت فشار متغیر وجود پله های افزاینده فشار می تواند سبب فرسایش کیک دوغاب در هر مرحله از تشکیل آن و نفوذ بیشتر دوغاب شود. در تزریق با فشار ثابت، فشار در زمان کمی به مقدار حداکثر طرح شده می رسد و نتایج نشان می دهند نفوذ دوغاب کمتر بوده است. با به کارگیری روش تدریجی افزایش فشار تزریق، نفوذ دوغاب به دلیل فرسایش کیک دوغاب بهبود می یابد و هزینه های آب بندی پی سد ها، تونل ها و سازه هایی که نیاز به تزریق سیمان دارند، به دلیل نفوذ بیشتر، کاهش پیدا می کند.

رخداد معدنی تشویر در 75 کیلومتری شمال خاور زنجان و در زیرپهنه طارم-هشتجین قرار دارد. کانه زایی به صورت رگه-رگچه های سیلیسی کانه دار درون توف ها و گدازه های آندزیتی ائوسن (معادل سازند کرج) رخ داده است. کالکوسیت، کالکوپیریت و گالن، کانه های فلزی و کوارتز، کلسیت و کلریت کانی های باطله در تشویر هستند. بافت کانه ها و مواد باطله شامل رگه-رگچه ای، بِرشی، دانه پراکنده، جانشینی، بازماندی، گل کلمی، قشرگون، دندان سگی و پَرمانند است. چهار مرحله کانه زایی در تشویر قابل تشخیص است. این مراحل با ته نشست کوارتز-کالکوسیت-کالکوپیریت-گالن در رگه ها و سیمان گرمابی بِرش ها (مرحله اول) آغاز می شود و با رگچه های منفرد و دسته رگچه های نیمه موازی تا متقاطع کوارتز (مرحله دوم)، بافت رگه-رگچه ای و شکافه پُرکن کلسیت (مرحله سوم) و کلریت (مرحله چهارم) ادامه می یابد. دگرسانی گرمابی شامل بخش های سیلیسی، آرژیلی، کربناتی و کلریتی است. در خارج از پهنه های کانه دار، دگرسانی از نوع پروپلیتی است. شباهت الگوی بهنجارشده عناصر کمیاب خاکی در رگه های کانه دار و سنگ های میزبان بیانگر ارتباط زایشی آنهاست. غنی شدگی عناصر کانه ساز (Ag, Cu, Pb, Zn) در بخش های کانه دار بیانگر شسته شدن عناصر از سنگ های میزبان به درون بخش های کانه دار است. ویژگی های رخداد معدنی تشویر با کانسارهای اپی ترمال فلزات پایه (نقره) نوع سولفیداسیون حدواسط قابل مقایسه است. کانه زایی در منطقه تشویر و دیگر کانه زایی های اپی ترمال در زیرپهنه طارم-هشتجین محصول فعالیت های گرمابی مرتبط با فعالیت های ماگمایی ائوسن پایانی است و توسط ساختارهای گسلی کنترل می شود. از این رو، بررسی واحدهای آتشفشانی و آتشفشانی-رسوبی دگرسان شده ائوسن به ویژه در نزدیکی توده های گرانیتوییدی و ساختارهای گسلی، از نظر اکتشاف کانه زایی های اپی ترمال در زیرپهنه طارم-هشتجین حائز اهمیت هستند.

در این مطالعه نقشه های توموگرافی دوبعدی سرعت گروه امواج ریلی در جزیره قشم با استفاده از روش تک ایستگاهی برآورد شده است. 858 پس لرزه به دقت تعیین محل شده انتخاب شد و مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. پس از انجام تصحیحات اولیه، مدهای اساسی موج سطحی برای 858 زمین لرزه با استفاده از روش تک ایستگاهی به وسیله آنالیز فرکانس-زمان هرمن از لرزه نگاشت ها جدا شد. منحنی های پاشندگی سرعت گروه امواج ریلی در محدوده پریودی 1/0 تا 10 ثانیه محاسبه شده است. مدهای اساسی موج ریلی جدا شد و برای هر کدام منحنی های پاشندگی سرعت های گروه به دست آمد. در پی آن با استفاده از وارون سازی خطی دوبعدی به روش یانوسکایا-دیتمار، نقشه های توموگرافی دوبعدی، برای هر پریود برآورد شد. با توجه به مسیرهای عبور امواج لرزه ای، منطقه در ابعاد 1 کیلومتر در یک کیلومتر تقسیم بندی شد. با توجه به محاسبات به عمل آمده، کوچک ترین ناهمگنی های قابل مشاهده دارای اندازه 3 کیلومتر هستند. در شکل های حاصل از توموگرافی، سرعت-های پایینی مشاهده می شود که می توان آن را به رسوبات نرم موجود در منطقه مورد مطالعه مربوط دانست. آنومالی های موجود همچنین مؤید ناهمگنی های محیط انتشار هستند. این ناهمگنی ها می-توانند به گنبد نمکی گورزین و یا سایر نهشته های تبخیری ارتباط داشته باشند. در پریودهای کمتر از 4 ثانیه که به اعماق کمتر رسوبات مربوط است، به خط شدگی واضحی با راستای شمال خاوری-جنوب باختری مشاهده می شود که احتمالاً مربوط به گسل اصلی قشم باشد که مسبب زمین لرزه 4 آذر 84 است. این امتداد موازی با روند خود جزیره و ساختارهای زمین شناسی در جزیره است. ادامه نیافتن این به خط شدگی در پریودهای بالاتر و در نتیجه اعماق بیشتر، می تواند بر این دلالت کند که رسوبات زیرین، نرم تر و ناشکننده تر هستد. در پریودهای بالاتر 4 تا 7 ثانیه در راستای شمال خاوری-جنوب باختری، الگوی منظمی از سرعت های زیاد و کم به صورت متناوب در کنار هم قرار گرفته اند. این آنومالی های کم سرعت را می توان به انبارش رسوبات نمک ربط داد که دلیل خوبی بر نقاط کم سرعت در این ناحیه است.

