علوم زمین
سال:1390 | دوره:21 | شماره:82 |تعداد مقالات:29

فرایند صدور مجوزهای صنعتی و معدنی، به شکل کنونی، پیچیده و زمان بر است. بویژه این که ایجاد صنایع، بیشتر با آلودگی های زیست محیطی همراه هستند و به دلیل استفاده نکردن از سازوکارها و اطلاعات مناسب، ملاحظات زیست محیطی به طور مناسب و شایسته رعایت نمی شوند. این پژوهش، روش جدیدی را مبتنی بر سامانه های اطلاعات مکانی تحت وب در قالب دولت الکترونیک برای آسان کردن فرایند صدور مجوزهای صنعتی و معدنی با تاکید بر رعایت مسائل زیست محیطی ارائه می کند. برای این منظور، صدور مجوز کارخانه سیمان به عنوان نمونه مطالعاتی انتخاب و در ابتدا فرایند فعلی صدور مجوز کارخانه سیمان بررسی شد که نشان دهنده لزوم طی کردن فرایندهای پیچیده اداری و صرف زمان بسیار طولانی (گاه تا دو سال) است؛ افزون بر این مسایل زیست‎ محیطی به خوبی رعایت نمی شوند. سپس با بهره گیری از مفاهیم و اهداف دولت الکترونیک و قابلیت های سامانه های اطلاعات مکانی در انجام تحلیل ها و تصمیم گیری های مکانی، روشی جدید برای صدور مجوزهای صنعتی پیشنهاد شد. برای نمایش و ارزیابی روش پیشنهادی، یک سامانه اطلاعات مکانی توزیع شده تحت وب طراحی و پیاده سازی شد. نتایج این پژوهش، گویای آن است که فرایند صدور مجوز کارخانه سیمان با روش پیشنهادی در زمانی بسیار کمتر و با رعایت ملاحظات زیست ‎محیطی قابل انجام است. روش پیشنهادی می تواند به ‎عنوان الگویی برای پیاده ‎سازی دولت الکترونیک مکان محور در فعالیت های صنعتی و معدنی کشور مورد توجه قرار گیرد.

سازندهای سرخ زیرین، قم، سرخ بالایی و کنگلومرای پلیوسن در ساختار ناودیس شوراب (جنوب خاور شهر قم) با روند شمال باختر - جنوب خاور چین خورده اند. در این ناودیس لایه های شکل پذیر مارنی و گچی عضوهای بالایی سازند قم در همبری با لایه های پرقوام کنگلومرا و ماسه سنگ از سازند سرخ بالایی قرار گرفته اند. در یال شمالی ناودیس شوراب (بخش جنوب خاوری) در این همبری، به صورت محلی افزون بر افزایش ستبرای قابل توجه در نهشته های مارنی - گچی سازند قم، چین هایی با روند عمود بر روند ناودیس شوراب فقط در یال شمالی ناودیس در سازند قم و سازند سرخ زیرین به وجود آمده در صورتی که این چین خوردگی محلی در یال جنوبی ناودیس شوراب تشکیل نشده است. به وجود آمدن چین خوردگی محلی در بخش جنوب خاوری یال شمالی ناودیس شوراب نتیجه عملکرد جدایشی بخش مارنی - گچی به دلیل اختلاف رئولوژی زیاد، در مرز دو سازند قم و سرخ بالایی ارزیابی می شود. بررسی ساختار به وجود آمده روشن ساخت که تشکیل چین های با راستای شمال - شمال خاور - جنوب - جنوب باختر، در منتهی الیه جنوب خاوری در یال شمالی ناودیس شوراب نتیجه به وجود آمدن پهنه برشی امتداد لغز راست بر میان سطح جدایشی و گسل قم است که به موازات آن در شمال ناودیس شوراب قرار دارد و این پهنه برشی در اثر حرکت راستالغز راست بر گسل قم در زمانی پس از میوسن فعال شده است.

کانسار سرب و روی چیچکلو یکی از مناطق پتانسیل دار است که در محدوده کمربند سرب و روی پهنه تکاب و در 25 کیلومتری شمال باختر معدن انگوران قرار گرفته است. کانسار یادشده در طی چندین دهه گذشته به دفعات مورد مطالعات پی جویی و اکتشاف در مقیاس های مختلف قرار گرفته و آخرین فعالیت های اکتشافی، برداشت های تفصیلی ژئوفیزیکی (به روش مقاومت ویژه و قطبش القایی) و ژئوشیمیایی به منظور پتانسیل یابی کانسار سرب و روی در این منطقه بوده است. در این پژوهش، پس از مدل سازی و تفسیر داده های ژئوفیزیکی و پردازش و تفسیر داده های ژئوشیمیایی، نقشه های اکتشافی در محیط GIS آماده سازی شدند. در ادامه، با به کارگیری توابع عضویت ذوزنقه ای که متناسب با ماهیت اکتشافی است، نقشه های اکتشافی فازی سازی شده و در واقع روش فازی سازی نوینی برای فازی سازی نقشه های یادشده مورد توجه قرار گرفته است. در پایان برای تلفیق نقشه های فازی اکتشافی از عملگرهای فازی استفاده شده است. نتایج بررسی نقشه نهایی اکتشافی به منظور اکتشاف ماده معدنی سرب و روی در منطقه یادشده گسترش بی هنجاری های اکتشافی با مطلوبیت فازی بیش از 0.5 را در جنوب خاوری منطقه مطالعاتی نشان می دهد که حاصل همپوشانی قابل توجه بی هنجاری های ژئوفیزیکی و ژئوشیمیایی در این منطقه است.

