دانش بیماری شناسی گیاهی
سال:1403 | دوره:131 | شماره:1 |تعداد مقالات:12

حیدری، ف.، چاره گانی، ح.، عبداللهی، م.، و ادهمی، ا. (1402). تاثیر کودهای مرغی و کبوتر بر آلودگی لوبیا چیتی به نماتد غده ریشه. javanicaMeloidogyne دانش بیماری­شناسی گیاهی، 13 (1)، 13-1. لوبیاچیتی با داشتن مقدار قابل توجهی پروتیین سهم مهمی در زندگی بشر دارد. نماتدهای غده ریشه (گونه ­های Meloidogyne) سالانه خسارت زیادی به مزرعه ­های حبوبات وارد می کنند. استفاده از کودهای شیمیایی منجر به عدم پایداری سیستم های زراعی و به خطر افتادن سلامت بشر شده است و استفاده از کودهای دامی می تواند جایگزین مناسبی برای آن باشد. تأثیر نسبت های مختلف کودهای کبوتری و مرغی بر گیاه لوبیا چیتی آلوده به نماتد M. javanica در شرایط گلخانه در پژوهش حاضر بررسی گردید. بدین منظور کود مرغی و کبوتری پوسیده شده به صورت جداگانه در سه نسبت وزن به وزن 1، 2 و 3 درصد در گلدان های 5/1 کیلوگرمی با خاک سترون مخلوط شد. بذور لوبیا چیتی در گلدان ها کشت و گیاهچه ها تا زمان پایان آزمایش در زمان مورد نیاز آبیاری و کوددهی شدند. گیاهچه ها در مرحله چهار برگی با 4000 تخم نماتد M. javanica مایه زنی شدند. گیاهان بعد از گذشت 60 روز برداشت و شاخص های رویشی گیاه و جمعیتی نماتد مورد ارزیابی قرار گرفت. آزمایش به صورت فاکتوریل، در قالب طرح کاملاً تصادفی در پنج تکرار انجام گرفت. نتایج نشان داد که استفاده از کود مرغی با نسبت 2 % وزن به وزن به عنوان بهترین تیمار آزمایش، باعث افزایش طول، وزن تر و خشک شاخساره و وزن تر ریشه در گیاهان آلوده به نماتد M. javanica و همچنین باعث کاهش تعداد گال، کیسه تخم و تعداد تخم در سیستم ریشه، تعداد لارو سن دوم در خاک و فاکتور تولیدمثلی نسبت به گیاهان آلوده شاهد (بدون تیمار با کود) شد. یافته­ های این پژوهش نشان داد که استفاده از کود مرغی در مقایسه با کود کبوتر تأثیر بهتری بر کاهش خسارت نماتد javanica M.در گیاه لوبیا چیتی دارد

نیشکر یک محصول مهم تجاری است که برای تولید شکر و مصارف صنعتی زیادی مورد استفاده قرار می­ گیرد. این پژوهش به منظور شناسایی گونه­های فوزاریوم عامل بیماری پوکابونگ نیشکر، در بوته­های دارای علایم پژمردگی آوندی و رگه­های قرمز در برگ انجام شد. این بیماری، از بیماری­های مهم و در حال گسترش نیشکر در جهان است که منجر به کاهش قابل توجهی در محصول نیشکر می­ شود. هدف از این پژوهش شناسایی گونه­ های فوزاریوم عامل این بیماری در استان خوزستان ایران بود. مزرعه­ های نیشکر این استان بازدید شدند و از بافتهای بیمار بوته ها نمونه برداری شدند. بافت­های بیمار پس از شستشو و ضدعفونی سطحی، روی محیط سیب زمینی/ دکستروز/آگار کشت شدند. شناسایی مرفولوژی گونه­ ها با استفاده از کلیدهای معتبر شناسایی انجام شد و از روش آنالیز ترکیبی از داده­های نواحی ژن­های tef 1α وrpb2 برای تایید هویت آنها استفاده شد. گونه­هایFusarium culmorum و Fusarium oxysporum به عنوان عامل بیماریزای نیشکر شناسایی شدند. آزمون بیماری­زایی انجام شد و نتایج آن حاکی از بیماری­زا بودن گونه­های شناسایی شده بود. این اولین گزارش از گونه­های F. culmorum و F. oxysporum به عنوان بیمارگرهای نیشکر در ایران می­باشد.