نمودار های تصویرگر 14 حلقه چاه در تاقدیس رگ سفید، 6 دسته شکستگی غالب به ترتیب با امتداد های N45، EW، N35، N100، N150 و N162 را نشان می دهند. از نظر زایشی، توسعه شکستگی ها در بخش خاوری تاقدیس رگ سفید به خصوص در یال پیشانی، در اثر چین خوردگی وابسته به انتشار گسل با روند شمال باختری-جنوب خاوری است؛ به نحوی که بیشترین دسته شکستگی های باز طولی و عرضی امتداد های N100 و N10 را نشان می دهند. در بخش باخاری تاقدیس، به علت چرخش محور چین به سمت شمال به میزان 30 درجه، جهت گیری شکستگی ها عوض شده است و عمده شکستگی ها از نوع طولی هستند و امتداد تقریباً N160دارند. در منطقه میانی و خمش یافته تاقدیس، دسته های شکستگی با امتداد شمال خاوری-جنوب باختری تحت تأثیر فعالیت مجدد گسل پی سنگی هندیجان توسعه بیشتری یافته اند. همگرایی محور های تنش در اثر برهم کنش سه گانه گسلی ناشی از راندگی رگ سفید با شیب به سمت شمال شرق و برش های امتدادلغز راست گرد در اثر تجدید فعالیت گسل های پی سنگی هندیجان و قطعه جنوبی گسل ایذه، سبب ایجاد خم فشارشی (Restraining bend) و پهنه برش راست گرد در بخش غربی تاقدیس رگ سفید شده است. تشکیل این پهنه برشی باعث چرخش ساعت گرد محور تاقدیس، برخاستگی بیشتر در سرسازند آسماری کوهانک شمال باختری نسبت به کوهانک جنوب خاوری، تغییر در جهت گیری شکستگی ها و همچنین توسعه و افزایش تراکم شکستگی ها در منطقه خمیده تاقدیس رگ سفید شده است.

رخساره کربناته کم عمق تله زنگ در پالئوژن زاگرس (حوضه لرستان) ته نشین شده است. با توجه به شرایط حوضه از جمله تغییرات عمق، نرخ رسوب گذاری و سایر عوامل زمین ساختی و رسوبی این سازند به همراه رخساره های امیران، کشکان و شهبازان گاه با ضخامت های متفاوت از رخساره نیمه عمیق و عمیق پاپده به صورت محلی ته نشین شده اند. بر اساس مطالعه صورت گرفته، رسوبات سازند آهکی تله-زنگ در برش چینه شناسی کیالو به ضخامت 180 متر (ضخامت واقعی) اندازه گیری شد که از 110 نمونه مورد مطالعه 15 جنس و 10 گونه روزن بر کف زی شناسایی و بر اساس مطالعه و معرفی 3 زیست زون شامل 2 زون تجمعی و یک آکروزون، سن پالئوسن پایانی (تانسین) و ائوسن زیرین (ایپرزین) برای این برش چینه شناسی در نظر گرفته می شود.

