علوم زمین
سال:1396 | دوره:26 | شماره:103 |تعداد مقالات:32

سازند آیتامیر (آلبین- سنومانین) از سنگ های سیلیسی آواری و چند افق کربناته تشکیل شده است. به منظور بررسی محیط رسوبی و چینه نگاری سکانسی، دو برش چینه شناسی در شرق حوضه رسوبی کپه داغ در نزدیکی روستاهای باغک و شوریجه مورد مطالعه قرار گرفته است. مطالعات صحرایی و سنگ نگاری به شناسایی رخساره های سیلیسی آواری و کربناته انجامیده است؛ که در 4 محیط لاگون، پشته سدی، حاشیه ساحلی و دریای باز رسوب کرده اند. تحلیل چینه نگاری سکانسی سبب شناسایی 3 سکانس رسوبی در هر دو برش مورد مطالعه شده است. مقایسه منحنی های تفسیر شده سطح آب دریا در برش های مورد مطالعه با منحنی جهانی آلبین- سنومانین، نشان دهنده شباهت های نسبی و تفاوت هایی است که می تواند در ارتباط با تغییرات موقعیت زمین ساختی ناحیه مورد مطالعه و نرخ رسوب گذاری باشد.

کانسار روی- سرب دره زنجیر با سنگ میزبان آهک دولومیتی شده در جنوب شهر تفت جای گرفته است. کانی های سولفیدی در این کانسار شامل اسفالریت، گالن، پیریت و کالکوپیریت است که به صورت جانشینی، پرکننده فضای خالی، رگه- رگچه ای، برشی و توده ای درون سنگ میزبان دیده می شود. کانه زایی در امتداد گسل های عادی پس از فاز فشارشی تشکیل شده است. کانی های باطله بیشتر از نوع دولومیت بوده و دولومیتی شدن از فرایندهای اصلی همراه با کانه زایی سولفیدی در کانسار دره زنجیر است. سه نوع دولومیت در منطقه معدنی دره زنجیر تشخیص داده شده است: 1) دولومیت های ناحیه ای، که در طی فرایند دیاژنز آهک های میکریتی سازند تفت تشکیل شده اند و به صورت ناحیه ای در کل منطقه دیده می شوند. این دولومیت ها ریزبلور و دارای رنگ خاکستری تیره هستند؛ 2) دولومیت های راندگی، که در طی رخداد رانده شدگی دولومیت های تفت روی سازند دره زنجیر و در طی این فشارش در مجاورت گسل راندگی تشکیل شده اند؛ 3) بیشترین شدت دولومیتی شدن و کانه زایی سولفیدی، در مجاورت گسل های عادی رخ داده است. به طوری که این دولومیت ها در ارتباط با کانه زایی و به دولومیت های گرمابی (DH) معروف هستند؛ با دور شدن از محل کانه زایی سولفیدی از شدت مقدار دولومیت های گرمابی (DH) کاسته می شود. مطالعات ژئوشیمیایی گویای آن است که مقدار کادمیم کانی های اسفالریت بالاست و این نشان از پایین بودن دمای سیال تشکیل دهنده کانه زایی دارد. تاثیر آب های جوی و رخداد فرایند اکسایش موجب اکسید شدن کانه های سولفیدی اولیه به کانی های غیر سولفیدی شده است. مهم ترین کانی های غیر سولفیدی کانسار دره زنجیر شامل اسمیت زونیت، همی مورفیت، هیدروزنگسیت و اکسید و هیدروکسیدهای آهن است. با توجه به ویژگی های بنیادین کانه زایی کانسار دره زنجیر، از جمله محیط زمین شناسی، کانه زایی در امتداد گسل های عادی پس از فاز فشارش، سنگ دربرگیرنده، کانی شناسی و ساخت و بافت آن و مقایسه این ویژگی ها با ویژگی های بنیادین ذخایر سرب و روی با میزبان رسوبی، می توان کانسار سرب و روی دره زنجیر را در رده کانسارهای نوع دره می سی سی پی یا MVT قرار داد.

قطعه 4 تونل قمرود در پهنه سنندج- سیرجان قرار گرفته است. در این محدوده به دلیل وجود گسل های فراوان، نواحی خرد شده و همچنین گسترش قابل توجه حوزه آبریز جریان های فرعی و اصلی در سطح زمین، تونل با خطر هجوم آب زیرزمینی روبه رو بوده است. از سوی دیگر به دلیل برخی محدودیت ها مانند روباره زیاد تونل (در برخی نقاط تا حدود 600 متر) و نبود امکان حفاری گمانه های اکتشافی تا تراز تونل، پیش بینی و برآورد جریان آب زیرزمینی در مسیر حفاری تونل به سختی امکان پذیر بوده است. با وجود گسل های بسیار در مسیر قطعه 4 تونل قمرود، برخورد دستگاه حفار تمام مقطع تلسکوپی (TBM Double Shield) با جریان های پرفشار، می توانست ضمن هجوم مقادیر بالایی از آب به درون تونل، سبب تشدید ریزش توده سنگ ها در پهنه های خرد شده و به دنبال آن توقف و انحراف دستگاه از مسیر صحیح حفاری شود. در این مقاله تلاش شده است تا با توجه به کمبود اطلاعات حاصل از گمانه ها و مطالعات زیرسطحی، میزان توسعه یافتگی جریان آب زیرزمینی در مسیر تونل بر پایه شواهد ژئومورفولوژی و عوارض سطحی منطقه، مورد بررسی قرار گیرد. مدل سازی های تحلیلی و پیمایش های صحرایی در منطقه نشان دهنده تطابق نسبی ژئومورفولوژی منطقه با حجم جریان آب در مسیر حفاری تونل است. بر این اساس با توجه به اندازه گیری های انجام شده در زمینه آب ورودی به تونل، حدود 80 لیتر بر ثانیه آب به این بخش از تونل وارد شده است که با بررسی های ژئومورفولوژیکی انجام شده، همخوانی دارد و نتایج نشان دهنده آن است که بررسی مورفولوژی و عوارض سطحی زمین، توانسته است در راستای شناخت دقیق تر شرایط هیدروژئولوژی منطقه، اطلاعات مفیدی ارائه دهد.

