تولید گیاهان زراعی
سال:1397 | دوره:11 | شماره:2 |تعداد مقالات:13

سابقه و هدف: گندم در سطح وسیعی از اراضی کشاورزی دنیا تحت نظام های مختلف زراعی کشت می شود. حدود ٦ ٦ درصد از سطح زیر کشت گندم در ایران به صورت دیم می باشد. برآوردهای موجود نشان می دهد که نیاز ایران به گندم تا سال 1400 از مرز 20 میلیون تن در سال خواهد گذشت. تعیین تناسب اراضی برای یک گیاه خاص مانند گندم نیازمند در نظر گرفتن بسیاری از متغیرهاست. ارزیابی متغیرهای محیطی و درک محدودیت های فیزیکی می تواند به تعیین مناطق مستعد کشاورزی کمک کند. ویژگی های توپوگرافی، شرایط اقلیمی و کیفیت خاک یک منطقه مهمترین متغیرهای تاثیرگذار در ارزیابی تناسب اراضی هستند. هدف از این مطالعه ارزیابی زراعی – بوم شناختی اراضی کشاورزی شهرستان گنبدکاوس جهت کشت گندم دیم با استفاده از قابلیت ها و تحلیل های مکانی سامانه اطلاعات جغرافیایی (GIS)می باشد. مواد و روش ها: برای این کار ابتدا نیازهای زراعی – بوم شناختی گیاه گندم با استفاده از منابع علمی تعیین گردید. سپس براساس آن، نقشه های موضوعی مورد نیاز تهیه شدند. متغیرهای محیطی مورد مطالعه دمای متوسط سالانه، دمای کمینه سالانه، دمای بیشینه سالانه، دمای مطلوب جوانه زنی، دمای مطلوب سبنله دهی، دمای مطلوب پر شدن دانه، متوسط تشعشع، بارش سالانه، بارش پاییزه، بارش بهاره، بارش اردیبهشت ماه، درصد شیب، ارتفاع از سطح دریا، جهات شیب، ماده آلی، شوری وpH می باشد. پس از تهیه این لایه ها، کار طبقه بندی و رتبه بندی هر لایه در چهار طبقه (بسیار مستعد، مستعد، نیمه مستعد و غیر مستعد) صورت گرفت. از فرآیند تحلیل سلسله مراتبی برای تعیین وزن معیارها از طریق تجزیه و تحلیل پرسشنامه های AHPاستفاده شد. در پایان بوسیله روش هم پوشانی وزنی در محیط GIS، نقشه تناسب اراضی در 4 پهنه تولید شد. یافته ها: در این مطالعه مشخص گردید که به ترتیب 20/9 و 73/24 درصد از زمین های کشاورزی شهرستان گنبدکاوس جهت تولید گندم در پهنه های بسیار مستعد و مستعد قرار می گیرند. این مناطق در بخش های جنوبی شهرستان شناسایی شدند. در این اراضی از نظر انواع متغیرهای بارش و دما، درصد شیب، ارتفاع از سطح دریا و عوامل خاکی، محدودیتی جهت کشت گندم دیم وجود ندارد. در این ارزیابی پهنه های نیمه مستعد (92/39 درصد) و غیر مستعد (15/26 درصد) به قسمت های مرکزی، شمالی و شمال شرقی شهرستان اختصاص یافت. این مناطق حداقل از نظر یک متغیر محیطی دارای محدودیت بودند. نتیجه گیری: در این تحقیق مشخص شد که بیشتر اراضی کشاورزی مورد مطالعه از نظر توپوگرافی و اقلیمی شرایط مناسبی برای تولید گندم دارند و محدودیتی از این نظر وجود ندارد. از عوامل محدودکننده کشت گندم دیم در مناطق نیمه مستعد و غیر مستعد، بارش اندک سالانه و بهاره، درصد ماده آلی پایین و شوری بالای خاک را می توان نام برد.

سابقه و هدف: در سال های اخیر به علت نگرانی های به وجود آمده در مورد مباحث امنیت غذایی، مطالعات نیز در این زمینه در سطح جهان رو به افزایش است و نیاز است تا با روش های آماری مناسب اقدام به برآورد عملکرد پتانسیل و شناسایی عوامل محدود کننده ی عملکرد پتانسیل نمود. در مدیریت زراعت دیم، بهینه سازی رشد رویشی قبل از مرحله گلدهی در جهت حداکثر بهره برداری از آب موجود در خاک یک اصل اساسی می باشد و عوامل مدیریتی مانند تاریخ کاشت، میزان بذر مصرفی و میزان کود نیتروژن (N) مصرفی می توانند تعیین کننده ی میزان رشد رویشی تا قبل از گلدهی باشند. آنالیز خط مرزی یک روش آماری است که به کمک آن می توان واکنش عملکرد به یک عامل محیطی یا مدیریتی در شرایطی که سایر عوامل نیز متغییر باشند را مشخص کرد. اهداف تحقیق حاضر عبارت از معرفی، استفاده و مقایسه دو روش آنالیز خط مرزی جهت تعیین همزمان بهترین مدیریت ها، برآورد پتانسیل ها و محاسبه خلا عملکرد گندم دیم در سه شهرستان آق قلا، گمیشان، و کلاله در استان گلستان بوده است؛ یکی روش معمول بر مبنای استفاده از روش حداقل توان های دوم (LS) و دیگری روشی بر مبنای برنامه ریزی خطی (LP) که در آن اصل بر این است که هیچ نقطه ای بالاتر از خط رسم شده قرار نگیرد. مواد و روش ها: برای این مطالعه اطلاعات مورد نیاز از 332 مزرعه گندم در سه شهرستان آق قلا، گمیشان و کلاله در طی دو سال زراعی 93-1392 و 94-1393 جمع آوری شدند. عوامل مدیریتی مورد بررسی شامل تاریخ کاشت، میزان بذر مصرفی و میزان کود نیتروژن (N) مصرفی (به صورت پایه و سرک)، بودند. برای برازش خط مرزی به روش LS با استفاده از قانون حداقل توان های دوم یک خط از میان حداکثر عملکردها برازش داده شد. اما در روش LP، یک تابع بر لبه ی بالایی پراکنش داده ها برازش داده شد به گونه ای که هیچ نقطه ای در بالای این خط قرار نگیرد. برای این منظور، به نحوی پارامترهای معادله مورد نظر تغییر داده شد که مجموع باقی مانده ها در کمترین حد ممکن باشد، با این شرط که هیچ تک باقی مانده ی منفی نیز وجود نداشته باشد. در ادامه حد بهینه هر عامل مدیریتی مشخص و در نهایت با برآورد پتانسیل ها و کم کردن متوسط عملکرد در هر شهرستان، خلا عملکرد برای هر عامل و در مجموع محاسبه شد. یافته ها: نتایج آنالیز خط مرزی، حد بهینه ی عوامل مدیریتی جهت دستیابی به عملکرد پتانسیل در هر شهرستان را نشان داد و تاریخ کشت مطلوب، میزان بذر مصرفی و میزان نیتروژن (N) مصرفی بهینه در هر شهرستان تعیین شدند. متوسط عملکرد گندم دیم در سه شهرستان آق قلا، گمیشان و کلاله در حدود 2600 کیلوگرم در هکتار و عملکرد پتانسیل نیز بر اساس روش LS در حدود 4700 کیلوگرم و بر اساس روش LP در حدود 4800 کیلوگرم برآورد شد که نشان از خلا عملکردی در حدود 2100-2000 کیلوگرم در هکتار (44 تا 45 درصد) دارد. لازم به ذکر است که نتایج این تحقیق دارای قطعیت نبوده و برای دستیابی به حدود بهینه هر شهرستان نیاز به چندین سال آزمایش وجود دارد. نتیجه گیری: از مزایای روش LP این است که احتیاج به تقسیم بندی عامل مستقل به محدوده های مشخص و تعیین نقاط مرزی ندارد، همچنین برازش خط با مشارکت تمامی نقاط انجام می شود و به عبارتی تمامی نقاط بر روی خط رسم شده تأثیرگذار هستند. شاید ضعف این روش را بتوان در عدم دخالت تجربه کاربر در برازش این خط مرزی دانست، اما به نظر می رسد هر کدام از این روش ها در شرایط خاصی بسته به نوع و پراکندگی داده ها می توانند مفید باشند و کاربر باید بعد از رسم پراکندگی نقاط بهترین روش برازش خط را برای آن داده ها انتخاب کند.