اغلب ویروس های گیاهان که اخیرا در نواحی گرمسیری، نیمه گرمسیری و معتدل شیوع یافته اند و تولید محصول­های مهم گیاهی را محدود کرده ­اند، توسط سفیدبالک ها انتقال می یابند. سه گونه مهم سفید بالک Bemisia tabaci ، Trialeurodes vaporariorum و Trialeurodes abutiloneus به عنوان ناقل بیشتر ویروس های گیاهی شناخته شده اند. ویروس های گیاهی که توسط سفید بالک ها انتقال می یابند در جنس های Begomovirus، Crinivirus، Ipomovirus، Carlavirus، Torradovirus و Polerovirus قرار دارند. مبارزه با سفیدبالک ها به دلیل اینکه دامنه میزبانی وسیع آنها، نرخ بالای تولید مثلی، اندازه جمعیت بزرگ، و همچنین مقاومت آنها به حشره­ کش ها مشکل است، ولی روشهای نوین مبارزه شیمیایی، زیستی و تولید گیاهان تراریخته مقاوم برای مدیریت آنها ابداع شده­اند، که در این مقاله شرح داده شده­ اند.

سوختگی غلاف برگ ناشی از قارچ خاکزی Rhizoctonia solani AG1-IA ، یکی از بیماری­های مهم برنج در دنیا است، که در بعضی مناطق کشت برنج در ایران نیز شایع است. بیمارگر معمولا به شکل سختینه در خاک و بقایای گیاهی و میسلیوم در بقایای گیاهی و بذر زمستان گذرانی می کند. سختینه ها قادرند سال ها در خاک و کاه­و­کلش برنج به صورت خفته باقی بمانند. پس از کاشت رقم های حساس برنج، سختینه ها جوانه زده، تولید میسلیوم کرده و غلاف برگ های پایینی بوته های برنج را آلوده می کنند. نشانه مشخصه این بیماری لکه های سبز مایل به خاکستری آبسوخته، کروی تا بیضی شکل یا تغییر رنگ یافته نامنظم کشیده روی غلاف برگ ها است. لکه ها با گذر زمان به هم پیوسته و مرکز آنها خاکستری تا قهوه ای-روشن و حاشیه قهوه ای-تیره تا قرمز می شود. عواملی مانند نوع رقم برنج، تراکم کاشت، مرحله رشدی گیاه، مقدار زادمایه اولیه بیمارگر، شرایط محیطی و تغذیه گیاه بر شدت بیماری و همه­ گیری آن تاثیرگذار هستند. مدیریت بیماری به دلیل توانایی بیمارگر برای زنده ماندن طولانی مدت در خاک و سطح پایین مقاومت رقم های تحت کشت برنج در برابر بیماری دشوار است، اما با روش های زراعی مناسب مانند عدم کشت رقم های پاکوتاه و پرپنجه در مزرعه های با سابقه حضور بیمارگر، ضدعفونی بذر، رعایت تراکم کاشت، مصرف بهینه کودهای نیتروژنه، رعایت بهداشت زراعی و مبارزه شیمیایی می توان از همه­ گیری و خسارت بیماری پیشگیری کرد

باکتری­های بیماری­زا یکی از مهم­ترین عوامل کاهش عملکرد محصولات گیاهی می­ باشند. مدیریت این بیمارگرها در گذشته به استفاده از سمهای ضد باکتریایی یا القاکننده­های مقاومت محدود می ­شد، اما با کشف باکتریوفاژها در دهه­ های اخیر، توجه به استفاده از آنها افزایش یافته است. باکتریوفاژها یا فاژها ویروس­هایی هستند که به صورت کاملا اختصاصی بر سلول­های باکتریایی اثر می­گذارند. در حال حاضر، صدها باکتریوفاژ جداسازی و علیه باکتری­های بیماری­زای گیاهی آزمایش شده­اند و همچنان تعداد زیادی نیز وجود دارند که بایستی بررسی شوند. این رویکرد نیازمند پروتکل های خاصی برای شناسایی فاژهای جدید، درک پیدایش کلون های مقاوم به فاژ و عفونت پذیری سایر گونه های باکتریایی می­باشد. فاژتراپی یا استفاده از فاژها برای مهارزیستی با باکتری­های بیماری­زای گیاهی به خاطر ارزان بودن، اختصاصیت بسیار بالا فاژها علیه باکتری­ها، عدم تاثیر منفی روی انسان یا حیوانات و عدم آلودگی زیست محیطی، به عنوان روشی مناسب برای مهارزیستی این بیمارگرها می­تواند در نظر گرفته شود.