توده های گرانیتوییدی جنوب باختر میامی (60 کیلومتری خاور شاهرود) در شمالی ترین بخش پهنه ساختاری ایران مرکزی، دارای ترکیب کلی گرانیتی و ماهیت کالک آلکالن و پرآلومین ضعیف هستند. اگر چه این گرانیتوییدها توسط توالی ستبری از سنگ های رسوبی به سن اواخر تریاس- اوایل ژوراسیک پوشیده شده اند؛ ولی در مناطق بسیار کم وسعتی، سنگ های میزبان گنیسی آنها به سن نئوپرتروزوییک رخنمون دارند. این گرانیتوییدها با دو سری دایک دیابازی به سن اواخر نئوپرتروزوییک و ژوراسیک میانی قطع شده اند. اگر چه پیش‍تر سن های پس از لیاس- پیش از دوگر، جوان تر از ژوراسیک و کهن تر از کرتاسه به گرانیتوییدهای مورد مطالعه نسبت داده شده است؛ ولی سن سنجی U-Pb که برای اولین بار روی زیرکن های استخراج شده از آنها صورت گرفته است، بیانگر آن است که این سنگ ها سن اواخر نئوپروتروزوییک (اواخر ادیاکارن) دارند (10±545 میلیون سال) و جزو سرزمین های کهن و پی سنگی ایران به شمار می روند و با توده های گرانیتوییدی بندهزارچاه، سفید سنگ، دلبر، شترکوه، رضاآباد و دوچاه قابل مقایسه هستند. گرانیتوییدهای مورد نظر حاصل ذوب بخشی سنگ های مادر متاپلیتی و متاگریوکی هستند و به گرانیتوییدهای نوع S تعلق دارند. توده های گرانیتوییدی جنوب باختر میامی در اواخر نئوپروتروزوییک، در یک محیط زمین ساختی از نوع برخوردی و در ارتباط با بسته شدن حوضه پشت کمانی درون قاره ای و سپس دگرگونی سنگ های وابسته از رخساره شیست سبز تا آمفیبولیت و به ندرت گرانولیت، که در نهایت با گرانیت زایی از نوع s-type همراه بوده است، تشکیل شده است.

توالی های کربناته سازند شتری به سن تریاس میانی با ستبرای 308 متر در ناحیه کلمرد شهرستان طبس در حوضه ایران مرکزی نهشته شده است. در این ناحیه مرز پایینی سازند شتری به طور تدریجی و همشیب روی سازند سرخ شیل و مرز بالایی آن توسط گسل قطع شده است و به طور عمده شامل دولومیت با ستبرای کل 250 متر به صورت متوسط تا ستبرلایه همرا ه با میان لایه های نازک آهکی و ماسه سنگی است. سازند شتری به طور چیره شامل دولومیت های ریز تا درشت بلور است. بر پایه شواهد سنگ نگاری (اندازه دانه و فابریک) و ژئوشیمیایی (تجزیه های عنصری Ca، Mg، Na، Sr، Fe، 5 (Mn نوع مختلف دولومیت در سازند شتری تشخیص داده شده است. دلیل گوناگونی دولومیت ها، تاثیر فرایندهای دیاژنزی اولیه و تاخیری است که سبب تغییر ترکیب سیال های دولومیت ساز و در نتیجه تشکیل انواع دولومیت ها شده است. مطالعات ژئوشیمیایی نشان می دهد که دولومیت های سازند شتری بیشتر در شرایط احیا و تحت تاثیر دیاژنز متائوریکی تشکیل شده اند. مکانیسم دولومیتی شدن برای دولومیت نوع اول مدل سبخا، دولومیت های نوع دوم و سوم مدل پهنه مخلوط و برای دولومیت های نوع چهارم و پنجم مدل تدفینی در نظر گرفته شده است.

کانسار احمدآباد یکی از کانسارهای سرب و روی در کمربند فلززایی کوهبنان- بهاباد است که در 10 کیلومتری شمال باختر بهاباد در بلوک پشت بادام از پهنه ایران مرکزی قرار گرفته است. کانسنگ شامل تجمعات کانی های غیرسولفیدی روی، سرب، مولیبدن و استرانسیم به همراه مقادیر فراوانی اکسید و هیدروکسیدهای آهن است که در سنگ میزبان دولومیتی سازند شتری جای گرفته اند. یک رگه کوارتزی- کلسیتی نیز ماده معدنی را درسنگ میزبان همراهی می کند. این مطالعه روی تغییرات ایزوتوپی کربن و اکسیژن کانسنگ کربناته روی، رگه کوارتزی- کلسیتی و سنگ میزبان دولومیتی متمرکز شده است. مقادیر ایزوتوپی کربن نشان داد که نوع کربن سنگ میزبان و رگه کلسیتی متفاوت است. مهم ترین منبع تامین کربن برای شکل گیری هیدروزنسیت سنگ های کربناته منطقه هستند و از این نظر متفاوت با دیگر کانسارهای غیرسولفید مطالعه شده در جهان است. بر پایه تغییرات ایزوتوپی اکسیژن، دمای تشکیل هیدروزنسیت میان 14 تا 44 درجه سانتی گراد در نوسان است. تغییرات ایزوتوپی اکسیژن در رگه کوارتزی- کلسیتی، آب های حوضه ای دریایی را به عنوان منشا پیشنهاد می کند. دولومیت میزبان نیز از سیال هایی ته نشست شده است که مقادیر ایزوتوپی اکسیژن آنها آمیختگی میان آب های ماگمایی و دریایی را نشان می دهند.

منطقه مورد مطالعه که در این نوشتار با عنوان کانه زایی مگنتیت- آپاتیت همیجان معرفی شده، بخشی از بلوک پشت بادام در پهنه ایران مرکزی است و در فاصله حدود 12 کیلومتری جنوب باختر شهر بهاباد جای دارد. رخنمون های سنگی این منطقه عبارت از واحدهای آتشفشانی- رسوبی و توده های نفوذی اسیدی تا بازیک به سن پرکامبرین و کامبرین هستند. کانه زایی مگنتیت- آپاتیت به صورت عدسی هایی در مجاورت جنوب باختری روستای همیجان و درون سنگ میزبان توفی حدواسط- اسیدی و دولومیت ها رخنمون یافته است. مگنتیت، اولیژیست (هماتیت)، پیریت و کالکوپیریت کانه های اصلی تشکیل دهنده کانه زایی آهن منطقه همیجان و آپاتیت، پیروکسن، ترمولیت- اکتینولیت، کلسیت و کوارتز کانی های اصلی مواد باطله در این کانه زایی هستند.مطالعات صحرایی و میکروسکوپی نشان از این دارد که ساخت و بافت های موجود در کانه زایی مگنتیت- آپاتیت منطقه همیجان شامل توده ای، برشی، رگه- رگچه ای و جانشینی است. نتایج تجزیه نمونه ها بیانگر این است که این کانه زایی دارای تمرکز بالایی از عناصر خاکی کمیاب است و عیار مجموع عناصر خاکی کمیاب (SREE) در بلورهای آپاتیت به 2.5 درصد می رسد. مطالعات ژئوشیمیایی نشان می دهد که Fet دارای همبستگی منفی قوی باSiO2 ، P2O5 و ∑REE و P2O5 دارای همبستگی مثبت قوی با SREE است. تجزیه کیفی و بررسی طیف های تهیه شده به روش SEM-EDS نمونه های آپاتیت دار نشانگر وجود 2 نوع کانی عناصر خاکی کمیاب مونازیت و آلانیت به صورت ادخال در داخل آپاتیت است. همچنین، این مطالعات ماهیت فلوئوردار بودن آپاتیت ها را تایید می کند. مطالعه میانبارهای سیال در بلورهای آپاتیت بیانگر شوری بیشتر سیال ها در محدوده 7.86 تا 13.9 درصد وزنی NaCl و بیشترین فراوانی دمای همگن شدگی مربوط به محدوده دمایی 240 تا 370 درجه سانتی گراد است. مقایسه الگوی توزیع عناصر خاکی کمیاب در کانه زایی مگنتیت- آپاتیت منطقه همیجان با دیگر کانسارهای اکسیدی آهن- آپاتیت بلوک پشت بادام و کانسارهای آهن تیپ کایرونا، همانندی میان این الگوها را نشان می دهد. به طور کلی، با توجه به شواهد مطالعات صحرایی و ژئوشیمیایی می توان کانه زایی مگنتیت- آپاتیت منطقه همیجان را در گروه کانسارهای آهن نوع کایرونا رده بندی کرد.

