پژوهش های روستایی
سال:1390 | دوره:2 | شماره:2 (پیاپی 6) |تعداد مقالات:7

مطالعه حاضر با هدف مکان یابی و اولویت بندی منابع آب زیرزمینی شهرستان سردشت واقع در استان آذربایجان غربی برای احداث استخرهای پرورش ماهی قزل آلای رنگین کمان و با بهره گیری از سامانه اطلاعات جغرافیایی(GIS) ، سنجش از دور (RS)، و رهیافت تصمیم گیری چندمعیاره (MCDM) انجام گرفته است. بدین منظور پس از بررسی منابع و مطالعات انجام شده پیشین در این زمینه، معیارهای موثر در مکان یابی استخرهای پرورش ماهی قزل آلا - شامل 18 زیرمعیار فرعی، در 13 زیرمعیار اصلی، و 4 معیار اصلی – بدین صورت دسته بندی شدند: (1) اکولوژیک - آب (دبی آب، نوع منبع آب، دمای آب، PH) شکل زمین (شیب، ارتفاع)، کاربری اراضی، دوری از مناطق حادثه خیز (دوری از مناطق سیل خیز، دوری از مناطق زلزله خیز)؛ (2) اقتصادی - نزدیکی به بازار، سودآوری، و دسترسی به نیروی کار، (3) اجتماعی - اشتغال زایی، نوع مالکیت بهره برداری، تراکم جمعیت؛ و (4) زیرساختی - نزدیکی به جاده، نزدیکی به برق، یا نزدیکی به تلفن ثابت و مانند اینها. وزن دهی به معیارهای مورد بررسی از طریق فرایند تحلیل سلسله مراتبی (AHP) انجام گرفت. در نهایت با استفاده از داده های گردآوری شده و تهیه لایه های اطلاعاتی در محیط سامانه اطلاعات جغرافیایی یک مدل ارزیابی توان منابع آب برای پرورش ماهی قزل آلا به دست آمد، که این مدل توان منابع آب شهرستان را برای پرورش ماهی قزل آلا در طبقات مختلف نشان داد. نتایج به دست آمده مشخص ساخت که از کل 208 منبع آب مورد بهر ه برداری (51 چشمه و 157 حلقه چاه)، 141 منبع آب دارای توان پرورش ماهی قزل آلا هستند، که از این تعداد 29 منبع آب (3 چشمه و 26 حلقه چاه) توان نسبتا مناسب و 112 منبع آب (16 چشمه و 96 حلقه چاه) توانی مناسب بدین منظور دارند.

امروزه از جمله فرصت های جدید اقتصادی و اجتماعی و اکولوژیکی که به دلیل نیازهای جهانی به شدت در حال رشد و گسترش است، صنعت گردشگری است. کشور ایران به دلیل دارا بودن پتانسیل های متنوع و گسترده همواره به عنوان یکی از کانون های گردشگری در قلمرو سرزمینی مطرح بوده است. از همین رو، از میان فرصت های گردشگری موجود در کشور، جاذبه های طبیعی و چشم اندازهای بکر و آب و هوای مناسب، زمینه را برای توسعه اکوتوریسم، بیش از دیگر جنبه های گردشگری تقویت می کند. در این زمینه، انجام برنامه ریزی با رویکرد جدید مشارکتی و راهبردی می تواند یکی از شیوه های بهره برداری از این فرصت ها برای شهرهای میانی با پتانسیل های اکوتوریسم باشد. در این میان مناطق روستایی شهرستان مریوان به دلیل موقعیت جغرافیایی آن دارای پتانسیل های فراوان اکوتوریسم است که تاکنون به دلایل متعدد، استفاده بهینه و پایدار از این فرصت ها نشده است. لذا در این مطالعه بر اساس رویکرد برنامه ریزی راهبردی مشارکتی و با استفاده از روش شناسی توصیفی - تحلیلی (تلفیقی از روش کمی و کیفی) و به کارگیری مدل SWOT، کوشش شده است تا راهبرد اصلی برای اقدام در زمینه توسعه اکوتوریسم شهرستان مریوان از دیدگاه 50 نفر از کارشناسان و 150 نفر از مردم محلی به عنوان نمونه، شناسایی و ارائه گردد. یافته ها نشان می دهد که به منظور تقویت و توسعه اکوتوریسم پایدار در شهرستان مریوان، لازم است راهبردهای متنوعی به عنوان مجموعه ای راهبردی برای سیاست گذاری و مدیریت و برنامه ریزی اکوتوریسم مورد توجه قرار گیرند.

