علوم زمین
سال:1394 | دوره:25 | شماره:97 |تعداد مقالات:39

در این پژوهش فروشویی میکروبی مخلوط کانسنگ سولفیدی و کربناتی سرب و روی انگوران به وسیله ترکیب باکتری های مزوفیل جداسازی شده از خاک و پساب این معدن، مورد مطالعه قرار گرفت. هدف از انجام این پژوهش تعیین تاثیر درصد جامد،pH اولیه محیط کشت و مقدار آهن دوظرفیتی در طی فرایند فروشویی میکروبی روی و سرب بود. افزون بر این تغییرات اسیدیته و پتانسیل اکسایش و احیا نیز مورد ارزیابی قرار گرفت. نتایج به دست آمده از آزمایش ها نشان داد که پس از گذشت 23 روز از شروع آزمون های فروشویی میکروبی، محتوای Zn+2 استخراج شده توسط باکتری ها (64.4 درصد) به طور معنی داری بیشتر از شرایط بدون باکتری (33.56 درصد) است. نتایج آزمایش ها نشان داد افزایش درصد جامد نمونه ها سبب کاهش بازیابی می شود، در حالی که افزایش میزان آهن اولیه و اسیدیته سبب افزایش بازیابی روی خواهد شد. از سوی دیگر بیشترین مقدار بازیابی سرب 1.03 درصد بود. مطالعه جامد باقیمانده از فروشویی میکروبی نشان داد که سرب پس از انحلال به صورت کلروآرسنات سرب رسوب کرد. در مورد سرب به دلیل ایجاد رسوب تعیین ارتباط میان متغیرهای بررسی شده و مقدار بازیابی غیرممکن بود. این یافته ها برای کاربردی کردن فناوری استخراج میکروبی در معادن پرعیار روی بسیار کارآمد به نظر می رسد.

رسوبات سازند گورپی در برش های کوه هرم و کوه نره و چاه هالگان در جنوب قیر در استان فارس به منظور مطالعه زیست چینه نگاری انتخاب شد. سازند گورپی در برش کوه هرم با ستبرای 152 متر و در برش کوه نره 124 متر و در چاه هالگان 128 متر از سنگ آهک رسی با میان لایه هایی از سنگ آهک تشکیل شده است. در برش کوه هرم و چاه هالگان نهشته های سازند گورپی به صورت ناپیوسته روی سازند ایلام و در زیر سازند پابده قرار گرفته اند و در برش کوه نره سازند گورپی به طور پیوسته روی سازند ایلام و در مرز بالایی خود به صورت ناپیوسته زیر سازند پابده قرار دارد. با بررسی 108 نمونه در برش های کوه هرم، نره و چاه هالگان 11 جنس و 25 گونه از روزن بران پلانکتونیک و 10 جنس و 3 گونه از روزن بران بنتونیک شناسایی شد. بر پایه گسترش چینه شناسی روزن بران پلانکتونیک شاخص مانند Globotruncanita elevata و Gansserina gansseri، سن سازند گورپی در برش کوه هرم و چاه هالگان احتمالا کامپانین تا مائس ترشتین و در برش کوه نره سانتونین تا مائس ترشتین است. از دید زیست چینه نگاری، گسترش روزن بران پلانکتونیک و بنتونیک رسوبات کامپانین- ماسترشتین در برش های مورد مطالعه با زیست زون های جهانی کارن و زیست زون وایند مقایسه شد. بر پایه مقایسه گسترش چینه شناسی روزن بران پلانکتونیک رسوبات سازند گورپی در برش های مورد مطالعه با زیست زون بندی کارن، 6 زیست زون تشخیص داده شد که عبارتند از: 1. Globotruncanita elevata Partial Range Zone.2. Globotruncana ventricosa Interval Range Zone.3. Radotruncana calcarata Total Range Zone.4. Globotruncanella havanensis Partial Range Zone.5. Globotruncana aegyptica Interval Range Zone.6. Gansserina gansseri Interval Range Zone. در برش چاه هالگان به علت نبود گونه های شاخص، زیست زون Globotruncana falsostuarti به جای زیست زون های Globotruncanella havanensis و Globotruncana aegyptiaca توسط نگارنده معرفی شد. برش های مورد مطالعه با زیست زون بندی وایند مقایسه و با دو زیست زون 1 و 2 به شرح زیر منطبق شد: 1.Globotruncanita elevate Total Range Zone.2.Globotruncanita stuarti- Pseudotextullaria varians Assemblage Zone.

سامانه پورفیری باغ خشک در بخش جنوبی کمربند ماگمایی سنوزوییک ارومیه-دختر جای گرفته است.کانی سازی مس در باغ خشک با دو توده نفوذی نیمه ژرف دیوریتی- مونزودیوریتی و گرانودیوریتی همراه است که در سنگ های آتشفشانی آندزیتی نفوذ کرده اند. هر دو توده نفوذی توسط سیال های گرمابی به مجموعه های دگرسانی پتاسیک، فیلیک و پروپیلیتیک دگرسان شده اند. کانی سازی در باغ خشک، به شکل استوک ورک های کوارتز- سولفید و همچنین سولفیدهای افشان در این دو توده نفوذی و نیز به مقدار کمتر در سنگ های آتشفشانی میزبان رخ داده است. در سامانه پورفیری باغ خشک، دو نوع رگچه کوارتز شناسایی شده است: 1) رگچه های کوارتز+کالکوپیریت+پیریت± مولیبدنیت (رگچه های کانه دار یا بارور)؛ و 2) رگچه های کوارتز± پیریت (رگچه های نابارور). توده های نفوذی باغ خشک در نمودار بهنجارشده نسبت به گوشته اولیه، با غنی-شدگی در عناصر لیتوفیل بزرگ یون و عناصر خاکی کمیاب سبک، نسبت به عناصر با شدت میدان بالا و عناصر خاکی کمیاب سنگین، و نیز فروافتادگی در محل عناصر Ti،Nb و Ta مشخص می شوند که از ویژگی های شاخص کمان های ماگمایی مرتبط با فرورانش است. در نمودارهای تفکیک جایگاه زمین ساختی، توده های نفوذی باغ خشک در محیط کمان قاره ای قرار می گیرند. سه نوع اصلی میانبار سیال در رگچه های کوارتز کانه دار شناسایی شده است: میانبارهای غنی از بخار باشوری پایین (8-4 درصد جرمی معادل نمک)، میانبارهای چند فازی با شوری بالا (32.5-35 درصد جرمی معادل نمک) و میانبارهای غنی از مایع با شوری به نسبت پایین (10-4 درصد جرمی معادل نمک). میانبارهای غنی از بخار، دماهای همگنی میان 326 تا 434 درجه سانتی گراد دارند و بیشتر اندازه گیری ها میان 380 تا 420 درجه سانتی گراد است. تجزیه ریزطیف نمایی لیزر رامان (Laser Raman Micro spectroscopy) حضور گاز کربن دیوکسید و بلورهای نوزاد کالکوپیریت را در میانبارهای غنی از بخار تایید کرده است. میانبارهای چند فازی غالبا در گستره دمای 300 تا 375 درجه سانتی گراد به فاز مایع همگن شدند. میانبارهای غنی از مایع، دماهای همگن شدگی میان 150 تا 384 درجه سانتی گراد دارند و بیشتر اندازه گیری ها میان 250-200 درجه سانتی گراد و 375-300 درجه سانتی گراد است. شوری و دمای همگن شدگی میانبارهای سیال کوارتز در رگچه های نابارور، به ترتیب 4-0.5 درصد جرمی معادل نمک و 240-200 درجه سانتی گراد اندازه گیری شده است. داده های میانبار سیال نشان از آن دارد که مس با یک سیال غنی از بخار یا فوق بحرانی داغ (420-380 درجه سانتی گراد)، دارای کربن دیوکسید، و نه چندان شور (8-4 درصد جرمی معادل نمک) در سامانه وارد شده است. کاهش دما در شوری ثابت از میانبارهای غنی از بخار به میانبارهای غنی از مایع در رگچه های کانه دار، پیشنهاد می کند که سرد شدن عامل کنترل کننده مهمی در فرایند کانی سازی به صورت استوک ورک و افشان بوده است. در مرحله های پسین فعالیت گرمابی، سیال های گرمابی با شوری پایین و فقیر از مس، سبب تشکیل رگچه های فراوان نابارورکوارتز-پیریت شده است.

در جنوب خاوری کمربند ماگمایی ارومیه- دختر و شمال خاوری شهرستان شهربابک چندین توده آتشفشانی داسیت- آندزیتی به سن میو- پلیوسن در خاور و جنوب آتشفشان مزاحم حضور دارند. بافت آنها بیشتر هیا لوپورفیری، هیالوپورفیری میکرولیتی و پورفیری- تراکیتی و درشت بلورهای آنها شامل پلاژیوکلاز، آمفیبول و بیوتیت است. بر پایه داده های ژئوشیمیایی سرشت ماگمایی این سنگ ها کالک آلکالن است و از عناصر LILE غنی و از عناصر HFSE مانند Ti،Nb و Ta تهی شده و در یک محیط حاشیه فعال قاره ای شکل گرفته اند. در نمودار بهنجار شده با گوشته اولیه دارای یک الگوی تفریق یافته از عناصر خاکی کمیاب و بدون بی هنجاری منفی یورپیم هستند. این سنگ ها دارای مقادیر بالای SiO2، Al2O3، Sr،Sr/Y و La/Yb و مقادیر پایین MgO،Y و Yb نسبت به سنگ های کالک آلکالن و از نوع آداکیت های پر سیلیس(HAS) هستند. مقادیر بالای استرانسیم، نبود بی هنجاری منفی یورپیم، غنی شدگی عناصر خاکی کمیاب سبک، تهی شدگی عناصر خاکی کمیاب سنگین،Y و Yb نشانگر حضور گارنت، آمفیبول و نبود پلاژیوکلاز در منشا ذوب است. بر پایه سیماهای یادشده این سنگ ها می توانند از ذوب گارنت-آمفیبولیت حاصل شوند که احتمالا حاصل از ذوب پوسته اقیانوسی تتیس جوان در طی فرورانش به زیر قاره ایران مرکزی در نئوژن است.