این مطالعه با هدف بررسی دلومیتی شدن و تأثیر آن در کیفیت مخزنی نهشته های سازند دالان بالایی به سن پرمین-تریاس صورت گرفته است. در این مقطع سازند دالان بالایی توالی از سنگ های کربناته و تبخیری به ضخامت 265 متر دارد. بر اساس بافت های رسوبی، مطالعات سنگ نگاری و زیای موجود، 11 ریزرخساره مختلف کربناته-تبخیری شناسایی شده است. این ریزرخساره ها در قالب 3 کمربند رخساره ای شامل پهنه جزرومدی، لاگون و شول کربناته نهشته شده اند. نبود نهشته های توربیدایتی (کلسی توربیدایت)، ساخت های ریزشی، عدم وجود سدهای ریفی بزرگ، وجود رخساره های پهنه جزرومدی و لاگون با غلبه ماتریکس گل کربناته با گسترش زیاد و نبود رسوبات توفانی نشان می دهد که جایگاه نهشتی توالی مورد مطالعه یک رمپ هم شیب بوده است. بر مبنای مطالعات سنگ نگاری 4 نوع دولومیت شامل دولومیکرایت، دولومیکرواسپارایت، دولواسپارایت و سیمان دولومیتی در این نهشته ها شناسایی شده است. داده های تخلخل و تراوایی در انواع مختلف دولومیت ها نشان می دهد که در اغلب دولومیت ها میزان تراوایی به طور مستقیم به تخلخل کل بستگی ندارد؛ بلکه به میزان به هم مرتبط بودن حفره ها از طریق حفره های گلوگاهی بستگی دارد؛ که خود مرتبط با افزایش اندازه بلورهای دولومیت است. به طوری که از مراحل اولیه دولومیتی شدن یعنی تشکیل دولومیکرایت ها با افزایش درجه دولومیتی شدن یعنی تشکیل دولومیت های نوع دوم و سوم با اندازه بلورهای بزرگ تر که در بیشتر موارد از بلورهای مسطح و نیمه مسطح شکل دار و نیمه شکل دار تشکیل شده اند، خواص مخزنی ارتقای چشمگیری داشته است. ولی در نهایت با افزایش هر چه بیشتر دولومیتی شدن و رشد بلورهای دولومیت به سمت یکدیگر و از بین رفتن حفره-های گلوگاهی و تشکیل سیمان های دولومیتی، خواص مخزنی از بین می رود. دولومیتی شدن باعث بیشترین خواص مخزنی در دولوپکستون های دانه افزون دارای دولواسپارایت های با بلورهای مسطح شده است.

ذخیره آرسنیک قزل بلاغ در هشترود در فاصله 120 کیلومتری جنوب خاور تبریز قرار دارد. در محدوده مورد مطالعه، تأثیر گنبد های داسیتی سهند بر روی آهک های ماسه ای و ماسه سنگ های سازند قم به سن الیگومیوسن و واحدهای پیروکلاستیک به سن میوسن، منجر به تشکیل انواع دگرسانی های سیلیسی، فیلیک، آرژیلیک حدواسط، آرژیلیک پیشرفته و دولومیتی شدن به همراه کانی سازی آرسنیک شده است. به نظر می رسد کانی سازی آرسنیک در دو مرحله اصلی رخ داده است: 1) کانی سازی پیریت ± کالکوپیریت ± آرسنوپیریت که منطبق با هاله دگرسانی فیلیک بوده است. می توان گفت که سیال مسئول کانه زایی در این مرحله دارای حرارت بالاتر (حدود 250 درجه سانتی گراد) و fS2 بین 15-10 تا 20-10 بوده است؛ 2) کانی سازی پیریت ± آرسنیک خالص ± رآلگار ± اورپیمنت ± گالن ± استیبنیت که منطبق با هاله دگرسانی رسی حدواسط و پیشرفته هستند. سیال گرمابی در این مرحله دارای حرارت پایین تر (تقریباً بین 180 تا 210 درجه سانتی گراد) و fS2 بین 8/7-10 تا 13-10 بوده است. این مجموعه توسط هماتیت، دیاسپور، کائولینیت، آلونیت و آرسنولیت همراهی می شود. همچنین میانگین عیار آرسنیک در زون فیلیک 655 ppm و در انواع زون های آرژیلیک 11930ppm است. محاسبات تغییرات جرم نمایانگر غنی شدگی بسیاری از عناصر فلزی همچون As، Sb، Hg، Ag و Au در محدوده مطالعاتی بوده است. با توجه به مطالعات ژئوشیمیایی، می توان گفت عناصر As، Hg و Sb می توانند به عنوان ردیاب کانی سازی احتمالی مس پورفیری و طلا در محدوده مطالعاتی در نظر گرفته شوند.

در این مطالعه، از خطوط لرزه ای، مشاهدات صحرایی و اطلاعات چاه اکتشافی به منظور بازسازی تاریخچه دگرریختی حوضه رسوبی ساوه در اواخر میوسن پیشین تا پلیوسن پسین بهره گرفته شده است. در این دوره زمانی، حدود 8 تا 9 کیلومتر رسوبات سازند قرمز بالایی و واحد کنگلومرایی پلیوسن در محل مرکز حوضه ساوه نهشته شده است. در اواخر میوسن پیشین-اوایل میوسن میانی (؟ )، رسوب گذاری بخش زیرین سازند قرمز بالایی همزمان با عملکرد شبکه ای از گسل های پرشیب و دارای مؤلفه شیب لغز عادی بوده است. گسل های مذکور راستای شمال باختر-جنوب خاور تا خاوری-باختری داشته و با جا به جایی شیبی در کف حوضه رسوبی، فضای کافی برای تجمع رسوبات را فراهم کرده اند. از اواخر میوسن میانی (یا در میوسن پسین)، دگرریختی فشارشی در ناحیه ساوه آغاز شده است و رسوب گذاری بخش بالایی سازند قرمز بالایی و واحد کنگلومرای پلیوسن همزمان با آن ادامه می یابد. در این مرحله، افق جدایشی پدید آمده در بخش میانی سازند قرمز بالایی، فعال شده و چین خوردگی هایی چون تاقدیس های تراز نائین و ساوه شکل می گیرند. نازک شدگی رسوبات واحد کنگلومرای پلیوسن به سمت رأس تاقدیس ها، نشان دهنده رشد چین خوردگی جوان است. بر طبق نقشه عمقی تهیه شده از رأس سازند قم، بستگی تاقدیسی مستقل از گسل، در ناحیه ساوه وجود ندارد. عمق دسترسی به افق رأس سازند قم در محل چاه تراز نائین-1، حدود 4250-متر پیش بینی می شود.