امروزه زنان روستایی به ویژه در کشورهای جهان سوم، بخش عمده ای از فعالیت های اقتصادی و اجتماعی و فرهنگی را بر عهده دارند. وضعیت مشارکت زنان در 52 کشور در حال توسعه، نشان دهنده این است که زنان بیش از 40 درصد فعالیت های کشاورزی را انجام می دهند. با توجه به محور بودن فعالیت های کشاورزی در جریان توسعه اقتصادی کشور ما و نقش تعیین کننده ای که زنان روستایی در تولید مواد غذایی دارند، ارتقای سطح دانش فنی آنها برای زندگی هر چه بهتر اهمیت ویژه ای دارد. فراهم ساختن فناوری های جدید برای مناطق روستایی باعث می شود که زنان نیازهای آموزشی خود را بر طرف سازند. بدین منظور تحقیق حاضر با هدف بررسی عوامل موثر بر کاربرد آموزش الکترونیکی در آموزش زنان روستایی شهرستان ایلام انجام گرفته است. تحقیق از نوع کاربردی، و روش تحقیق آن همبستگی است. ابزار اصلی تحقیق پرسشنامه بود و به منظور بررسی روایی ابزار تحقیق، پرسشنامه در اختیار کارشناسان صاحب نظر قرار گرفت. برای سنجش پایایی پرسشنامه نیز آزمون مقدماتی از طریق تکمیل 30 پرسشنامه به عمل آمد و ضریب کرونباخ آلفا 0.87 محاسبه گردید. جامعه آماری این تحقیق شامل 8770 نفر از زنان روستاهای شهرستان ایلام بودند که از این تعداد بر اساس فرمول کوکران، 150 نفر به عنوان نمونه و به کمک روش نمونه گیری تصادفی طبقه ای با انتساب مناسب انتخاب شدند. تجزیه و تحلیل آماری پس از استخراج داده ها از طریق نرم افزار رایانه ای SPSS12 صورت گرفت. نتایج تحقیق نشان می دهد که عوامل اجتماعی و اقتصادی مهمترین عوامل موثر در اجرای آموزش الکترونیکی اند، و عوامل آموزشی در اجرای آموزش الکترونیکی تاثیر کمتری دارند. نتایج تحلیل رگرسیون نشان داد که از نظر زنان روستایی، عوامل آموزشی و اجتماعی می توانند بیشترین تاثیر را در آموزش الکترونیکی داشته باشند.