میدان نفتی مارون، یکی از مهمترین میادین نفتی ایران در جنوب فروافتادگی دزفول شمالی در کمربند چین خورده زاگرس است که مورد بررسی ژئوشیمی آلی قرار گرفته است. 43 نمونه از سازندهای مخزن و منشا گرو، گدوان، داریان، کژدمی، سروک، گورپی و پابده از چاه های متفاوت میدان نفتی مارون توسط پیرولیز راک ایول تجزیه و بیتومن استخراج شده از 23 نمونه انتخاب شده با دستگاه کروماتوگرافی ستونی و گازی مورد مطالعه قرار گرفت. به منظور مقایسه بیتومن استخراج شده از سازندهای مورد بررسی، 5 نمونه نفت خام از مخزن بنگستان و یک نمونه از مخزن خامی مطالعه شده است. بررسی داده های حاصل از پیرولیز راک ایول نشان می دهد که نمونه های کژدمی و پابده با میانگین کل کربن آلی 4.13 درصد و S2 بیشتر از 12 میلی گرم هیدروکربن بر گرم سنگ دارای بیشترین مقدار درصد TOC و پتانسیل هیدروکربن زایی بالاتری نسبت به دیگر نمونه ها هستند. بر مبنای نمودار HI در برابر Tmax و همچنین S2-TOC مشخص شد که کروژن موجود در سازندهای مورد مطالعه از نوع II است. همچنین سازندهای گرو، گدوان و کژدمی با رسیدن به مرحله کاتاژنز مسیر بلوغ حرارتی را طی کرده اند. تغییرات  PIو Tmax در برابر ژرفا بیانگر این موضوع است که نمونه های پابده و گورپی بلوغ کمتری را نسبت به نمونه های کژدمی و گرو نشان می دهند. مطالعه کروماتوگرام ها و نسبت تغییرات مقادیر Pr/nC17 در برابر Ph/nC18 نشان می دهد که نمونه های مورد مطالعه فاقد یا دارای مقدار کمی پدیده تخریب زیستی بوده و نفت خام مخزن بنگستان و خامی از سنگ منشایی با کروژن نوع II در شرایط کاهیده تشکیل شده است.

ردیف های مناسبی از سنگ های ژوراسیک میانی - بالایی در شمال خاوری دامغان (محدوده ساختاری البرز خاوری) رخنمون دارد. سازند دلیچای در منطقه مورد بررسی، در مجموع از تناوب مارن و سنگ آهک مارنی به رنگ خاکستری متمایل به سبز تشکیل شده است. چینه شناسی این سازند با 156 متر ستبرا در برش طالو مورد بررسی قرار گرفته و در 4 بخش تقسیم و توصیف شده است. سازند دلیچای در برش مورد بررسی، در مرز زیرین خود به طور ناهمساز بر روی سازند شمشک قرار دارد و در مرز بالایی به طور هم شیب و گذر تدریجی توسط سنگ آهک های ستبر لایه سازند لار پوشیده می شود. از برش مورد بررسی، در مجموع 1750 نمونه فسیلی جمع آوری شد که 1491 نمونه آمونیتی و 259 نمونه از تاکسون های جانوری دیگر (بلمنیت، شکم پایان، دوکفه ای ها، بازوپایان، خارپوستان و اسفنج) بوده است. با بررسی های انجام شده، 27 جنس، 33 گونه، 6 زیست زون آمونیتی (Parkinsoni Zone، Zigzag-Aurigerus zones، Subcontractus Zone، Bullatus-Gracilis zones، Anceps-Coronatum zones، Athleta Zone)17  جنس، 8 گونه و 2 زیست زون از روزن داران بنتیک و پلاژیک شناسایی و معرفی شد. محتوای فسیلی به طور عمده در متراژ کمی از سنگ آهک های سرخ رنگ ندولار، در بخش بالایی برش متمرکز شده است. بر اساس مجموعه فسیلی شناسایی شده، برای سازند دلیچای در منطقه شمال خاوری دامغان سن باژوسین پسین - آکسفوردین را می توان در نظر گرفت. زیای آمونیتی ژوراسیک میانی - بالایی شمال خاوری دامغان به طور عمده ارتباط نزدیکی را با زیای آمونیتی اروپای شمال باختری و مناطق حاشیه ای مدیترانه نشان می دهند.

امتداد ساختارهای کمربندهای چین - رانده در طول، گسترش محدودی دارند و بیشتر به ساختارهای عرضی پایان می یابند. در کمربند چین - رانده زاگرس، راستای گسل پیشانی کوهستان در بخش های مختلف توسط ساختارهای عرضی بریده و جا به جا شده است. در ناحیه دوگنبدان این گسل در تقاطع با ساختار عرضی گسل خارگ - میش است. تاقدیس میش در فرادیواره گسل پیشانی کوهستان با هندسه جعبه ای و از نوع چین گسترش گسلی حمل شده دارای کوژ به سوی پیش بوم است و در پهلوی پیشانی برگشته است. ادامه این چین با رسیدن به ساختار عرضی گسل خارگ - میش کمی چرخیده و پایان می یابد. در فرودیواره گسل پیشانی کوهستان تاقدیس های دیل، پهن، سراب و جعفرآباد با هندسه گرد شده و دامنه کم نشان دهنده چین های فروافتادگی دزفول هستند. تاقدیس های دیل و پهن با هندسه جدایشی دوشاخه با رخنمون عمومی از سازند آسماری، در اثر انتشار جانبی به موازات امتداد شیب راهه پیشانی از سطح جدایش سازند دشتک در فرودیواره گسل پیشانی کوهستان گسترش یافته اند و نشان دهنده تاقدیس هایی هستند که از سازند دشتک در فرودیواره به صورت تاخیری نسبت به ساختارهای فرادیواره در سطح ظاهر شده اند. گسل خارگ - میش به عنوان شیب راهه جانبی در سطح با پایان یافتن ساختارهای طولی به آن و در ژرفا با توجه به تغییرات ستبرا و رخساره رسوبی قابل شناسایی است که بیشتر فعالیت آن در زمان رسوبگذاری سازند ایلام است. این هندسه ساختاری بیانگر اندرکنش گسل های به ترتیب طولی پیشانی کوهستان و عرضی خارگ - میش به صورت شیب راهه های پیشانی و جانبی در هندسه و سبک ساختاری کمربند چین - رانده زاگرس در ناحیه دو گنبدان است.

توالی آتشفشانی منطقه ارزوییه با سن ژوراسیک بالایی - کرتاسه زیرین در پهنه ساختاری سنندج - سیرجان جنوبی قرار گرفته است. ژئوشیمی عناصر اصلی و کمیاب، تحولات ماگمایی را از گرایش تحولی به سمت کلسیمی - قلیایی نشان می دهند. ترکیب شیمیایی کلینوپیروکسن ها مشابه با ترکیب این کانی در مناطق فرورانش است و از یک ناحیه مرتبط با کمان آتشفشانی منشا گرفته است. نمودارهای عناصر کمیاب و خاکی کمیاب الگوهای غنی شدگی را در LREE ها نسبت به HREE ها و تهی شدگی را در عناصر Nb و Ta نشان می دهند. این توالی ماگمایی از یک منشا گوشته ای با تاثیر سیال ها و رسوبات حاصل از ورقه فرورانش تشکیل یافته است. توالی آتشفشانی منطقه ارزوییه احتمالا در نتیجه فرورانش سنگ کره اقیانوس نئوتتیس به زیر پهنه سنندج - سیرجان، از زمان ژوراسیک بالایی تا کرتاسه زیرین، در محیط کمان آتشفشانی تشکیل یافته اند.