منطقه مورد مطالعه بخشی از پهنه سنندج-سیرجان است که به طور عمده از سنگ های دگرگونیتشکیل شده و دارای سنگ های متنوعی با منشأآذرین بازیک و رسوبی نیز است. سنگ های دگرگونی منطقه مورد مطالعه (باختر خیرآباد و شمال معدن گل گهرسیرجان استان کرمان) را اسلیت، فیلیت، شیست (گارنت شیست، آمفیبول شیست، میکاشیست، کیانیت شیست)، اپیدوت آمفیبولیت، آمفیبولیت، گنیس، کوارتزیت و مرمر تشکیل می دهند. بالاترین درجه دگرگونی سنگ های منطقه مربوطه به رخساره آمفیبولیت است. براساس داده های ژئوشیمیایی منشأ آمفیبولیت ها سنگ های آذرین بازی و ترکیب شیمیایی آنها کالک آلکالن است. طبق نمودارTi در مقابل Vو نمودار سه تاییNb-Zr-Y، آمفیبولیت های منطقه متعلق به محیط های تکتونیکی پشته های میان اقیانوسی(MOR) و محیط های پشت قوسی(BAB) در ارتباط با اقیانوس نئوتتیس هستند. با بررسی شیمی کانی، آمفیبول ها در گروه آمفیبول های کلسیک قرار می گیرند. متوسط درجه حرارت تشکیل آمفیبول ها 630 درجه سانتی گراد و حداکثر فشار 5/7 کیلوبار است. گرادیان حرارتی 25 درجه سانتی گراد بر کیلومتر یک جایگاه پوسته قاره ای برای دگرگونی منطقه مورد مطالعه را نشان می دهد.

سازند سورگاه در حوضه رسوبی زاگرس به لحاظ اقتصادی اهمیت فراوانی دارد. در این مطالعه، نانوفسیل های آهکی سازند سورگاه در جنوب باختر ایلام در برش شاه نخجیر مورد بررسی قرار گرفتند. ضخامت سازند سورگاه در این مطالعه حدود 147 متر و متشکل از ته نشست های مارنی و با تنوع و حفظ شدگی خوبی از نانوفسیل های آهکی است. در مجموع41 گونه متعلق به 22 جنس تعیین و با زون های استاندارد جهانی نانوفسیلی حوضه تتیس مقایسه شد. براساس گونه های نانوفسیلی شناسایی شده، سن سنومانین میانی-سانتونین میانی مطابق با زون بندی زیستی Sissingh (1977) شامل زون های زیستی MicrorhabdulusdecoratusZone (CC10), Quadrumgartneri Zone (CC11), LucianorhabdusmaleformisZone (CC12), Marthasteritesfurcatus Zone (CC13), Miculadecussata Zone (CC14), Reinhardtitesanthophorus Zone (CC15), Lucianorhabduscayeuxii Zone (CC16), Calculitesobscurus Zone (CC17)برای سازند سورگاه در برش مورد مطالعه پیشنهاد شد. همچنین تفسیرهای بوم دیرینه شناسی براساسگونه های شناسایی شده معرف شرایط آب و هوایی گرم و کم عمق در عرض های جغرافیایی پایین برای ته نشست های رسوبات سازند سورگاه در ناحیه جنوب باختری ایلام (برش شاه نخجیر) است.

تراوایی یکی از مهم ترین خواص محیط متخلخل و بیانگر توانایی سازند در عبور دادن سیالات و همچنین کنترل کننده حرکت های جهت دار و دبی جریان سیالات در مخزن است. روش های آزمایشگاهی مختلفی برای اندازه گیری مقدار تراوایی وجود دارد که یک اندازه گیری دقیق در آزمایشگاه، مستلزم صرف وقت و هزینه است. امروزه با توجه به توسعه روش های تصویربرداری و پیشرفت کامپیوترها، شاخه جدیدی در فیزیک سنگ بر مبنای مطالعه رقومی سنگ ها به وجود آمده است که فیزیک سنگ رقومی نام دارد. در این روش، با تصویربرداری از ساختمان داخلی سنگ ها می توان ویژگی هایی چون تخلخل و تراوایی را اندازه گیری کرد. در این مقاله از 10 پلاگ سنگی تهیه شده از یکی از مخازن کربناته مزوزوییک جنوب غربی ایران تصاویر توموگرافی پرتو ایکس پزشکی با تفکیک پذیری 200 میکرومتر تهیه شد. با ساخت حجم نماینده یا Representative Volume Element (RVE)، مدل سه بعدی فضای خالی نمونه ها از روی تصاویر دوبعدی حاصل شد. در نهایت با کدنویسی تحت MATLAB به منظور شبکه بندی RVEهای به دست آمده، جریان سیال در آنها شبیه سازی شد و مقدار تراوایی برای هر کدام به دست آمد. بر اساس نتایج آزمایشگاهی، مقادیر تراوایی محاسبه شده برای این پلاگ ها نشان دهنده یک روند با مقادیر گزارش شده توسط آزمایشگاه با میزان همبستگی 90% است. با استفاده از روش پیشنهادی و روند به دست آمده، می توان تراوایی نمونه های سنگی همان چاه که هنوز مورد آزمایش قرار نگرفته اند را با سرعت بیشتر و هزینه کمتر به دست آورد.