قرن هاست که مردم به دنبال زندگی خوب و مناسب بوده اند؛ اما همواره این پرسش اصلی وجود داشته است که زندگی مطلوب چیست. در پاسخ به این پرسش، تعاریف و شاخص های گوناگونی - اعم از عینی و ذهنی - در مورد کیفیت زندگی مطرح شده اند؛ و بدین ترتیب ارائه تعریفی واحد و مورد پذیرش همگان در عرصه جهانی برای شناسایی شاخص های مناسب و سنجش و اندازه گیری آنها، خود به نوعی معضل و دشواری بدل گردیده است. باید اذعان کرد که کیفیت زندگی، به شدت از عوامل زمان و مکان تاثیر می پذیرد و مولفه ها و عوامل تشکیل دهنده آن با توجه به دوره زمانی و مکان جغرافیایی و سطوح توسعه یافتگی متفاوت خواهند بود. با این توصیف، تحقیق حاضر درصدد پاسخگویی به این پرسش هاست که کیفیت زندگی از نظر جامعه نمونه چگونه است؛ و آیا توزیع فضایی می تواند بر کیفیت زندگی تاثیر نهد یا نه. روش تحقیق از نوع توصیفی - تحلیلی است. به منظور تجزیه و تحلیل داده های حاصل از عملیات میدانی، از دو روش آمار توصیفی و استنباطی (آزمون t، تحلیل واریانس) استفاده شده، و سپس نرم افزار GIS برای نشان دادن توزیع فضایی به کار رفته است. جامعه آماری در این پژوهش، مجموعه روستاهای بخش مرکزی شهرستان دلفان است با جمعیت 81039 نفر در قالب 12451 خانوار. روش نمونه گیری در این پژوهش خوشه ای چندمرحله ای است که بر اساس تخصیص متناسب 21 روستا انتخاب شده است. برای تکمیل پرسشنامه ها 315 نفر از سرپرستان خانوارها به عنوان جامعه نمونه در نظر گرفته شدند. بر اساس دیدگاه های جامعه نمونه، می توان کیفیت آموزش، محیط مسکونی و محیط فیزیکی، سلامت و امنیت، و نیز درآمد و اشتغال را پایین تر از حد متوسط ارزیابی کرد؛ و کیفیت تعامل و همبستگی اجتماعی را در حد متوسط دانست. همچنین یافته های تحقیق نشان از آن دارند که در روستاهای بخش مرکزی شهرستان دلفان در تمام مولفه های موثر بر کیفیت زندگی به لحاظ موقعیت مکانی و بعد فاصله، می توان تفاوت معناداری را مشاهده کرد. این به گونه ای است که ساکنان روستاهای دشتی رضایتمندی بیشتری از مولفه های مذکور داشته اند، و پس از آنان مردم ساکن در روستاهای کوهپایه ای و کوهستانی جای می گیرند. دیگر اینکه به لحاظ بعد فاصله، جز مولفه اقتصادی که تفاوت معناداری نداشت، تفاوت در دیگر مولفه ها (کیفیت محیطی، کالبدی و اجتماعی) معنادار بود.

تحقیق حاضر در سال 1388 در مراتع زمستانه استان سمنان، به منظور مقایسه تاثیر روش های مختلف و رایج بهره برداری در بین روستاییان و عشایر منطقه، بر وضعیت مراتع به اجرا گذاشته شد. جامعه آماری تحقیق بر اساس پروانه چرایی به سه گروه تقسیم بندی شد: تک پروانه به نام بهره بردار (افراز)، پروانه به نام شخص به عنوان نماینده بیش از 2 بهره بردار (مشاع)، و پروانه به نام شورای روستا. افزون بر اینها، روش نمونه گیری طبقه بندی شده تصادفی با تخصیص متناسب مورد استفاده قرار گرفت و با بهره گیری از فرمول، کوکران، در مجموع تعداد نمونه مورد نیاز 50 مرتع تعیین گردید. به منظور گردآوری داده های مورد نیاز از پرسشنامه و اندازه گیری های میدانی استفاده شد. نتایج آمار توصیفی نشان داد که 66 درصد از روستاییان به صورت مشاع، 20 درصد به صورت شورایی و 14 درصد به طریق افرازی از مراتع منطقه بهره برداری می کنند. نتایج آمار استنباطی نشان از آن داشت که بین انواع شیوه های بهره برداری با وضعیت پوشش گیاهی مراتع و میزان تخریب مراتع رابطه ای معنی دار وجود دارد (P<0.05). نتایج حاصل از آزمون t در زمینه بررسی وجود رابطه معنی دار بین عوامل موثر و میزان تخریب مرتع، نشان داد که وجود دامدار غیرمجاز و تجاوز به مرتع از ناحیه همسایگان در منطقه با میزان تخریب، رابطه معنی داری مشاهده نمی شود (P>0.05). ولی بین چرای زودرس و دام مازاد با تخریب مرتبع رابطه ای معنی دار وجود دارد (P<0.05).