مقایسه متغیرهای فیزیکوشیمیایی (pH، Eh، EC، TDS، TH، TA، دما و شوری) اندازه گیری شده و تجزیه های شیمیایی نمونه های آب چشمه ها و آب های آشامیدنی روستاهای واقع در حوضه آبریز رودخانه آغ دره در شمال باختری شهرستان تکاب تفاوت های چشمگیری را نشان داده است. بر اساس این نتایج، در میان چشمه های آب نمونه برداری شده کمترین مقادیر pH و بیشترین مقادیر TDS، EC، شوری، سختی کل، قلیائیت کل، غلظت کاتیون ها، آنیون ها و عناصر بالقوه سمناک As وSb  به چشمه واقع در پایین دست معدن متروکه آنتیموان آغ دره بالا (چشمهAq.D1-1 ) و چشمه واقع در پایین دست سدهای باطله واحد استحصال طلای آغ دره (چشمه Aq.D5) تعلق دارد. غلظت کل As وSb  در چشمهAq.D1-1  به ترتیب 3753 mg/l و 320 mg/l و در چشمه Aq.D5 به ترتیب162 mg/l  و 3 mg/l است. در میان نمونه های آب آشامیدنی روستاهای محدوده مورد مطالعه بالاترین غلظت As به آب آشامیدنی روستای آغ دره پایین با غلظت کل 29 mg/l As و در مورد Sb به آب آشامیدنی روستای آغ دره وسط با غلظت کل5 mg/l Sb  تعلق دارد. بر اساس مقادیر مجاز اشاره شده در استانداردهای بین المللی، غلظت کاتیون ها و آنیون های اصلی و مقادیر پارامترهای فیزیکوشیمیایی (به غیر از سختی کل) نمونه های آب چشمه ها و آب های آشامیدنی روستاهای محدوده مورد مطالعه در دامنه مقادیر مجاز تعیین شده قرار دارند. با توجه به بررسی های صورت گرفته مشخص شده است که آلودگی As وSb  چشمه Aq.D1-1 منشا زمین زاد (geogenic) دارد و از شیل های سیاه با غلظت بالایی از عناصرAs  وSb  ناشی شده است، در حالی که آلوده شدن آب چشمه Sp.5 منشا انسان زاد (anthropogenic) دارد و از نشت پساب ذخیره شده در پشت سدهای باطله واحد استحصال طلای آغ دره و نفوذ آن به آب چشمه های پایین دست ایجاد شده است.

ساختمان پوسته فلات ایران واقع میان دو صفحه همگرای عربی و اوراسیا به کمک برگردان هم زمان توابع گیرنده و منحنی پاشندگی سرعت فاز امواج ریلی مورد مطالعه قرار گرفت. زمین لرزه های دور ثبت شده توسط ایستگاه های باند پهن شبکه لرزه نگاری ملی ایران (INSN) برای محاسبه توابع گیرنده مورد استفاده قرار گرفتند. منحنی پاشندگی سرعت فاز امواج رایلی به روش دو ایستگاهی میان جفت ایستگاه های شبکه لرزه نگاری یاد شده، محاسبه و تعیین شد. برای به کمترین میزان رساندن خطای موجود در برآورد ساختار پوسته در صورت استفاده از روش تحلیل توابع گیرنده و یا برگردان منحنی سرعت فاز امواج رایلی به تنهایی، از روش بهینه برگردان هم زمان تابع انتقال گیرنده و منحنی پاشندگی امواج رایلی استفاده شد. نتایج پژوهش حاضر نشان می دهد که ستبرای پوسته در ایران از 2±40 کیلومتر در جنوب خاور کشور (ایستگاه ZHSF) تا حداکثر 2±56 کیلومتر در زیر زون سنندج - سیرجان (SNGE) متغیر است. مطالعه جامع صورت گرفته نشان داد که ستبرای پوسته در بخش های مرکزی زاگرس (GHIR) مشابه با کارهای پیشین انجام گرفته 2±47 کیلومتر است در حالی که در انتهایی ترین بخش خاوری آنBNDS) ) ستبرا به 2±52 کیلومتر و در بخش باختریSHGR) ) به 2±47 کیلومتر می رسد. ژرفای ناپیوستگی موهو برای ایران مرکزی (KRBR) 48±2 کیلومتر برآورد شد. این در حالی است که ژرفای این ناپیوستگی در بخش جنوبی زون البرز مرکزی (DAMV، THKV) به حدود 2±54 کیلومتر می رسد. ژرفای محاسبه شده برای موهو در شمال باختر ایران (MAKU) و باختر حوضه دریای خزر (GRMI) بر یک پوسته با ستبرای 2±43 کیلومتر دلالت دارد.

در مقاطع چینه شناسی شمس آباد و رونیز در ناحیه فارس داخلی از رسوبات سازند آسماری 3 واحد سنگ چینه ای شناسایی شده است. به طور کلی گاستروپودهای مقاطع چینه شناسی شمس آباد و رونیز به چهار راستهSorbeoconcha ، Neogastropoda ،Architaenioglossa، Mesogastropoda تعلق دارند. در بخش های زیرین و میانی آن 7 جنس و 3 زیر جنس از گاستروپودها تشخیص داده شده است که در مجموع 4 جنس و یک زیر جنس از گاستروپودها در بخش زیرین به سن چاتین، در بخش میانی 2 جنس و 2 زیر جنس به سن اکی تانین و یک جنس در بخش بالایی سازند جهرم به سن ائوسن میانی (مرز زیرین سازند آسماری) که همراه با گونه های روزن بران از جمله Orbitolites camplanatus, Somalina stefunini, Rhapydionina urensis دیده شده است. سن گاستروپودهای سازند آسماری در منطقه مورد مطالعه، با زیست زون های روزن بران همراه با آنها که شامل زیست زون  Nummulites fichteli – Nummulites intermedius – Nummulites vascus assemblage – zoneبه سن چاتین و زیست زون  Austroterillina howchini – Peneroplis evolutus assemblage – zoneبه سن اکی تانین است، یکسان است. گاستروپودهای تشخیص داده شده در مقاطع به ترتیب از قدیم به جدید عبارتند: Dendroconus sp.، Lithoconus sp.، Tortoliva sp.، Natica sp.، Strombus sp.، Campanile sp.، Ampullospira sp.، Ampullina sp.، Mitra sp.، Olivella sp.