سابقه و هدف: اساس برنامه های اصلاحی، وجود تنوع ژنتیکی می باشد. نقش پرتوتابی هسته ای برای ایجاد تنوع ژنتیکی به خوبی اثبات شده است. موتاسیون های القا شده حاصل از پرتوتابی با اشعه گاما، در بهبود بسیاری از صفات مهم زراعی گیاهان نقش بسزایی داشته اند. از آنجا که عملکرد محصولات در اثر تنش شوری بطور قابل توجهی کاهش می یابد، از این رو تولید و معرفی ارقام پرمحصول و متحمل به شوری می-تواند تأثیر این پدیده را به حداقل برساند. تنش شوری همه ساله کشت گیاهان زراعی را در مناطق وسیعی از کشور تحت تأثیر قرار می دهد. مواد و روش ها: به منظور تعیین برخی شاخص های پایداری مرتبط با عملکرد دانه گندم، نسل پنجم (M5) در شرایط شوری، 15 لاین انتخابی از نسل چهارم به همراه دو ژنوتیپ والدی (ارگ و بم) و دو ژنوتیپ تولید شده منطقه یزد (سیوند و نارین) در دو شرایط بدون تنش (2 دسی زیمنس بر متر) و تنش شوری (10 دسی زیمنس بر متر) در مزرعه تحقیقاتی مرکز ملی تحقیقات شوری واقع در شهرستان یزد کشت گردید. هر کرت کشت دو خط یک متری با فاصله 20 سانتی متر در نظر گرفته شد. در طول فصل رشد، جهت تعیین شوری خاک در منطقه توسعه ریشه تا عمق 0-90 سانتی متری نمونه برداری خاک انجام گرفت. متوسط شوری در شرایط بدون تنش و تنش به ترتیب 3/2 و 7/9 دسی زیمنس بر متر بدست آمد. تجزیه واریانس طرح بلوک کامل تصادفی بر روی صفات عملکرد دانه و اجزای عملکرد و یون های سدیم و پتاسیم انجام و مقایسه میانگین با آزمون حداقل تفاوت معنی دار انجام شد. شاخص های تحمل شامل میانگین بهره وری حسابی (MP)، میانگین بهره وری هندسی (GMP)، تحمل به تنش (STI)، حساسیت به تنش (SSI) و شاخص تحمل (TOL) جهت بررسی میزان حساسیت و تحمل لاین ها محاسبه گردید. همچنین همبستگی پیرسون، تجزیه پایداری (مدل فرناندز) و تجزیه و تحلیل خوشه ای انجام شد. یافته ها: نتایج تجزیه واریانس عملکرد دانه و اجزای عملکرد، تنوع ژنتیکی در بین لاین ها را نشان داد. لاین دو (ارگ-200 گری، 67/246 گرم در متر مربع) و لاین یک ( بم-150 گری، 55/165 گرم در متر مربع) بیشترین عملکرد دانه، یون پتاسیم و نسبت پتاسیم به سدیم و کمترین یون سدیم را در دو شرایط دارا بودند. همچنین لاین های متحمل به شوری، سطح کمتری از سدیم، سطح بالایی از پتاسیم و نسبت بیشتری از پتاسیم به سدیم در شرایط تنش شوری نسبت به لاین های حساس داشتند. با توجه به همبستگی مثبت و معنی دار عملکرد دانه در هر دو شرایط با شاخص های MP، GMP و STI این شاخص ها به عنوان مطلوب ترین شاخص تحمل انتخاب شدند. با توجه به نمودار سه بعدی فرناندز لاین های یک، دو و هشت به عنوان متحمل ترین لاین ها نسبت به تنش شوری معرفی شدند. نتیجه گیری: نتایج آزمایش نشان داد شاخص های MP، GMP و STI به عنوان مناسب ترین شاخص ها برای گزینش لاین های متحمل به تنش شوری می باشند. لاین های یک، دو و هشت از عملکرد دانه بالایی در هر دو شرایط برخوردار بودند. بنابراین بر اساس نتایج می توان لاین های یک، دو و هشت را به عنوان لاین های پایدار و با عملکرد بالا در شرایط تنش شوری و نسل پنجم انتخاب و جهت کشت در نسل ششم معرفی نمود.

