پژوهش نامه مبانی تعلیم و تربیت
سال:1403 | دوره:14 | شماره:2 |تعداد مقالات:11

این مقاله فلسفه آموزش را به عنوان ابزاری برای ترویج صلح از طریق برقراری پیوند میان  روش های آموزشی در کلاس و رهبری جهانی بررسی می کند. این مقاله بر ظرفیت ذاتی انسانی برای «مراقبت از دیگری» تأکید می کند و از پرورش همدلی، همبستگی و پروا برای مواجهه با چالش های اجتماعی و جهانی حمایت می کند. با استفاده از بینش های فلسفی از چهره هایی مانند مولوی، اینشتین و لائو تسه، این مقاله بین صلح درونی—آرامش شخصی که از طریق تفکر به دست می آید—و صلح بیرونی که شامل هماهنگی اجتماعی و عدالت است، تفاوت قائل می شود و بر ارتباط متقابل این ابعاد و ارتباط آنها با آموزش تأکید می کند. نقش فیلسوفان آموزشی در سطح خرد و کلان مورد بررسی قرار می گیرد و تأکید می شود که آنها بر فراگیران، سیاست گذاران و ساختارهای اجتماعی تأثیر می گذارند. آموزش صلح به عنوان ابزاری تحول آفرین برای پرورش مهارت های انتقادی مانند مذاکره و همدلی در دانش آموزان معرفی می شود. این مقاله همچنین به چالش های جهانی می پردازد و از فیلسوفان آموزشی می خواهد که به طور فعال در دیپلماسی و تغییر سیستم برای ترویج صلح مشارکت کنند. مشارکت فیلسوفان تربیتی این گفتمان را غنی می کند و دیدگاه هایی در مورد حمایت، اخلاق، تاریخ و محدودیت های آموزش صلح ارائه می دهد. این بینش ها به طور جمعی ظرفیت آموزش را به عنوان بستری برای تحول اجتماعی و هماهنگی جهانی برجسته می کنند.

بسیار اندک اند مناطقی از جهان که از آسیب های تعصب، دیگری سازی، تعارض و جنگ در امان مانده اند. حتی در مناطق نسبتاً آرام جامعه، بروز نفرت و تحریک به خشونت در زیر پوسته های زندگی روزمره آماده خروش است. رنج و ویرانی بشر، حتی اگر در مجاورت بلافصل ما نباشد، لااقل بر روی صفحه نمایش ­های ما به امری عادی تبدیل شده است. برای بسیاری از مردم و جوامع، گویا انسان بودن لزوماً به معنای زیستن در وضعیت فلاکت بار است. فلسفه تعلیم و تربیت در مواجهه با این وضعیت مخاطره آمیز بشریت، چه پیشنهادی برای عرضه دارد؟ این نوشتار «غلبه ترس» را به ­عنوان عاملی کلیدی در دیگری سازی و انسانیت ­زدایی بشر برجسته می­ سازد. در عوض، من معتقدم می توانیم ترس را فراموش کرد، تسکین داده و از بین ببریم، اگر «حقایقی» را که درباره دیگران می دانیم، به پرسش بکشیم؛ اگر مراکز آموزشی با ترویج کنجکاوی و گفت و گو، تنوع را به آغوش بکشند و باِ به رسمیت شناختنِ صمیمیتِ شکننده ی میان مان به یکدیگر بازگردیم.