افیولیت تکتونیزه کهدوئیه رخنمون یافته در منتهی الیه محدوده شمالی کمربند افیولیتی ده شیر - بافت، حاشیه جنوبی خرده قاره ایران مرکزی از پریدوتیت های گوشته ای و توالی پوسته ای تشکیل شده است. پریدوتیت های سرپانتینیتی شده ترکیب هارزبورژیت کلینوپیروکسن دار و لرزولیت دارند و توسط دایک های دیابازی منفرد قطع شده اند. توالی پوسته ای درونی دربر دارنده گابروهای توده ای و کمپلکس دایک های ورقه ای دیابازی است که توسط اینتروژن های ورلیتی، کوارتزدیوریت، پگماتیت گابرو و پلاژیوگرانیت - ترونجمیت قطع شده است. توالی آتشفشانی این مجموعه دارای میان لایه هایی از چرت و رادیولاریت، سنگ آهک پلاژیک دارای ریزفسیل های کرتاسه بالایی در قاعده و همچنین برش هیالوکلاستیک، هیالوکلاستیت، جریان صفحه ای، توف و گدازه بالشی در بالا است. بررسی تجزیه های شیمیایی دلالت بر منشا سوپرا - سابداکشن دارد و غنی شدگی از عناصر کمیاب سبک مانند Rb و Ba و Th بازتابی از تاثیر سیال های بر گرفته از صفحه فرورونده است. به نظر می رسد که افیولیت تکتونیزه کهدوئیه، مجموعه ای متوالی از مراحل شامل تولد، جوانی و بلوغ را در جریان تکامل خود پشت سر گذاشته است که پیامد طبیعی تشکیل افیولیت در پهنه های سوپر اسابداکشن است.

به منظور بررسی سنگ چینه شناسی و زیست چینه شناسی و همچنین تعیین مرز دقیق سازندهای سروک و ایلام در چاه نفتی X-01 از میدان نفتی بهرگانسر، مقاطع نازک میکروسکوپی، گزارش های نهایی چاه و نمودارهای ترسیمی چاه مطالعه شد. سازند سروک در چاه مورد مطالعه با 206 متر ستبرا بر روی مارن های سیاه تا سبز تیره سازند کژدمی با مرز تدریجی قرار گرفته و بیشتر فاساس مقاطع نازک مطالعه شده، از ژرفای 2672 تا 2678 متری در نظر گرفته می شود که بیشتر از سنگ آهک های رسی و سنگ آهک های نازک لایه تشکیل شده است. این سازند توسط سازند گورپی با مرز تدریجی پوشیده شده و با سازند سروک همبری از نوع ناپیوستگی فرسایشی دارد. همچنین سن سازند ایلام کنیاسین تا کامپانین پیشین در نظر گرفته شده که در محدوده مورد مطالعه از رخساره پلاژیک تشکیل یافته است. در چاه مورد مطالعه 22 گونه متعلق به 23 جنس شناسایی شده است که 6 جنس و 11 گونه متعلق به سازند ایلام و 11 گونه از 17 جنس متعلق به سازند سروک هستند. با توجه به فسیل های شناسایی شده در سازند سروک سه زیست زون شامل 1-Nezzazata – Alveolinids Assemblage Zone # 25; 2-Rudist debris # 24; 3-«Oligostegina» facies # 26 مشخص شد که با زیست زون های معرفی شده توسط  Wynd (1965)همخوانی دارد. بر اساس زیست زون های معرفی شده و اصل قرارگیری لایه ها، سن سازند سروک سنومانین است که از رخساره های پلاژیک و نریتیک تشکیل شده است.

منطقه مورد مطالعه در جنوب خاورمیانه، و در استان آذربایجان شرقی واقع شده است. صعنت گردشگری، بویژه زمین گردشگری به عنوان رویکرد جدیدی برای توسعه همزیستی انسان و طبیعت، به منظور بهره برداری اقتصادی، امروزه در توسعه مناطق، جایگاه چشمگیری یافته است. با تعیین ظرفیت های طبیعی مناطق، جهت گیری و برنامه ریزی و توسعه فیزیکی در راستای صنعت گردشگری و جذب جهانگردان بویژه در زمینه ملی و فرا ملی، می توان زمینه اشتغال را در سطح منطقه ای گسترش داد. این پژوهش، با بررسی نمونه کوچکی از توان های زمین گردشگری کشور و رویکرد نوین، به گسترش و بهبود فضاهای طبیعی در کشور کمک می نماید. بدین منظور در پژوهش حاضر برای بررسی و ارزیابی توان های زمین گردشگری محدوده مطالعاتی از تابع هدف و همچنین از بررسی پیمایشی عوارض پیکرشناسی و زمین شناختی منطقه استفاده شده است. در این مدل با استفاده از ظریب امتیازd i,j  می توان توان های گردشگری را برای اولویت دادن به مکان های گردشگری و گردشگری سنجید و مکان هایی که بیشترین تابع هدف را دارند به عنوان بهترین مکان گردشگری معرفی نمود. این پژوهش نمونه موردی استفاده از تابع هدف برای ارزیابی توان های طبیعی و جاذبه های گردشگری قافلانکوه میانه، واقع در استان آذربایجان شرقی است. این منطقه دارای جاذبه های تاریخی و طبیعی بکر و بی نظیری است که می تواند توجه هر طبیعت گردی را به خود جلب نماید. سنگ های متنوع در منطقه (آندزیت ها، بازالت ها، ریولیت، ایگنمبریت، فیشر دایک ها، انواع عقیق ها، پرلیت، گسله ها، آگلومرا، برش آتشفشانی، بمب آتشفشانی و...) مناظری دیدنی را برای هر پژوهشگری در زمینه جغرافیا و علوم زمین به وجود آورده است. از جاذبه های دیگر منطقه، بعد تاریخی - فرهنگی آن است که می توان به قلعه دختر و پل دختر اشاره کرد. نتایج یاد شده این پژوهش، منطقه را به عنوان زمین پارکی علمی و همچنین یک موزه تاریخ طبیعی معرفی می نماید.