در منطقه نصرت آباد در 105 کیلومتری شمال باختر زاهدان کنگلومرایی با سن الیگو-میوسن قرار دارد که از واحدهای سنگ چینه نگاری حوضه فلیشی خاور ایران است. رسوبات این کنگلومرا، رودخانه ای از نوع بریده بریده بوده که با یک دگرشیبی با زاویه تقریباً 30 درجه روی نهشته های ماسه سنگی-شیلی ائوسن قرارگرفته است. ضخامت اندازه گیری شده از این واحد 2650 متر بده و اندازه قطعات و قلوه های این کنگلومرا، درشت، متوسط و ریزدانه و اغلب با میان لایه های ماسه سنگی، سیلتستونی و مادستونی همراه است. شواهد صحرایی همچون ایمبریکاسیون، لایه بندی مورب، مسطح و عدسی شکل و ساخت های کنده شده و پر شده منشأ رودخانه ای این کنگلومرا را اثبات می کنند. با توجه به نوع جنس قلوه های این کنگلومرا و عدم تجانس آنها با رخساره های فلیشی سوچر زون سیستان، به نظر می رسد این واحد کنگلومرایی عمدتاً از سمت باختر (حاشیه لوت) تغذیه شده است. فسیل های موجود در قلوه های آهکی این کنگلومرا غالباً از خانواده های اربیتولین، آلوئولین، نومولیت، ملیولیده و … هستند. با توجه به محتویات فسیلی قلوه ها، سن این کنگلومرا از ائوسن جوان تر است. از طرفی چون توسط کنگلومرای پلیوسن-پلیوستوسن پوشیده می شود، می توان سن این کنگلومرا را الیگو-میوسن در نظر گرفت.

به عقیده باستان شناسان انسان هایی که در غارهای باستانی مازندران همچون غار کمیشان، غار هوتو و غار کمربند زندگی می کردند، پس از خروج از غار به مرور وارد دوره روستانشینی شده و سپس در نهایت در عصر مفرغ و آهن باعث شکل گیری و پیدایش گوهرتپه شدند. مطالعات باستان شناسی اشاره به قدمت 14 هزار ساله این منطقه دارد و یافته هایی از آغاز دوره فراپارینه سنگی تا عصر آهن را آشکار می سازد. در این پژوهش بررسی های لرزه شناسی باستانی با تکیه بر دانش پارینه لرزه-شناسی بر روی سامانه گسلی خزر در سایت پیش از تاریخ گوهرتپه در ناحیه بهشهر استان مازندران انجام گرفته است. بررسی های پارینه لرزه شناسی به روش میدانی در ترانشه باستان شناسی سایت گوهرتپه انجام شده و داده های ژئوفیزیکی (GPR و ژئوالکتریک) از محدوده در مقیاس مناسب مورد بررسی قرار گرفته است. بر پایه انجام پژوهش های پارینه لرزه شناسی 5 رویداد زمین لرزه ای در بازه زمانی 3500 تا 5000 سال گذشته، با بزرگای 2/6 تا 0/7 در مقیاس بزرگای گشتاوری (Mw) شناسایی شده است. همچنین بیشینه جابه جایی قائم شناسایی شده در مشاهدات پارینه لرزه شناسی توسط برداشت های ژئوفیزیکی و داده های GPR نیز تأیید شده است. همچنین دوره بازگشت میانگین رخداد های زمین لرزه ای در حدود 375 سال برآورد شده است. بر اساس بررسی های لرزه شناسی باستانی انجام گرفته در منطقه، مشخص شده است که وقوع رخدادهای زمین لرزه ای در منطقه سبب از بین رفتن و یا کوچ و مهاجرت مردمان پیش از تاریخ گوهرتپه در محدوده زمانی چند صد سال شده است.