مجموعه پلوتونیک خواجه مراد در جنوب خاوری مشهد شامل گرانودیوریت هایی است که توسط دایک هایی از آپلیت و پگماتیت گرانیتی و مونزوگرانیت های جوان تر قطع شده اند. آپلیت ها از دید کانی شناسی شامل کانی های کوارتز، فلدسپار (آلبیت تا ارتوکلاز و میکروکلین)، مسکوویت و کانی های فرعی گارنت (آلماندین - اسپسارتین)، تورمالین، بیوتیت و ایلمنیت هستند. پگماتیت ها نیز شامل کوارتز، فلدسپار (آلبیت تا الیگوکلاز، ارتوکلاز و میکروکلین)، مسکوویت و مقدار کمی گارنت (آلماندین - اسپسارتین)، تورمالین، ایلمنیت، بریل و کلمبیت هستند. بر پایه شواهد کانی شناسی و ژئوشیمیایی، پگماتیت های خواجه مراد از پگماتیت های نوع عناصر کمیاب لیتیم دار (RE-Li) و مربوط به خانواده پگماتیت های لیتیم- سزیم- تانتالیم (LCT) هستند. بر پایه شواهد صحرایی و ژئوشیمی سنگ کل، منشا مذاب های آپلیت - پگماتیت گارنت دار مرتبط با مونزوگرانیت های نوع S و محصول تفریق مذاب ها در مراحل پایانی تبلور است که در کمربند برخورد قاره ای تشکیل شده اند.

کانسار آهن همیرد در شمال خاور سمنان و در مرز پهنه ساختاری البرز جنوبی و شمال ایران مرکزی قرار گرفته است. توده نفوذی نیمه آتشفشانی با ترکیب مونزونیت- مونزودیوریت به درون سنگ های رسوبی آهکی، آذرآواری (معادل سازند کرج با سن ائوسن میانی) نفوذ کرده است. کانه زایی آهن در محل تماس توده با این سنگ ها رخ داده است. حضور گسترده هماتیت همراه با مقادیر فرعی مگنتیت، گوتیت، لیمونیت، پیریت، دولومیت، باریت و کلسیت از ویژگی های مهم کانی زایی در کانسار آهن همیرد است. کانی زایی به شکل رگه ای و عدسی هایی با ترکیب هماتیت و مقدار کمتر مگنتیت است. برای تعیین منشا و ارائه مدل ژنتیکی کانسار آهن همیرد به مطالعه میانبارهای سیال و ایزوتوپ های پایدار گوگرد، کربن و اکسیژن پرداخته شده است. مطالعات سنگ نگاری نمونه های کوارتزی 5 گروه از میانبارهای سیال و نمونه باریتی 4 گروه از میانبارهای سیال را در کانسار همیرد نشان می دهند. میانبارهای سیال نمونه های کوارتزی، تک فازی مایع، تک فازی گاز، دوفازی غنی از مایع، دوفازی غنی از گاز و سه فازی مایع- جامد- گاز هستند. میانبارهای سیال سه فازی مایع- جامد- گاز در نمونه باریتی دیده نشده است. مطالعات دماسنجی انجام شده میانبارهای سیال کوارتز و باریت (دو فازی غنی از مایع) بیشترین فراوانی همگن شدگی را در گستره دمایی 200 تا 250 و 100 تا 150 درجه سانتی گراد و بیشترین فراوانی شوری را در گستره Wt% NaCl 10-20 و 5-0.5 نشان می دهد. میانبار های سیال سه فازی دارای فاز هالیت در نمونه کوارتزی با بیشترین فراوانی همگن شدگی در گستره دمایی 200 تا 350 درجه سانتی گراد و بیشترین فراوانی شوری در گستره30-40 Wt% NaCl هستند. مقدار d34S کانی پیریت در کانسار همیرد میان2.2‰ (CDT) تا (CDT)7.4‰ است. مقادیر d34S و d18O کانی باریت این کانسار به ترتیب دارای محدوده میان ‰13.6 تا ‰20.2 نسبت به CDT و ‰10.2 تا ‰12.1 نسبت به VSMOW است. دامنه تغییرات ایزوتوپ های کربن و اکسیژن کانی کلسیت به ترتیب میان ‰ -3.4 تا ‰ -4.5 نسبت به VPDB و ‰ 17.76 تا ‰ 19.16 نسبت به VSMOW در تغییر است. نتایج حاصل از مطالعات دماسنجی میانبارهای سیال و ایزوتوپ های پایدار اکسیژن، کربن و گوگرد کانسار آهن همیرد، آمیختگی سیال های ماگمایی و جوی را به عنوان منشا محلول های گرمابی بیان کرده است. احتمالا کانی زایی در کانسار آهن همیرد همانند کانسارهای اسکارن آهن است.

هیدروژئوشیمی آبهای سطحی و زیرزمینی راهنمای مناسبی برای تشخیص واکنش های انجام شده در آبخوان و همچنین شناسایی عوامل آلاینده طبیعی و انسان زاد موثر بر منابع آب است. 17 نمونه آب برای بررسی کیفیت آب های زیرزمینی و سطحی موجود در منطقه پالایشگاه گاز شهید هاشمی نژاد، در شمال خاور شهر مشهد و در فاصله 35 کیلومتری شهرستان سرخس مورد مطالعه قرار گرفت و غلظت آنیون ها و کاتیون های اصلی، میزان pH، دما، هدایت الکتریکی و میزان کل مواد جامد محلول در آنها تعیین شد. با استفاده از نمودار Piper نوع و رخساره سدیم سولفاتی و سدیم کلروری برای منابع آب مورد مطالعه تعیین شد. نمودارهای ترکیبی Ca2+/Mg2+ در برابر Mg2+ و Ca2+/Ca2++Mg2+ در برابر SO42-/SO42-+HCO3- و همچنین میزان سختی کل و فشار گاز CO2، انحلال کربناتها را تایید کرد. نسبت های یونی Na+/Na++Cl-، Ca2+/Ca2++SO42-، HCO3-/å anions، HCO3-/SiO2، SiO2/Na++K+-Cl-، Na++K+ و SO42-+Cl- نیز عواملی مانند تبادل یونی، انحلال ژیپس، هالیت و سولفات های سدیم و پتاسیم و هوازدگی کربنات ها و سیلیکات ها را به عنوان مهم ترین عوامل موثر بر ترکیب شیمیایی منابع آب منطقه مشخص کرد. بر طبق نمودارهای Log(aCa2+/a(H+)2) و ( (Log(aMg2+/a(H+)2در برابر ( (Log (aNa+/a(H+)2که برای مشخص کردن کانی های سیلیکاتی محلول در آب استفاده می شوند، به غیر از دو نمونه که در محدوده کانی کلینوکلر قرار گرفته اند، دیگر نمونه های مورد مطالعه انحلال کانی کائولینیت را نشان می دهند. محاسبه نمایه های اشباع با استفاده از نرم افزار PHREEQC، مشخص کرد که در همه نمونه ها کانی کلسیت، دولومیت و آراگونیت حالت فوق اشباع، کانی هالیت و انیدریت تحت اشباع و کانی ژیپس هر سه حالت فوق اشباع، تحت اشباع و تعادل را دارد. نمودارهای Schoeller و Wilcox کیفیت نامناسب را برای منابع آب برداشت شده برای مصارف آشامیدن و کشاورزی نشان دادند. در واقع منابع آب منطقه به دلیل حضور سازندهایی با قابلیت انحلال بالا که در سطح وسیعی رخنمون دارند کیفیت مناسبی نداشته است و از سویی سطح ایستابی به نسبت کم ژرفا و دمای بالای محیط نیز سبب تشدید آن می شود. با توجه به نتایج به دست آمده عوامل طبیعی نقش اصلی بر کیفیت منابع آب منطقه داشته اند.