مدل سازی هندسی تغییرشکل رویه زمین با استفاده از معیارهای متفاوتی مانند تنسور تغییر شکل نوع اول (تنسور تغییر متریک یا همان تنسور کرنش)، تنسور دوران خطی و تنسور تغییر شکل نوع دوم (تنسور تغییر انحنا) با منابع گوناگون اطلاعاتی (GPS, DORIS, SLR, VLBI, Levelling) انجام می شود. در این پژوهش تنسور تغییر انحنا و کمیت های ناوردای حاصل از آن، تغییر انحنای متوسط و تغییر انحنای گوس در نگرش لاگرانژی با استفاده از اطلاعات شبکه دائم GPS برای بررسی فرونشست دشت مشهد و نیشابور محاسبه شد. برای این منظور مختصات و بردار سرعت سال 2007 میلادی مربوط به شبکه دائم GPS ایران (منطقه خراسان) در چارچوب اوراسیا تجزیه و تحلیل شد. تغییر انحنای متوسط و گوس به ترتیب بیشترین مقدار 14×10-14/myr و 14×10-20/myr را در منطقه مورد مطالعه دارند. الگوهای حاصل از نتایج عددی، بیانگر روند تغییر شکل های ارتفاعی منطقه به دلیل برداشت بی رویه آب های زیرزمینی است.

کانسار سنگ آهن سنگان در فاصله 308 کیلومتری جنوب خاوری مشهد در زون ساختاری خاور ایران قرار دارد. این کانسار به دلیل داشتن عیار و ذخیره بالای آهن و پایین بودن مقادیر فسفر و گوگرد از مهمترین ذخایر آهن ایران به شمار می رود. مهمترین بی هنجاری های سنگان شامل بی هنجاری های باختری، مرکزی و خاوری است که کانسار دردوی، نمونه ای شاخص از اسکارن های غنی از مگنتیت بوده و در محل همبری توده نفوذی گرانیت سرنوسر (با ویژگی گرانیت های تیپ I به سن الیگومیوسن) و سنگ های کربناتی پرمنیزیم (به سن کرتاسه پسین) در بی هنجاری مرکزی تشکیل شده است. زون های اسکارن در کانسار آهن دردوی متشکل از سه زیرپهنه برون اسکارن، درون اسکارن و کانسنگ آهن است که زیر پهنه درون اسکارن به صورت محدود و برون اسکارن بیشترین گسترش را دارد. بخش برون اسکارن متشکل از زیر پهنه گارنت اسکارن، گارنت - پیروکسن اسکارن و پیروکسن اسکارن است که در فاصله دورتر به اپیدوت اسکارن تبدیل می شود. شواهد صحرایی، کانی شناسی و میکروترمومتری (دماسنجی میکروسکوپی) میانبارهای سیال، حاکی از دو مرحله اسکارن زایی شامل: 1) نفوذ توده گرانیتی در دمای 320 تا520oC  و فشار تقریبی 1 کیلوبار و 2) تشکیل زون اسکارنی پیشرونده با دمای 310 تا490oC  و شوری میانگین 33.6 (wt.%NaCl) به همراه تشکیل کانی های متاسوماتیک بدون آب و زون اسکارن پسرونده با دمای تقریبی 190 تا 310oC و میانگین شوری 13.3 (wt.%NaCl) به همراه کانه مگنتیت و کانی های سولفیدی پیریت توده ای، مارکاسیت و کالکوپیریت است. به دنبال آن فعالیت های تاخیری، موجب تشکیل رگه های کوارتز - کانه دار و عقیم متشکل از پیریت نیمه شکل دار تا بی شکل، کالکوپیریت و فلوگوپیت در منطقه شده که طی دو مرحله یکی با دمای 360 تا440oC  و میانگین شوری 33.4 (wt.%NaCl) و دیگری با دمای 235 تا 320oC و شوری میانگین (wt.%NaCl)؛14.6 در سنگ میزبان اسکارن و توده نفوذی، تشکیل شده اند. بر اساس مطالعات، می توان گفت فرایندهای آمیختگی و رقیق شدگی سیال کانه ساز توسط آب های جوی با شوری و دمای پایین و نیز تغییرات شیمیایی ناشی از واکنش سیال کانه ساز با سنگ میزبان، از عوامل موثر در نهشت آهن در زون های اسکارنی به صورت مگنتیت و تشکیل کانه های سولفیدی در رگه و رگچه های کوارتز گرمابی در مراحل پایانی کانی سازی در منطقه است.  

کانه زایی روی - سرب - مس در منطقه چاه گز در 60 کیلومتری جنوب شهربابک، در پهنه سنندج - سیرجان جنوبی و در درون توالی آتشفشانی - رسوبی بایمودال و دگرگون شده ژوراسیک میانی رخ داده است. کانه زایی با شکل هندسی اغلب چینه سان و لایه ای و صفحه ای شکل و در چندین افق چینه ای خاص به همراه رسوبات بروندمی(exhalites)  در واحدهای 1، 2 و 3 رخ داده است که در واحدهای 1 و 2 به صورت رخدادهای معدنی متعدد و در واحد 3 به صورت کانسار چاه گز و تعدادی رخداد معدنی است. سنگ های میزبان کانه زایی به ترتیب اهمیت، متاتوف ریولیتی، متاپلیت توفی و متاریولیت هستند. بافت ماده معدنی به صورت توده ای، نیمه توده ای، نواری، لامینه، دانه پراکنده و رگه - رگچه ای است. پاراژنز کانسنگ شامل کانی های اولیه پیریت، اسفالریت، گالن، کالکوپیریت، تتراهدریت، آرسنوپیریت، بورنیت و پیروتیت و کانی های ثانویه از جمله کوولیت، کالکوسیت، مالاکیت، سروسیت و اسمیت سونیت بوده و کانی های باطله بیشتر سریسیت، کوارتز، کلریت، کلسیت و باریت است. دگرسانی های سنگ دیواره به طور عمده شامل دگرسانی سریسیتی و کلریتی و به مقدار کمتر دگرسانی های کربناتی و سیلیسی است. سنگ های میزبان دگرسان شده در اثر دگرگونی و دگرشکلی دچار برگوارگی شده و به همراه ماده معدنی دچار چین خوردگی و گسلش شده و بافت ها و فابریک های کاتاکلاستیک، پیوستگاه سه گانه، سایه فشاری و کنگره ای (کرنیولیشن) و بودیناژ در آنها گسترش یافته است. بر اساس مطالعات زمین شناسی، کانی شناسی، ژئوشیمی و دگرسانی، کانه زایی روی - سرب - مس در منطقه چاه گز در اثر فعالیت های آتشفشانی زیردریایی در یک حوضه کافتی کمانی، به صورت سولفید توده ای آتشفشانزاد (VMS) نهشته شده و سپس به همراه سنگ های درون گیر توسط فازهای کوهزایی کیمرین جوان و لارامید و رویدادهای جوان تر دچار دگرشکلی و دگرگونی ناحیه ای در حد رخساره شیست سبز شده است. این کانه زایی بر اساس مقایسه آن با نهشته های مشابه جهانی، بیشترین شباهت را به تیپ سیلیسی آواری فلسیک مثل کانسار های منطقه معدنی باتورست(Bathurst)  کانادا و کمربند پیریتی ایبریا اسپانیا و پرتغال دارد که برای اولین بار در ایران معرفی می شود.