فلسفه های صلح جهانی را می توان به عنوان هدفی تکاملی برای هوشیاری بیشتر در نظر گرفت—هدفی که ابعاد فردی، اجتماعی، ملی و بین المللی هستی انسانی را در یک شبکه ی به هم پیوسته ی حیات متحد می سازد. این چشم انداز به دنبال حذف تمامی اشکال خشونت فردی و اجتماعی است و جوهری معنوی را پرورش می دهد که در «هوش بوم شناختیِ» متعالی ریشه دارد. چنین هوشی از بیداری فلسفی و علمی نسبت به فرایندهای طبیعی، تنوع زیستی، و آگاهی سیاره ای پدید می آید. این هوش، درکی را ترویج می کند که مبتنی بر معرفت شناسی مشترکِ سیستم های طبیعی و مصنوعیِ پیچیده است (از جمله: پیچیدگی، هستی شناسی رابطه مند، خودسازمان یابی، غیرخطی بودن، بازخورد، یادگیری انطباقی، دانش توزیعی، مقیاس پذیری و نقدپذیری). ظهور این آگاهی که در فلسفهٔ تعلیم و تربیت (اعم از بوم شناسی و صلح) نقشی اساسی دارد، راهی پیش روی بشریت می گذارد تا آموزش را با اهداف صلح، عدالت و پایداری در جهانی پرتلاطم هم راستا سازد. «فلسفهٔ زمین نو»، که از ویتگنشتاین الهام گرفته و بر پایهٔ درک علمی و فلسفیِ معاصر استوار است، در پی یافتن راه حل های عملی برای مسائل واقعیِ «پس از آخرالزمان» است—راه حل هایی که با مفهوم «با-هم-بودن» و زایش آگاهی سیاره ای پیوند دارند.

این مقاله به تحول جنبش های صلح و خود مفهوم صلح از منظر جنبش اعتراضی جان لنون و یوکو اونو [با عنوان] «به صلح مجالی دهید» (1969) می پردازد و نسبت آن با سیاست جهانی معاصر را بررسی می کند. این مقاله استدلال می کند که چشم انداز ایده آلیستی درباره صلح که لنون و جنبش ضدجنگ آن را تبلیغ می کنند، تحت تأثیر واقعیت های «صلح آمریکایی» (پکس آمریکانا) دچار دگرگونی بنیادینی شده است؛ جایی که صلح دیگر از هژمونی و قدرت نظامی ایالات متحده جدایی پذیر نیست. امروزه، چشم انداز صلح مشروط به همسویی با منافع راهبردی ایالات متحده است و از طریق سیستمی پیچیده از حدود 750 پایگاه نظامی در سراسر جهان، تحریم های اقتصادی و جنگ های نیابتی محافظت می گردد. شعار ساده انگارانه ضدجنگِ «به صلح مجالی دهید،»، اکنون جای خود را به محاسبات پیچیده تری داده است: «صلح برای چه کسی، تحت چه شرایطی و به چه بهایی؟». این دگرگونی نه تنها نشان دهنده ساده انگاری جنبش های صلح پیشین است، بلکه تغییر بنیادی در چگونگی مفهوم پردازی و پیگیری صلح در عصری را بازتاب می دهد که تعارض با سیستم های  قدرت اقتصادی و سیاسی تنیده شده است.

این گفت و گو، مباحثه ای ژرف و برانگیزاننده درباره نقش فیلسوفان تعلیم و تربیت در قبال پداگوژی، پژوهش و دغدغه های کلان اجتماعی  مانند صلح جهانی است. این گفت و گو تنش های کلیدی را برجسته می سازد: اینکه مربیان به چه میزان باید گرایش ها یا فضایل خاص را پرورش دهند، ماهیت تدریس خوب چیست و اینکه آیا فیلسوفان تعلیم و تربیت وظیفه ای فراتر از رشته خود برای فعالیت در زمینه های سیاسی یا اخلاقی دارند. نویسندگان با سنت ها و حساسیت های فلسفی متفاوت، مواضع متعارضی را نسبت به نقش فلسفه تعلیم و تربیت در پرداختن به صلح جهانی اتخاذ کرده اند. تمرکز ما بر تدریس و پژوهش است. در این مقاله، از قالب گفت و گو استفاده کرده ایم تا برخی از ارزش ها و مفروضات موجود در اختلاف نظرهایمان در موضوع مورد بحث را بررسی نماییم.