تراز آب دریاچه ارومیه از حدود بیست سال پیش، با افت شدیدی رو به رو شده است. به همراه تغییرات کمی، کیفیت آب دریاچه نیز تغییرات زیادی یافته است. در این نوشتار تلاش شده است تا با شناخت رابطه میان کیفیت و کمیت آب، شناخت بیشتری از روند تغییرات کمی دریاچه در گذشته زمین شناسی آن به دست آید تا بر این اساس، عوامل موثر و نقش آنها در خشک شدن دریاچه با دقت بیشتری شناسایی شود. پیرو این شناخت می توان برنامه ریزی و مدیریت مناسب تری در راستای احیا این دریاچه ارائه و یا با اطمینان بیشتری طرح های پیشنهادی را ارزیابی کرد. بر پایه نتایج این پژوهش، در تراز بیش از 1286 متر، آب دریاچه از حالت شور خارج می شود و در رده آب های لب شور تا شیرین قرار می گیرد. بنابراین، در پلیوستوسن پایانی که تراز آب دریاچه از 1297 متر بیشتر بوده است، به نظر می رسد که آب دریاچه شیرین بوده باشد. در تراز پایین تر از 1273 متر، دریاچه به پلایا تبدیل می شود. در حال حاضر که تراز آب دریاچه ارومیه حدود 1270 متر است، محیطی پلایایی بر آن حاکم است. در این محیط، افزایش بارندگی ها و جریان های ورودی با افزایش سریع حجم مخزن و در برابر آن، کاهش یا قطع بارندگی ها و جریان های ورودی و افزایش دما و تبخیر، با کاهش سریع حجم مخزن همراه خواهد بود. این بررسی نشان می دهد که برای احیای دریاچه ارومیه لازم است که بیش از 9.5 میلیارد متر مکعب آب به آن وارد شود.

باتولیت چهارگنبد در سیرجان و در بخش جنوب خاوری پهنه ماگمایی ارومیه- دختر جای گرفته است. این توده نفوذی با ترکیب اسیدی تا کمی حد واسط به درون واحدهای آتشفشانی ائوسن تزریق شده است. گر چه بیشتر حجم ترکیبات سنگی، گرانودیوریت و مونزوگرانیت است؛ اما ترکیبات سنگی دیگر شامل کوارتزدیوریت، تونالیت و سینوگرانیت نیز دیده می شود. مرز تبدیل سنگ ها به یکدیگر تدریجی است. بافت موجود در سنگ های توده نفوذی چهارگنبد بیشتر به صورت گرانولار است و در برخی موارد به پورفیرویید تبدیل می شود. انکلاوهای موجود در توده چهارگنبد شامل انکلاوهای بیگانه، انکلاوهای مافیک (با ترکیب دیوریت و کوارتزدیوریت) و انکلاوهای پیشرس (با ترکیب تونالیت، گرانوریوریت و مونزوگرانیت) است. دایک ها با ترکیب های مختلف، توده نفوذی را قطع کرده اند. ترکیب این دایک ها شامل رگه های اسیدی مربوط به مرحله پگماتیتی، دایک های با بافت دانه ریز (آندزیت، آندزیت بازالتی) و دایک های مافیک میکروگرانولار (شبیه به انکلاوهای مافیک) است. شواهد ژئوشیمیایی نشان می دهد که نمونه های منطقه، ویژگی های گرانیتوییدهای نوع I را نشان می دهند. همچنین گرانیت های توده گرانیتوییدی منطقه ماهیت منیزیمی دارند و ویژگی گرانیت های کردیلرایی را نشان می دهد. بر پایه نمودارهای تعیین محیط تکتونوماگمایی، همه نمونه های مورد مطالعه از منطقه چهارگنبد، در محدوده جزایر کمانی ناشی از فرورانش قرار می گیرند و ویژگی محیط های حاشیه فعال قاره ای را نشان می دهند.

در این مطالعه از دو روش متفاوت مدل سازی پیشرو (مستقیم) به منظور مطالعه ساختار چگالی و پذیرفتاری مغناطیسی پوسته و گوشته بالایی استفاده شده است. محدوده مورد مطالعه یک نیمرخ دوبعدی واقع در محدوده زمین ساختی فرورانشی زاگرس است که در اثر برخورد صفحات اوراسیا و عربستان به وجود آمده است. مدل سازی داده گرانی با تمرکز بر مطالعه ساختار سنگ کره در یک چارچوب ترمودینامیکی انجام می شود که در آن کنترل ترکیب های شیمیایی گوشته بالایی اهمیت به سزایی دارد و امکان مطالعات ژرف روی ژرفای موهو و مرز میان سنگ کره و نرم کره را به وجود می آورد. بررسی ستبرای پوسته نشان می دهد که نازک ترین بخش پوسته در زیر صفحه عربستان و ایران مرکزی (42-43 کیلومتر) و ستبرترین بخش آن در زیر محدوده سنندج- سیرجان (55-63 کیلومتر) جای گرفته است. همچنین مطالعه ستبرای سنگ کره در نیمرخ مورد نظر بیانگر آن است که سنگ کره عربستان دارای ستبرای تقریبی 220 کیلومتر است که با حرکت به سوی شمال خاور ایران ستبرای آن در ایران مرکزی به 90 کیلومتر می رسد. اعداد به دست آمده برای ژرفای مرز سنگ کره و نرم کره نشان از آن دارد که نازک شدگی سنگ کره در منطقه گسترده ای رخ می دهد که از کمربند چین خورده زاگرس آغاز شده و تا محدوده سنندج- سیرجان و کمان ماگمایی ارومیه- دختر ادامه می یابد. بر پایه پیشنهادهای موجود در مورد تعیین تقریبی سن زمین شناسی منطقه، در این مطالعه از ترکیبات شیمیایی مربوط به میانگین سنی پروتروزوییک برای مدل سازی گوشته بالایی ایران و عربستان استفاده شد. پس از مطالعه سنگ کره، با مدل سازی همزمان داده گرانی و مغناطیس، امکان بررسی چگونگی توزیع مقادیر چگالی و پذیرفتاری مغناطیسی در مقیاس پوسته فراهم می شود. در این مرحله افزون بر تعیین لایه های همجنس از دید گرانی و مغناطیس در پوسته، ژرفای لایه های مختلف تشکیل دهنده پوسته شامل رسوبات و پوسته بالایی، میانی و پایینی تا مرز موهو برآورد می شود. به عنوان یک نکته مهم، وجود گسل اصلی زاگرس در مدل پوسته سبب برازش بهتر داده گرانی می شود که نشان دهنده اهمیت لحاظ کردن این ساختار شناخته شده در تفاسیر ژئوفیزیکی است.