در مباحث توسعه روستایی و کشاورزی، یکی از راه حل های رفع مشکل مالی کشاورزان و روستاییان همانا اعطای اعتبارات خرد است. هدف اصلی این پژوهش مطالعه و بررسی تاثیرات حضور شیرپزها به مثابه اعتباردهندگان خرد در نواحی روستایی است. روش مورد استفاده در این پژوهش، روش تحقیق کیفی بر مبنای نظریه بنیانی (گراندد تئوری) است. با استفاده از نمونه گیری هدفمند و تئوریک (نظری) 22 نفر از تولیدکنندگان شیر به عنوان نمونه انتخاب شد. تکنیک های مورد استفاده برای جمع آوری اطلاعات شامل مصاحبه های نیمه ساختاریافته، مشاهده مشارکتی و غیرمشارکتی و مشاهده اسناد و مدارک موجود و یادداشت های روزانه بود. پدیده نهایی منتج از این کنش متقابل، تغییر کنش های پیوسته تولیدکنندگان به کنش گسسته و انفرادی بوده است. شرایط علی، شرایط مداخله گر، راهبردهای به کار گرفته شده، و پیامدهای این تغییر کنش بدین شرح اند.شرایط علی: کاهش هنجار عمل متعامل، بدبینی به شراکت، پول گرایی شدید، گسترش ارتباطات برون محلی، کاهش سطح اعتماد درون محلی و عدم احساس نیاز به یکدیگر به علت حضور شیرپزها؛شرایط مداخله گر: اولویت دادن به منافع آنی و نه منافع آتی، و تحرک بالای شیرپزها؛راهبردها: پایبندی محکم به تعهدات، پناه بردن به شیرپزها، انکار نقش خود و تایید و تاکید بر شیرپزها، احساس ناتوانی یا کم توانی؛پیامدها: توسعه نیافتگی روستا، تشدید وابستگی، بازتولید نابرابر، تاخیر در رسیدن به خودباوری و خوداتکایی.

با توجه به اهمیت مدیریت روستایی در تحقق اهداف توسعه روستایی، و با در نظر گرفتن اینکه توسعه پایدار در شرایط فعلی جهان بر اساس دانایی محوری است، مدیریت توسعه پایدار روستایی ایران نیز باید به دانایی محوری تکیه و تاکید کند. دهیاران چونان بازوی اجرایی شوراها و دولت در امور روستاها هستند، بر همین اساس هدف مطالعه حاضر بررسی میزان بهره برداری از فناوری اطلاعات در مدیریت روستاهای ایران و مشخص ساختن تاثیر عوامل جغرافیایی و ویژگی های شخصی دهیاران بر این استفاده است. روش تحقیق تحلیلی - توصیفی بوده و اطلاعات مورد نیاز به روش اسنادی و میدانی جمع آوری شده اند. بر اساس چارچوب نظری تحقیق نیز ابزار پرسشنامه ها برای جمع آوری اطلاعات میدانی به کار رفته است. برای این منظور، 16 دهیار روستاهای دارای دهیاری شهرستان گلوگاه و 33 دهیار روستاهای دارای دهیاری شهرستان بهشهر از استان مازندران، پرسشنامه ها را تکمیل کردند. تحلیل های آماری نتایج به دست آمده حاکی از آن اند که بین دهیاران منطقه مورد مطالعه از نظر استفاده از فناوری اطلاعات در سطح اطمینان 95 درصد و در سطح معناداری 0.532 تفاوت معناداری وجود دارد؛ اما بین دهیاران دو شهرستان گلوگاه و بهشهر از این نظر تفاوت معناداری از نظر آماری به چشم نمی خورد. به علاوه، نتایج تحقیق نشان از آن داشت که بین میزان استفاده از فناوری اطلاعات و تحصیلات دهیاران در سطح اطمینان 95 درصد و در سطح معناداری 0.017 تفاوت معناداری وجود دارد. اما بین میزان استفاده دهیاران از فناوری اطلاعات و متغیرهایی جغرافیایی مورد مطالعه در این تحقیق - شامل میزان فاصله از مرکز شهرستان و استان، نوع راه ارتباطی، وضعیت توپوگرافی و سطح امکانات روستا - هیچ گونه تفاوت معناداری از نظر آماری دیده نمی شود.