آبشنگ، د.، میرطالبی، م. (1402). نقش ترکیب­های آلی فرار قارچ­ها در مدیریت بیماری­های گیاهی. دانش بیماری­شناسی گیاهی، 13 (1)، 74-65. ترکیب­های آلی فرار، مواد شیمیایی آلی مبتنی بر کربن هستند که از متابولیسم اولیه یا ثانویه مشتق شده اند و به صورت گاز از جامدات و مایعات مختلف آزاد می شوند. بسیاری از برهمکنش­های بوم­شناختی درون و بین سلسله­ای در بین موجودات زنده از طریق ترکیب­های آلی فرار رخ می­دهد. ترکیب­های آلی فرار قارچ­های بیمارگر، اثر منفی بر رشد گیاهان دارند. آزاد شدن مواد فرار توسط این قارچ­ها در خاک، رشد گیاه را مهار می­کند و منجر به کاهش طول شاخه، سطح ریشه و زیست ­توده گیاه می­شود. علاوه بر تأثیر منفی بر رشد گیاه، این ترکیب­های تولید شده توسط قارچ­های بیمارگر نیز می­توانند به ­عنوان تنظیم کننده رشد، معماری گیاه را تغییر دهند و باعث تحریک رشد گیاه شوند. در نتیجه افزایش رشد گیاهان به دلیل ایجاد زیستگاه بزرگتر برای استقرار سطحی و افزایش بقای آن­ها می­تواند برای بیمارگرها مفید باشد. همچنین این ترکیب­ها در برهمکنش با قارچ­ ریشه­ ها، سنتز زیستی استریگولاکتون­ها و رشد ریشه را افزایش می­دهند و شناسایی قارچ­ریشه را برای ریشه­ ها آسان می­کنند و باعث افزایش استقرار قارچ ­ریشه روی ریشه ­ها می­شوند. اثرات آنتی­بیوتیکی این ترکیب­ها در مهار بسیاری از بیمارگرهای گیاهی دخیل است. برخی از این ترکیب­های فرار قارچی فعالیت بازدارندگی در خاک و برخی خاصیت دورکنندگی حشرات و نماتدکشی دارند.

سلاح ورزی، ت.، عابدی، ب.، و بیک زاده، ن. (1402). اثر عصاره­ها ی آبی و اتانولی میوه و برگ توت آمریکایی بر Erwinia amylovora عامل آتشک سیب و گلابی. دانش بیماری­شناسی گیاهی، 13 (1)، 88-75. آتشک ناشی ازErwinia amylovora یکی از بیماری های مهم درختان سیب و گلابی در جهان است. هدف از این پژوهش، تعیین اثر ضدباکتریایی عصاره های اتانولی و آبی میوه و برگ درخت توت آمریکایی یا پرتقال اوسیج (Maclura pomifera) علیه عامل این بیماری بود. اثر عصارههای اتانولی و آبی برگ و میوه این گیاه بررشد کلنی E. amylovora در هشت غلظت با روش انتشار در دیسک آزمایش شد. همچنین فعالیت آنتی اکسیدانی و فنل کل این عصارهها نیز اندازه گیری شدند. آزمایش به صورت فاکتوریل در قالب طرح کاملا تصادفی با چهار تکرار برای هر تیمار در شرایط آزمایشگاهی اجرا شد. یافته­ها نشان دادند که نوع عصاره و اندام گیاهی در خاصیت ضد باکتریایی، فعالیت آنتی­ اکسیدانی و میزان فنل کل موثر است. عصاره اتانولی میوه با غلظت 1000 میلی گرم بر میلی لیتر با قطر متوسط ​​هاله بازدارندگی 57/5 میلی متر، بیشترین اثر بازدارندگی را در برابر E. amylovora، فعالیت آنتی اکسیدانی و محتوای فنل کل داشت، در حالی که عصاره آبی میوه و عصاره آبی و اتانولی برگ تاثیر معنی­داری نداشتند. بنابراین عصاره اتانولی میوه توت آمریکایی تاثیر بازدارندگی از رشد کلنی E. amylovora دارد و می­تواند در مدیریت بیماری به عنوان یک ترکیب طبیعی در نظر گرفته شود.