تاقدیس هفتکل یکی از میادین نفتی در فروبار دزفول واقع در زاگرس چین خورده است. در این مطالعه به بررسی عوامل کنترل کننده توزیع شکستگی ها پرداخته شده است که به عنوان مهم ترین متغیرهای موثر بر جایگیری مواد هیدروکربوری در سازند مخزنی آسماری هستند و در این زمینه با بهره گیری از اطلاعات زیرسطحی و روش های تحلیل زیرسطحی، شکستگی های این تاقدیس بررسی شده است. روش های مورد استفاده در بررسی شکستگی ها شامل تحلیل دوایر محاطی، محاسبه میزان انحنای محوری ساختمان مخزن و بررسی تغییر ستبرای روباره رسوبی هستند. نتایج دوایر محاطی و نقشه تغییر ستبرای روباره رسوبی نشان داد که بیشترین تمرکز و گسترش یافتگی شکستگی ها در ناحیه لولایی و در بخش نیمه خاوری تاقدیس هفتکل جای دارد. همچنین بالاترین تراکم شکستگی ها، در کمان بیرونی انحناهای محوری وجود دارد و با افزایش ژرفا تراکم آنها کم می شود. شواهد نشان می دهد که مهم ترین عامل کنترل کننده توزیع شکستگی ها، هندسه و سازوکار چین خوردگی خمشی- لغزشی است.

مطالعات ژئوفیزیک مخزن در سال های گذشته نقش بسیار مهمی در فعالیت های اکتشافی و تولیدی داشته اند. این روش ها بیشتر در صدد شناسایی سنگ و سیال مخزن با تحلیل داده های پیش از برانبارش هستند. کارکرد اصلی این روش ها عموما روی مخازن ماسه ای است و وجود هر چه بیشتر نگاره های سرعت برشی، سطح کیفی نتایج این مطالعات را در حد چشمگیری بالا می برد. در این مطالعه، یکی از مخازن ماسه سنگی در خلیج فارس مورد تجزیه و تحلیل تغییرات دامنه بر پایه دورافت قرار گرفته است. روش استفاده شده در این مطالعه بر پایه مطالعات فیزیک سنگی با هدف شناخت رفتار مخزن در اثر اشباع شدگی فازهای مختلف سیال در چاه های بدون نگاره برشی است. برای دست یابی به این هدف، تفسیرهای پتروفیزیکی و اطلاعات مخزنی در یک مدل فیزیک سنگی ادغام و سرانجام نشانگرهای حساس مربوط به شناخت سیال مخزن مشخص شده اند. همچنین، با محاسبه نشانگرهای به دست آمده در گستره مخزن، مرز گاز و نفت با دقت بسیار بالایی مشخص و نتایج آن با تفسیرهای پتروفیزیکی مقایسه شد. نتایج حاصل گویای درستی بالای مطالعات انجام گرفته در زمینه ارزیابی تغییرات دامنه بر پایه دورافت در ناحیه مورد مطالعه است.

شهر تهران با ترکیبی از جمعیت زیاد، گسل های فعال، شواهد زمین لرزه های تاریخی و آسیب پذیری سازه های ساخته شده در آن، ریسک بالایی در برابر زمین لرزه دارد. در مطالعه حاضر، با توجه به گزارش ها و مقالات زمین شناسی منتشر شده در دهه ی گذشته، 3 سناریوی زمین لرزه برای گسیختگی گسل های مشا، نیاوران و پارچین در نظر گرفته و شتاب نگاشت هایی در شهر تهران شبیه سازی شده است. از روش تصادفی چشمه نقطه ای با اصلاح متغیر فاصله برای در نظرگرفتن اثرات هندسه گسیختگی استفاده و همچنین نتایج مطالعات پژوهشگاه بین المللی زلزله شناسی و مهندسی زلزله در سال های اخیر در مورد بزرگنمایی ساختگاه در تهران برای در نظر گرفتن اثرات ساختگاهی به کار گرفته شده است. نتایج شبیه سازی نشان دهنده شتاب بیشنه قابل توجه در شمال تهران برای گسل نیاوران و گسل پارچین در جنوب تهران است؛ همچنین متوسط شدت زمین لرزه مرکالی برای این دو سناریو به ترتیب در سه منطقه و یک منطقه شهری تهران برابر با 9 است که نشان از خرابی و خسارت زیاد در آن مناطق دارد. با استفاده از نتایج شبیه سازی، یک برآورد اولیه از تلفات ناشی از سناریوهای مفروض گسیختگی صورت گرفته است. تعداد تلفات جانی (مرگ ومیر) ناشی از سناریوهای گسیختگی گسل های مشا، نیاوران و پارچین بنا بر این برآورد به ترتیب برابر با حدود 5000، 117000 و 85000 نفر خواهد بود.