هدف اصلی تفسیر داده های گرانی برداشت شده در روی سطح زمین، تعیین تباین جرم حجمی و یا شکل و ابعاد بی هنجاری های جرمی است. تفسیر داده های گرانی می تواند از راه یک مساله وارون سازی صورت گیرد. در این پژوهش یک مدل بلوکی برای توده بی هنجار زیرسطحی در نظر گرفته شده است. با در نظرگرفتن جرم حجمی زمینه یا اولیه یکسان (حدود 2.6 گرم بر سانتی متر مکعب) برای همه بلوک ها و با به کار بردن روش وارون سازی، توزیع جرم حجمی توده بی هنجار برآورد و تفسیر شده است. در این پژوهش برای وارون سازی 246 داده گرانی، برداشت شده در سال 1386 در این ناحیه، از روش اکام استفاده شده است. نتایج حاصل از برگردان سازی داده های گرانی نشان می دهد که پاسخ گرانی حاصل از مدل برگردان شده، تطبیق مناسبی را با داده های واقعی اندازه گیری شده نشان می دهد. با به کار بردن این روش وارون سازی، توزیع جرم حجمی لایه های زیرسطحی که مربوط به رسوبات و سنگ بستر در این ناحیه هستند، برآورد شده است. از آنجایی که میان سنگ بستر و لایه های رسوبی مختلف همواره یک تباین جرم حجمی وجود دارد، با بررسی توزیع جرم حجمی به دست آمده، جنس تشکیلات و همچنین ناپیوستگی ها شناسایی شده است. توزیع جرم حجمی های تقریبا کمتر از 2 گرم بر سانتی متر مکعب در مقاطع افقی و قائم به دست آمده حاصل از وارون سازی به رسوبات آبرفتی نسبت داده شده است. ژرفای رسوبات که مرکب از ترکیبات شن، ماسه و رس با درصدهای مختلف است حدودا کمتر از 200 متر بر آورد شده است. توزیع نابرابر جرم حجمی در امتداد لایه ها به شکستگی ها نسبت داده شده است. این شکستگی ها در حقیقت مرتبط با بخشی از گسل تبرته در این ناحیه بوده که خود سبب ایجاد زمین لرزههایی از جمله زمین لرزه های در محدوده شهر اراک و داوودآباد در سال های گذشته شده که شمار آنها زیاد ولی شدت آنها کمتر از 5 ریشتر بوده است.

زمین لغزش یکی از پدیده های طبیعی است که هر سال سبب ایجاد خسارات مالی و جانی فراوانی در سطح کشور می شود. از این رو تشخیص مناطق مستعد لغزش، برای به کارگیری روش های پیش گیری یا مقابله با ناپایداری دامنه ها به منظور کاهش خطر و ریسک حاصل از آنها، بسیار اهمیت دارد. پهنه بندی خطر زمین لغزش یکی از روش های غیرمستقیم و کارآمد در شناسایی این مناطق است. هدف از این مطالعه، استفاده از روش های تحلیل آماری (داده محور) و قضاوت کارشناسی (تحلیل سلسله مراتبی) برای تعیین میزان خطر و تهیه نقشه پهنه بندی در محدوده استان تهران است. به این منظور، ابتدا از میان مهم ترین عوامل موثر بر زمین لغزش، 6 عامل مقدار شیب، جهت شیب، جنس مصالح زمین شناسی، فاصله از گسل، شتاب زمین لرزه و میزان بارندگی که تهیه داده هایشان برای همه استان تهران امکان پذیر بود، بر پایه قضاوت مهندسی در محیط GIS کلاسه بندی شدند. در روش داده محور، با قطع لایه های اطلاعاتی با نقشه پراکنش زمین لغزش ها و در روش AHP، بر پایه قضاوت کارشناس خبره، لایه ها و زیر لایه های اطلاعاتی، وزن دهی و با هم تلفیق شدند و سپس برای هر روش، نقشه پهنه بندی خطر زمین لغزش در محیط GISتهیه شد. مقایسه و اعتبارسنجی نتایج نشان داد که در روش داده محور، 92.9% از زمین لغزش ها در محدوده خطرناک (مجموع پهنه های پرخطر و بسیار پرخطر نقشه) با مساحت 7135.15 کیلومترمربع (37.2% از مساحت کل استان تهران) و در روش AHP،%96.5 از زمین لغزش ها در محدوده خطرناک با مساحت 10344.7 کیلومترمربع (53.9% از مساحت کل استان تهران) قرار گرفته اند. در پایان با تقسیم درصد تعداد زمین لغزش در پهنه خطرناک به درصد مساحت پهنه خطرناک در کل مساحت استان تهران، نسبت عددی 2.5 برای روش داده محور و نسبت عددی 1.79 برای روش AHP محاسبه شد. مقایسه مقادیر نسبت عددی دو روش فوق نشان داد که روش داده محور با نسبت عددی بزرگ تر، جواب بهتری داشته است. زیرا نشان دهنده آن است که در مقایسه با روش AHP، درصد بالایی از زمین لغزش ها را در مساحت کوچک تری به عنوان پهنه خطرناک پوشش داده و بنابراین در تعیین پهنه خطرناک نسبت به روش AHP دقت بالاتری داشته است.

در این مطالعه نتایج استفاده از دو روش مشتق افقی و سیگنال تحلیلی روی داده های مغناطیس هوابرد کاهیده به قطب محدوده ایران برای تشخیص ساختار های زیرسطحی در منطقه ارائه شده است. استفاده از این روش ها امکان ارائه نقشه ای از ساختار های مغناطیسی زمین شناسی اصلی به ویژه گسل های بزرگ مقیاس دارای سیگنال مغناطیسی موجود در محدوده مورد مطالعه را فراهم می سازد. نتایج کیفی و کمی این مطالعه به صورت نقشه هایی ارائه، با مطالعات مرتبط پیشین مقایسه و در مورد همخوانی یا عدم همخوانی موردی با برخی مطالعات پیشین توضیحاتی ارائه شده است.

سنگ های رسوبی کربناتی معادل سازند آسماری در برش پشت دربند (همدان) دارای ستبرای 160 متر بوده و متشکل از تناوب آهک های ستبر لایه تانازک لایه و آهک های توده ای است. قاعده این توالی رسوبی روی افق کنگلومرایی پیشرونده قرار دارد که قطعا کنگلومرا متشکل از قطعات سنگی آهکی،چرتی و شیستی سازندهای دیرین مجاوراست. این افق کنگلومرایی به طور ناپیوسته روی سنگ های دگرگونی دیرین ترقراردارد. مرزبالایی این توالی در منطقه مورد مطالعه با آبرفت های کواترنری پوشیده شده است. بر پایه مطالعه مقاطع نازک میکروسکوپی از سازند آسماری،دو کمربند رخساره اصلی شامل رمپ های درونی و میانی شناسایی شده است. رمپ درونی شامل لاگون نیمه محصور،شول روتالیدی،لاگون محصور وری فکومه ای و رمپ میانی شامل بخش های ابتدایی،میانی و انتهایی است. برپایه مطالعات میکروسکوپی، 8 ریزرخساره کربناتی (وکستون بیوکلاست- روزن بران بزرگ منفذدار، پکستون/ گرینستون بیوکلاست- جلبک سرخ-روزن بران منفذدار، پکستون/گرینستون بیوکلاست- مرجان دار، پکستون / گرینستون جلبک سرخ-مرجان دار، پکستون بیوکلاست-پلوییدال روزن بران بدون منفذ، گرینستون روتالیا دار، پکستون / گرینستون روزن بران بدون منفذو منفذ دار و پکستون اینتراکلاست- بیوکلاست- میلیولید دار) مربوط به 7 محیط رسوبی شناسایی شده است. با توجه به ریز رخساره نامبرده، این سازند از محیط ساحل کشندی تا رمپ میانی گسترش دارد. بر پایه مجموعه روزن بران کف زی،سناین توالی رسوبی در منطقه مورد مطالعه معادل شاتین (الیگوسن پسین) است.

کانسار Pb-Ba-Ag راونج در 20 کیلومتری شمال شهرستان دلیجان قرار دارد و سنگ میزبان آن سنگ های آهکی کرتاسه زیرین تاقدیس راونج هستند. از دید جغرافیایی تاقدیس راونج بخشی از کمان ماگمایی ارومیه- دختر در کمربند کوهزاد زاگرس است. کانه زایی در کمرپایین سنگ آهک توده ای، در مرز راندگی با سنگ های شیلی و شیلی- کربناتی رخ داده است. بافت های پرکننده میان برش ها، جانشینی سنگ میزبان و کانه زایی دانه پراکنده بافت های اصلی کانه دار هستند. کانی شناسی کانسار ساده و شامل گالن ریزدانه، باریت، مقادیر متغیری پیریت و مقادیر کمی اسفالریت، تتراهدریت و کالکوپیریت است. برخلاف پیریتی شدن شدید، مارکازیت در این کانسار یافت نشد. نبود مارکازیت نشان دهنده ته نشینی کانه ها از سیال با pH بالاتر از 5 است. مطالعه ریزدماسنجی میانبارهای سیال روی کلسیت های پیش از مرحله اصلی کانه زایی (C2)، باریت مرحله اصلی و کلسیت پس از کانه زایی (C3) کانسار راونج انجام شد. میانگین دمای همگن شدگی میانبارهای سیال در کلسیت های پیش از کانه زایی 165، در کلیست های پس از کانه زایی مرحله اصلی 160 و در باریت 175 درجه سانتی گراد است که تقریبا مساوی هستند اما مقدار شوری این میانبارها از کمتر از یک تا بیش از18 wt % معادل نمک طعام تغییر می کند. سیلیسی شدن سنگ میزبان در کانسار راونج محدود است که نشان دهنده تغییرات کم دمای سیال در ضمن کانه زایی است. تغییرات زیاد در شوری میانبارهای سیال و ته نشینی همزمان باریت و گالن ریزبلور شواهد آمیختگی دو سیال با ویژگی های زمین شیمیایی متفاوت هستند. یکی از این دو سیال دارای شوری پایین (میانگین5.6 wt% NaCl ) و CO2 و غنی از گوگرد است. در دمای 160 درجه سانتی گراد مقدار pH خنثی حدود 5.8 است. بنابراین ته نشینی سولفیدها از سیال هایی با pH میان 5 تا 6 رخ داده است. سیال CO2دار با شوری پایین، موجب بافر شدن محیط می شود. سیال دوم با شوری بالا (میانگین 15.7 wt% NaCl) در محدوده دما و شوری سیال های سازنده کانسارهای MVT قرار می گیرد. این سیال احتمالا اکسایشی و غنی از فلزات بوده است.