توده های نفوذی رشتخوار در شمال خاور شهرستان رشتخوار (استان خراسان رضوی)، درلبه خاوری-کمربندآتشفشانی-نفوذی خواف-کاشمر-بردسکن، شمال گسل درونه ودرجنوب پهنه ساختاری سبزوارواقع شده اند. ترکیب سنگ شناسی توده های نفوذی عمدتاً شامل سینیت، مونزوسینیت، مونزونیت، سینیت، مونزونیت و دیوریت پورفیری با کمترین گسترش است که دارای بافت گرانولار و پورفیری هستند. براساس داده های ژئوشیمیایی، توده های نفوذی رشتخوار از نوع کالک آلکالن با ماهیت پتاسیم بالا تا شوشونیتی و متاآلومین هستند و در گروه گرانیت های نوع I قرار دارند. الگوی تغییرات عناصر کمیاب خاکی وکمیاب بهنجار شده نسبت به کندریت و گوشته اولیه نشان دهنده غنی-شدگی این سنگ ها از LILE، LREE و Th، تهی شدگی از HFSE و تهی شدگی اندک از HREE و Y، همراه با آنومالی های منفی Nb، Ta وTi است، این ویژگی ها موقعیت زمین ساختی حاشیه فعال قاره ای و پس از برخوردی را نشان می دهند. مقادیر پایین از نسبت های Nb/La، Nb/U وCe/Pb و مقدار Sm/Yb= 2. 8-3. 9 نشان-دهنده آلایش کم ماگما با پوسته بالایی است. عامل اصلی فعالیت ماگمایی در ناحیه رشتخوار ذوب بخشی گوه گوشته ای متاسوماتیسم شده شبیه (E-MORB) با ترکیب اسپینل-لرزولیت دارای فلوگوپیت است. بر اساس الگوی چند عنصری و REE و نسبت K2O/Na2O، در سنگ های نفوذی رشتخوار آلایش و آمیختگی با ماگمای اسیدی پوسته زیرین در رخساره آمفیبولیتی به علت گرمای ماگمای گوشته ای و فرایند AFC در تکامل ماگما نقش مهمی داشته است. ترکیب پتاسیک نمونه ها، غنی شدگی از Rb، Ba، K، Th، U و Pbو تهی شدگی از Nb، Ta، Tiبه همراه فراوانی بالای La(ppm 29<) نشانگر نقش پوسته زیرین در تکامل ماگمای سازنده سنگ های نفوذی است. باتوجه به اطلاعات به دست آمد ازمطالعات صحرایی، سنگ-شناسی، ژئوشیمی ونمودارهای تمایزمحیط های زمین ساختی-توده نفوذی رشتخواردریک محیط کششی پس ازبرخوردوابسته به حاشیه قاره ای ازذوب گوشته-پوسته-زیرین درکمربند خواف-کاشمر-بردسکن تشکیل شده اند.

محدوده معدن دونا قسمتی از پهنه زمین شناسی البرز مرکزی است. تاقدیس دونا قسمتی از یک ساختار فراجسته زمین ساختی است که در حد فاصل گسل های رانده کندوان و آزادکوه جای گرفته است. در این تحقیق 3 گروه از گسل های اصلی شناسایی شده اند. گروه اول این گسل ها هم راستای محور چین-های مهم و دارای راستای خاوری-باختری و شیب حدود 40 تا 50 درجه و زاویه ریک بیش از 70 درجه و گروه دوم گسل ها دارای امتدادNE-SW با سازوکار معکوس و زاویه ریک کمتر از 65 درجه هستند. گروه سوم گسل ها نیز که اولین گروه گسل ها را قطع می کنند، راستای تقریبی N35W، شیب بیش از 75 درجه و زاویه ریک بیش از 70 درجه دارند. هدف از این نوشتار بررسی ساختار معدن دونا و بررسی سازو کار سومین گروه گسل هاست که در البرز عمومیت ندارند و تجزیه و تحلیلی در مورد آن ها ارائه نشده است. برخی از این گسل ها خش لغزهای بارزی نداشتند و سازوکار این گسل ها با استفاده از تهیه نقشه زمین شناسی 1: 1000، تهیه برش های ساختاری و به کارگیری شبکه اشمیت و روش های ترسیمی به دست آمد. تغییر نوع حرکات زمین ساختی از نوع زمین ساخت برخوردی به حرکات راستالغز چپ بر در ساختار فراجسته دونا سبب ایجاد گسل های معکوس جوان با راستای شمال باختری-جنوب خاوری شده است.