سازند شهبازان در طی زمان ائوسن میانی تا پسین در حوضه پیش بوم لرستان و بخش های شمال خاوری فرورفتگی دزفول انباشته شده است. به منظور مطالعه چینه نگاری این سازند چهار برش سطحی (یال شمال خاوری تاقدیس لنگر، یال جنوب خاوری تاقدیس چناره، یال شمال خاوری تاقدیس ماله کوه و یال جنوب باختری تاقدیس پشت جنگل) انتخاب شد. در یال شمال خاوری تاقدیس لنگر و تاقدیس چناره، سازند شهبازان از سنگ آهک و میان لایه های دولومیتی تشکیل شده است. در بقیه مناطق لرستان مانند تاقدیس ماله کوه و پشت جنگل، این سازند متشکل از لایه های دولومیتی با میان لایه های نازک سنگ آهکی است. دراین مناطق سازند های شهبازان و آسماری ویژگی ریخت شناسی مشابهی دارند و چون تفکیک آنها مشکل است؛ با نام شهبازان- آسماری نامیده می شوند. بر پایه روزن بران کف زی شناسایی شده در تاقدیس چناره و لنگر، دو زیست زون به سن ائوسن میانی تا پسین (بارتونین- پریابونین) شناسایی شد. در تاقدیس ماله کوه، بخش پایینی سازندهای شهبازان- آسماری دولومیتی است؛ ولی بخش های بالایی دارای سنگ آهک های دارای روزن برانی به سن میوسن پیشین (آکیتانین- بوردیگالین) هستند. در تاقدیس پشت جنگل، بخش های پایینی و میانی سازند های شهبازان- آسماری دولومیتی ولی در بخش بالایی دارای ریزفسیل های بسیار کمی است که تا کنون از لایه های چاتین تا بوردیگالین سازند آسماری گزارش شده اند.

محدوده مورد مطالعه در خاور شهر بجستان، جنوب باختر استان خراسان رضوی قرار دارد. این محدوده در شمال بلوک لوت، بزرگ ترین بلوک ساختاری در خاور ایران جای گرفته است. این بخش خود تحت تاثیر فعالیت های گسل های ژرف امتدادلغز در مرز این بلوک قرار دارد. خط واره های موجود در منطقه با استفاده از داده های ماهواره ای اسپات، لندست و داده DEM آشکارسازی شد. مطالعات ساختاری در این ناحیه در دو مرحله انجام گرفت: نخست آشکارسازی، تهیه نقشه و تحلیل ساختاری گسل های اصلی منطقه صورت گرفت و در مرحله بعد به منظور انجام مطالعات تکمیلی، کل خط واره های موجود شامل درزه ها و گسل ها، آشکارسازی و تحلیل شدند. راستی آزمایی مطالعات یاد شده با پیمایش های صحرایی و داده های آماری صورت گرفت. مطالعات دورسنجی نشانگر اهمیت فیلترهای آشکارکننده چون فیلترهای استاندارد، روی داده های با ویژگی های استریوسکوپیک چون اسپات به عنوان یک ابزار کارآمد در مطالعات ساختاری به ویژه آشکارسازی خط واره هاست. مطالعات فرکتال و به کارگیری متغیرهای آماری شکستگی ها (برپایه نقشه شکستگی حاصل از داده های دورسنجی) در منطقه، ضمن مشخص کردن بعد فرکتال در منطقه، تکمیل کننده مطالعات دورسنجی در زمینه شناخت چگونگی تکامل ساختاری منطقه و معرفی مناطق با احتمال بیشتر کانی سازی هستند. مطالعات دورسنجی، صحرایی، تحلیل های آماری- ساختاری و فرکتالی روی سامانه های شکستگی موجود در منطقه نشانگر احتمالی ارتباط عناصر ساختاری موجود در منطقه با فعالیت یک سامانه گسلی امتدادلغز است که می توانند به عنوان شکستگی های رایدل در دیواره پهنه تخریب در نظر گرفته شوند. نتایج بالا نشان می دهند که بیشتر خط واره های موجود در منطقه شکستگی های کششی منطبق بر جایگیری دایک ها و رخداد انواع پهنه های دگرسانی مرتبط با کانی سازی های موجود در منطقه است. تلفیق اطلاعات یاد شده می تواند نقش مهمی در شناسایی روند عناصر ساختاری موثر در ایجاد آلتراسیون و مشخص کردن نواحی مستعد کانی سازی داشته باشد.

منطقه سقز- بانه به عنوان بخشی از بخش شمال باختری پهنه سنندج- سیرجان انتخاب و مراحل مختلف دگرریختی در آن بررسی شد. در طی این بررسی، ابتدا با کمک روش های سنجش از دور رخنمون واحدهای سنگی و خطواره های قابل تعیین استخراج شدند. سپس، با پیمایش های صحرایی، گسل های بزرگ مقیاس، اصلی و فرعی و همچنین پهنه های برشی (در محیط شکل پذیر) مشخص و متغیرهای ساختاری آنها اندازه گیری شد. در ادامه این اطلاعات به عنوان لایه های برداری به محیط سامانه اطلاعات جغرافیایی وارد و نقشه ساختاری تهیه شد. نتایج حاصل از اطلاعات صحرایی، تحلیل های هندسی و حرکتی نشان می دهد که گسل های بزرگ مقیاس منطقه به همراه رده های مرتبطه شکلی خمیده از ساختارها، الگوی رخنمون واحدهای سنگی و محل توده های نفوذی به نمایش گذاشته است. تحلیل های هندسی و حرکتی سه نسل حرکت با روندهای شمالی (در محیط شکل پذیر)، شمال خاوری (در محیط شکل پذیر تا شکنا) و خاوری (در محیط کاملا شکنا) را نشان می دهند. این سه نسل حرکت به ترتیب سبب ایجاد سه نسل گسلش با روندهای 150-N140، N70-80 و 20- N10شده اند که قابل انتساب به اثر سه فاز کوهزاد در پرکامبرین و یا تریاس بالایی (احتمالا کاتانگایی و یا سیمیرین)، کرتاسه (لارامید) و نئوژن (فازهای پایانی آلپی نظیر ساوین تا پاسادنین) هستند.