به منظور مطالعات زیست چینه نگاری سازند ایلام در تاقدیس های کبیرکوه و سورگاه، دو برش مهدی آباد و هولستم- پشته انتخاب و بررسی شد. ستبرای سازند ایلام در برش های مهدی آباد و هولستم- پشته به ترتیب 183 و 66 متر و سنگ شناسی عمده آن شامل سنگ آهک، سنگ آهک های رسی و شیلی همراه با میان لایه هایی از شیل است. مرز زیرین و بالایی سازند ایلام به ترتیب با سازند های سورگاه و گورپی در هر دو برش مورد مطالعه همشیب و همراه با گسستگی سنگ شناسی است. در مطالعات زیست چینه ای سازند ایلام در هر دو برش مورد مطالعه، ضمن شناسایی 36 گونه متعلق به 15 جنس از روزن بران پلانکتونی، 4 زیست زون زیر بر پایه زون بندی زیستی (Premoli Silva & Verga (2004شناسایی و معرفی شد. 1. Dicarinella concavata zone 2. Dicarinella asymetrica zone3. Globotruncanita elevata zone 4. Globotruncana ventricosa zone بر پایه زون های زیستی معرفی شده سن سازند ایلام در دو برش مورد مطالعه، سانتونین پیشین تا اوایل کامپانین میانی تعیین شد.

در مطالعه موردی حاضر به دلیل روباره زیاد تونل قمرود (در برخی نقاط تا حدود 600 متر) و همچنین وجود پهنه های گسلی و خرد شده فراوان در مسیر طرح، عملیات حفاری با مخاطرات لهیدگی و ریزش توده سنگ ها روبه رو شد. در قطعه های 3 و 4 این تونل، مجموعه این عوامل، سبب توقف های مکرر و طولانی مدت ماشین حفار تمام مقطع (حدود 600 روز) شد. محدوده عملیاتی این طرح در پهنه زمین شناسی سنندج- سیرجان است. سنگ های موجود در این پهنه به دلیل تحمل جنبش های زمین ساختی بسیار، دارای درجه دگرگونی متوسط به بالا هستند که سبب تبلور دوباره و جهت یافتگی کانی ها شده است. در پژوهش حاضر ضمن تهیه مقاطع نازک سنگ برای انجام مطالعات میکروسکوپی، با تاکید بر ویژگی های سنگ شناسی سازندها به بررسی نقش شرایط زمین شناسی مسیر تونل در رخداد مخاطرات حفاری پرداخته شده است. از این رو با پیمایش سطحی در راستای محور تونل از رخنمون های سطحی و نیز از توده سنگ های درون تونل چندین نمونه سنگ برای مطالعه انتخاب شد. بیشتر مشکلات در واحدهای متورق سازند ژوراسیک و در مقاطعی رخ داده است که عملکرد گسل ها و نیز روباره زیاد تونل (تنش برجای زیاد)، شرایط زمین شناسی نامساعدی را ایجاد کرده است. نتایج حاصل بیانگر این حقیقت است که خواص سنگ شناسی (بافت، کانی شناسی و ...) در توده سنگ های ضعیف متورق (شیست، اسلیت، گرافیت شیست) و تناوب این تشکیلات با واحدهای مستحکم (رگه های کوارتزی و کوارتزیتی)، در کنار دیگر عوامل زمین شناسی، بر رخداد مخاطرات و توقف های تی بی ام موثر بوده است. نتایج آزمون اندیس سایش سورشار نیز نشانگر سختی و استحکام بالای رگه های کوارتزیتی است که استحکام آنها، نقش آشکاری در ایجاد شرایط سینه کار مختلط و تشدید مخاطرات (در زمین های فشارنده و ریزشی) داشته است.

در این پژوهش به مطالعه روزن بران پلانکتونیک سازند خانگیران که معرف آخرین نهشته های دریایی پهنه کپه داغ هستند، پرداخته شده است. پس از مطالعه بخشی از این سازند که در دهانه ورودی ناودیس چهل کمان (باختر سرخس) رخنمون یافته، 32 گونه متعلق به 11 جنس از روزن بران پلانکتونیک شناسایی شد. با استفاده از زون بندی روزن بران پلانکتونیک پالئوژن، 8 زیست زون از E4 تا E11 شناسایی شد. در پایان آشکوب های ایپرزین لوتسین برای این سازند معرفی می شود. بر پایه تحلیل آماری روزن بران پلانکتونیک سازند خانگیران، فراوانی معمول تا کم جنس Subbotina و حضور کمیاب تا نبود آن در نمونه های بالایی سازند ، پایین بودن درصد فراوانی جنس های Catapsydrax و Parasubbotina و فراوانی بالای جنس Acarinina در سرتاسر این سازند نشان دهنده چیرگی آب های گرم و شرایط غذایی متوسط در این ناحیه بوده است.

اسکارن خونی در فاصله 220 کیلومتری شمال خاور اصفهان، در پهنه ساختاری ایران مرکزی قرار دارد که در همبری زبانه های کوچکی از توده نفوذی گرانیتوییدی نوع I کالکافی (به سن ائوسن بالایی- الیگوسن) با واحد مرمر- دولومیتی لاخ به سن پرکامبرین گسترش یافته است. اسکارن سازی متشکل از دو زیرپهنه درون اسکارن و برون اسکارن است. در این اسکارن ها کانه زایی گسترده ای رخ نداده است. زیرپهنه درون اسکارن گسترش محدود (از چند میلی متر تا چند سانتی متر) داشته و برون اسکارن بیشترین گسترش را دارد. درون اسکارن با گسترش گارنت های خودشکل در زمینه توده نفوذی در مجاورت بخش کربناتی نمود دارد. در مجاورت بلافصل آن، زیرپهنه درون اسکارن با تشکیل کانی های گارنت و پیروکسن در بخش کربناتی آغاز می شود و با گسترش وزوویانیت و فلوگوپیت در فواصل دورتر از محل همبری ادامه می یابد. گارنت کانی فراوان موجود در این سامانه اسکارنی است و به شکل ها و اندازه های گوناگون در این سنگ ها دیده می شود. در این پژوهش به بررسی الگوی ناحیه بندی بلورهای گارنت در زیرپهنه اگزواسکارن، در همبری بلافصل توده نفوذی پرداخته شده است. این گارنت ها عمدتا خودشکل و همسان گرد بوده و در مواردی بی شکل هستند و یا ناهمسان گردی نشان می دهند و عمدتا دارای هسته غنی از گروسولار هستند که به سمت حاشیه، با یک مرز واضح محتوای آندرادیت در آنها افزایش چشمگیری نشان می دهد. بررسی های صورت گرفته توسط پژوهشگران، جوشش را به عنوان عامل اصلی این پدیده مطرح می سازد، به این صورت که این پدیده سبب افزایش محتوای آهن و فشار بخشی اکسیژن در مراحل پایانی تکوین این سامانه شده و سرانجام محتوای آندرادیت در محلول جامد گارنت را افزایش داده است.

کمربند چین خورده- رانده زاگرس توسط مجموعه ای از گسل های عرضی با آرایش پلکانی قطع شده است. این آرایش پلکانی گسل های عرضی موجب گسترش مناطق همپوشانی میان آنها جایی که بسته به هندسه این آرایش و سازوکار گسل ها، مناطق فشارشی وکششی گسترش می یابند شده است. یکی از این پهنه های گسلی عرضی در زاگرس، پهنه گسل سبزپوشان با روند شمال باختر و سازوکار راستالغز راست بر است. پهنه گسل سبزپوشان از آنجا که دارای مجموعه ای از قطعات گسلی با هندسه پلکانی ساعت گرد است، سبب ایجاد مناطق فشارشی میان این قطعات گسلی شده است. نمونه ای از این مناطق، تاقدیس چغال در منطقه قیر و کارزین ناحیه فارس زاگرس چین خورده است. برداشت های دقیق صحرایی به همراه تفسیر تصاویر ماهواره ای سبب شناسایی پهنه گسلی پلکانی راست گرد با سازوکار امتدادلغز راست گرد در بخش باختری تاقدیس چغال شده است. این پهنه گسل پلکانی شامل گسل های شمال قیر و هرم هستند. در منطقه همپوشانی میان این گسل ها، ساختارهایی از جمله گسل های راستالغز با مولفه وارون، راندگی ها، چین های جوان و ریزدوپلکس های گسلی برداشت شده است که هندسه ساختاری همانند ساختارهای مرتبط به مناطق فشارشی میان گسل های راستالغز پلکانی مدل های آزمایشگاهی دارند. همانند چنین مناطق فشارشی که در تاقدیس های سفیدار و قل قل به ترتیب در شمال و جنوب تاقدیس چغال نیز تحلیل شده، به مناطق هم پوشانی میان مجموعه ای از گسل های راستالغز راست گرد با آرایش پلکانی ساعت گرد در راستای پهنه سبزپوشان نسبت داده شده است. این گسل های پلکانی در سطح به عنوان اثر فعالیت گسل سبزپوشان در پی سنگ روی پوشش رسوبی دارای قاعده جدایشی تحلیل شده است.