نفوذ کمپلکس الوند در سنگ های رسی دگرگون شده میزبان (شیست ها) سبب ایجاد هورنفلس های رسی و میگماتیت های آناتکسی در هاله دگرگونی توده شده است. پدیده ذوب بخشی در هاله همبری الوند، فقط در سنگ های با ترکیب رسی رخ داده است. وجود کانی های اسپینل - کوارتز و حضور ارتوپیروکسن در این سنگ ها، مشخصه گذر از شرایط رخساره آمفیبولیت به گرانولیت یا پیروکسن - هورنفلس است و معمولا مرتبط با فرایندهای ذوب بخشی بدون آب است. مهمترین واکنش های توسعه مذاب در سنگ های رسی دگرگون شده موجود در هاله الوند عبارتند از Bt+Sil/And= Kfs+Spl+Crd+melt و Bt+Als+Pl+Qz= Grt+Kfs+melt این دگرگونی اصولا از راه رسانش گرمایی از نفوذ توده های مرتبط با کمان ماگمایی در همه سطوح پوسته کنترل می شود. سنگ های دگرگونی منطقه همدان تحت تاثیر یک دگرگونی چند مرحله ای تدفینی و گرمایی مرتبط با فرورانش و بسته شدن اقیانوس نوتتیس و در نهایت، برخورد دو قاره عربی و ایران مرکزی در طی کرتاسه قرار گرفته اند، به گونه ای که این وقایع، سبب شکل گیری ذوب بخشی در درجات بالای دگرگونی در بخش هایی از هاله دگرگونی کمپلکس نفوذی الوند شده اند.

منطقه مورد مطالعه در 40 کیلومتری جنوب خاور شهرستان اقلید، در منطقه ای دگرگون شده، حد فاصل گسل اقلید و راندگی اصلی زاگرس واقع شده است و بخشی از پهنه سنندج - سیرجان جنوب خاوری است. این منطقه شامل سنگ های به شدت دگرشکل شده ای است که آشکارا در یک پهنه برشی راست گرد تکوین یافته اند. مطالعات انجام شده در این منطقه در مقیاس مزوسکوپی برای تعیین جهت تنش های دیرینه و تعیین تاریخ دگرشکلی انجام شده است. بر این اساس، گسل های مزوسکوپی، درزه ها و رگه ها بر پایه مطالعات میدانی و روش های آماری بررسی و اندازه گیری شدند. سپس مدل مناسب در شکل گیری هر یک از ساختارها پیشنهاد شد. همچنین بر اساس مقیاس زمان نسبی، سن نسبی تشکیل ساختارهای بررسی شده، مورد توجه قرار گرفته است. با استفاده از نتایج به دست آمده، دو رویداد دگرشکلی مختلف در تکوین ساختارهای بررسی شده در این منطقه موثر بوده است.

در این پژوهش، از داده های ناهمگن لغزش گسلی به عنوان داده های اصلی برای تحلیل تنش دیرینه در گوه زمین ساختی شمال تهران، بین دو گسل مشا و شمال تهران استفاده شده است. با استفاده از این داده ها و با کمک روش های تنش دیرینه، ابتدا به پهنه بندی منطقه مورد مطالعه پرداخته شد. بر این اساس، منطقه به 15 پهنه پایدار تنشی تفکیک شده و میانگین تنش دیرینه در هر یک از این محدوده ها به دست آمد. سپس در هر پهنه با روش وارونه سازی چند مرحله ای، به تفکیک فازهای تنشی پرداخته شد. در گام بعد، بر اساس میدان تنش میانگین به دست آمده از هر پهنه و چرخش داده های گسلی بر اساس انگاره اندرسن برای رژیم تنشی فشاری، نقشه خط های گذر محورهای تنش برای میدان تنش میانگین حاکم بر منطقه در طول زمان زمین شناسی رسم شد. آرایش خط های گذر تنش بیشینه، نشانگر پیروی آنها از رژیم تنشی کلی حاکم بر پوسته ایران است و دینامیک گوه زمین ساختی شمال تهران را رد می کند.

یکی از موضوعات مهم درباره رشته کوه زاگرس، ناهماهنگی بین برخی از آبراهه ها و ساختار زمین شناسی آن است. این موضوع در مورد شبکه آبراهه های زاینده رود به یکی از بحث برانگیزترین مباحث تبدیل شده، به گونه ای که در این باره سه فرضیه متفاوت عنوان شده است. برای رفع این اختلاف نظرها و رسیدن به یک نتیجه گیری کلی، این حوضه و دو حوضه کاکلستان و ازنا به فاصله 62 و 85 کیلومتری شمال خاوری آن، مورد مطالعه دقیق کتابخانه ای و میدانی قرار گرفتند. به استناد شواهد مختلف به دست آمده از وضعیت پادگانه های رودخانه ای، رسوبات و فسیل های دریاچه ای، سیرک ها و رسوبات یخچالی و زمین ساخت فعال نتیجه گیری شده که در طی پلیوسن، عموم سرشاخه های رودهای زاگرس به سمت خلیج فارس جاری بوده اند. اما، بسیاری از این آبراهه ها در اواخر این زمان و یا اوایل پلیستوسن، در اثر فعالیت گسل جوان زاگرس به دام افتاده و دریاچه هایی را تشکیل داده اند. بعدها در اثر فرایندهایی که بیشتر زمین ساختی بوده اند، بستر این دریاچه ها گسیخته شده و جریان آب در حوضه های ازنا و کاکلستان در مسیر قبلی و در حوضه زاینده رود در مسیر معکوس جاری شده است.