کمبود آب و کاهش کیفی منابع آب و خاک در استان خراسان جنوبی (در شرق ایران) از علل عمده کاهش تولید هستند. برداشت بی رویه آب از منابع زیرزمینی (طی دو دهه اخیر) پدیده اینتروژن (تداخل سفره آب شور در آب شیرین) در اکثر دشت های خراسان جنوبی را بدنبال داشته، بطوری که روز به روز به حجم آب های شور در دشت های این منطقه اضافه می شود که این امر سبب کاهش تولید شده است. هدف این تحقیق بررسی اثرات شوری بر عملکرد، اجزاء عملکرد و درصد پروتئین دو رقم گندم قدس و روشن، تعیین کارایی مصرف آب و نیز بررسی تأثیر تغییرات کیفی آب آبیاری بر شاخص اقتصادی کارایی مصرف آب و درآمد خالص، می باشد. آزمایش در قالب کرت های خرد شده بصورت فاکتوریل با دو رقم گندم (قدس و روشن)، بعنوان کرت های اصلی و سه سطح شوری آب آبیاری (S_3 و S_(2 ) و 〖 S〗 _1 بترتیب معادل 4/1، 5/4 و dS/m 6/9) بعنوان کرت های فرعی در سه تکرار و در دشت بیرجند، در سال زراعی 94-93 اجراء شد. رقم و افزایش تنش شوری، هر دو موجب کاهش عملکرد دانه، وزن هزار دانه، شاخص برداشت و عملکرد بیولوژیک بطور معنی داری شده و تنها افزایش تنش شوری بود که اثر افزایشی بر درصد پروتئین دانه دو رقم داشت. در گندم رقم روشن، عملکرد دانه 26 درصد و درصد پروتئین دانه 5 درصد بیش از گندم رقم قدس گردید. با افزایش تنش شوری در کلیه تیمارها، کاهش نسبی کارایی مصرف آب (WUE) برای رقم قدس، بیش از رقم روشن بود. همچنین در بررسی اثرات شوری بر عملکرد دو رقم گندم، شاخص تولید نهایی (〖 MP〗 _ECW) و قدرمطلق شاخص ارزش تولید نهایی (〖 VMP〗 _ECW) نیز نشان دادند که با افزایش شوری آب آبیاری، گندم رقم قدس در مقایسه با گندم رقم روشن، آسیب پذیرتر است. علاوه بر نتایج گفته شده مشاهده شد که در سطوح، درآمد خالص گندم رقم روشن 4/1 برابر و در سطح شوری، درآمد خالص برای این رقم 2 برابر گندم رقم قدس گردید. با توجه به عملکرد بیشتر و درصد پروتئین دانه 26 و 5 درصدی در گندم رقم روشن نسبت به گندم رقم قدس، این رقم (از نظر کمّی و کیفی)، برای کاشت در شرایط تنش شوری، در منطقه، مناسب تر به نظر می رسد. با افزایش تنش شوری مقدار کارایی مصرف آب در گندم رقم روشن بیشتر شد. نتایج بررسی کارایی مصرف آب، همچنین نشان می دهد که اولاً درصدهای کاهش محصول تحت شرایط شوری برای رقم قدس بیش از رقم روشن بوده و ثانیاً برای هر دو رقم، وجود تنش شوری در محیط به دلیل اثر هر سطح در کاهش انرژی آزاد آب، در جذب آن توسط گیاه اختلال زیادی ایجاد نموده که در نهایت عملکرد را بیشتر تحت تأثیر قرار می دهدهمچنین ارزیابی شاخص های اقتصادی، عملکرد و در آمد حاصله دو رقم گندم نشان داد که، رقم روشن در برابر شوری نسبت به رقم قدس مقاوم تر بوده و در سطوح شوری مختلف به میزان قابل توجهی درآمد خالص این رقم بیشتر است؛ لذا کشت گندم روشن با آب نامناسب منطقه مقرون به صرفه تر خواهد بود.

سابقه و هدف: فاکتورهای زیادی از جمله شرایط آب و هوایی، تاریخ کاشت، آرایش کاشت، جمعیت گیاهی و تغذیه از طریق تاثیر بر روی گیاه می توانند باعث تنوع عملکرد گردند. همچنین از آنجا که ایران در منطقه خشک و نیمه خشک قرار گرفته است، مقدار مواد آلی خاک های آن پایین بوده و در نتیجه دارای سطوح پایین نیتروژن می باشند. اغلب گیاهان دراین مناطق دچار کمبود نیتروژن بوده و تأمین نیتروژن از طریق کودهای شیمیایی و آلی ضروری است، در نتیجه بررسی میزان آن برای هر محصولی از اهمیت بسزایی برخوردار است. همچنین افزایش تقاضای محصولات کشاورزی و مشکلات دستیابی به داده های میدانی، ضرورت استفاده از مدل های مناسب برای پیش بینی عملکرد محصولات کشاورزی را نمایان می سازد. هدف از این تحقیق بررسی تاثیر مقادیر کود نیتروژن و تراکم برعملکرد و اجزای عملکرد سویا (رقم گرگان 3) و همچنین پیش بینی این پارامتر ها با استفاده از شبکه عصبی بوده است. مواد و روش ها: این پژوهش روی سویا رقم گرگان 3 بود که دارای دو فاکتور اصلی بود و در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی در 3 تکرار در گرگان اجرا شد. فاکتور اول مقدار کود نیتروژن بود که در سه سطح (100، 200 و 300 کیلوگرم در هکتار) به خاک اضافه گردید و فاکتور دوم تراکم کاشت بود که در سه سطح (100000، 150000 و 200000 بوته بر هکتار) انجام شد. برای اندازه گیری صفات مورد نظر از قبیل: ارتفاع بوته، تعداد غلاف های بوته، وزن غلاف های بوته، وزن بوته، تعداد شاخه و قطر ساقه تعداد ده بوته به طور تصادفی در هر کرت از ردیف وسط انتخاب شد. تجزیه و تحلیل داده ها با استفاده از نرم افزار SAS و آزمون LSD در آزمایش فاکتوریل در طرح بلوک کاملا تصادفی انجام شد. به منظور پیش بینی عملکرد و اجزای عملکرد در شبکه عصبی مصنوعی از الگوریتم لونبرگ– مارکوارت برای آموزش شبکه استفاده شد. برای توسعه مدل های شبکه عصبی مصنوعی، تراکم کشت و مقدار کود مصرفی به عنوان ورودی و عملکرد و اجزای عملکرد سویا به عنوان خروجی در نظر گرفته شد. یافته ها: با افزایش مقدار کود نیتروژن مصرفی و افزایش تراکم کشت ارتفاع ساقه افزایش یافت. با افزایش مصرف نیتروژن و کاهش تراکم کشت تعداد غلاف افزایش یافته است. با کاهش تراکم بوته وزن غلاف های بوته افزایش یافته است. با افزایش کود نیتروژن مصرفی و کاهش تراکم وزن بوته افزایش یافت. با افزایش کود نیتروژن مصرفی و کاهش تراکم تعداد شاخه افزایش یافت. با افزایش کود نیتروژن مصرفی و کاهش تراکم کشت سویا قطر ساقه افزایش یافت. شبکه عصبی با توپولوژی 7-20-2 قادر است پارامترهای مورد نظر را با ضریب تبیین 999987/0 و MSE 2497/0 پیش بینی کند. نتیجه گیری: در تراکم 150000 و 200000 بوته در هکتار، وزن غلاف از نظر آماری تفاوت نداشت، این در حالی است که در تراکم 100000 بوته در هکتار این مقدار به شکل قابل توجهی بالاتر بود. عملکرد سویا به مقدار زیادی تحت تاثیر وزن و تعداد غلاف است، هرچند که وزن غلاف در تراکم کم بسیار بیشتر بود، اما ممکن است در تراکم بالا به دلیل بیشتر بودن تعداد بوته، مشکل کم بودن وزن غلاف در تراکم پایین رفع شود. قطر ساقه در نیتروژن دو سطح 100 و 200 کیلوگرم در هکتار از نظر آماری تفاوت چندانی نداشتند. از آنجایی که در تعداد غلاف و قطر ساقه مقدار کود 100 و 200 کیلو گرم در هکتار چندان تفاوتی ندارد، برای انتخاب بین این دو مقدار، 100 کیلوگرم در هکتار برای پایین آوردن هزینه و استفاده کمتر از کود مناسب تر است. شبکه عصبی با توپولوژی 7-20-2، بیشترین بازده را برای پیش بینی عملکرد سویا و کمترین بازده را برای پیش بینی تعداد شاخه داشت.