موسیوند، م. (1402). فنآوری­های نوین تشخیص زهرقارچ­ها در محصول­ها و فرآورده ­های گیاهی. دانش بیماری­شناسی گیاهی، 13 (1)، 103-89. زهرقارچ­ها متابولیت­های ثانویه قارچ­ها هستند که به دلیل سمیت و سرطانزایی تهدیدی جهانی برای سلامت انسان و دام به شمار می ­آیند. افزایش تقاضا برای ردیابی سریع، ساده و کم هزینه این ترکیب­ها، به ویژه در محل، منجر به توسعه حسگرهای زیستی متنوعی شده است. اگر چه آنتی­بادی­ها برای چندین دهه پرکاربردترین پروب تشخیصی در طراحی حسگرهای زیستی بوده­اند اما دشواری تولید آنتی­بادی منوکلونال برای زهرقارچ­ها به دلیل قرارگیری آنها در گروه مولکولهای کوچک و غیر ایمنوژن، منجر به ابداع فنآوری نوین پروب­های آپتامری برای ردیابی این مولکول­های خطرناک شده است. آپتامرها توالی­های تک رشته الیگونوکلئوتیدی هستند که با تبدیل شدن به ساختار سه بعدی خود، مولکول هدف را با اختصاصیتی در حد آنتی­ بادی­های منوکلونال ردیابی می­نمایند. مزایای بسیار زیاد آپتامرها از جمله نداشتن محدویت در نوع مولکول هدف، اندازه کوچک، پایداری بالا، قابلیت تولید کم هزینه و آسان، این پروب­های تشخیصی را به یکی از مهترین رقبای آنتی­بادی­ها در طراحی حسگرها تبدیل کرده است. به کارگیری پروب­های آپتامری در طراحی حسگرهای زیستی منجر به توسعه آپتاحسگرهایی که از حساسیت و اختصاصیت بالایی در ردیابی مولکولهای هدف برخوردارند، شده است. پروب­های آپتامری، روش آزمایشگاهی غربال آنها ، انواع آپتاحسگرها و کاربرد آنها در تشخیص زهرقارچ­های مهم در این مقاله شرح و بحث شده است.

نیک­مرام، ض.، صدروی، م.، قادری­زفره­ای، م. (1402). تاثیر سه قارچ میکوریز آربوسکولی بر بیماری پاخوره گندم ناشی از Gaeumannomyces graminis var. tritici. دانش بیماری­شناسی گیاهی، 13 (1)، 112-104. پاخوره ناشی از قارچ خاکزی Gaeumannomyces graminis var. tritici یکی از بیماری­های مهم گندم در جهان است، که میزان خسارت آن تا 50 درصد محصول گزارش شده است. این بیماری از مناطق مختلف کشت گندم در ایران نیز گزارش شده است. کنترل بیولوژیک یکی از روشهای سالم و سازگار با محیط زیست برای مدیریت بیماری­های گیاهی است و قارچ­های میکوریز آربوسکولی می­توانند نقش مهمی در این زمینه ایفا کنند. این پژوهش برای تعیین تاثیر سه قارچ میکوریز آربوسکولی بر شدت این بیماری اجرا شد. جدایه­ای از بیمارگر از بوته­ های بیمار گندم در استان کهگیلویه و بویراحمد،جنوب ­غربی ایران، بدست آمد. تاثیر سه قارچ میکوریز آربوسکولی Funneliformis mosseae ، Rhizoglomus intraradices و Blaszkowskia deserticola به تنهایی و ترکیب آن­ها بر شدت بیماری وشاخص­های رشدی گندم در شرایط گلخانه­ در قالب طرح کاملاً تصادفی آزمایش شد. همه تیمارهای قارچ­های میکوریز باعث کاهش شدت بیماری و افزایش شاخصهای رشد نسبت به گیاهان شاهد شدند ولی تیمار F. mosseae نسبت به دیگران موثرتر بود. بنابراین از قارچ میکوریز آربوسکولی F. mosseae می­توان برای کاهش شدت بیماری و بهبود شاخص­های رشدی گندم استفاده کرد.