برآورد توان لرزه ای گسل دهشیر با درازای حدود 550 کیلومتر (با لحاظ پایانه های شمالی و جنوبی) در شرایطی که جمعیت ساکن با فاصله چند ده کیلومتری گسل به بیش از 3.5 میلیون نفر می رسد، از اهمیت خاصی برخوردار است. به دلیل نبود داده های زمین لرزه دستگاهی و تاریخی بزرگ بر روی گسل های جنبای اصلی در گستره ایران مرکزی، دست یابی به توان لرزه ای این گسل ها بر اساس بررسی کاتالوگ زمین لرزه ای ناممکن می نماید. تا به امروز زمین لرزه دستگاهی با بزرگای بیش از mb 4.7 در پیرامون گسل دهشیر ثبت نشده است. از سوی دیگر، بررسی داده های تاریخی نشانی از زمین لرزه تاریخی بزرگی در نزدیکی گسل دهشیر به دست نمی دهد. نبود نشانه های ویرانی در قلعه تاریخی مروست با قدمت دوره اسلامی (در حدود 1250-700 میلادی) که در فاصله کمتر از 10 کیلومتری گسل دهشیر جای دارد نیز گواهی در تایید نبود جنبش لرزه ای بزرگ تا 1300-750 سال گذشته است. با این وجود، گواه های ریخت زمین ساختی بسیاری از جمله جا به جایی سامانه ای (systematic) آبراهه های کوچک و بزرگ، رودخانه ها و بادبزن های آبرفتی، همگی گویای جنبایی گسل دهشیر در بازه زمانی کواترنری پایانی است. گواه های ریخت زمین ساختی ارائه شده در گستره جغرافیایی مروست و هرابرجان نشان از حرکت اصلی گسل دهشیر در بازه زمانی پلیستوسن پایانی - هولوسن به صورت راستالغز راست بر، به همراه مولفه فرعی شیب لغز دارد. به منظور دست یابی به آهنگ لغزش سالانه افقی و شاقولی بر روی گسل دهشیر، ریک(rake)  حرکتی گسل در بازه زمانی مورد اشاره در ساختگاه (site) شمال مروست در حدود 10 درجه و برای کرانه سمت راست رودخانه مروست با جا به جایی افقی و شاقولی به ترتیب برابر با 13 و 1.5 متر، نزدیک به 7 درجه لحاظ شده است. با توجه به جا به جایی های تجمعی اندازه گیری شده در درازای پاره گسل (fault segment) مروست و در نظر گرفتن نتایج سن سنجی به روش لومینسانس نوری، آهنگ لغزش سالانه مولفه افقی گسل در بازه زمانی مورد بررسی برابر با 1±0.3 mm yr-1 و برای مولفه شاقولی در حدود 0.1 mm yr-1 قابل برآورد است. با توجه به شماره آهنگ لغزش حاصل و در نظر گرفتن مقدار کمینه جا به جایی راست بر یافت شده در این پژوهش (به میزان 2 متر در باختر دهستان هرابرجان) و در درازای پاره گسل مروست از سامانه گسل دهشیر می توان رخداد آخرین زمین لرزه بزرگ دیرینه را با بزرگای Mw~7 به حدود 2000 سال گذشته نسبت داد.

گل فشان یک پدیده طبیعی و دیدنی است که معمولا به صورت یک سیمای گنبدی شکل و در بعضی مواقع به صورت حوضچه ای یافت می شوند. این گل فشان ها مخلوطی از آب، گل و گاز هستند و کاربردهای زیادی از جمله جاذبه گردشگری، گل درمانی، تامین عناصر کمیاب بدن و استفاده در کوزه گری دارند. این شکل ها در بیشتر نقاط دنیا به ویژه در کمربند آلپ و هیمالیا قابل مشاهده است و در ایران، بیشتر در جلگه های ساحلی دریای خزر و دریای عمان دیده می شوند. در استان هرمزگان قبلا فقط یک یا دو گل فشان بین جاسک و میناب شناسایی شده بود. این پدیده های زیبا و منحصر به فرد، نیازمند توجه بیشتر در صنعت گردشگری هستند باید آن را مهمترین پدیده زمین گردشگری سواحل شمالی دریای عمان معرفی کرد. در این پژوهش، پس از گردآوری اطلاعات و داده های دفتری شامل نقشه های توپوگرافی، زمین شناسی، داده های ماهواره ای IRS و عکس های هوایی، بررسی های دورسنجی انجام شد و سپس با مطالعات صحرایی و کنترل زمینی، شناسایی گل فشان ها کامل شد. در عملیات صحرایی از هر گل فشان یک نمونه رسوب برداشت و تجریه عناصر اصلی، فرعی و جزئی توسط دستگاه ICP-OES بر روی آن انجام شد. نزدیک به 30 گل فشان بزرگ و کوچک فعال در خاور تنگه هرمز در محدوده کوه گوک و 6 گل فشان در محدوده روستاهای گتان و توجک شناسایی و بررسی شد، که پیش از این معرفی نشده بودند. بزرگترین گل فشان (آریانا)، دارای مخروطی با ارتفاع 73 متر از سطح زمین های اطراف در محدوده روستاهای گتان و کوچک ترین آن دارای مخروطی با ارتفاع کمتر از یک متر در محدوده گوک است. همچنین مطالعات ژئوشیمی یا تعیین مقدار عناصر موجود در رسوبات برای کلیه گل فشان ها انجام شد. از آنجا که وجود این پدیده ژئومورفولوژیکی در هر منطقه نشانه فعالیت زمین ساخت آن منطقه است، بنابراین احتمال رخداد زمین لرزه خفیف و گسل خوردگی وجود دارد که این امر باید در احداث ساختمان ها و سازه های ثابت، مانند پل ها لحاظ شود. همچنین گل های خارج شده از آنها می تواند تا حدی مشخص کننده وضعیت درونی زمین باشد. گل فشان ها به عنوان شاخص میدان های گازی و نفتی شناخته شده اند و از آنها برای پیش بینی وجود میدان های نفتی و گازی در اعماق زمین استفاده می شود.

مطالعات ویژگی های لرزه ای ساختگاه، در مناطق مستعد زلزله انجام می شود. در این مطالعات، پارامترهای طراحی لرزه ای ساختگاه بر اساس ویژگی های زمین شناسی مهندسی و ژئوتکنیک تعیین می گردد. در این راستا بخشی از آیین نامه های ساختمانی به رده بندی ساختگاه اختصاص دارد. به منظور رده بندی زمین، آیین نامه ها روش های متنوعی همانند میانگین سرعت موج برشی تا ژرفای 30 متر را ارائه می نمایند. این مقاله، بخشی از مطالعات ریزپهنه بندی ژئوتکنیک لرزه ای شهر شیراز برای تعیین نوع زمین در قالب مطالعات لرزه ای شکست مرزی را ارائه می دهد. روش مورد نظر، زمان سیر امواج الاستیک چندگانه را در طول سطح مشترک لایه هایی که سرعت های متفاوت دارند اندازه گیری می کند. در این مطالعات از لرزه نگار 24 ژئوفونی با فواصل 3.75 متری استفاده شد. سرعت موج برشی برای سه لایه مختلف لرزه ای برآورد شد. سنگ بستر لرزه ای به لایه ای اطلاق می شود که در آن سرعت موج برشی به بیش از 750 متر بر ثانیه می رسد. ژرفای سنگ بستر لرزه ای در شهر شیراز از حدود 1 تا 29 متر اندازه گیری شد. میانگین سرعت موج برشی تا ژرفای 30 متر بین 375 تا 1253 متر بر ثانیه متغیر است. با توجه به نتایج به دست آمده، نوع زمین در شهر شیراز بر اساس استاندارد 2800 و آیین نامه اروپا رده بندی و با یکدیگر مقایسه شدند. نتایج نشان می دهد که گستره شهر شیراز با توجه به آیین نامه 2800 در گروه I و بر اساس آیین نامه اروپا، به طور عمده در گروه B و E و در برخی مناطق در گروه A رده بندی می شود. مقایسه نتایج نشان داد که رده بندی خاک در استاندارد 2800 نیاز به اصلاح دارد.