سابقه و هدف: آفتاب گردان یکی از پنج گیاه روغنی مهم ایران بوده که به دلیل داشتن مقاومت نسبی در برابر خشکی و بالا بودن کیفیت روغن (عدم وجود کلسترول) سطح وسیعی از اراضی کشور را به کشت خود اختصاص می دهد. تنش خشکی از مهم ترین عوامل محیطی کاهش رشد و عملکرد بسیاری از گیاهان زراعی به خصوص در مناطق خشک و نیمه خشک دنیا محسوب می شود. کاربرد عناصر کم مصرف یکی از راه های کاهش اثرات منفی تنش رطوبتی بر گیاهان زراعی میباشد. این پژوهش به منظور بررسی پاسخ آفتاب گردان به محلول پاشی کودهای کممصرف آهن و روی در شرایط تنش خشکی و ارزیابی نقش این عناصر در کاهش خسارات ناشی از تنش و تحمل گیاه به تنش خشکی اجرا گردید. مواد و روش ها: این آزمایش در مرکز تحقیقات کشاورزی زرقان فارس در بهار و تابستان 1393 به صورت کرت های خرد شده در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار اجرا شد. دور آبیاری در سه سطح (آبیاری پس از 60، 120 و 180 میلی متر تبخیر از تشتک تبخیر کلاس A ) به عنوان کرتهای اصلی و محلول پاشی عناصر کم مصرف در چهار سطح (محلول پاشی با آب (شاهد)، سولفات آهن سه گرم در لیتر، سولفات روی سه گرم در لیتر و ترکیب سولفات آهن و سولفات روی هرکدام به میزان سه گرم در لیتر) به عنوان کرت فرعی به کار برده شدند. در این آزمایش صفات فیزیولوژیک (محتوای کلروفیل، پرولین، قندهای محلول، محتوای آب نسبی و درصد نشت الکترولیت برگ)، صفات مورفولوژیک (شاخص سطح برگ و ارتفاع) به همراه عملکرد دانه ارزیابی شد. یافتهها: نتایج نشان داد که اثرات اصلی دور آبیاری و محلول پاشی برای تمامی صفات مورد ارزیابی معنیدار گردید؛ ولی برهمکنش آن ها تنها برای صفات میزان پرولین و قندهای محلول برگ معنیدار شد. تأخیر در آبیاری از 60 میلیمتر به 180 میلیمتر تبخیر باعث کاهش معنیدار محتوای نسبی آب برگ، میزان کلروفیل، عملکرد دانه، ارتفاع بوته و شاخص سطح برگ به ترتیب 6/5، 2/31، 5/37، 1/17 و 8/36 درصد گردید. همچنین این میزان تأخیر در آبیاری باعث افزایش 20 درصدی نشت الکترولیت برگی شد. در بین تیمارهای محلول پاشی نیز، محلول پاشی عناصر آهن و روی باعث افزایش معنی دار محتوای آب نسبی، شاخص سطح برگ، ارتفاع بوته و عملکرد دانه و روغن و همچنین کاهش معنی دار میزان نشت الکترولیت برگی نسبت به تیمار شاهد شد. مقایسه میانگین برهمکنش دور آبیاری و محلول پاشی بر میزان پرولین و قندهای محلول برگ نشان داد که در هر سه سطح آبیاری کاربرد توأم آهن و روی باعث افزایش این صفات گردید. نتیجهگیری: محلول پاشی عناصر آهن و روی موجب بهبود صفات مورد اندازه گیری، تحت شرایط تنش رطوبتی گردید. از اینرو، افزایش متابولیت ها به ویژه قندهای محلول برگ و کاهش پراکسیداسیون لیپیدها در اثر محلول پاشی این دو عنصر، می تواند تأثیر مثبتی بر سازوکارهای تحمل به خشکی و افزایش عملکرد دانه و روغن آفتاب گردان داشته باشند.

سابقه و هدف: مواد افزودنی با افزایش کارایی علف کش های برگ مصرف امکان بهینه سازی میزان مصرف علف کش ها در راستای کاهش هزینه و اثرات نامطلوب آنها را فراهم می سازند. افزایش کارایی علف کش ها در راستای کنترل موثر علف های هرز به ویژه در دزهای پایین تر علف کش دارای اهمیت بسیار است و می تواند به عنوان راهکاری در راستای کاهش مصرف علف کش ها مدنظر قرار گیرد. روغن های گیاهی به عنوان یکی از انواع مواد افزودنی به سبب سمیت و خطرات کمتر، بوم سازگاری و تجدید و تجزیه پذیری طبیعی مورد توجه بیشتری قرار گرفته اند. اثر انواع مواد افزودنی در کاهش یا افزایش اثر علف کش بسته به نوع، ویژگی ها و فرمولاسیون علف کش ها، گونه های علف هرز و شرایط محیطی متفاوت است؛ از این رو یافتن ماده افزودنی مناسب برای هر علف کش نیازمند انجام آزمایش های مزرعه ای است. بنابراین در این تحقیق اثر افزودن روغن ولک و برخی روغن های گیاهی به علف کش نیکوسولفورون (کروز) مورد ارزیابی قرار گرفت. مواد و روش ها: مطالعه مزرعه ای به منظور ارزیابی کارایی علف کش نیکوسولفورون در کنترل علف های هرز و اثر بر صفات عملکرد ذرت در شرایط کاربرد انفرادی و یا با افزودن روغن های زیتون، کرچک، کنجد، بادام شیرین، بادام تلخ و ولک به مخزن سمپاش و مقایسه با شرایط آلوده به و عاری از علف های هرز در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار در قطعه زمینی واقع در ماهیدشت استان کرمانشاه به اجرا در آمد. یافته ها: افزودن روغن های زیتون، کرچک و ولک توانست تراکم تاج خروس، دم روباهی سبز و عروسک پشت پرده و وزن خشک کل علف های هرز را تاحد تیمار عاری از علف هرز کاهش دهد. هیچ یک از تیمارهای مدیریت شیمیایی نتوانست تراکم تاج ریزی نارنجی و کل علف های هرز را به اندازه تیمار عاری از علف هرز کنترل کند. تاج ریزی نارنجی نسبت به نیکوسولفورون درجاتی از تحمل را نشان داد. کاهش ارتفاع بوته، عملکرد بیولوژیک و دانه، شاخص برداشت و وزن هزار دانه ذرت نسبت به شرایط عاری از علف هرز به ترتیب در شرایط عدم کنترل علف های هرز 22، 41، 59، 30 و 5 درصد، و در کاربرد انفرادی نیکوسولفورون 13، 8، 10، 2 و 1 درصد بود. افزودن همه روغن ها کاهش ارتفاع را به 7 درصد، و افزودن روغن زیتون و کرچک کاهش عملکرد بیولوژیک و دانه را به 5/2 درصد تقلیل داد؛ اگرچه هیچ یک نتوانست تولیدی معادل شاهد عاری از علف هرز داشته باشد. شاخص برداشت و وزن هزار دانه ذرت با کاربرد نیکوسولفورون در ترکیب با روغن های زیتون، کرچک، کنجد تفاوت معنی داری با شرایط عاری از علف هرز نداشت. نتیجه گیری: با افزودن روغن های گیاهی و نفتی به نیکوسولفورون کنترل گونه های علف هرز بهبود یافت. افزایش کارایی نیکوسولفورون در گونه های علف هرز بواسطه بهره گیری از انواع روغن ها متفاوت بود. به طور کلی، روغن های زیتون و کرچک، بهترین نتیجه را در افزایش کارایی نیکوسولفوورن در کنترل علف های هرز و صفات مرتبط با عملکرد ذرت نشان دادند.