برای مطالعات چینه نگاری سنگی و زیستی سازند غیر رسمی فرخی، برش کوه هونو در 15 کیلومتری جنوب باختر شهر خور انتخاب شده است. در این برش سه سازند هفتومان، فرخی و چوپانان رخنمون و گسترش خوبی دارند. ستبرای سازند فرخی در این برش 177 متر بود که بر پایه ویژگی های سنگ شناسی به چهار بخش شامل مارن، سنگ آهک و سنگ آهک رسی تقسیم شده است. سازند فرخی با ناپیوستگی فرسایشی (Disconformity) روی سنگ آهک سازند هفتومان قرار گرفته است. از میان 96 نمونه گرد آوری شده از این برش، 20 نمونه به روش شستشو (Washing) و 76 نمونه به روش مقاطع نازک تهیه و مطالعه شد که به شناسایی 103 گونه از 87 جنس از روزن بران انجامید. به گونه ای که 20 گونه از 11 جنس، متعلق به روزن بران پلانکتونیک، 73 گونه از 66 جنس، متعلق به روزن بران کف زی و 9 گونه از 9 جنس متعلق به روزن بران کف زی بزرگ (LBF) تشخیص داده شد. از فسیل های دیگر این سازند می توان به استراکدا و مقادیر فراوانی از بی مهرگان شامل گونه های مختلفی از براکیوپودا، خارپوست، دوکفه ای و به ندرت آمونیت اشاره کرد. بررسی های انجام گرفته روی روزن بران پلانکتونیک زیر واحد مارنی سازند فرخی، سبب شناسایی سه پهنه زیستی شده که عبارتند از:Contusotruncana contusa Partial Range Zone (CF6) ، شاخص ماستریشتین پیشین Pseudotextularia intermedia Partial Range Zone (CF5)، شاخص انتهای ماستریشتین پیشینRacemiguembelina fructicosa Taxon Range Zone (CF4) ، شاخص ابتدای ماستریشتین پسین. با توجه به مجموعه فسیلی شناسایی شده، سن سازند فرخی گستره ای از ماستریشتین پیشین تا پسین است. مرز K/Pg در برش کوه هونو انطباق کاملی با مرز مشترک دو سازند فرخی و چوپانان دارد و از نوع ناپیوستگی موازی است. این موضوع با توجه به عدم وجود سنگ های پالئوسن زیرین، تغییر رخساره و محیط رسوبی از سازند فرخی به سازند چوپانان اثبات می شود. حضور متفاوت گروه های مختلف فسیلی، به ویژه روزن بران، در بخش های مختلف سازند فرخی موید محیط رسوبی دریای باز (شیب قاره) در ابتدای این سازند است که به سوی بالا به محیط کم ژرفای نرتیک تبدیل می شود.

فرونشست یک پدیده زیست محیطی، به معنی نشست تدریجی و یا پایین رفتن ناگهانی سطح زمین به دلیل تراکم مواد زیر سطحی است. برداشت بیش از حد از آب های زیرزمینی، که ناشی از نیاز روزافزون به منابع آب است، یکی از دلایل اصلی رخداد این پدیده به شمار می آید. پدیده فرونشست در مناطق مسکونی، صنعتی و کشاورزی می تواند آثار تخریبی فاجعه باری به دنبال داشته باشد. نمونه آشکار این پدیده در دشت تهران به چشم می خورد. اگر چه همبستگی بالای موجود میان فرونشست زمین از یک سو و کاهش تراز سطح آب زیرزمینی و تغییر در ویژگی های مکانیکی لایه های زیرسطحی از سوی دیگر تا حد زیادی شناخته شده و تلاش های چندی برای شناخت کامل این پدیده صورت گرفته است، ولی تاکنون مدل جامع و دقیقی از پیش بینی فرونشست ارائه نشده است. مدل سازی پدیده فرونشست که یکی از پیچیده ترین مسائل در حوزه علوم زمین است می تواند به درک بهتر این پدیده و جلوگیری احتمالی از خسارات ناشی از آن بیانجامد. روش های عددی متداولی که برای مدل سازی این پدیده به کار می روند، بیشتر بر پایه فرضیات ساده کننده ای بنا شده اند که سبب می شوند نتایج حاصل از این مدل ها دقت کمی داشته باشند. در این پژوهش رهیافت جدیدی برای پیش بینی میزان فرونشست زمین با استفاده از روش های هوشمند، مانند شبکه های عصبی مصنوعی، پیشنهاد شده و کارایی رهیافت پیشنهادی در یک منطقه مورد مطالعه (دشت جنوب تهران) مورد بررسی قرار گرفته است. در جریان این پژوهش، تاخیر زمانی میان برداشت آب زیرزمینی و فرونشست، با مقایسه معادلات حاکم بر هیدورگراف ها و داده های سامانه های موقعیت یاب جهانی موجود در ایستگاه های نظارتی و به کمک الگوریتم های ژنتیک معادل 27 ماه به دست آمد. متغیرهای ورودی مدل شامل تغییرات سطح آب زیرزمینی، بسامد طبیعی خاک، ستبرای رسوبات، مختصات نقاط و زمان و کمیت خروجی مدل، تغییرات فرونشست برآورد شده با استفاده از روش تداخل سنجی امواج راداری بوده است. مدل یاد شده در 15 بازه زمانی ساخته و در ساخت آن از مجموعه داده های آزمون که با داده های استفاده شده در ساخت مدل، فاصله ای 4 ماهه داشته اند، استفاده شد. مقایسه مقدار پیش بینی شده توسط مدل و مقدار واقعی فرونشست، نشانگر تطابق خوب دو دسته نتایج و قابلیت اعتماد مدل پیشنهادی است.

کانسار روی- سرب- (نقره) تپه سرخ با سنگ میزبان سیلتستون، دولومیت و توف به سن کرتاسه زیرین در بخش شمالی رشته ایرانکوه در جنوب اصفهان قرار دارد. کانی های سولفیدی در این کانسار شامل اسفالریت، گالن، تتراهدریت، پیریت و به مقدار کمتر کالکوپیریت، بورنیت و مارکازیت است. کانی های باطله بیشتر شامل دولومیت، کوارتز و باریت است. رخساره های سولفیدی دیده شده در این کانسار را می توان بر پایه ساخت و بافت و موقعیت قرارگیری آنها نسبت به گسل عادی همزمان با رسوب گذاری به رخساره های رگه- رگچه ای، لایه ای و توده ای دسته بندی کرد. دگرسانی دولومیتی- سیلیسی، از دگرسانی های اصلی دیده شده به همراه کانه زایی سولفیدی است. بیشترین شدت دگرسانی و کانه زایی سولفیدی همراه آن در مجاورت گسل عادی رخ داده است. به طوری که با دور شدن از گسل از شدت دگرسانی و کانه زایی کاسته می شود. مطالعات ژئوشیمیایی گویای آن است که سیال کانه دار ماهیت اکسیدان دارد که پس از رسیدن به واحدهای میزبان دارای مواد آلی، احیا شده و عناصر همراه آن به صورت سولفید نهشته شده اند. مطالعه عناصر فرعی و کمیاب موجود در فازهای سولفیدی در رخساره های کانیایی مختلف نشان دهنده آن است که سیال کانه دار، یک سیال واحد با ترکیب شیمیایی مشابه بوده است. حضور بافت هایی چون پیریت فرامبوییدال، چین خوردگی سیلتستون حاوی مواد آلی همراه با لامیناسیون سولفیدی در رخساره سولفیدی لایه ای غنی از مواد آلی و ساختارهای دیاژنزی مانند لودکست در سیلتستون میزبان نمایانگر رخداد کانه زایی در زمان رسوب گذاری- دیاژنز است. در حالی که کانه زایی در سنگ میزبان دولومیت ناحیه ای به دلیل رخداد جانشینی دولومیت گرمابی در دولومیت ناحیه ای، در دیاژنز کم ژرفا صورت گرفته است. بنابراین کانسار تپه سرخ با توجه به داشتن ویژگی هایی از جمله تشکیل در محیط زمین ساختی کششی، وجود سنگ میزبان سیلتستونی و دولومیتی و رخداد انواع رخساره های سولفیدی رگه- رگچه ای، لامینه و توده ای، همانند کانسارهای نوع سدکس است.

