پژوهش های کاربردی در گیاهپزشکی
سال:1398 | دوره:8 | شماره:3 |تعداد مقالات:8

شته سبز انار (Hom., Aphididae) Aphis punicae از آفات مهم انار در ایران می باشد. در این مطالعه، تغییرات فصلی جمعیت این آفت در شهرستان سیروان استان ایلام مورد مطالعه قرار گرفت. برای این هدف، نمونه برداری به صورت هر دو هفته یکبار از یک باغ آزمایشی به مساحت یک هکتار و در طول دو سال (1396-1395) صورت گرفت. همچنین از شاخص تایلور و ایواوو به منظور تعیین توزیع فضایی این شته روی درختچه های انار استفاده شد. مدل گرین نیز برای تکوین یک برنامه ی نمونه برداری دنباله ای با دقت ثابت برای تخمین تراکم جمعیت این آفت در درختچه ی انار به کار برده شد. نتایج نشان داد که شته ی سبز انار در استان ایلام و در طول بهار (اردیبهشت تا خرداد) روی درختچه های انار فعال می باشد. اوج جمعیت این شته در اوایل خرداد مشاهده شد. توزیع فضایی این آفت از نوع تجمعی بود. تعداد بهینه ی نمونه ی مورد نیاز براساس تراکم آفت از 488 تا 375 سرشاخه در سطح خطای 10 درصد و از 175 تا 135 سرشاخه در سطح خطای 25 درصد متفاوت بود.

به منظور بررسی اثر قارچ Fusarium verticillioides بر عملکرد دانه، فعالیت آنزیم کاتالاز و عملکرد کوانتومی لاین های ذرت، آزمایشی به صورت فاکتوریل در قالب طرح پایه ی بلوک های کامل تصادفی با پنج تکرار طی سال زراعی 1396 در دانشگاه پیام نور واحد ممقان اجرا شد. عامل اول دو لاین ذرت (MO17 و B73) و عامل دوم تیمار F. verticillioides در دو سطح (شاهد و آلودگی) بودند. نتایج نشان داد عملکرد دانه ی لاین های ذرت تحت تنش بیماری فوزاریوم بطور معنی دار کاهش و فعالیت آنزیم کاتالاز افزایش یافت. همچنین فلورسانس حداقل (Fo) در لاین MO17 کاهش و در مقابل Fo در لاین B73 افزایش پیدا نمود. کارایی کمپلکس تجزیه آب در فتوسیستم II (Fv/Fo) در لاین B73 افزایش و در لاین MO17 کاهش نشان داد. هر چند میزان فلورسانس حداکثر (FM) در هر دو لاین کاسته شد. انرژی لازم برای بسته شدن مراکز واکنشی (SM) و تعداد دفعات اکسیداسیون و احیاء اولین پذیرنده ی الکترون (QA) تا مرحله ی فلورسانس حداکثر (FM) در لاین MO17 افزایش و در لاین B73 کاهش یافت. یافته های این مطالعه مشخص نمود که استفاده از میزان فلورسانس کلروفیل a یک روش سریع و غیر تخریبی برای ارزیابی واکنش ذرت به آسیب حاصل از قارچ فوزاریم می تواند باشد.

نارون (Ulmus spp. ) از جمله مهمترین درختان زینتی در طراحی فضای سبز شهرها به شمار می رود. بیماری سرخشکیدگی و شانکر نارون طی سال های اخیر در فضای سبز تبریز و سایر شهرهای استان به طور گسترده شیوع پیدا کرده است. در تحقیق حاضر، به منظور شناسایی قارچ های همراه با سرخشکیدگی و شانکر درختان نارون در شهر تبریز، طی سال های 1394 و 1395 از درختان دارای علائم و سالم نمونه برداری انجام گرفت و تعداد 208 جدایه ی قارچی از 64 نمونه گیاهی، خالص سازی شد. شناسایی گونه ها بر اساس داده های ریخت شناختی و داده های توالی ناحیه ITS یا TEF (در مورد برخی گونه ها)، صورت پذیرفت. در این بررسی، 16 گونه ی قارچی شاملOphiostomanovo-ulmi، Fusarium solani، F. proliferatum، F. tricinctum، Pestalotiopsis brassicae، Cytospora rhodophila، C. chrysosperma، Didymella glomerata، ، Chaetomium globosum، Ch. rectanguare، Clonostachys rosea، Seimatosporium lichenicola، Coniolariella macrothecia، Pleurostomophora ochracea، Sordaria sp. و Geosmithia sp. از نواحی پوست و چوب قسمت های تنه و شاخه های اصلی سالم و دارای علائم تغییر رنگ آوندی جداسازی گردید. در بین جدایه های شناسایی شده، جدایه های متعلق به جنس های Fusarium و Chaetomium از بیشترین فراوانی برخوردار بودند. گزارش گونه های Ch. globosum، Ch. rectangulare، F. proliferatum، S. lichenicola، P. brassicae، Co. macrothecia، Pl. ochracea، C. rhodophila، Geosmithia sp.، Cl. roseaوD. glomerataاز روی میزبان نارون برای دنیا جدید می باشند.