سابقه و هدف: در زراعت گیاهان دارویی تولید متابولیت ها بسیار حائز اهمیت می باشد. از این رو استفاده از برخی مواد در جهت افزایش رشد و میزان تولید متابولیت های ثانویه مورد توجه واقع شده است. الیسیتور ها به طور کارآمدی برای افزایش تولید متابولیت های ثانویه در گیاهان دارویی مورد استفاده قرار می گیرند. الیسیتور ها می توانند تغییرات فیزیولوژیکی را در گیاه القا نمایند. استعمال خارجی ترکیباتی مثل اسید جاسمونیک و اسید سالیسیلیک باعث القا تنش کاذب در گیاه شده و پاسخ های دفاعی آن را بر می انگیزد. گیاه در پاسخ به تنش اکسیداتیو ایجاد شده، میزان بیان ژن های آنتی اکسیدانی را زیاد نموده و بدنبال آن، فعالیت آنتی اکسیدان های آنزیمی و غیر آنزیمی (اغلب جنبه ی دارویی دارند) افزایش پیدا می کند. بنابراین هدف از انجام این آزمایش، بررسی اثر اسید سالیسیلیک و اسید جاسمونیک در القای تنش اکسیداتیو، و افزایش مقاومت و عملکرد در سرخارگل بود. مواد و روش ها: آزمایش حاضر در سال زراعی 1395-1394 در دانشکده کشاورزی دانشگاه صنعتی شاهرود در سه تکرار و در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با 12 تیمار انجام شد. تیمار های آزمایشی شامل محلول پاشی با چهار غلظت اسید جاسمونیک (0، 5 20 و 50 میکرومولار)، سه غلظت اسید سالیسیلیک (0، 5/0 و 1 میلی مولار) و محلول پاشی هر دوی آن ها [ (5ja-0. 5 sa, 20 ja-0. 5 sa و 50 ja-0. 5 sa) و (5ja-1 sa, 20 ja-1 sa و 50 ja-1sa)] با فاصله زمانی 10 روز از زمان ورود به فاز زایشی بود، که در سه نوبت تکرار گردید. . القای تنش اکسیداتیو از طریق اندازه گیری فعالیت NADPH اکسیداز و غلظت پراکسید هیدروژن، افزایش مقاومت از طریق اندازه گیری فعالیت آنزیم های آنتی اکسیدانی از جمله کاتالاز، گایاکول پراکسیداز، پلی فنل اکسیداز و آسکوربات پراکسیداز و فعالیت آنتی اکسیدان های غیر آنزیمی از جمله فنل کل و اسید آسکوربیک گلبرگ نشان داده شد؛ در نهایت تأثیرپذیری پروتئین محلول برگ، کلروفیل a و b، وزن خشک برگ و عملکرد وزن خشک گل از محلول پاشی سنجیده شد. یافته ها: نتایج تجزیه واریانس نشان داد که محلول پاشی کلیه صفات مورد بررسی را به طور معنی داری تحت تأثیر قرار داد. بیشترین میزان فعالیت NADPH اکسیداز در تیمار 20ja-1 sa مشاهده شد که 6/1 برابر شاهد بود. بیشترین غلظت پراکسید هیدروژن در تیمار های پنج میکرو مولار اسید جاسمونیک و نیم میلی مولار اسید سالیسیلیک مشاهده شد. بیشترین میزان فعالیت آنزیم کاتالاز در تیمار 20 میکرو مولار اسید جاسمونیک با میانگین 021/0 میکرومول بر دقیقه بر گرم وزن تر بافت مشاهده شد. بیشترین و کمترین میزان فعالیت آنزیم گایاکول پراکسیداز در برگ به ترتیب در تیمار 20 میکرو مولار اسید جاسمونیک-یک میلی مولار اسید سالیسیلیک و تیمار شاهد با میانگین 205/0 و 038/0 میکرومول بر دقیقه بر گرم بافت بدست آمد. بیشترین میزان فعالیت آسکوربات پراکسیداز به تیمار 20 میکرو مولار اسید جاسمونیک-یک میلی مولار اسید سالیسیلیک با میانگین 29/0 میکرو مول بر دقیقه بر گرم بافت تر برگ تعلق داشت که تقریباً 2 برابر شاهد بود. بیشترین میزان فنل کل در تیمار نیم میلی-مولار اسید سالیسیلیک مشاهده شد که حدود 68/3 برابر شاهد بود. بالاترین میزان اسید آسکوربیک در شرایط اعمال تیمار پنج میکرو مولار اسید جاسمونیک-نیم میلی مولار اسید سالیسیلیک حاصل گردید که 68/4 برابر شاهد بود. نتایج: الیسیتور ها شبکه ای از ترارسانی علامت را القا می کنند که با تشخیص مولکول های الیسیتور توسط پذیرنده شروع می شوند، بدنبال آن اسیدی شدن سیتوپلاسم و افزایش pH خارج سلول را سبب می گردند؛ فعالیت NADPH اکسیداز مسئول تولید گونه های اکسیژن فعال افزایش یافت و تولید پراکسید هیدروژن یکی از گونه های فعال اکسیژن افزایش یافت، فعالیت آنتی اکسیدان های آنزیمی و غیر آنزیمی از جمله میزان فنل ها و اسید آسکوربیک افزایش یافت. افزایش فعالیت سیستم های دفاعی در گیاه باعث بوجود آمدن شرایط مطلوب برای فعالیت های ساخت و ساز گیاه نظیر افزایش میزان کلروفیل های a و b و افزایش میزان پروتئین محلول و در نهایت افزایش وزن خشک برگ و گل گیاه گردید.

