علوم زمین
سال:1379 | دوره:9 | شماره:36-35 |تعداد مقالات:6

در این پژوهش براساس رفتار خاکهای رسی در حالات طبیعی و بازسازی شده، یک چارچوب عمومی پیشنهاد شده است. رفتار رس های طبیعی و بازسازی شده توسط دو عامل فابریک و پیوند بین ذرات خاک کنترل می گردد. در این مقاله، طبقه بندی جدیدی بر مبنای تاریخچه زمین شناسی و حساسیت ساختاری رس ها در صفحه IV - σiv و سفتی و سستی آنها پیشنهاد شده است. علیرغم اینکه در این طبقه بندی، خاکها به 8 دسته متفاوت تقسیم شده اند، اما می توان آنها را به دو گروه کلی خاکهای دارای ساختار رسوبی و خاکهای دارای ساختار بعد از رسوبگذاری تقسیم نمود. رده بندی رس ها، نقطه شروعی برای ساختن یک چارچوب عمومی جهت ارزیابی رفتار آنهاست. در این تحقیق نتایج آزمایشهای آزمایشگاهی و صحرایی بر روی رس های جنوب تهران، در حالات طبیعی و بازسازی شده ارایه گردیده است. سیمان شدگی ناشی از وجود کربنات کلسیم و همچنین فرایند هوازدگی، ساختار خاک جنوب تهران را متاثر نموده است. خاکهای جنوب تهران به صورت سفت تا سخت بوده و از دیدگاه زمین شناسی نیز، به صورت فوق تحکیم یافته مشاهده می شوند. منحنی تحکیم خاک جنوب تهران به خط (ICL) نزدیک بوده، بنابراین خاک از نوع شماره 4 می باشد. اما در برخی از اعماق که (YSR) خاک بزرگتر از یک است، رده خاک از نوع خاک رس شماره 7 می باشد.

مقایسه روش های گوناگون تعیین فاکتور شکل (R) بر اساس تحلیل سطوح برش دارای خط خش پس از ائوسن در بخش جنوبی البرز مرکزی نشان میدهد قابل اطمینان ترین روش کارا، رسم دایره های موهر (Mohr) سه بعدی بدون مقیاس می باشد.تغییرات طیف R از نظر آماری در محدوده مورد مطالعه بصورت 0<R<1 و از رده نوع دو بوده و بیضوی معادل بسیار نزدیک به بیضوی مسوول زایش گسل های مزدوج میباشد. تغییرات طیف R همچنین موید تمایل به لغزش کم و زیاد به ترتیب در دره مبارک آباد و اطراف توچال بوده که نشان میدهد با تعیین شکل هندسی بیضوی تنش دیرین میتوان به طور نسبی میزان تمایل به لغزش را در یک ناحیه مورد بررسی قرار داد.