این مقاله صلح در خاورمیانه را با تمرکز بر پیش زمینه های تاریخی که منجر به تشکیل دولت اسرائیل شده اند، مورد بررسی قرار می دهد. مقاله استدلال نموده که نقش فلسفه تعلیم و تربیت این است که شکل گیری «دولت مدرن اسرائیل» را به عنوان یک مفهوم به طور ویژه تحلیل کند و این مفهوم را با توجه به پیامدهای آن مورد واکاوی قرار دهد. افزون بر این تحلیل فلسفی دقیق، این مقاله به نظرورزی در باب نقش عمومی تر فلسفه تعلیم و تربیت در دوران ناآرامی های ژئوپلیتیکی و تهدیدات جهانی می پردازد. بر این اساس، مشخص شد که فلسفه تعلیم و تربیت دارای کارکردی دوگانه است؛ واکاوی عمیق مفاهیم، و فراهم کردن بنیانی اخلاقی و عقلانی برای بررسی علل خشونت و پیامدهای آن. در مجموع، این مقاله ادعا می کند که فلسفه تعلیم و تربیت دو هدف مشخص را دنبال می کند: بررسی انتقادی مفاهیم و ایجاد بنیانی باثبات برای امید به آیندهِ، برای نسل های آینده.

این مقاله نقش فلسفه تربیتی در ترویج صلح جهانی را از طریق بررسی منازعات تاریخی و معاصر بررسی می کند. در حالی که متفکران - از افلاطون تا نادینگز - بر این باورند که فلسفه فضایل سیاسی و زندگی اخلاقی را می پرورد، منتقدانی چون آرنت و رورتی در اثربخشی سیاسی آن تردید می کنند. مقاله با تکیه بر منظر های استعمارزدایانه و مارکسیستی، محدودیت های گفتمان فلسفیِ جدا از مبارزات مادی را بررسی می کند. سپس به نقد دگرگونی "تستمونیو" از یک ژانر ادبیات مقاومت به ابزاری در پژوهش های دانشگاهی می پردازد و استدلال می کند که این تغییر، هدف اصلی آن را از سیاسی بودن تهی می نماید. در عوض، مقاله خواستار بازگشت به "تستمونیو" به عنوان شاهدی فوری از بی عدالتی است، به ویژه در بحران جاری غزه. با پذیرش نقد درونی و مقاومت در برابر مصادره ایدئولوژیک، فیلسوفان تربیتی می توانند از طریق درگیری انتقادی با مبارزات جهانی، در تحقق صلح سهیم باشند.

فیلسوفان تعلیم و تربیت اغلب به سخن گفتن علیه بی عدالتی تعهد دارند. با این حال، هنگامی که صحبت از وضعیت اسفبار غزه می شود، سکوت خفه کننده ای حکم فرماست. در این مقاله، ماهیت این سکوت و دلایل احتمالی آن را بررسی می کنیم. از یک سو، فیلسوفان تعلیم و تربیت ممکن است بی تفاوت باشند، تمایلی به اظهارنظر تخصصی خود نداشته باشند یا از واکنش های منفی به خاطر اظهارنظر بهراسند. از سوی دیگر، ممکن است برخی ویژگی های ذاتی فلسفه تعلیم و تربیت در این سکوت نقش داشته باشد. اولین ویژگی، به دشواری تلقی این نسل کشی به عنوان مسأله ای آموزشی مرتبط است، زیرا  دشواری عمیق تر آن در بی عدالتی گسترده تر جهانی ریشه دارد. دومین ویژگی، فقدان تنش ها یا معماهای فلسفی در یک خطای آشکار اخلاقی است. دیگران ممکن است پرسش های بلاغی یا هستی گرایانه را مورد توجه قرار دهند، اما صورت بندی این پرسش ها به عنوان موضوعات آکادمیک ممکن است بیش از حد انتزاعی و غیرانسانی به نظر برسد. اگرچه فیلسوفان احتمالاً دلایل زیادی برای سکوت دارند، با وجود این، ما همکاران خود را تشویق می کنیم که برای محکوم کردن بی عدالتی شدیدی که مردم فلسطین همچنان با آن مواجه هستند، سخن بگویند و مسئولیت پاسخگویی را به عهده بگیرند و در مورد سکوت جمعی خودمان تأمل کنیم.