سابقه و هدف: زعفران (Crocus sativus L. ) یکی از با ارزش ترین گیاهان دارویی و ادویه ای در جهان محسوب می شود. و استفاده از نهاده های آلی به عنوان یک عامل مهم برای دستیابی به عملکرد حداکثر زعفران می باشد. لذا این پژوهش به منظور بررسی اثرات مصرف خاکی و محلول پاشی اسید هیومیک بر صفات رویشی و زایشی گیاه زعفران انجام شد. مواد و روش ها: آزمایش به صورت فاکتوریل در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار در سال زراعی 1395-1394 در مزرعه دانشکده کشاورزی دانشگاه بیرجند اجراشد. فاکتور اول نوع مصرف اسید هیومیک (مصرف خاکی و محلول پاشی) و فاکتور دوم سطوح مصرفی (صفر، 5، 10 و 15 کیلوگرم در هکتار) بود. صفات اندازه گیری شده شامل صفات مربوط به برگ (طول و وزن تر و خشک)، صفات بنه (تعداد، وزن کل بنه، وزن و قطر بنه دختری) و صفات گل (تعداد و عملکرد کل گل تر، متوسط طول کلاله و عملکرد کلاله تر و خشک) بود. یافته ها: نتایج نشان داد، نوع مصرف اسید هیومیک تاثیر معنی داری بر شاخص های رشدی برگ (طول، وزن تر و خشک) و شاخص های رشدی بنه (وزن و قطر بنه دختری) داشت. به طوری که بیشترین میزان این صفات با مصرف خاکی اسید هیومیک به دست آمد. همچنین نتایج نشان دهنده تاثیر معنی دار نوع مصرف اسید هیومیک بر صفات زایشی گل (تعداد و عملکرد کل گل تر و عملکرد کلاله تر و خشک) بود. بیشترین عملکرد کلاله تر (781/0 گرم در مترمربع) و خشک (147/0 گرم در مترمربع) با مصرف خاکی اسید هیومیک به دست آمد. غلطت مصرفی اسید هیومیک نیز تاثیر معنی داری بر شاخص های رشدی برگ (طول، وزن تر و خشک) و شاخص های رشدی بنه (وزن و قطر بنه دختری) و صفات زایشی گل (تعداد و عملکرد کل گل تر و عملکرد کلاله تر و خشک) داشت. به طوری که بیشترین عملکرد کل گل تر (201/18 گرم در مترمربع) در سطح 10 کیلوگرم در هکتار اسید هیومیک و کمترین میزان آن در شاهد به دست آمد. اثر متقابل فاکتورها نیز بر طول برگ، تعداد گل و عملکرد کلاله خشک معنی دار شد. بیشترین عملکرد کلاله خشک (158/0 گرم در مترمربع) و تعداد گل (833/48 گل در مترمربع) با مصرف خاکی 10 کیلوگرم در هکتار اسید هیومیک به دست آمد. نتیجه گیری: به طور کلی نتایج این پژوهش نشان داد، اسید هیومیک سبب افزایش صفات رویشی و زایشی گیاه زعفران شد و مصرف خاکی آن نسبت به محلول پاشی نقش موثرتری در این صفات داشت. در مجموع مصرف خاکی 10 کیلوگرم در هکتار اسید هیومیک سبب افزایش عملکرد کلاله زعفران گردید.

سابقه و هدف: یکی از راهکارهای موثر در جهت حصول پایداری تولید با نهاده کم، افزایش تنوع نظام های کشت از طریق کشت مخلوط است. در این نظام ها، دو یا چند گیاه در یک زمان و مکان به منظور افزایش کارآیی استفاده از منابع، کشت می شود. براساس نتایج، کشت مخلوط، بهبود ویژگی های کمی و کیفیت علوفه را به دنبال خواهد داشت. هدف از این بررسی، تعیین کمیت و کیفیت علوفه لوبیاتپاری، علوفه دو رقم ارزن و علوفه کل حاصل از کشت مخلوط سری جایگزینی این دو گیاه نسبت به کشت خالص است. مواد و روش ها: آزمایش به صورت فاکتوریل بر پایه طرح بلوک کامل تصادفی با سه تکرار در منطقه جیرفت، در سال زراعی 95-1394 اجرا شد. تیمارهای آزمایش شامل ترکیب لوبیاتپاری و دو رقم ارزن پیشاهنگ و باستان و نسبت های اختلاط کشت مخلوط جایگزینی (75: 25 لوبیاتپاری-ارزن باستان، 50: 50 لوبیاتپاری-ارزن باستان، 25: 75 لوبیاتپاری-ارزن باستان، کشت خالص لوبیاتپاری، کشت خالص ارزن باستان و همین نسبت های اختلاط لوبیاتپاری با ارزن پیشاهنگ) با تراکم یکسان 300000 بوته در هکتار برای گیاهان موردنظر، بودند. کشت به طور همزمان، در تاریخ هفتم اردیبهشت و برداشت ارزن در خرداد ماه و لوبیاتپاری در تیر ماه صورت گرفت. صفات مورد مطالعه شامل ارتفاع لوبیاتپاری، تعداد شاخه فرعی لوبیاتپاری، وزن برگ خشک لوبیاتپاری، ارتفاع بوته ارزن، وزن خشک برگ ارزن، وزن خشک ساقه ارزن، عملکرد علوفه خشک لوبیاتپاری، عملکرد علوفه خشک ارزن، عملکرد علوفه کل، میزان الیاف نامحلول در شوینده خنثی و اسیدی، عملکرد پروتئین خام و شاخص نسبت برابری زمین بود. تجزیه آماری داده ها با نرم افزار SAS Ver. 12 و مقایسه میانگین ها به روش LSD و در سطح معنی دار پنج درصد انجام شد. یافته ها: نتایج نشان داد عملکرد علوفه خشک لوبیاتپاری تحت تأثیر اثرمتقابل نوع ارزن موجود در مخلوط و نسبت اختلاط قرار گرفت و بیشترین میزان آن، از تیمار 50: 50 لوبیاتپاری-ارزن پیشاهنگ و باستان بدست آمد. نوع رقم ارزن موجود در ترکیب و نسبت اختلاط کشت مخلوط بر علوفه خشک ارزن معنی دار شد و بیشترین میزان آن از ارزن رقم پیشاهنگ با 87/17 درصد افزایش، از نسبت اختلاط 25: 75 لوبیاتپاری-ارزن بدست آمد که از لحاظ آماری تفاوتی با نسبت اختلاط 50: 50 نداشت. بیشترین علوفه خشک کل نیز از تیمار 50: 50 لوبیاتپاری-ارزن باستان و به ترتیب با 59/12 و 57/87 درصد افزایش نسبت به تک کشتی لوبیاتپاری و ارزن باستان، حاصل شد که میزان عملکرد این تیمار با تیمار 50: 50 لوبیاتپاری-ارزن پیشاهنگ، از لحاظ آماری تفاوت معنی داری نداشت. کمترین الیاف نامحلول در شوینده های اسیدی و خنثی و بیشترین عملکرد پروتئین خام در تیمارهای کشت مخلوط، دیده شد. شاخص نسبت برابری زمین، در کلیه تیمارها بیشتر از یک بود و بیشترین میزان آن در مخلوط 50: 50 لوبیاتپاری-ارزن با میزان 162/2، مشاهده شد. نتیجه گیری: براساس نتایج بدست آمده از این مطالعه، کشت مخلوط لوبیاتپاری و ارزن، نسبت به تک کشتی این دو گیاه، برتری داشت به طوری که عملکرد کل علوفه خشک تولیدی ترکیب 50: 50 لوبیاتپاری-ارزن، بالاترین میزان تولید را به خود اختصاص داد که 59/12 درصد نسبت به تک کشتی لوبیاتپاری و 58/87 درصد از تک کشتی ارزن، بیشتر بود. شاخص نسبت برابری زمین نیز برتری همین نسبت اختلاط را نسبت به کشت خالص دو گیاه نشان داد. به نظر می رسد، الگوی کشت مخلوط دو گیاه لوبیا تپاری و ارزن با نسبت 50: 50 روش مناسبی جهت جایگزینی کشت خالص این گیاهان به منظور بهبود عملکرد کمی و کیفی می باشد.