دریاچه ارومیه بزرگترین دریاچه داخلی ایران است که در شمال باختری کشور به صورت یک حوضه بسته میان کوهساری شکل گرفته است. این دریاچه با درازای 140 کیلومتر و پهنای متغیر بین 15 تا 50 کیلومتر دارای میانگین مساحتی در حدود 5000 کیلومتر مربع می باشد. از مجموعه نظریات مختلف چنین بر می آید که دریاچه ارومیه احتمالا بازمانده ای از دریای تتیس و بخشی از دریای مدیترانه بوده که اکنون جدا مانده و از اواخر میوسن شکل گرفته و کم کم کوچکتر شده است. در حالت کنونی دریاچه ارومیه به صورت یک زون فرونشست تکتونیکی می باشد که در پیرامون و مرزهای آن چندین گسله مهم را می توان باز شناخت. سنگ کف نهشته های نرم و آبدار دریاچه که بطور عمده از سیلت و رس تشکیل یافته است در بیشتر جاها از نهشته های کهن تری تشکیل شده که برونزد آنها را در زمینهای پیرامون دریاچه و در پادگانه های بلند می توان دید که فسیل های موجود در آنها نشانه محیط نه چندان شور محیط رسوبی آنزمان می باشد.نهشته های نرم دریاچه ارومیه بیشتر از بار رسوبی رواناب ها و سیلابهای جنوبی و شمالی آن تامین می شود که منشا آنها بطور عمده نهشته های دریاچه ای سازند مراغه، شیلها و ماسه سنگهای کرتاسه و نئوژن، آهکهای سازند قم و توده های گرانیتی می باشد.جنس نهشته های دریاچه بیشتر رس، سیلت، کمی ماسه ریزدانه و خیلی کم رسوب شیمیایی درجا می باشد. نهشته های آواری آن بیشتر از نوع چند آمیزه اند که در آنها کوارتز، کلسیت و میکا فراوانتر از بقیه می باشند. کانی های رسی در این نهشته های آواری بیشتر از نوع ایلیت، کائولینیت و کلریت می باشند. در نهشته های درجازا کانی آراگونیت بیشترین مقدار را دارد. مقدار مواد آلی موجود در نهشته های دریاچه ارومیه عموما کمتر از پنج درصد است ولی در ماندابها و باتلاقهای شور دریاچه این مقدار به پانزده درصد نیز می رسد. در حالت میانگین غلظت نمک در آب دریاچه به 250 گرم در لیتر می رسد. با توجه به میزان شوری آب دریاچه ارومیه و مقدار قابل ملاحظه رسوب وارد شده به آن، جز در محل مصب رودخانه ها این نهشته ها عملا از نوع مواد معلق در آب می باشند، که بطور همگن و افقی در سطح دریاچه پخش می شوند. با توجه به غلظت آب دریاچه مدت زمان زیادی طول میکشد تا این نهشته ها ته نشین شوند.بر اساس بررسی های انجام شده و گمانه هایی که در امتداد بزرگراه شهید کلانتری حفر شده است مشاهده می گردد که نهشته های نرم دریاچه ارومیه از لایه بندی بسیار ظریفی برخوردار می باشد.در سواحل ارومیه و تبریز در نمونه های استخراج شده در اعماق، لایه های ماسه ای بسیار ظریفی با ضخامت حداکثر تا دو میلیمتر قابل رویت می باشند. وجود یا عدم وجود این لایه های ماسه ای می تواند ویژگیهای مهندسی نهشته ها را بنحو قابل ملاحظه ای تحت تاثیر قرار دهد. میزان ذرات ریزتر از 75 میکرون تا عمق 150 متری بطور متوسط 95 درصد است که خود حاکی از ریزدانه بودن نهشته ها می باشد. مصالح بخش میانی دریاچه بطور عمده در حد فاصل رس لاغر (CL) تا لای (ML) قرار دارند. فعالیت نهشته ها از سطح به عمق از یک روند تقلیلی برخوردار می باشد. با افزایش فعالیت نهشته ها زاویه اصطکاک داخلی، ضریب نفوذپذیری (K) و ضریب تحکیم (Cv) کاهش یافته و اندیس فشردگی (Ce) افزایش می یابد. معمولا حساسیت نهشته های قشر فوقانی بیش از قشرهای تحتانی است. از بررسی نتایج مربوط به آزمایشهای برش پره ای و نفوذ استاندارد و آزمایش مقاومت تک محوری چنین بر می آید که مقاومت برشی نهشته ها بطور قابل ملاحظه ای با عمق افزایش می یابد و حساسیت نهشته ها تا عمق 40 الی 45 متری کاهش می یابد.

در یک بررسی گسترده صحرایی و جمع آوری نمونه از نقاط مختلف، همراه با بررسیهای آزمایشگاهی، پدیده واگرایی و گسترش خاکهای واگرا در استان خوزستان مورد مطالعه قرار گرفت. وضعیت زمین شناسی، مناطق مختلف استان خوزستان نشان می دهد که ارتفاعات موجود در بخشهای شمالی، شمال خاوری و خاور استان به وسیله رودخانه های مختلف فرسایش یافته و در دشت پهناور خوزستان رسوب می نماید. به دلیل شرایط خاص موجود در منطقه، از قبیل گسترش سازند نمکی گچساران، وجود خاک واگرا در مناطق مختلف آن اجتناب ناپذیر است در این تحقیق، با استفاده از نتایج بررسیهای صحرایی و آزمایشگاهی، ضمن مقایسه روشهای مختلف شناسایی خاکهای واگرا، استان خوزستان از نظر پتانسیل تشکیل خاک واگرا به سه منطقه حساس به واگرایی حدواسط و غیرواگرا، تقسیم شده است.