در پژوهش حاضر حوضه آبریز رودخانه سرباز به منظور تعیین منشا رسوب ها و بررسی آلودگی های احتمالی ناشی از آن مورد بررسی قرارگرفته است. بر این اساس 30 نمونه رسوب از بستر رودخانه برداشت و پس از دانه بندی و آماده سازی در آزمایشگاه به روش XRF و جذب اتمی تجزیه شد. تجزیه و تحلیل ژئوشیمیایی عناصر اصلی و کمیاب و رسم داده ها روی نمودار، ترکیب معادل لیتارنایت را نشان می دهد. استفاده از نمودارهای تفکیکی بیانگر جایگاه زمین ساختی جزایر کمانی و منشاهای رسوبی کوارتزی و آذرین حدواسط برای بیشتر نمونه هاست. با توجه به اینکه عناصر فلزی و شبه فلزی اهمیت ویژه ای در رابطه با آلودگی های زیست محیطی دارند انواع آنها شامل V، Se، Pb، As، Ni، Hg، Mn، Fe، Cu، Cr، Co،Cd و Zn در 30 ایستگاه مختلف مورد بررسی قرار گرفت. غلظت عناصر در 7 ایستگاه برای سرب، در 10 ایستگاه برای کادمیم و در 20 ایستگاه برای آرسنیک بیش از حد طبیعی این عناصر در دیگر نقاط جهان است. در مطالعه حاضر با استفاده از شاخص زمین انباشت (Igeo) ارزیابی آلایندگی رسوب ها صورت پذیرفت. با توجه به این شاخص، عناصر Pb، Zn،Cd و Cu درجاتی از آلودگی را نشان دادند ولی دیگر عناصر از دید این شاخص، غیرآلوده ارزیابی شدند. مطالعات آماری نشان داد که این عناصر همبستگی بالایی دارند که با توجه به حضور فعالیت های آتشفشانی در منطقه نشانگر منشا مشترک این آلاینده ها در حوضه آبریز مورد مطالعه است. همچنین منشا کروم احتمالا از افیولیت های موجود در منطقه است. بر پایه نتایج به دست آمده عوامل زمین زاد آلودگی رسوب های منطقه را کنترل می کنند.

در این پژوهش، واکنش های خط ساحلی به وسیله دو روش رده بندی سواحل شامل روش های هانسن و هایس در استان هرمزگان میان بندر لنگه تا گاوبندی بررسی شده است. برای بررسی این دو روش، ابتدا نوع نیروهای هیدرودینامیکی حاکم بر سواحل این منطقه شناسایی و سپس متغیرهای موثر در آنها اندازه گیری شده است. سواحل این استان طبق روش هایس در حوالی بندر تحونه، حوالی گرزه، میان گرزه و چیرویه، میان بندر چارک و گرزه و حوالی مقام به طور سالانه کشند چیره (با اثر ضعیف) و در دماغه بستانه، بندر چیرویه و حوالی مقدان نوع ساحل انرژی ترکیبی (با اثر کشند چیره) شناسایی شده اند. اما از دیدگاه و روش رده بندی هانسن در همه این ایستگاه ها، ساحل از نوع موج- کشند است.

در این پژوهش، ارتباط هندسی و جنبشی گسل های طولی و عرضی بخش کوچکی از البرز خاوری، در ناحیه دشت بو (جنوب باختر دامغان) مورد مطالعه قرار گرفته است. گسل های طولی شامل گسل های صبور، مهتاب و میلا، روند شمال خاوری- جنوب باختری دارند؛ در حالی که گسل های عرضی مانند چشمه قلقل، شمال تویه و دشت بو روند تقریبی شمالی- جنوبی دارند. گسل های عرضی پیامد راندگی روی گسل های طولی هستند که به صورت گسل پاره (Tear Fault) در فرادیواره تشکیل شده اند. این دو دسته گسل با یکدیگر همبستگی هندسی و سینماتیک دارند؛ به گونه ای که گسل های طولی را می توان به عنوان گسل انتقالی (Transfer Fault) برای گسل عرضی در نظر گرفت. جنبش در راستای گسل های عرضی به صورت جهش جانبی (lateral ramp) به گسل های طولی منتقل می شود و پایان می یابد.

سازند داریان به سن آپتین- آلبین یکی از واحدهای مخزنی مهم در جنوب باختر ایران و هم ارز سازند شعیباست. با توجه به این که اولین گام در ارزیابی دقیق سنگ های مخزنی بررسی ریزرخساره ها، محیط رسوبی و فرایندهای دیاژنزی آنهاست، در این پژوهش مخزن داریان در چاه های A، B، C،D و E میدان نفتی سلمان مطالعه شده است. بر پایه مطالعات سنگ نگاری نام گذاری سنگ های کربناتی به روش دانهام و نام گذاری رخساره ها بر پایه تقسیم بندی فلوگل انجام گرفته است که 7 ریز رخساره اصلی شامل مادستون، مادستون تا وکستون فسیل دار، وکستون تا پکستون اربیتولین دار، پکستون تا گرینستون بایوکلستی، وکستون تا پکستون اکینودرم دار، وکستون تا پکستون پلانکتونی و مادستون تا وکستون پلانکتونی اکینودرم دار شناسایی شد که متعلق به زیرمحیط های رسوبی دریای باز، شول و لاگون هستند. بررسی تغییرات عمودی و جانبی رخساره ها و مقایسه آنها با محیط های رسوبی امروزی و دیرین نشان می دهد که سازند داریان در این ناحیه در یک محیط رمپ کربناته گل پشتیبان بادپناه نهشته شده است. با توجه به فرایندهای دیاژنزی متعدد دیده شده در این سازند و تاثیر مستقیم آنها روی کیفیت مخزنی در پایان نتیجه گیری می شود که میکریتی شدن، سیمانی شدن، فشردگی (مکانیکی)، نوشکلی و پیریتی شدن سبب بسته شدن خلل و فرج و گلوگاه های موجود در مخزن می شوند و تخلخل و تراوایی را کاهش می دهند؛ در حالی که فشردگی (شیمیایی)، دولومیتی شدن و شکستگی سبب ایجاد فضاهای خالی و برقراری ارتباط میان آنها می شوند، تخلخل و تراوایی را افزایش می دهند و سبب بالا رفتن کیفیت مخزنی می شوند.

سازوکار راستالغزی خاور ایران در طی 5 میلیون سال گذشته موجب ایجاد گسل های راستالغز فعال در پیرامون و درون بلوک لوت شده است. مقدار نرخ لغزش در طی کواترنر سامانه گسلی نهبندان شامل نه خاوری و باختری در خاور پهنه لوت حدود5 mm/year و روی سامانه گسلی نایبند در باختر پهنه لوت حدود1.7±0.3 mm/year اندازه گیری شده است. بر این اساس میزان نرخ لغزش از باختر به خاور پهنه لوت نسبت افزایشی قابل توجهی دارد. شرایط جنبشی بالا موجب ایجاد یک سامانه برشی راست بر با نرخ لغزش ناهمسان روی پهنه لوت شده است. در این پژوهش با استفاده از تصاویر ماهواره ای، مشاهدات صحرایی، تغییرات بی هنجاری مغناطیسی و مدل سازی آزمایشگاهی، چگونگی توزیع کرنش سنوزوییک و تغییرات نرخ لغزش در پهنه لوت بررسی شده است. نتایج بیانگر ارتباط مستقیم توزیع دگرریختی ها با تغییرات نرخ لغزش در دو سوی پهنه لوت است.

معدن سرچشمه، جزو معادن مس پورفیری بزرگ دنیا به شمار می آید که در پهنه فلززایی کرمان قرار گرفته است. رخنمون های سنگی در محدوده معدن شامل سنگ های بازالتی، آندزیت بازالتی تا آندزیتی ائوسن و توده های گرانولار و پورفیری گرانودیوریتی الیگوسن و استوک پورفیری گرانودیوریتی سرچشمه، توده تاخیری دانه ریز گرانیتی و انواع دایک های هورنبلند، پلاژیوکلاز و بیوتیت پورفیری آندزیتی تا داسیتی میوسن هستند. در نمودار های عنکبوتی، نمونه های مورد مطالعه از واحدهای مختلف، الگو های غنی شدگی از LILE و تهی شدگی از HFSE همانند ماگماهای مربوط به کمان های آتشفشانی را نشان می دهند. سنگ های آتشفشانی ائوسن و توده های گرانولار و پورفیری گرانودیوریتی الیگوسن ویژگی های معمول در ماگماهای کمان های آتشفشانی را نشان می دهند؛ در حالی که توده های سرچشمه پورفیری، تاخیری دانه ریز گرانیتی و دایک ها ویژگی های ماگماهای آداکیتی را دارند. میزان نسبت (La/Yb)N در سنگ های آتشفشانی 1 تا 5، در توده های گرانودیوریت پورفیری و گرانودیوریت گرانولار 7 تا 11 و در توده های سرچشمه پورفیری و تاخیری دانه‍ریز گرانیتی و انواع دایک ها به بیشینه مقدار 20 تا40 می رسد. با توجه به فراوانی پایین عناصر HREE در توده ها و دایک های میوسن، به نظر می رسد که در منشا ماگماهای آنها گارنت حضور داشته است. تشکیل گارنت در منشا این سنگ ها به دلیل افزایش ستبرای پوسته پهنه کرمان در طی الیگوسن و میوسن صورت گرفته است. بر پایه سن سنجی بلورهای زیرکن به روش U-Pb، استوک پورفیری سرچشمه در 12.97 ± 0.23، توده تاخیری دانه ریز گرانیتی در 12.97±0.23 و هورنبلند دایک ها در 12.37±0.17 میلیون سال پیش جایگزین شده اند. بر پایه ویژگی های عناصر کمیاب در بلورهای زیرکن، توده های نفوذی و دایک های میوسن از منشا یکسان منشا گرفته اند. توده های سرچشمه پورفیری، تاخیری دانه ریز گرانیتی و انواع دایک ها، در میوسن میانی از درصد متفاوت ذوب بخشی پوسته زیرین آمفیبولیتی با مقادیر متفاوت گارنت در محیط پس از برخورد تشکیل شده اند.