چکیده سابقه و هدف: درک برهمکنش بین رقابت گیاه زراعی-علف های هرز و دز علف کش در بسیاری موارد ممکن است به توصیه کاهش مصرف یک علف کش منتج شود که هم از نظر زیست محیطی و هم از نظر اقتصادی بسیار حائز اهمیت است. کود نیتروژن نیز هم از طریق تغییر تراکم و زیست توده علف های هرز بر تعادل رقابتی بین گیاهان مؤثر است و هم از نهاده هایی است که خود باعث آلودگی محیط زیست می شود. ازاین رو، ارزیابی برهمکنش دز علف کش و مصرف کود نیتروژن جهت مدیریت مناسب علف های هرز و دستیابی به عملکرد اقتصادی قابل قبول همراه با کاهش اثرات منفی زیست محیطی ضروری به نظر می رسد. مواد و روش ها: آزمایش مزرعه ای به صورت کرت های خردشده در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با چهار تکرار در دانشگاه کشاورزی و منابع طبیعی رامین خوزستان انجام شد. کود نیتروژن شامل پنج سطح صفر، 50، 100، 200 و 350 کیلوگرم اوره در هکتار به عنوان کرت اصلی و دز علف کش "یدوسولفورون سدیم + مزوسولفورون + مفن پایر دی اتیل" در شش سطح صفر، 2/0، 4/0، 6/0، 8/0 و 1 برابر دز توصیه شده (5/1 لیتر در هکتار) به عنوان کرت فرعی در نظر گرفته شد. نیمی از کود نیتروژن به صورت پیش کاشت و نیم دیگر در اواسط مرحله پنجه زنی گندم توزیع شد. چهار هفته پس از سم پاشی (اواخر مرحله پنجه زنی گندم)، نمونه برداری تخریبی با استفاده از کادری با مساحت 25/0 متر مربع از چهار نقطه از هر کرت آزمایشی انجام شد. مجموع زیست توده علف های هرز و گندم در هر کرت پس از سه روز قرار دادن در آونی با دمای 80 درجه سانتی گراد توزین شد. یافته ها: پاسخ زیست توده علف های هرز و گندم به دز علف کش به ترتیب با مدل های دز-پاسخ و سیگموئید توصیف شد و در واکنش به افزایش مصرف کود نیتروژن توسعه یافت. بر مبنای مدل ترکیبی، دز مورد نیاز برای کاهش زیست توده علف های هرز به کمتر از 50 گرم در متر مربع با مصرف 140، 210 و 300 کیلوگرم در هکتار کود اوره به ترتیب 100، 85 و 60 درصد دز توصیه شده پیش بینی شد. همچنین، دستیابی به حدود 700 گرم زیست توده گندم در متر مربع با کاربرد 230 کیلوگرم کود نیتروژن در هکتار به همراه 100 درصد دز توصیه شده علف کش یا کاربرد 270 کیلوگرم کود نیتروژن در هکتار و 60 درصد دز توصیه شده علف کش و یا کاربرد 350 کیلوگرم کود نیتروژن در هکتار با 40 درصد دز توصیه شده علف کش ممکن بود. نتیجه گیری: افزایش توان رقابتی علف های هرز در پاسخ به افزایش مصرف نیتروژن به افت بیشتر زیست توده گندم در سطوح بالاتر مصرف کود منتج شد. کاربرد علف کش در سطوح بالاتر مصرف کود که توان رقابتی علف های هرز در این شرایط بسیار بیشتر از سطوح کم مصرف کود بود، با افزایش بیشتری در زیست توده گندم همراه بود. افزایش نگرانی های زیست محیطی منجر به توسعه نظام های زراعی با ورودی کم (مصرف کم کود و علف کش) شده است. بااین حال، نتایج ما نشان داد که علف های هرزی که در سطوح کم نیتروژن رشد کردند نسبت به علف کش مورد ارزیابی بسیار متحمل تر از بوته های رشد یافته در سطوح بالاتر مصرف کود بودند.

سابقه و هدف: مطالعه دقیق ماهیت برهمکنش ژنوتیپ با محیط، امکان شناسایی ژنوتیپ های پایدار و سازگار را برای به نژادگران فراهم می آورد و همواره یکی از موضوعات مهم در تولید و آزادسازی ارقام جدید پایدار و پر محصول در طرح های به نژادی بوده است. وجود برهمکنش ژنوتیپ و محیط ارزش ژنوتیپ ها را در مکان های مختلف تحت تأثیر قرار می دهد؛ با توجه به این مسئله پژوهش حاضر با هدف شناسایی چگونگی واکنش ارقام در هر یک از مناطق مورد بررسی بر اساس مدل اثرات اصلی افزایشی و اثرات متقابل ضرب پذیر و درک بهتر از موضوع برهمکنش ژنوتیپ و محیط و تعیین میزان پایداری عمومی و خصوصی ارقام انجام شد. مواد و روش ها: تعداد 10 رقم جو زمستانه (گرگان 4، ریحان، کویر، نصرت، نیمروز، والفجر، ماکوئی، زرجو، گرگان و استرین) طی سال زراعی 95-1394 در 5 منطقه شامل کرج، بیرجند، کاشمر، شیراز و سنندج در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار مورد کشت و ارزیابی قرار گرفتند. ابتدا بر روی داده ها آزمون بارتلت انجام شد و به منظور تجزیه و تحلیل داده های حاصل از آزمایش، از مدل اثرات اصلی افزایشی و اثرات متقابل ضرب پذیر (امی) استفاده شد. برای بررسی پایداری ارقام و محیط ها از آماره ارزش پایداری امی (ASV) استفاده شد. یافته ها: بیش ترین عملکرد دانه مربوط به رقم استرین با 87/602 گرم در متر مربع و کم ترین عملکرد دانه مربوط به ارقام ریحان و زرجو به ترتیب با 73/306 و 33/338 گرم در مترمربع بود. نتایج تجزیه امی نشان داد که اثر اصلی ژنوتیپ، برهمکنش ژنوتیپ در محیط و اولین مؤلفه اصلی برهمکنش در سطح احتمال یک درصد معنی دار بودند و اولین مؤلفه اصلی برهمکنش ژنوتیپ در محیط به تنهایی حدود 76 درصد از مجموع مربعات برهمکنش را تبیین نمود. اثر متقابل ژنوتیپ و محیط 25 درصد از مجموع مربعات کل را به خود اختصاص داد. بر اساس نتایج آماره پایداری امی ژنوتیپ های زرجو، نصرت و ماکوئی به ترتیب با 77/0، 48/2 و 74/2 کم ترین میزان ASV را به خود اختصاص دادند، ولی در این بین رقم نصرت با داشتن عملکرد بالاتر از میانگین کل به عنوان رقم پایدار با عملکرد بالا شناخته شد. براساس نتایج ضریب رگرسیون (bi) ارقام نیمروز، ماکوئی و زرجو دارای پایداری قابل قبولی بودند. نتایج آماره ضریب تشخیص ( ) و آماره پایداری هنسون (Di2) نشان نشان داد که ارقام نصرت، ماکوئی، زرجو و گرگان از پایداری بالاتری برخودار می باشند. ژنوتیپ های کویر و نصرت بر اساس نمودار میانگین عملکرد دانه در مقابل اولین مؤلفه اصلی برهمکنش ژنوتیپ و محیط، دارای عملکردی بیشتر از میانگین و از لحاظ اولین مؤلفه برهمکنش کم ترین میزان را داشتند در نتیجه پایدارترین ژنوتیپ ها بودند. بر اساس نمودار بای پلات اولین و دومین مؤلفه اصلی برهمکنش به ترتیب ژنوتیپ های زرجو، ماکوئی و نصرت، پایدارترین ژنوتیپ ها بودند. بر اساس این نمودار ارقام، کویر، والفجر، گرگان و استرین از پایداری عملکرد کمتری برخوردار بودند. نتیجه گیری: نتایج حاصل از این مطالعه مؤید وجود تنوع ژنتیکی معنی دار میان ژنوتیپ ها و برهمکنش ژنوتیپ با محیط بود که بر اساس مدل امی ارقام کویر و نصرت از پایداری عملکرد دانه بیشتری برخوردار بودند.