نویسنده این مقاله، دغدغه مند پرداختن بدین پرسش است که چرا تلاش های آموزشی حول ارتقای کیفیت آموزش و بهبود این حوزه، به ثبات و تعادل در روابط انسانی با افقی جهانی نمی انجامد. در نخستین گام، وی با اتکا به فهم از سازمان های آموزشی که در حوزه مدیریت و رهبری آموزشی تکوین یافته است، راهبرد های ممکن برای تغییر در فرهنگ و اقلیم مدرسه ای را مورد بحث و کنکاش قرار می دهد. در دومین گام ، نویسنده به مفهوم «تعادل» (با خوانش هانس-گئورگ گادامر) رجوع می کند و بر این مبنا، پیامدهای آن دسته از سیاست های آموزشی را برملا می سازد که امکان مناسبات گفت وگومحور میان ذی نفعان گوناگون تعلیم و تربیت را نادیده می انگارند. پیام اصلی این مقاله، تأکیدی است بر ایجاد فرصتی برای فهم متقابل در آموزش و قدرتی که این امر برای ترویج تعادلی در مقیاس جهانی دارد.

جایزه صلح نوبل سال 2024، به سازمان ژاپنیِ "نیهون هیدانکیو" اعطا شد؛ نهادی متشکل از بازماندگان بمباران اتمی (موسوم به «هیباکوشا»). ایشان به مبارزه ای مستمر با غفلت و بی تفاوتی جهانی نسبت به فجایع ناشی از ابرهای قارچ گونه بمباران اتمی پرداخته اند. برای این بازماندگان بمباران اتمی، آموزش صلح ابزاری ضروری به شمار می آید. با این حال، آموزش صلح در شهرهای هیروشیما و ناگازاکی گاه مورد انتقاد واقع شده است، زیرا همواره بر خسارت های ناشی از بمباران اتمی تأکید شده است. این مقاله پیش زمینه پیچیده این واقعیت را تبیین می نماید که چرا آموزش صلح در هیروشیما، بر خسارات و آسیب ها تمرکز می نماید. از هنگامی که جهانیان به دلیل بی تفاوتی و سانسور سیاسی، از درد و رنج بازماندگان غافل بودند، یکی از مهمترین مأموریت های بازماندگان، برملا ساختن واقعیتی هولناک بوده است که در زیر ابرهای اتمی پنهان مانده است. در پایان، مقاله به این می پردازد که چگونه فلسفه تعلیم و تربیت می تواند از کلاف پیچیده هیروشیما گره گشایی کند و در ایجاد درک متقابل نقش آفرین باشد.

جایزه صلح نوبل سال 2024، به سازمان ژاپنیِ "نیهون هیدانکیو" اعطا شد؛ نهادی متشکل از بازماندگان بمباران اتمی (موسوم به «هیباکوشا»). ایشان به مبارزه ای مستمر با غفلت و بی تفاوتی جهانی نسبت به فجایع ناشی از ابرهای قارچ گونه بمباران اتمی پرداخته اند. برای این بازماندگان بمباران اتمی، آموزش صلح ابزاری ضروری به شمار می آید. با این حال، آموزش صلح در شهرهای هیروشیما و ناگازاکی گاه مورد انتقاد واقع شده است، زیرا همواره بر خسارت های ناشی از بمباران اتمی تأکید شده است. این مقاله پیش زمینه پیچیده این واقعیت را تبیین می نماید که چرا آموزش صلح در هیروشیما، بر خسارات و آسیب ها تمرکز می نماید. از هنگامی که جهانیان به دلیل بی تفاوتی و سانسور سیاسی، از درد و رنج بازماندگان غافل بودند، یکی از مهمترین مأموریت های بازماندگان، برملا ساختن واقعیتی هولناک بوده است که در زیر ابرهای اتمی پنهان مانده است. در پایان، مقاله به این می پردازد که چگونه فلسفه تعلیم و تربیت می تواند از کلاف پیچیده هیروشیما گره گشایی کند و در ایجاد درک متقابل نقش آفرین باشد.