کانسار باریت شکربیگ در 46 کیلومتری جنوب باختر مهاباد، در شمال باختر پهنه سنندج- سیرجان جای دارد. واحدهای سنگی رخنمون یافته در محدوده شکربیگ، مجموعه ای از سنگ های آتشفشانی- رسوبی دگرگون شده به سن پروتروزوییک پسین، معادل سازند کهر هستند. ماده معدنی اصلی، به صورت عدسی های باریت چینه سان در سه افق همراه با کانه های سولفیدی است که به صورت توده ای و یا نوارهای موازی درون توف های ریولیتی دگرگون شده (متاتوف) قرار دارد. کمرپایین کانسار از فیلیت و اسلیت تشکیل شده و توسط رگه و رگچه های سیلیسی و باریتی سولفیددار (پهنه استرینگر) قطع شده است. کانی های اولیه در این کانه زایی بیشتر باریت، پیریت، مارکاسیت، کالکوپیریت و تا حدودی بورنیت و کانی های ثانویه بیشتر کالکوسیت، کوولیت، مالاکیت، سیدریت، گوتیت، هماتیت و هیدروکسیدهای آهن است. کانی های باطله نیز شامل کوارتز، سریسیت، کلسیت، دولومیت، فلدسپار و کلریت است. کانسار شکربیگ از دید کانه های فلزی گوناگونی چندانی ندارد و تنها شامل پیریت و کالکوپیریت است. میانبار های سیال موجود در کانسار شکربیگ از دید نوع به طور کلی شامل دوفازی مایع- گاز (LV)، تک فازی گاز و تک فازی مایع است و نوع دوفازی مایع- گاز (LV) فاز چیره در هر دو بخش استرینگر و چینه سان است. داده های ایزوتوپ گوگرد، سیال اصلی مسوول کانه زایی در کانه زایی شکربیگ را آب دریا نشان داده است؛ بدین صورت که احیای کامل سولفات آب دریا به عنوان سیال اصلی مسئول کانه زایی و نرخ سرعت آمیختگی محلول گرمابی با آب های سرد در بخش های ژرف حوضه، سبب نهشت سولفیدها با محدوده وسیع در پهنه استرینگر و چینه سان شده است. از سوی دیگر احیای جزیی سولفات آب دریا، گوگرد مورد نیاز برای نهشت باریت را فراهم آورده است. شواهد زمین شناسی، ارزیابی، سنگ چینه نگاری، شکل کانه زایی و نتایج حاصل از مطالعات میانبارهای سیال و ایزوتوپ گوگرد در نمونه های موجود در کانسار شکربیگ، نشان دهنده منشا گرفتن سیال های گرمابی با شوری کم و دمای متوسط از آب دریا، چرخش و حرکت رو به بالای آن در اثر گرم شدن توسط یک منبع گرمایی (احتمالا توده های نفوذی نیمه عمیق) و در پایان سرد شدن و نهشته شدن سیال ها به صورت سولفات و سولفید روی بستر دریا در اثر آمیختگی با آب دریا مشابه با کانسارهای سولفید توده ای نوع کوروکو است.

از آنجا که فعالیت های معدنی بر روی کانسارهای فلزی به عنوان یکی از راه های رهاسازی و ورود عناصر خطرناکی همچون آرسنیک به محیط زیست شناخته می شوند؛ پرداختن به مسائل آلودگی در خاک و رسوبات آبراهه ای در پیرامون کارگاه های معدنی حائز اهمیت است. برای درک توزیع فضایی آلودگی آرسنیک در منطقه ساردوییه و بافت در استان کرمان، به مساحت تقریبا 5000 کیلومترمربع، 1804 نمونه رسوبات آبراهه ای برداشت شد و آنالیز ژئوشیمیایی برای این نمونه ها انجام گرفت و در نهایت غلظت عناصر مختلف از جمله آرسنیک در این نمونه ها به دست آمد. حد مجاز توصیه شده توسط استانداردها در خاک برای آرسنیک 20ppm می باشد. در نتیجه نمونه هایی که مقدار آرسنیک در آنها از این مقدار بیشتر است؛ مناطق آلوده هستند که نیاز به بهسازی زمین دارند. اما از آنجا که تعداد نمونه های برداشت شده محدود است، برای تشخیص ریسک آلوده بودن مناطق از روش کریجینگ شاخص استفاده شد. در منطقه مورد مطالعه 32 اندیس شناخته شده مس وجود دارد؛ از این رو به منظور بررسی پتانسیل آلودگی آرسنیک حاصل از فعالیت های معدنی، با توجه به نقشه نهایی حاصل از به کارگیری روش کریجینگ شاخص بر روی غلظت آرسنیک موجود در داده های رسوبات آبراهه ای، مشخص شد که در بخش شمال و شمال باختری منطقه آلودگی آرسنیک ممکن است در نتیجه فعالیت های معدنی مس پورفیری باشد اما در بخش خاوری منطقه اگر چه تراکم این اندیس ها بالاست؛ اما آلودگی خاصی دیده نشده است.

شهر رشت مرکز استان گیلان و یکی از کلان شهرهای ایران در حاشیه جنوبی دریای خزر به شمار می آید. از دیدگاه زمین شناسی، این شهر در شمال پهنه ساختاری البرز و در پهنه رسوبی گرگان- رشت جای گرفته است. گسل های بسیاری در این منطقه وجود دارند و تاثیر گذارترین آنها، گسل خزر است که می تواند بیشینه شتاب لرزه ای معادل 0.3 g را برای یک زمین لرزه بزرگ به وجود آورد. با استناد به داده های ژئوتکنیکی به دست آمده از حفاری های اکتشافی، خاک های محدوده شهری در مسیر خط 2 مترو شامل تناوبی از سیلت و رس و میان لایه هایی از ماسه و شن هستند. با توجه به بالا بودن سطح آب زیرزمینی، فراوانی نهشته های ریزدانه، لرزه خیزی بالای منطقه و همچنین تولید ارتعاش توسط حرکت قطار مترو، امکان بروز خطر پدیده روانگرایی در مسیر ساخت مترو پیش بینی می شود. بر این مبنا، هدف مقاله ارزیابی خطر روانگرایی در مسیر خط 2 متروی شهر رشت از راه تهیه نقشه پهنه بندی تعیین شده است. در این راستا با استفاده از اطلاعات 14 گمانه اکتشافی حفر شده تا ژرفای بیشینه 40 متر از سطح زمین و با بهره گیری از نرم افزار ArcGIS و به کار گیری روش تحلیل سلسله مراتبی فازی، پهنه بندی خطر روانگرایی انجام شد. لایه های اطلاعاتی مورد توجه در این پژوهش شامل نوع خاک، عدد آزمایش نفوذ استاندارد، ژرفای گمانه ها (فشار روباره)، شاخص خمیری و بیشینه شتاب لرزه ای بوده اند. نتایج به دست آمده نشان می دهد که خطر روانگرایی در مسیر خط 2 مترو، میان کم تا خیلی زیاد متغیر است و بیشترین خطر در ایستگاه BC2 (محدوده کوی سازمان آب) و I2 ((محدوده حسین آباد) پیش بینی شده است. تاثیرگذارترین عامل در بروز خطر روانگرایی جنس خاک و شرایط آب زیر زمینی بوده است.