سابقه و هدف: افزایش و پایداری تولید برنج یکی از اهداف تولید این محصول در کشور می باشد که برای دستیابی به این هدف و بر اساس اصول کشاورزی پایدار رعایت نکات به زراعی از جمله استفاده مناسب و بهینه از کودهای شیمیایی و یا کاربرد کودهای زیستی به عنوان جایگزین و یا مکمل مناسب ضروری می باشد. همچنین، بهره گیری از نهاده های تجدیدپذیر مانند ریزجانداران افزاینده رشد (با توانایی تثبیت نیتروژن اتمسفری و محلول کردن ترکیبات نامحلول مانند فسفر و پتاسیم، تولید هورمون های رشد، آنزیم ها و اسیدهای آلی) به همراه سودمندی های اکولوژیکی بالا و آسیب های زیست محیطی پایین امری لازم است. در همین راستا، پژوهش حاضر با هدف ارزیابی اثرات استعمال ریزجانداران افزاینده رشد بر بهبود برخی صفات رویشی و عملکرد دانه برنج (رقم ’ طارم محلی‘ ) در مقادیر مختلف کود سولفات پتاسیم اجرا شد. مواد و روش ها: آزمایش در یکی از مزارع زراعین واقع در شهرستان جویبار از استان مازندران به صورت کرت های خردشده در قالب طرح پایه بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار در سال 1395 اجرا شد. تیمارهای آزمایشی شامل چهار سطح کود سولفات پتاسیم (0، 60، 120 و 180 کیلوگرم در هکتار) به عنوان کرت اصلی و چهار سطح تلقیح ریشه گیاهچه برنج (شاهد، تلقیح نشاء تنها با باکتری Pantoea ananatis، تلقیح نشاء تنها با قارچ اندوفیت Piriformospora indica و تلقیح نشاء با قارچ و باکتری به صورت ترکیبی (به نسبت 50: 50)) به عنوان کرت فرعی بودند. در مرحله گرده افشانی صفات رویشی مانند ارتفاع بوته، تعداد کل برگ در کپه، شاخص سطح برگ، تعداد کل پنجه در کپه و روز تا مرحله گرده افشانی اندازه گیری شد. عملکرد دانه نیز در زمان رسیدگی برداشت با حدف اثر حاشیه ای در مساحتی معادل یک مترمربع ثبت گردید. یافته ها: نتایج تجزیه واریانس نشان داد که اثر ساده سطوح مختلف کود پتاسیم، تیمارهای تلقیح و اثر متقابل بین آن ها در تمامی صفات مورد مطالعه در سطح احتمال یک و پنج درصد معنی دار بود. با افزایش مصرف کود پتاسیم از صفر تا 120 کیلوگرم در هکتار، ارتفاع بوته از 1/142 تا 150 سانتی متر (6 درصد)، تعداد کل پنجه در کپه از 2/9 تا 11 عدد (1/20 درصد)، تعداد کل برگ در کپه از 2/64 تا 4/65 عدد (2 درصد)، شاخص سطح برگ از 9/3 تا 6/5 (2/41 درصد) و عملکرد دانه از 8/448 تا 7/585 گرم در مترمربع (5/30 درصد) نسبت به شاهد افزایش معنی دار و تعداد روز تا گرده افشانی نیز از 6/57 به 2/56 روز (3/2 درصد) کاهش معنی داری نسبت به شاهد (بدون مصرف کود) نشان داد. اگرچه با افزایش بیشتر مصرف کود تا 180 کیلوگرم در هکتار مقادیر در صفات کمی بیشتر بود اما این اختلاف ها از لحاظ آماری معنی دار نبودند. علاوه بر این، تلقیح تنها با باکتری، تلقیح تنها با قارچ و تلقیح ترکیبی قارچ و باکتری به ترتیب باعث افزایش معنی دار 4/4، 1/4 و 4/3 درصدی ارتفاع بوته؛ 7/8، 7/8 و 7/22 درصدی تعداد کل پنجه در کپه؛ 8/2، 4/2 و 4/4 درصدی تعداد کل برگ در کپه؛ 1/13، 0/15 و 2/27 درصدی شاخص سطح برگ؛ 2/11، 2/11 و 4/19 درصدی عملکرد دانه و کاهش معنی دار 0/2، 0/2 و 3/3 درصدی روز تا گرده افشانی نسبت به شاهد (بدون تلقیح) شد. نتیجه گیری: استفاده ریزجانداران مورد مطالعه به ویژه کاربرد ترکیبی آن ها به عنوان بهترین تیمار باعث بهبود تمامی صفات رویشی و عملکرد دانه برنج نسبت به شاهد شد. در زمان کاربرد ترکیبی قارچ و باکتری علاوه بر کاهش مصرف کود پتاسیم در حدود 55 کیلوگرم در هکتار (40 درصد)، عملکرد دانه به مقدار 79 گرم در مترمربع (6/18 درصد) نسبت به شاهد افزایش معنی دار یافت. در مجموع، جهت نیل به کشاورزی پایدار به خوبی می توان از این ریزجانداران به تنهایی و یا به صورت ترکیبی در مقادیر کاهش یافته کود سولفات پتاسیم استفاده نمود.