در این مقاله با استفاده از اندازه گیری های شبکه دائمی GPS ایران، کینماتیک کنونی شمال ایران (بخش شمالی ایران مرکزی و پهنه البرز) در بازه زمانی 2009-2005 مورد مطالعه قرار می گیرد و چگونگی دگرشکلی این منطقه با استفاده از میدان سرعت و آهنگ کرنش ژئودتیک بررسی خواهد شد. میدان سرعت حاصل از توزیع کنونی ایستگاه های دائمی GPS نشان می دهد در البرز خاوری ~5 mm/yr حرکت امتدادلغز چپ گرد و ~2 mm/yr کوتاه شدگی وجود دارد، در حالی که در البرز مرکزی - باختری مقدار حرکت امتدادلغز چپ گرد و کوتاه شدگی به ترتیب برابر 2 mm/yr و ~6 mm/yr است. قابل توجه است که حدود %70 کوتاه شدگی موجود در البرز مرکزی - باختری (~4 mm/yr) روی گسل های شمال البرز و خزر باختری و مابقی (~2 mm/yr) در دامنه های جنوبی رخ می دهد، بنابراین میدان سرعت حاصل، به خوبی نشان می دهد که در البرز مرکزی و باختری تغییرشکل عمدتا از نوع فشارشی و در البرز خاوری از نوع امتدادلغز است. همچنین به نظر می رسد که ~3 mm/yr کوتاه شدگی در بلوک ایران مرکزی در حال رخ دادن است که مقداری از آن (~1.5 mm/yr) در بخش شمالی بلوک ایران مرکزی یعنی در حد فاصل گسل های پارچین - پیشوا - رباط کریم و بقیه آن (~1.5 mm/yr) روی گسل تفرش توزیع شده است. بنابراین می توان نتیجه گرفت که بلوک ایران مرکزی کاملا صلب نیست. محورهای کرنش ژئودتیکی به دست آمده نیز نشان می دهند که دگرشکلی البرز خاوری از نوع فشارشی - برشی و دگرشکلی البرز باختری غالبا فشارشی می باشد. آهنگ کرنش در نواحی جنوب و جنوب باختری پهنه البرز، به دلیل قرارگیری روی بلوک ایران مرکزی کاهش می یابد. با توجه به راستای محورهای کرنش، در حاشیه شمالی بلوک ایران مرکزی (جنوب و جنوب باختر پهنه البرز) سازوکار فشارشی مشاهده می شود. همچنین در این مقاله نشان داده شده است که نتایج ژئودتیک حاصل با شواهد زمین شناسی و زمین ساخت جنبای منطقه البرز همخوانی بسیار زیادی دارد.

در این مطالعه به بررسی محیط رسوبی، برخاستگاه و جایگاه زمین ساختی ماسه سنگ های سازند آب حاجی (ژوراسیک پیشین) در برش های چشمه بخشی و سرتخت شتران، واقع در بلوک کلمرد پرداخته شده است. تجزیه و تحلیل رخساره های رسوبی در این برش ها حاکی از وجود سه مجموعه رخساره ای آواری شامل: رخساره های دشت دلتایی، رخساره های جلوی دلتا و رخساره های انتهای دلتا و نیز دو رخساره کربناته مرتبط با سد است. نتایج حاصل از تجزیه مدال و داده های ژئوشیمیایی به برخاستگاه زمین ساختی کراتون و چرخه مجدد و سنگ مادر رسوبی کوارتزی (حاصل چرخه مجدد رسوبی) اشاره دارند. همچنین استفاده از نمودارهای تفکیکی جایگاه زمین ساختی حاشیه غیرفعال قاره ای را برای ماسه سنگ های آب حاجی نشان می دهد. شاخص های شیمیایی دگرسانی (آلتراسیون) (CIA) و دگرسانی پلاژیوکلاز (PIA) محاسبه شده، میزان هوازدگی در منطقه منشا را متوسط تا شدید معرفی می کند. این امر با نتایج سنگ نگاری و تجزیه مدال ماسه سنگ ها مبنی بر وجود شرایط آب و هوای مرطوب تا نیمه مرطوب همخوانی دارد.

برآورد نوفه موجود در تصاویر ابرطیفی یکی از راه های افزایش کیفیت اطلاعات استخراج شده و کاهش عدم قطعیت در نتایج است. تاکنون ساده ترین روش به کار گرفته شده در برآورد نوفه در این تصاویر، استفاده از روش اختلاف شیفت بوده است، اما این روش دارای دو نقطه ضعف است؛ اولا مبتنی بر این فرض است که پیکسل های همسایه دارای اطلاعات سیگنال یکسانی هستند که الزاما در داده های ابرطیفی صدق نمی کند، ثانیا برای محاسبه صحیح نوفه نیازمند استفاده از مناطق همگن است که غالبا این مناطق به صورت نظارت شده، تعیین می شوند. در این پژوهش روشی جدید برای برآورد نوفه (NETAL) معرفی شده است. در این روش، با استفاده از فضای منحنی بازتابندگی طیفی مواد و باندهای جذبی و محل قرارگیری و ژرفای این باندها در طیف هر پیکسل، تصویر ماهواره ای به پهنه های همگنی تقسیم بندی شد. سپس در هر پهنه نوفه با استفاده از روش رگرسیون بین هر دو باند مجاور، محاسبه شده و در نهایت نوفه کل، از جمع نوفه در هریک از نواحی به دست آمد. برای ارزیابی نتایج از داده های شبیه سازی شده و داده های ابرطیفی واقعی استفاده شد. نتایج به دست آمده نشان داد که برآورد نوفه توسط الگوریتم NETAL سریع تر و دقت برآورد آن برابر با الگوریتم رگرسیون چندگانه و در بعضی حالت ها بهتر از آن است.