در این پژوهش ماگماهای (سنگ های آذرین) دربرگیرنده منطقه آب گرم محلات در استان مرکزی با گسترش 300 هکتار مطالعه شد. 20 نمونه مغز سنگ از ماگماهای بیرون زده تهیه شد. برای تهیه نمونه های همگن و یکنواخت بخشی از نمونه ها به وسیله آسیاب های فکی و گلوله ای تبدیل به پودر ریزدانه شدند و پس از خشک کردن و عبور دادن از مش شماره 40 در ظروف نگین بسته بندی و آب بندی شدند. از همه نمونه های سطحی مقطع نازک تهیه و در آزمایشگاه کانی شناسی، کانی های موجود در آنها تعیین شد. با استفاده از روش طیف نگاری گاما و آشکارساز فوق خالص ژرمانیومی (HPGe) و سامانه الکترونیکی مربوط، مقدار فعالیت ویژه هسته های پرتوزایRa 226،232Th  و K40 در نمونه ها تعیین شد. فعالیت ویژه هسته های پرتوزای یاد شده در نمونه ها به ترتیب در محدوده 1.34±22.15 تا 3.76±62.68، 1.43±10.69 تا 2.15± 40.55 و 5.07±59.99 تا 17.48±1467.30 برحسب Bq/kg به دست آمد. همچنین آهنگ گرمای تولید شده در نتیجه واپاشی ویژه هسته های پرتوزا برای نمونه ها در محدوده 0.69 تا 1.86 برحسب mWm-3 به دست آمد. مقدار گرمای میانگین تولیدی در حجم ده کیلومتر مکعب ماگما 13.60 کیلو وات است و برای افزایش دمای آب چشمه با دبی 35.5 لیتر بر ثانیه از 15 درجه به 100 درجه سانتی گراد 12.7 کیلو وات انرژی مورد نیاز است. بنابراین با توجه به سطح پرتوزایی ماگماهای این منطقه و گسترش آن در ژرفای زمین به صورت مخروطی و عمر به نسبت طولانی آنها به نظر می رسد تامین گرمای چشمه های آب گرم، از راه واپاشی زنجیره های واپاشان235U ، 238U و 232Th و هسته 40K صورت می گیرد.

کانه زایی روی- سرب آب باغ در بخش میانی پهنه سنندج- سیرجان و منتهی الیه جنوب خاوری کمربند فلززایی ملایر- اصفهان، در توالی رسوبی آواری-کربناته ژوراسیک بالایی- کرتاسه زیرین و کربناته کرتاسه زیرین در دو افق کانه زایی با جایگاه چینه ای متفاوت تشکیل شده است. افق 1 کانه زایی روی- سرب با سنگ میزبان شیل و سیلت سنگ سیاه دارای مواد آلی با سن ژوراسیک بالایی- کرتاسه زیرین به شکل گوه ای کشیده، در مجاورت گسل هم زمان با رسوب گذاری رخ داده است. افق 2 کانه زایی سرب و روی کانسار آب باغ با سنگ میزبان آهکی به سن کرتاسه زیرین به صورت همروند با سنگ میزبان و به شکل لایه ای تشکیل شده است. فرایندهای ثانویه موجب گسترش کانسنگ برونزاد در بخش های نزدیک به سطح در هر دو افق شده است. بر پایه زمین شناسی، کانی شناسی و ژئوشیمی، کانسنگ غیرسولفیدی کانسار آب باغ به دو نوع «کانسنگ سرخ» و «کانسنگ سفید» قابل تقسیم است. کانسنگ سفید در بخش های بالایی کانسنگ سولفیدی اولیه و به صورت جانشینی بخش های کربناته سنگ میزبان با عیار بالای روی و عیار پایین آهن و سرب و کانسنگ نوع سرخ به صورت جانشینی مستقیم کانسنگ سولفیدی اولیه با عیار پایین روی، عیار بالای آهن و عیار متوسط سرب و آرسنیک در مقایسه با کانسنگ سفید، تشکیل شده اند. کانی شناسی کانسنگ برونزاد، شامل اسمیت زونیت، هیدروزینسیت، سروزیت، رس های غنی از روی، گرینوکیت، کوولیت و اکسیدهای آهن و منگنز است. بخش غیرسولفیدی کانسار آب باغ در طول هوازدگی طولانی مدت بخش سولفیدی کانه زایی رسوبی- بروندمی (SEDEX) اولیه، در اثر اکسایش و انحلال پیریت، اسفالریت و گالن تشکیل شده است. اکسایش کانی های سولفیدی، خنثی سازی اسید و تشکیل کانی های کربناتی روی به عنوان فرایندهای اصلی ژئوشیمیایی موثر در تشکیل کانسنگ برونزاد در این کانسار شناخته شده اند. الگوی عناصر کمیاب خاکی کانسنگ برونزاد نوع سفید و نوع سرخ متفاوت است؛ به گونه ای که در کانسنگ نوع سفید الگوی عناصر کمیاب مشابه سنگ میزبان و در نوع سرخ مشابه کانسنگ سولفیدی است. مقایسه فرایندهای موثر در تشکیل کانسنگ هوازده برونزاد کانسار آب باغ با دیگر کانسارهای غیرسولفیدی برونزاد در ایران؛ همانند کانسارهای مهدی آباد، چاه تلخ، مجموعه ایرانکوه و معادن غیرسولفیدی کوهبنان- بهاباد، نشان از همانندی کانسار آب باغ با کانسارهای کلاه دروازه، از مجموعه معادن ایرانکوه و مهدی آباد یزد است. همچنین، بخش برونزاد کانسار آب باغ از دید ویژگی های کانی شناسی و انواع کانسنگ برونزاد، قابل مقایسه با کانسارهای غیرسولفیدی مراکش است.

در این پژوهش ماسه سنگ های سازند رازک در رخنمون های فینو و هندون و میدان سرخون در شمال منطقه بندرعباس، از دید سنگ نگاری و ژئوشیمیایی به منظور مطالعه خاستگاه در تعیین جایگاه زمین ساختی، بررسی سنگ مادر و هوازدگی دیرینه مطالعه و همچنین با ماسه سنگ های اهواز از سازند آسماری مقایسه شده اند. نهشته های سازند رازک بیشتر شامل مارن، ماسه سنگ، کنگلومرا و سنگ آهک ماسه ای است. نتایج حاصل از بررسی ژئوشیمیایی عناصر اصلی و فرعی نشان از رسوب گذاری این سازند در حاشیه فعال قاره ای دارد. تحلیل خاستگاه سنگ های سیلیسی آواری سازند رازک نشان دهنده سنگ های مادر از جنس آذرین مافیک و حدواسط، سنگ های دگرگونی درجه پایین تا بالا و سنگ های رسوبی برای این سازند است. بررسی اندیس هوازدگی شیمیایی نیز نشان داد که رسوبات در ناحیه منشا دچار هوازدگی متوسط شده اند که بیانگر آب وهوای خشک در ناحیه منشا است. به نظر می رسد رسوبات سازند رازک حاصل فرسایش مخلوطی از سنگ های آذرین- افیولیتی پوسته اقیانوسی نوتتیس، سنگ های دگرگونی و دیگر توالی های رسوبی نهشته شده در حوضه رسوبی زاگرس در طی تکامل حوضه پیش بومی بوده است. تغییر ستبرای گوه ای سازند رازک از مناطق بالادست حوضه رسوبی زاگرس به سوی نواحی پایین دست و در پایان محو شدن آن در بخش فارس ساحلی و حضور کنگلومرای پلی میکتیک، ماسه سنگ های دانه درشت و غنی از خرده سنگ از دیگر شواهد منشا گرفتن سازند رازک از پهنه رورانده زاگرس هستند.