محدوده معدنی طلای دارستان - باغو در فاصله 100 کیلومتری جنوب دامغان واقع شده است. این محدوده بخشی از مجموعه آتشفشانی - نفوذی «ترود - چاه شیرین» می باشد که به صورت یک فرازمین (Horst)، با روند شمال خاوری - جنوب باختری، در حاشیه شمالی کویر مرکزی رخنمون دارد. رخنمون های سنگی محدوده مورد مطالعه، متشکل از مجموعه سنگهای گدازه ای و آذرآواری (ائوسن میانی) با ترکیب غالب حد واسط (آندزیت تا داسیت) و توده های نفوذی (ائوسن پسین - اولیگوسن) با ترکیب اسیدی تا حد واسط می باشد.کانه زایی در نشانه معدنی طلای دارستان به صورت یک رگه سیلیسی مس (طلا) دار می باشد که در طول 400 متر، در راستای گسل نرمال دارستان، قابل تعقیب است. سنگ میزبان این رگه، واحد توف برش آندزیت - داسیت آندزیت می باشد که با انواع دگرسانیهای سیلیسی، آرژیلی و پروپیلیتی در امتداد رگه همراه است.کانی شناسی این رگه سیلیسی شامل کوارتز، کالکوپیریت، پیریت، طلا، اسپیکولاریت، مالاکیت، کالکوسیت، کوولیت و هیدروکسیدهای آهن می باشد.کانی زایی طلا در باغو 3 ) کیلومتری شمال خاوری نشانه معدنی طلای دارستان( در یک رگه سیلیسی بطول 700 متر رویداده است. سنگ میزبان این رگه، توده نفوذی نیمه عمیق با ترکیب گرانیت - گرانودیوریت است که در اطراف رگه با دگرسانی آرژیلی همراه شده است. کانی شناسی این رگه سیلیسی نیز ساده و متشکل از تورمالین، پیریت، کالکوپیریت، اکسیدها و هیدروکسیدهای آهن، مالاکیت، کالکوسیت، کوولیت و دانه های آزاد طلا در گانگ سیلیسی می باشد.شواهد صحرایی نشان می دهد که تمرکز قابل توجه طلا در محدوده معدنی دارستان، به طور عمده در ارتباط با رگه های سیلیسی سولفیددار و جایگیر شده در سیستم گسل های نرمال (کششی)، با روند غالب شمالی - جنوبی، می باشد که معمولا در مناطق کانه سازی با گستره ای از دگرسانیهای هیدروترمال از انواع آرژیلی، سیلیسی و کلریتی (± اپیدوت) همراهند.مطالعه دیگر آثار کانی سازی در محدوده دارستان و باغو، یک ارتباط ژنتیکی واضح، بین اثر معدنی مس (طلا) دارستان و رگه سیلیسی طلا دار باغو را نشان می دهد.شواهد صحرایی و مطالعات آزمایشگاهی نشانگر ارتباط کانه سازی طلا و مس با سیالات سیلیسی تاخیری مرتبط با نفوذی های نیمه عمق (با ترکیب اسیدی تا حد واسط) در محدوده مورد مطالعه می باشد. از مهمترین این شواهد، انطباق فضایی واضح بین موقعیت رگه های سیلیسی کانه دار (دارستان-باغو) با موقعیت گسترش نفوذی های نیمه عمیق و موقعیت زون های دگرسانی مرتبط با آنها است. علاوه بر آن، همبستگی بالای عناصر Cu و Au و درجه حرارت همگن شدن سیالات درگیر اولیه، این ارتباط ژنتیکی را تایید می نماید.