منطقه گسلی ژرف بالارود با روند خاوری- باختری بخشی از گسل جبهه کوهستانی در شمال اندیمشک است که منطقه لرستان (در شمال) را از منطقه فروافتادگی دزفول (در جنوب) جدا می کند. این ساختار به صورت یک منطقه گسلی، تاقدیس های زیرسطحی و سطحی را تحت تاثیر قرار داده است. در این پژوهش، برای برخی از این تاقدیس ها، بر پایه اطلاعات چاه، مقطع لرزه نگاری بازتابی تفسیر شده و برداشت صحرایی، مقطع عرضی رسم شد. از این مقاطع برای تحلیل هندسی تاقدیس ها و تعیین الگوی دگرریختی و زمین ساختی این منطقه گسلی استفاده شد. تاقدیس ها با طولی کمتر از 100 کیلومتر، دارای آرایش پوششی و انواع سازوکار چین خوردگی، شامل جدایشی، انتشار گسلی و خم گسلی هستند. این تغییر سبک دگرشکلی و گوناگونی چین خوردگی به بود و یا نبود افق های جدایشی حدواسط، حضور و چگونگی عملکرد منطقه گسلی بستگی دارد و در کنترل آن است. چین ها نامتقارن، غیرهارمونیک، غیراستوانه ای، پیچیده، با همگرایی به جنوب باختر و سطح محوری هلی کوییدالی هستند. تاقدیس های لرستان نسبت به فروافتادگی دزفول بیشتر چین خورده هستند و کوتاه شدگی به نسبت بیشتری یافته اند. حرکت امتدادلغز با مولفه چپ گرد گسلش پی سنگی، سطح گسل را به فرم هلی کوییدالی در آورده است. شناسایی سازوکار متفاوت تاقدیس ها حدفاصل سه مدل اصلی چین خوردگی مرتبط با گسلش و نتایج تعیین سبک هندسه آنها این فرم را تایید می کند. سوی کلی شیب گسل به سوی شمال است و با افزایش ژرفای شیب به تدریج افزایش می یابد تا نزدیک پی سنگ، قائم یا نیمه قائم می شود. گسل در یک سامانه راندگی از نوع شیبراهه فرودیواره با همگرایی مایل قرار گرفته که با عضو دیگر این سامانه (منطقه گسلی راست گرد کازرون)، در حاکمیت زمین ساخت دندانه ای ناشی از همگرایی زبانه صفحه عربی است. در طول شیبراهه یک منطقه انتقالی شکل می گیرد که بسیاری از فرایندهای زمین شناسی ساختمانی و سازوکار های زمین ساختی در طول این بخش با یکدیگر متفاوت است. منطقه گسلی بالارود پیوسته نیست بلکه آرایش پوششی دارد و احتمالا با گسل های برشی پی سنگی بسیاری (مانند گسل a، به موازات تاقدیس کبیرکوه) بریده و جا به جا شده است.

کانسار روی- سرب- مس (نقره) گمیش تپه در شمال باختری کمربند آتشفشانی- نفوذی ارومیه- دختر و در 90 کیلومتری جنوب باختر زنجان قرار دارد. رخنمون های سنگی منطقه معدنی شامل توالی های آتشفشانی- رسوبی و رسوبی الیگومیوسن، گنبد نیمه ژرف داسیتی و آتشفشانی های ریوداسیتی پلیوسن و دایک هایی با ترکیب آندزیت پورفیری است. کانه زایی اصلی در کانسار گمیش تپه در امتداد گسل و شکستگی های عادی با روند شمال خاوری- جنوب باختری رخ داده که به سه مرحله برش های گرمابی، رگه- رگچه های سیلیسی- سولفیدی و سیلیسی- سولفیدی- کربناتی و رگه- رگچه های تاخیری نواری غنی از سیلیس و اسپکیولاریت قابل تقسیم است. سنگ های میزبان کانه زایی شامل کریستال لیتیک توف داسیتی، گنبد نیمه ژرف داسیتی و به ویژه توف اسیدی است. پاراژنز کانی شناسی در این کانسار از پیریت، آرسنوپیریت، کالکوپیریت، بورنیت، گالن، اسفالریت فقیر از آهن، تتراهدریت، تنانتیت و اسپکیولاریت تشکیل شده است. دگرسانی های مهم در منطقه معدنی شامل دگرسانی های سیلیسی، سیلیسی- سولفیدی، سریسیتی، کربناتی، آرژیلی و پروپیلیتی است. با توجه به الگوی توزیع و پراکندگی عناصر در نمونه های مواد معدنی، در میان فلزات پایه، بالاترین تمرکز عناصر مربوط به روی، سرب، مس و نقره است. میانگین عیار عناصر در رگه های کانه دار، 6 درصد روی، 4 درصد سرب، 2 درصد مس، 88 ppm نقره و 44 ppb طلاست. بر پایه مطالعات ریزدماسنجی میانبارهای سیال بلورهای کوارتز مربوط به مرحله اول و دوم کانه زایی، دمای همگن شدگی 260 تا 367 درجه سانتی گراد، درجه شوری 9.1 تا 16.9 درصد معادل وزنی نمک طعام و ژرفای تقریبی کانه زایی 956 متر در زیر سطح ایستابی دیرین، به دست آمده است. با توجه به درجه شوری میانبارهای سیال کانسار گمیش تپه و میزان بالای فلزات پایه، به نظر می رسد کمپلکس اصلی حمل کننده فلزات پایه و نقره، کمپلکس های کلریدی هستند. شواهد میانبارهای سیال، برش های گرمابی، بافت های نواری- قشرگون- کلوفرمی و سیلیس های بی شکل نشان می دهند که پدیده جوشش، عامل اصلی در ناپایداری این کمپلکس ها و ته نشینی کانه ها بوده است.

تاقدیس ویژنان در بخش ساده چین خورده از کمربند چین و راندگی زاگرس، در جنوب شهرستان گیلان غرب و در استان کرمانشاه قرار گرفته است. برای تحلیل هندسه و جنبش شناسی این تاقدیس ابتدا نقشه زمین شناسی گستره مورد مطالعه با استفاده از تصاویر ماهواره ای گوناگون، نقشه های زمین شناسی موجود و عملیات صحرایی در گستره مورد مطالعه تهیه و سپس 4 برش عرضی (D1-D2، C1-C2، B1-B2، A1-A2) عمود بر راستای محور چین به روش شکن (Kink)، در محیط نرم افزار اتوکد رسم شده است. برای تحلیل هندسه و جنبش شناسی این چین میزان کوتاه شدگی افقی برای دو برش عرضی به دست آمده است. میانگین کوتاه شدگی در این برش ها 11 درصد است. تحلیل جنبشی تاقدیس ویژنان بر پایه مدل (Pablet & McClay (1996 نشان داد که تاقدیس ویژنان یک چین فراکنشی است. نمودار ارائه شده توسط (Jamison (1987 نیز این نتیجه را تایید می کند. برای اطمینان از نتایج به دست آمده از فاکتوری به نام نسبت اندازه (aspect ratio) که توسط (Sattarzadeh et al. (2000 ارائه شده است، استفاده شد. محاسبه این فاکتور نیز نشان می دهد تاقدیس ویژنان در دسته چین های فراکنشی قرار می گیرد.

منطقه زنجان- تکاب مشتمل بر انواع سنگ های دگرگونی شامل پارا- و ارتوگنیس ها، آمفیبولیت ها، انواع شیست ها و میگماتیت ها به همراه دایک ها و عدسی های ماگمایی جوان و کمتر دگرگون شده است. در این مطالعه، سنگ های دگرگونی زنجان- تکاب در سه منطقه: 1- آلمالو- قاضی کندی- علم کندی، 2- قره ناز- قوزلو و 3- زکی کندی- باروت آغاسی نمونه برداری و مطالعه شده اند. ارتوگنیس ها و لوکوسم میگماتیت ها در این مناطق دارای غنی شدگی از عناصر کمیاب خاکی سبک نسبت به سنگین هستند و با تهی شدگی در عناصری مانند Nb و Ta مشخص می شوند. ارتوگنیس های منطقه آلمالو- قاضی کندی- علم کندی دارای دامنه سنی 491 تا 516 میلیون سال هستند، ولی هسته های زیرکن های دیرین نیز دارند. متاتونالیت های این منطقه دارای سن 24 تا 26 میلیون سال هستند. لوکوسم میگماتیت ها به همراه پاراگنیس ها و آمفیبولیت های گنیسی در منطقه قره ناز- قوزلو دارای زیرکن هایی هستند که شواهد ذوب بخشی در حدود 25 تا 28 میلیون سال را نشان می دهند. سن مدل نئودیمیم میگماتیت ها مقادیر متغیر 466 تا 1629 را نشان می دهد؛ ولی بیشتر داده ها سن مدل اردوویسین و اواخر نئوپروتروزوییک را نشان می دهند. تغییرات ( eHf(tبرای حاشیه زیرکن همه نمونه ها مقادیر مثبت و سن مدل آنها برابر 400 تا 700 میلیون سال است. با توجه به داده های موجود به نظر می رسد که افزون بر سنگ های دگرگونی دیرین در منطقه زنجان- تکاب، سنگ های دگرگون شده (یا کمی دگرگون شده) جوان تر نیز در این بخش از ایران دیده می شوند. به نظر می رسد که فرایندهای فعالیت ماگمایی کادومین ایران در این منطقه نیز دارای بخش قابل توجهی است ولی نسبت به دیگر بخش های ایران دامنه سنی وسیع تری دارد و نیز کمی جوان تر است. تشکیل میگماتیت ها و بالا آمدن گنیس های دگرگون شده از بخش های ژرف تر در این منطقه در ارتباط با یک مجموعه Core complex است که از فازهای کششی موجود در ایران در نتیجه عقب راندگی (Roll-back) سنگ کره فرورانده نئوتتیس به زیر بلوک ایران ناشی شده است.