در آذر ماه سال 1396 سه زمین لرزه با بزرگی 9/5 تا 1/6 در منطقه هجدک کرمان روی داد. این زمین لرزه ها با استفاده از تصاویر ماهواره ای، تداخل سنجی رادار و بازدید میدانی مورد مطالعه قرار گرفت. رومرکز زمین لرزه اول و دوم در مرز کوه و دشت در دامنه شمالی میان کوه که بلندی اصلی منطقه است، قرار می گیرد. هیچگونه گسیختگی سطحی همراه با این زمین لرزه ها در سطح زمین دیده نشده است وتداخل سنجی رادار نیز بالا آمدگی نسبتا متقارن سطح زمین را برای این زمین لرزه ها نشان می دهد. بر این اساس، دو سناریوی گسل زمین لرزه ای با شیب به سوی جنوب باختری و یاگسل زمین لرزه با شیب به سوی شمال خاوری برای این زمین لرزه ها امکان پذیر است. رومرکز رویداد سوم در دشت آبرفتی شمال میان کوه قرار می گیرد. آثار گسلش سطحی همراه با این رویداد نخست در تصاویر ماهواره ای پس از رویداد و تداخل سنجی رادار دیده شد و سپس در بازدید صحرایی مورد تأیید قرار گرفت. این زمین لرزه با حدود 6 کیلومتر گسیختگی سطحی و بیش از یک متر بالا آمدگی بلوک جنوبی در راستای گسله با ساز و کار راندگی و شیب به سوی جنوب باختری همراه بود. هیچگونه آثار گسلش پیش از رویداد زمین لرزه در دشت آبرفتی دیده نشده است که احتمالا ناشی از شسته شدن آن به وسیله سیلاب های فصلی است. با این وجود، در ادامه گسله به سوی شمال باختری بریدگی آبرفت های جوان بیانگر وجود گسله ای جوان و جنبا در این منطقه است. جنبش گسل های پنهان پیش از این نیز زمین لرزه های بزرگی همچون طبس، بم، و سرپل ذهاب را موجب شده است. زمین لرزه هجدک نیز یک بار دیگر اهمیت شناسایی و توجه به این گسل ها در برآورد خطر زمین لرزه به ویژه در مجاورت شهرهای بزرگ را یادآور می شود.

در شمال خاور سربیشه در استان خراسان جنوبی، رخنمون هایی از سنگ های گدازه ای وجود دارد که از نظر تقسیمات زمین شناسی در بخش خاوری بلوک لوت قرار قرار گرفته اند. ترکیب سنگ شناختی مجموعه بررسی شده شامل آندزیت (پیروکسن آندزیت، آندزیت، تراکی آندزیت)، داسیت و ریولیت است. بافت-های غالب در این سنگ ها، پورفیری با خمیره میکرولیتی شیشه ای، گلومروپورفیری، پویی کیلیتیک و حفره ای هستند. کانی های تشکیل دهنده سنگ های آندزیتی شامل پلاژیوکلاز، پیروکسن و آمفیبول همراه با مقادیرکم بیوتیت و سانیدین و در ریولیت ها و داسیت ها شامل کوارتز، سانیدین، پلاژیوکلاز، آمفیبول و بیوتیت هستند. بافت های غیرتعادلی نظیر منطقه بندی شیمیایی، بافت غربالی و حاشیه های گردشده و خلیجی در درشت بلورهای این سنگ ها مشاهده می شود. نتایج بررسی های ژئوشیمیایی نشان می دهد که این گدازه ها به سری ماگمایی کالک آلکالن پتاسیم بالا تا متوسط تعلق دارند. غنی شدگی از LREE وLILE، تهی شدگی از HREE و HFSE و بی هنجاری منفی عناصری نظیرTi، Nb وP در این سنگ ها نشان از ماگماتیسم کمان آتشفشانی حاشیه فعال قاره دارد. بر اساس نمودارهای تمایز زمین ساختی نیز محیط تکتونیکی گدازه های منطقه زولسک با پهنه فرورانش و حاشیه فعال قاره ای مرتبط است. نسبت پایینDy/Yb (کمتر از 2) در گدازه های بررسی شده، بیانگر منشأ گوشته اسپینل لرزولیتی برای ماگماست.

در معادن روباز استخراج ماده معدنی با حداقل قیمت و کیفیت مطلوب مهم ترین هدف معدنکاری است. معدن مس سرچشمه همانند معادن روباز دیگر جهان از وجود آب زیرزمینی مستثنی نیست. در این مقاله تأثیر آب زیرزمینی بر روی هزینه های تولید و فرایند معدنکاری مورد بررسی قرار گرفته است. به این منظور پارامتر سنگ شکنی ویژه (S_cr)، معرفی، اندازه گیری و استفاده شد. برای ارزیابی عملیات معدنکاری در شرایط خشک و مرطوب پایگاه داده در دو بخش هزینه های تولید و عملیات معدنکاری دو انفجار، چال های با قطر 6 اینچ ایجاد شد. اختلاف دو شرایط متفاوت معدنکاری در افزایش هزینه های تولید و کاهش عملکرد تولید مشاهده می شود. به طوری که هزینه های شامل حفاری، انفجار، مجموع حفاری و انفجار و بارگیری به ترتیب برابر با 33/83، 450، 67/266 و 200 درصد در شرایط معدنکاری مرطوب نسبت به شرایط خشک افزایش داشته است. هزینه سنگ شکنی به خاطر مقدار خردشدگی تقریباً مشابه در دو شرایط، یکسان بود. همچنین شرایط معدنکاری مرطوب کاهش عملکرد تولید معدن مس سرچشمه را در پی داشته است. به طوری که عملکرد تولید در بخش های شامل بارگیری ویژه و شاخص عملیات واحد معدنکاری ویژه به ترتیب 34/33 و 85/198 درصد نسبت به شرایط خشک کاهش داشته است. به منظور عدم استفاده از مواد منفجره ضد آب، بهبود شاخص عملیات معدنکاری و کاهش هزینه های تولید پروژه تعیین مدل آب زیرزمینی معدن مس سرچشمه امر ضروری است. با زهکشی آب زیرزمینی در معادن روباز، عملیات معدنکاری مطلوب با هزینه کمتر همراه با توسعه پایدار فراهم خواهد شد.