در این مطالعه نانوفسیل های آهکی سازند گورپی در برش کلچنار در شمال باختر ایذه بررسی شده است. در این برش سازند گورپی از مارن، مارن شیلی و سنگ آهک مارنی تشکیل شده است. به منظور معرفی گونه های شاخص، تجمعات فسیلی همراه و زیست زون ها، 150 نمونه اسلاید از سازند گورپی مطالعه شد که در نتیجه به تشخیص 12 زیست زون انجامید. در این مطالعه 61 گونه و 35 جنس از نانوفسیل های آهکی شناسایی شد. بر پایه زیست زون های به دست آمده، بازه زمانی سازند گورپی در برش مورد مطالعه از اواخر کامپانین (late Campanian) تا پالئوسن پسین (Late Selandian) و مرز کرتاسه- پالئوژن پیوسته پیشنهاد می شود. این بازه با زیست زون های CC21-CC26 از زون بندی Sissingh (1977) و زون های NP1-NP6 از زون بندی Martini (1971) همخوانی دارد.

توده نفوذی ده بالا در محدوده 45 کیلومتری جنوب باختر شهرستان بویین زهرا در استان قزوین رخنمون دارد. این توده دارای انکلاوهای میکروگرانولار مافیک بسیار با اشکال گرد شده و بیضوی و با اندازه های 2 تا بیشینه 30 سانتی متر است. انکلاوها از مونزودیوریت، دیوریت و گابرودیوریت و سنگ های میزبان بیشتر از گرانودیوریت تشکیل شده اند. حضور بافت های عدم تعادل همچون درشت بلورهای پلاژیوکلاز با سطوح تحلیلی و بافت غربالی، کوارتز اوسلی و آپاتیت های سوزنی در انکلاوها می تواند نشانگر رخداد آمیختگی ماگمایی در توده نفوذی ده بالا باشد. توزیع عناصر اصلی و فرعی و خاکی کمیاب به روشنی تبادل میان ماگماهای فلسیک میزبان و انکلاوها را در طی آمیختگی ماگمایی بازتاب می دهد. غنی شدگی غیر عادی REE در انکلاوها نسبت به سنگ فلسیک میزبان، نشانه ماهیت متفاوت دو ماگمای فلسیک و مافیک به وجود آورنده این دو سنگ و ناهمگنی شکلی ایجاد شده در انکلاوها (ابعاد فرکتال) ناشی از فرایندهای آمیختگی ماگمایی است. ابعاد فرکتال انکلاوها میان  1.14تا  1.29متغیر است. رده 1.29 بالاترین فراوانی را در نمودار ستونی نشان می دهد. بر پایه بعد فرکتال (Dbox) انکلاوها، نسبت لگاریتم گرانروی گرانودیوریت میزبان به انکلاو، طیفی از 0.56 تا 0.96 را نشان می دهد و مد آن در نمودار ستونی 0.96 است. بیشتر انکلاوها در توده نفوذی ده بالا با محتوای سیلیس نزدیک به 56 درصد و مقادیر بالای ابعاد فرکتال مشخص می شوند. این مسئله آمیختگی کم ماگمای مافیک انکلاوها با ماگمای فلسیک میزبان را تایید می کند و نشانه افزایش اختلاف گرانروی میان ماگماهای گرانودیوریت میزبان و انکلاوهاست.

کانسار آهن نوکه در شمال سمنان و در جنوب پهنه ساختاری البرز مرکزی قرار گرفته است. سنگ های آتشفشانی- آذرآواری با سن ائوسن سنگ میزبان این کانسار هستند. کانی زایی آهن به صورت توده ای، افشان، رگه ای و برشی در کانسار نوکه رخ داده است و مگنتیت، هماتیت، پیریت، کالکوپیریت، گارنت، اپیدوت، کوارتز و کلسیت از کانی های اصلی این کانسار هستند. از میانبارهای سیال و ایزوتوپ های پایدار گوگرد، کربن و اکسیژن برای تعیین شرایط تحول سیال های گرمابی و ژنز کانسار آهن نوکه، استفاده شده است. بر پایه تعداد فاز، هفت نوع میانبار سیال در کانی کوارتز شامل تک فازی مایع (L)، دوفازی غنی از مایع (L+V)، دوفازی غنی از گاز  (V+L)، تک فازی گاز (V)، سه فازی مایع- گاز- هالیت (L+V+S)، دوفازی مایع- هالیت (L+S) و سه فازی مایع- گاز- کدر (L+V+O) تشخیص داده شد. بیشترین محدوده دمای همگن شدگی پایانی و شوری میانبارهای سیال دوفازی غنی از مایع در کانی کوارتز به ترتیب 100 تا 200 درجه سانتی گراد و 10 تا 20 درصد وزنی معادل نمک طعام است. در حالی که محدوده دمای همگن شدگی پایانی و شوری میانبارهای سیال دوفازی غنی از گاز به ترتیب 350 تا 500 درجه سانتی گراد و معادل 10 تا 30 درصد وزنی معادل نمک طعام است. همچنین دمای همگن شدگی میانبارهای سیال دوفازی غنی از مایع در کلسیت های پهنه گارنت (نوع (a و کلسیت های پهنه مگنتیت (نوع b) شامل 75 تا 125 درجه سانتی گراد است؛ اما شوری میانبارهای سیال دوفازی غنی از مایع (15-25 wt. % NaCl) در کلسیت های پهنه گارنت بیشتر از شوری میانبارهای سیال دوفازی غنی از مایع 10 wt. % NaCl) تا 20) در کلسیت های پهنه مگنتیت است. مقادیر d13C و  d18O کانی کلسیت (15 نمونه) کانسار آهن نوکه به ترتیب از 1.9- تا +0.1 ‰(PDB) و از 19.4- تا -14.9‰(SMOW) در تغییر است. مقدار میانگین d18OWater محلول گرمابی در کانسار آهن نوکه ‰ 17.58+ نسبت به استاندارد SMOW است که با مقادیر آب ماگمایی اولیه متفاوت است. پیریت فاز اصلی سولفیدی موجود در کانسار آهن نوکه است و مقادیر d34S این کانی (9 نمونه) از 3.9+ تا +5.4‰(CDT) تغییر می کند که نشان دهنده سولفور با منشا ماگمایی است. داده های میانبارهای سیال و ایزوتوپ های پایدار کربن، اکسیژن و گوگرد گویای این است که سیال های کانسارساز به وسیله آمیختگی شوراب های ماگمایی با آب جوی گسترش یافته است و احتمالا ژنز کانسار آهن نوکه مشابه کانسارهای نوع اسکارن است.