سیاهپوش، س.، دهقانی، ع. (1402). اثر تنش­های محیطی در همه ­گیری بیماری­ پوسیدگی ذغالی حبوبات. دانش بیماری­شناسی گیاهی، 13(1)، 124-113. پوسیدگی ذغالی ناشی از قارچ خاکزیphaseolina Macrophomina از مهم­ترین بیماری های قارچی حبوبات است که در شرایطی که گیاهان تحت تنش­ هستد شیوع می یابد. تغییرات اقلیمی طی چند دهه اخیر شرایط محیطی را برای کشت و تولید بهینه حبوبات دشوار ساخته­ است. تنش خشکی مهم­ترین تنش غیرزنده در تولید حبوبات است. پیش ­آمودگی گیاهان برای آلوده شدن به بیمارگرهای خشکی­ پسند از زمینه­ های بروز و گسترش بیماری­هایی مانند پوسیدگی ذغالی است. با توجه به این که کشت و تولید حبوبات در اراضی قلیایی و آهکی در ایران گسترش زیادی دارد و گیاهان در معرض تنش­های مختلف محیطی به ویژه خشکی در طی فصل زراعی هستند، اهمیت این بیماری، میزان خسارت آن، دامنه میزبانی وزیست­ شناسی بیمارگر، شرایط مناسب همه ­گیری آن و خلاصه یافته های پژوهشی روی بیماری در ایران در این مقاله شرح داده شده­ است

پورعزیز، پ.، کولیوند، د. (1402). کاربرد پلیمرهای زیستی در مدیریت بیماری­های ویروسی گیاهان. دانش بیماری­شناسی گیاهی، 13(1)، 134-125. پلیمرهای با منشا طبیعی، پلیمر زیستی شناخته می ­شوند. پلیمرهای زیستی به دلیل ویژگی­های سازگاری زیستی و زیست تخریبی کاربردهای گسترده ­ای در زمینه ­های متفاوت از جمله کشاورزی⸲ پزشکی و صنعت دارند. پلیمرهای زیستی با افزایش سیستم ایمنی گیاهان از طریق تآثیر بر ژن­های مقاومت و همچنین فعال کردن مکانیسم ­های مربوط به مقاومت باعث محدود کردن فعالیت­های بیمارگرهای گیاهی می­ شوند. بنابراین استفاده از این مواد جهت مقابله با بیمارگرهای گیاهی کاربرد وسیعی در کشاورزی پیدا کرده است. استفاده از پلیمرهای زیستی جهت مقابله با بیمارگرهای گیاهی مانند قارچ­ها و باکتری­ها راه حل مناسبی برای کاهش خسارت آنها است. همچنین تیمار گیاه آلوده به ویروس با پلیمرهای زیستی باعث کاهش علایم و خسارت بیماری می ­شود. مکانیسم های مولکولی ضد ویروسی برخی پلیمرهای زیستی مانند کیتوزان، کیتین، الیگوکیتوزان، بتاگلوکان­ها، لنتینان، آلژینات و هیدروژل و ترکیبهای آن در مدیریت بیماریهای ویروسی گیاهان در این مقاله شرح داده شده ­اند.

حسینی، س. ع.، انوری، ز. (1402). کاربردهای فنآوری­های نوین اطلاعات در بیماری­شناسی گیاهی. دانش بیماری­شناسی گیاهی، 13(1)،148-135. رشد جمعیت فشار قابل توجهی بر زنجیره تامین مواد غذایی وارد کرده است و اطمینان از اینکه همه به غذای کافی، سالم و مغذی دسترسی دارند، چالش برانگیزتر شده است. استفاده از فنآوری­ های نوین اطلاعات مبتنی بر هوش مصنوعی در کشاورزی میتواند نقش بسزایی در افزایش تولید محصولهای گیاهی سالم و تامین امنیت غذایی انسانها داشته باشد. همه محصولهای گیاهی به شدت در برابر بیماریها آسیب­پذیر هستند و مدیریت به موقع و صحیح بیماریها برای بهینه­ سازی تولید آنها ضروری است. فنآوریهای نوین اطلاعات مانند سنجش از دور، تجزیه و تحلیل طیفهای نوری جذبی گیاهان، استفاده از نرم ­افزارهای تخصصی اینترنتی تشخیص دهنده بیماریهای گیاهی در تلفن­ همراه، می ­توانند به تشخیص سریع و دقیق بیماریها، اجرای یک برنامه پیش­ آگاهی و پایش آنها، برای پیشگیری از شیوع آنها و اجرای به موقع روشهای مدیریتی آنها کمک کنند. کاربردهای منحصر به فرد این فنآوری­های نوین اطلاعات در شناسایی، پایش و مدیریت بیماریهای گیاهی در این مقاله شرح داده شده ­اند.