در سال های اخیر، شبکه های عصبی مصنوعی (Artificial Neural Networks - ANNs) به عنوان جایگزین روش های انطباق منحنی تیپ (Type curve matching techniques) برای تعیین متغیرهای آبخوان استفاده می شوند. در این پژوهش دو شبکه عصبی مصنوعی از نوع پرسپترون چندلایه (Multilayer Perceptron Network - MLPN) برای تعیین متغیرهای آبخوان محبوس نشتی (leaky confined aquifer) طراحی شده است. نشت آب به آبخوان یا از لایه نیمه تراوا و یا ازآب ذخیره شده در لایه نیمه تراوا منشا می گیرد. توابع چاه (well functions) مربوط به آبخوان های نشتی با این دو سازوکار نشت از لایه نیمه تراوا به این دو شبکه آموزش داده شده است. با اعمال روش تجزیه مولفه اصلی (Principal Component Analysis - PCA) بر مجموعه داده های آموزش، توپولوژی هر دو شبکه کاهش و بازدهی آنها به طور قابل ملاحظه ای افزایش داده شد. بر خلاف شبکه های موجود، توپولوژی شبکه های طراحی شده به شمار داده های افت- زمان آزمون پمپاژ وابسته نیست و ساختار آن به ترتیب با 2، 10 و 2 نورون در لایه های ورودی، پنهان و خروجی (2´10´2) ثابت است. شبکه ها با دریافت داده های آزمون پمپاژ، مختصات نقطه انطباق (match point coordinates) را تولید می کنند. مختصات نقطه انطباق با حل های تحلیلی (Hantush & Jacob (1955 و (Hantush (1960 ترکیب می شود و مقادیر متغیرهای آبخوان به دست می آید. عملکرد دو شبکه با داده های سه آزمون پمپاژ واقعی ارزیابی و دقت آنها با روش های انطباق منحنی تیپ مقایسه شده است. شبکه های پیشنهادی به عنوان یک روش جایگزین دقیق تر نسبت به شبکه عصبی مصنوعی پیشین و انطباق منحنی تیپ برای محاسبه متغیرهای آبخوان نشتی توصیه می شود.

سنگ های افیولیتی ناحیه فرومد، در انتهای بخش باختری افیولیت سبزوار، جزیی از افیولیت های حاشیه خردقاره ایران مرکزی هستند. بررسی های صحرایی در این ناحیه نشان از وجود توالی خروجی با سن کرتاسه پسین دارد. این توالی در تورونین پسین- سانتونینشامل گدازه های بازالتی بالشی همراه با چرت های رادیولردار است ولی در کنیاسین- کامپانین پسین از گدازه های بازالتی بالشی در بخش های زیرین- میانی و انواع توف ها در بخش های بالایی تشکیل شده است. روانه های صفحه ای، برش های هیالوکلاستیک و سنگ آهک های پلاژیک به صورت بین لایه ای فضای میان گدازه ها و توف ها را پر کرده اند. گسترش گدازه های بالشی در مقایسه با روانه های صفحه ای بیشتر است و بیشتر آنها فیریک هستند.با اینکه غنی شدگی عناصر LILE و تهی شدگی برخی عناصر HFSE (Ta, Nb) ناشی از تمایل گدازه های بالشی ناحیه فرومد به محیط های فرورانش (کمان های جزیره ای) و غنی شدگی متفاوت در عناصر LREE نسبت به عناصر HREE نشان دهنده وجود گوشته ای ناهمگن در تشکیل بازالت های بالشی است، ولی سرشت دوگانه ماگمایی (توله ایتی و کالک آلکالن) گدازه ها و جایگاه آنها در نمودارهای زمین ساخت- ماگمایی و همچنین تهی شدگی آشکار عنصر Th در گدازه های تورونین پسین- سانتونین همگی نشانگر شکل گیری توالی خروجی افیولیتی ناحیه فرومد در محیط فرافرورانش و در حوضه پشت کمان است.

در این مطالعه از مدل منطق فازی مرکب (ICFL) برای برآورد غلظت آرسنیک کل (III, V) در محدوده مطالعاتی سد سهند استفاده شده است. با توجه به بالا بودن مقادیر آرسنیک نسبت به مقادیر استاندارد جهانی (0.01 mg/L)، گروه زمین شناسی دانشگاه تبریز و سازمان آب منطقه ای آذربایجان شرقی از منابع آب زیرزمینی و سطحی منطقه نمونه برداری و متغیرهای هیدروشیمیایی آن را تجزیه کرده اند. برای برآورد غلظت های آرسنیک کل، از میان پارامترهای تجزیه ای نمونه ها از متغیرهای pH، سولفات، نیترات، فلوئورید و آهن کل (II, III) به عنوان ورودی مدل های فازی ممدانی (MFL)، لارسن (LFL) و ساگنو (SFL) استفاده شد. با وجود نتایج مناسب این مدل ها در دو مرحله آموزش و آزمایش و به دلیل همانندی نتایج این سه مدل، به جای انتخاب مدل برتر، مدل ICFL برای ترکیب نتایج سه مدل منفرد فازی به کار برده شد. به منظور استفاده همزمان از مزایای هر سه مدل یاد شده، ترکیب وزنی از خروجی مدل های فازی برای ایجاد یک مدل منطق فازی مرکب به کار گرفته شد. همچنین در این مدل برآورد غلظت آرسنیک کل با به کارگیری الگوریتم جامعه ذرات برای به دست آوردن وزن بر پایه خروجی سه مدل فازی استفاده شد. نتایج نشان داد مدل ICFLارائه شده، توانست نسبت به روش های مدل منطق فازی منفرد، بهتر عمل کند.

توده گرانیتوییدی دره باغ در شمال باختر الیگودرز از دو بخش مافیک و فلسیک تشکیل شده است. این بخش ها به ترتیب دارای ترکیب سنگ شناسی دیوریت تا کوارتزدیوریت و گرانودیوریت تا لوکوگرانیت هستند. آشکارترین ویژگی های بخش فلسیک توده نفوذی دره باغ عبارتند از حضور گسترده آنکلاوهای متاپلیتی آندالوزیت دار، سورمیکاسه، سیلیسی (کوارتزی به ارث رسیده از رگه های کوارتزی با ماهیت دگرگونی)، متاپسامیتی و همچنین زینوکریست های آندالوزیت در سراسر بخش فلسیک. سنگ های فلسیک دارای ماهیت پرآلومین و کالکوآلکالن هستند و در گروه گرانیتوییدهای نوع S (پالینژنتیک) و کمان حاشیه قاره (CAG) قرار می گیرند. سنگ های مافیک دارای ماهیت متاآلومین و کالک آلکالن هستند و در گروه گرانیتوییدهای نوع I و کمان حاشیه قاره (CAG) جای می گیرند. بر پایه مشاهدات صحرایی، شواهد سنگ نگاری، ویژگی های ژئوشیمیایی و تفسیر رویدادهای صورت گرفته، در اثر نفوذ ماگماهای بازیک- حدواسط در مجموعه متاپلیتی - متاگریوکی تریاس پایانی- ژوراسیک آغازین، دما بالا رفته و دگرگونی مجاورتی بزرگ مقیاسی که تا حد تشکیل سیلیمانیت هورنفلس پیش رفته، صورت گرفته است. گذر دما از نقطه ذوب متاپلیت ها- متاگریوک ها، مذاب هایی با ترکیب مناسب برای ساخت توده های گرانیتوییدی نوع S فراهم کرده است. ماگمای تولید شده به ترازهای بالاتر پوسته رفته و در آن جای گرفته است. جایگیری آن با دگرگونی مجاورتی کم وسعتی در حد کردیریت- هورنفلس همراه بوده است.

همزیستی میان هیدروییدProtulophila gestroi و خانواده سرپولیدا از نقاط مختلف اروپا (انگلستان، فرانسه، آلمان و...) و خاورمیانه (سوریه) با سن ژوراسیک میانی (باژوسین) تا پلیوسن گزارش شده است. در این مطالعه همزیستی یاد شده برای اولین بار در ایران و دومین بار در خاورمیانه گزارش می شود. این همزیستی در سازند دبرسو در منطقه هفتومان در جنوب باختر شهر خور شناسایی شده است. سازند دبرسو با سن سنومانین پیشین- میانی دارای مجموعه غنی از همزیستی هیدرویید Protulophila gestroi با سرپولید Rotulispira در 225 متری از قاعده خود است.