زراعی 1394 و 1395 مورد مطالعه قرار گرفت. از هر درخت در هر تاریخ نمونه برداری، 20 نمونه در چهار جهت اصلی جغرافیایی که در یک سوم پایینی تاج قرار داشتند، به طور تصادفی انتخاب شد. یک برگ به عنوان واحد نمونه برداری، انتخاب شد. هر نمونه شامل 200 برگ جمع آوری شده از 10 درخت است. نتایج نشان داد تراکم جمعیت گال های آفت در جهت جنوبی درخت به طور معنی داری بیش تر از سایر جهات بود. الگوی توزیع فضایی گال های آفت بر اساس روش رگرسیونی تیلور، شاخص پراکندگی و شاخص میانگین ازدحام لوید، از نوع یکنواخت بود. همچنین بر اساس رگرسیون خطی بین میانگین تراکم گال های شته و میانگین دمای روزانه یا رطوبت، رابطه ی معنی داری مشاهده نشد. همبستگی بین طول و عرض گال با تعداد شته ی داخل آن محاسبه شد. نتایج نشان داد همبستگی مثبت و معنی داری بین طول و عرض گال با تعداد شته ها وجود دارد.

در این مطالعه کارایی چندین نوع تله ی مختلف شامل تله های پنجره ای و سطلی جذبی (تله های سطلی سفید، زرد، قرمز، بنفش و آبی) در به دام انداختن حشرات راسته ی سخت بالپوشان در دو عرصه ی مرتعی و زراعی ایستگاه تحقیقات کشاورزی سارال در استان کردستان ارزیابی شد. در طی این تحقیق، 18509 فرد متعلق به 19 خانواده از راسته ی سخت بالپوشان توسط تله های مورد مطالعه به دام افتاد. نتایج نشان داد که منحنی ریرفکشن تله ی پنجره ای نسبت به منحنی های ریرفکشن تله های جذبی رنگی بیشترین هماهنگی و تخمین را از نظر تعداد خانواده و تعداد افراد به دام افتاده با منحنی های ریرفکشن میزان کل هر کدام از دو عرصه ی مورد مطالعه داشت. همچنین در عرصه ی مرتعی مورد مطالعه، بین تله های مختلف در سطح 5 درصد از نظر میزان شاخص شانن-واینر (0=P، 5=df، 07/37=F) و شاخص سیمپسون (0=P، 5=df، 87/10=F) در سطح خانواده تفاوت معنی-دار وجود داشت، بطوریکه تله ی پنجره ای با میانگین شاخص شانن-واینر Bit 06/0± 9/0 و شاخص سیمپسون 1/1± 8/5 بالاترین سطح از تنوع را دارا بود. در عرصه ی زراعی نیز بین تله های مختلف از نظر میزان شاخص شانن-واینر (0=P، 5=df، 84/16=F) و شاخص سیمپسون (0=P، 5=df، 18/9=F) در سطح خانواده تفاوت معنی دار داشتند (α =0/05)، به طوریکه تله ی پنجره ای با میانگین شاخص شانن-واینر Bit 02/0± 9/0 و شاخص سیمپسون 5/0± 1/6 و تله ی سطلی سفید با میانگین شاخص شانن-واینر Bit 08/0± 8/0 و میانگین شاخص سیمپسون 5/1± 6/5 بالاترین سطح از تنوع را در سطح خانواده نشان دادند.

زنبورهای پارازیتویید تخم از مهم ترین دشمنان طبیعی سن گندم Eurygaster integriceps Puton (Hemiptera: (Scutelleridae) می باشند که نقش به سزایی در کنترل آن دارند. از میان این پارازیتوییدها، زنبور Trissolcus grandis (Thomson) (Hymenoptera: Platygastridae) که پراکنش و فراوانی بیشتری در سطح کشور دارد را می توان نام برد برای بررسی اثر دو عامل شدت نور و دوره ی نوری بر پارامترهای زیستی و رشد جمعیت پایدار انتخاب شد. در این راستا ابتدا اثر سه شدت نور متفاوت (5331، 5/1412 و 706 لوکس) در دمای C° 1± 26، رطوبت نسبی10 ± 50% و دوره ی نوری 16 ساعت روشنایی و هشت ساعت تاریکی مورد مطالعه قرار گرفت. در تمامی پارامترهای رشد جمعیت پایدار به جز نرخ خالص و ناخالص تولیدمثل، تفاوت معنی داری مشاهده شد. زادآوری کل سرانه نیز اختلاف معنی داری بین شدت نورهای مختلف نشان داد. به علاوه، اثر چهار دوره ی نوری (تاریکی مطلق، 10: 14، 12: 12 و14: 10 ساعت تاریکی: روشنایی) در شرایط ثابت آزمایشگاهی مورد مطالعه قرار گرفت. در تمامی پارامترها اختلاف معنی دار مشاهده شد و تفاوت بین تیمارهای 14: 10 و 12: 12 با تیمارهای تاریکی مطلق و 10: 14 معنی دار بود. نتایج این بررسی نشان داد که اثر شدت نور و دوره ی نوری روی پارامترهای زیستی پارازیتویید تخم سن گندم، T. grandis معنی دار، ولی در مجموع اندک می باشد و این حشره می تواند در روزهای بلند و کوتاه و حتی تاریکی مطلق، یا با نورهای کم و زیاد تا 5000 لوکس با تغییر اندک در پارامترهای زیستی فعالیت طبیعی خود را انجام دهد.