منطقه دلفارد در شمال باختر جیرفت قرار دارد. این منطقه بخش شمال باختری کمپلکس گرانیتوییدی جبال بارز را تشکیل داده و در کمربند ماگمایی ارومیه-دختر واقع شده است. کمپلکس جبال بارز ترکیب سنگ شناسی گسترده ای از دیوریت تا آلکالی گرانیت دارد که به صورت چند پالس پی درپی از فرایند تفریق حاصل شده است. آخرین پالس های نفوذی، توده های پورفیری هستند که شواهد کانی سازی مس پورفیری نشان می دهند. یکی از این توده ها، دلفارد است. منطقه دلفارد از نظر کانه زایی مس نسبت به سایر مناطق جبال بارز با اهمیت تر است. به طوری که در این منطقه 3 توده پورفیری وجود دارند که شواهد کانی سازی مس نشان می دهند. کانه های شاخص در این منطقه عبارتند از: کالکوپیریت، پیریت، مالاکیت، آزوریت و مگنتیت. روند دگرسانی در دلفارد با منطقه-بندی لاول و گیلبرت همخوانی دارد و شامل دگرسانی های سیلیسی، پتاسیک، فیلیک، آرژیلیک و پروپلیتیک است. طبق مطالعات انجام شده دلفارد اولویت خوبی برای اکتشاف و حفاری دارد. متوسط عیار مس در این کانسار حدود 1800 پی پی ام است. بررسی ژنز سنگ های بازیک منطقه دلفارد، نشان داد که این سنگ ها نسبت به NMORB از یک منشأ غنی تر سرچشمه گرفته اند. همچنین سنگ های منطقه دلفارد معرف ماگماتیسم حاصل از Flux melting در جریان فرورانش پوسته اقیانوسی به زیر پوسته مجاور هستند. به عبارت دیگر، می توان توالی کالک آلکالن سنگ های منطقه دلفارد را به رژیم تکتونیکی فشارشی نسبت داد که در امتداد زون ارومیه-دختر، به صورت افق های ماگمایی با گسترش و حجم قابل ملاحظه نفوذ و فوران کرده اند. در نهایت اینکه ژنز سری گرانیتی مورد مطالعه، مشابه با گرانیتوییدهای کالک آلکالن و ناشی از تفریق مذاب بازالتی منشأ گرفته از گوشته متاسوماتیسم شده، توسط سیالات ناشی از صفحه فرورونده است. بر اساس سن سنجی به روش U/Pb زیرکن، سن توده گرانیتوییدی دلفارد 3/1 ± 90/15 میلیون سال برآورد شده است. می توان تصور کرد که در محدوده زمانی کوتاه، تفریق ماگمای مزبور کامل شده و این توده نفوذی به صورت پی درپی با فاصله زمانی بسیار کم نفوذ و در پوسته جایگیری کرده است.

انباشت ترادف های سنگی گروه شمشک از میانه های تریاس پسین و همزمان با کوهزایی سیمرین پیشن آغاز و با ناپیوستگی رویداد سیمرین میانی به دیرینگی ژوراسیک میانی به پایان رسیده است. بدین سان این واحد سنگ چینه ای، سکانسی از فروهشته های عمدتاً سیلیسی کلاستیک و گاه دریایی است که مرز پایین و بالای آن شواهدی از دو رویداد زمین‍ ساختی از نوع کوهزایی دارد. به همین لحاظ، سطح تماس پایینی شمشک با کربنات های پلاتفرمی تریاس میانی موسوم به سازند الیکاست که با پالیوکارست های کهن حاوی بوکسیت و لاتریت مشخص می شود و مرز بالایی آن که از نوع دگرشیبی موازی و گاه دگرشیب است با مارن ها و کربنات های سازند دلیچای حاوی سنگواره های اشکوب باژوسین (ژوراسیک میانی) مشخص می شود. نتایج حاصل از بررسی تغیرات رخساره ها و محیط رسوبی گروه شمشک در برش پرور-کاورد نشانگر فروهشته های عمدتاً سیلیسی آواری است که در بردارنده 3 مجموعه رخساره ای و 22 زیررخساره است که در 3 محیط رودخانه ای (خشکی)، دلتایی حد واسط و دریایی (ساحلی کم عمق) انباشته شده اند. تغییرات عمودی رخساره ها بیانگر یک سکانس ناکامل رسوبی و پدید آمده از فرسایش فرازمین های سیمرین پیشین است که به طور مقطعی زیر اثر پیشروی دریای کم عمق بوده است. گفتنی است که پایان پذیری گروه شمشک به رخساره های دریایی کم ژرفا نشان می دهد که در مقایسه با نواحی همجوار، فروهشته های آواری پایان سیکل شمشک، قبل از انباشت سازند دریایی دلیچای، در اثر چرخه های فرسایشی کوهزایی سیمرین میانی از سکانس این گروه حذف شده اند.