زنگ زرد گندم با عامل Puccinia striiformis f. sp. tritici یکی از مخرب ترین بیماری های گندم نان در جهان است. این بیماری یک تهدید دایمی برای تولید گندم در بیشتر کشورهای آسیای مرکزی و غربی بوده است. تعداد زیادی از نژادها با فاکتورهای بیماریزایی جدید به طور پیوسته در این نواحی تکامل می یابند که موجب شکسته شدن ژن مقاومت مورد استفاده می شوند. از این رو، دانش وآگاهی در خصوص کارایی ژن های مقاومت، به نژاد گران را قادر می سازد تا ژن های موثر را در برنامه های به نژادی قرار دهند. این پژوهش در فاصله ی سال های 1394 تا 1395 به مدت دو سال به منظور تعیین کارایی ژن های مقاومت در اردبیل و شناسایی الگوی بیماریزایی عامل زنگ زرد تحت شرایط مزرعه ای با کاشت ارقام افتراقی ولاین های تقریبا ایزوژنیک انجام شد. واکنش گیاهچه ای نیز تحت شرایط مزرعه ای در سال 1389 بررسی شد. نتایج بررسی نشان داد که ژن های مقاومت Yr3v، Yr3a، Yr4a، Yr4، Yr5، Yr10، Yr15، Yr16، YrCV، YrSD و YrNDژن های مقاومت موثری بودند و ژن های مقاومت غیر اختصاص-نژادیYrA3، YrA4، Yr18، Yr29، Yr30 و نیز ژن های موجود در ارقام Parula و Pavon76، ژن های نسبتا موثری در طی دوره ی پژوهش بودند. برای ارقام حامل ژن های Yr1، Yr2، Yr6، Yr7، Yr9، Yr17، Yr20، Yr21، Yr22، Yr23، Yr24، Yr25، Yr26، Yr27، YrSU وYrA حداقل در یک سال بیماریزایی مشاهده گردید. بنابراین، این ژن ها در برابر عامل بیماری غیرموثر بودند. تجزیه ی خوشه ای نیز بر اساس واکنش های گیاهچه ای و گیاه کامل، ارقام را در گروه های مختلفی قرار داد که بیانگر تنوع بسیار بالا بین ژنوتیپ های مورد مطالعه بود. ژن هایی که تحت شرایط طبیعی در برابر زنگ زرد ژن های مقاومت موثری بودند، ممکن است به تنهایی یا در ترکیب با ژن های مقاومت پایدار (غیر اختصاص-نژادی) جهت ایجاد ارقام گندم با عملکرد بالا، استفاده شوند.

همدان یکی از استان های پیشروی کشور در تولید محصولات گلخانه ای به ویژه خیار می باشد. به منظور کنترل آفات، سمپاشی های مکرردر گلخانه ها صورت می گیرد که یکی از پیامد های آن نگرانی های ناشی از باقی مانده ی آفت-کش ها در این محصولات است. در این مطالعه میزان باقی مانده ی نه آفت کش (کلروپیریفوس، ایمیداکلوپراید، دیکلرووس، مالاتیون، دیازینون، پیریمیکارب، تترادیفون، بروموپروپیلات و متالاکسیل) در 39 نمونه ی خیار گلخانه ای جمع-آوری شده از سطح استان همدان با روش کروماتوگرافی گازی طیف سنجی جرمی و روش کروماتوگرافی مایع تعیین گردید. نتایج نشان داد که همه ی نمونه ها حداقل به یکی از آفت کش های مورد بررسی آلودگی داشتند. در 5/37 درصد نمونه ها میزان باقی مانده بالاتر از مرز بیشینه مانده بود. باقی مانده ی آفت کش های بروموپروپیلات، تترادیفون و پیریمیکارب در هیچ یک از نمونه ها بالاتر از حداکثرحد مجاز نبود. میانگین باقی مانده ی آفت کش های دیازینون، کلرپیریفوس، دیکلرووس و مالاتیون در خیار گلخانه ای استان همدان بالاتر از بیشینه مانده و به ترتیب 54/9، 84/4، 74/3 و93/1برابر حد مجاز آنها بود. این نخستین گزارش از وضعیت باقی مانده ی آفت کش ها در محصولات کشاورزی استان همدان می باشد.