پژوهش و توسعه جنگل
سال:1399 | دوره:6 | شماره:4 |تعداد مقالات:10

این پژوهش با هدف بررسی ویژگی و مقدار تغییرات زی توده روشنه سازها در جنگل های راش طرح جنگل داری سوردار-انارستان نور انجام شد. بدین منظور عرصه ای به مساحت حدود 100 هکتار انتخاب و با آماربرداری صددرصد از روشنه ها، مشخصه های فیزیوگرافی، سطح روشنه، قطر برابرسینه و ارتفاع درختان روشنه ساز اندازه گیری و سن روشنه برآورد شد. نتایج نشان داد که زی توده ی روی زمینی درختان روشنه ساز با تغییر مشخصه های فیزیوگرافی و مساحت روشنه تاجی اختلاف معنی داری را نشان نمی دهد ولی با توجه به نوع گونه، سن روشنه و نوع آشفتگی اختلاف معنی داری وجود دارد. میانگین رتبه زی توده ی درختان روشنه ساز در روشنه های ناشی از باد کمترین و در روشنه های بهره برداری دارای بیشترین مقدار بودند. نتایج نشان داد که بیشتر انواع آشفتگی ها فقط سبب حذف مقدار اندکی (4/0 درصد) از زی توده ی روی زمینی موجود در جنگل می شوند. اثر آشفتگی بر روی زادآوری ابتدا اندک به نظر می رسد ولی در ادامه اثر چشمگیری بر آن و استمرار جنگل دارد؛ بنابراین با شناخت بهتر آشفتگی های موجود که مهم ترین عوامل آن در منطقه، باد، دیرزیستی و بهره برداری بودند، می توان به استمرار تولید و پایداریجنگل ها کمک کرد.

در این پژوهش برای بررسی عملکرد مواد ضد غبار DS-300 و کلرید کلسیم در کنترل گردوغبار جاده ها، هر یک با غلظت های وزنی 10، 20، 30 درصد به اندازه دو لیتر در مترمربع در قطعاتی از جاده های سری تخت از توابع شهرستان مینودشت توسط سامانه اسپری محلول پاشیده شد. ثبت غلظت گردوغبار هنگام عبور وسیله نقلیه با سرعت 40 کیلومتر در ساعت پس از گذشت 3، 9 و 27 روز از انجام تیمارها به کمک دستگاه غبار سنج الکترونیکی مدل HAZ-DUST EPAM-5000 انجام شد. نمونه برداری از خاک حاشیه جاده برای بررسی تغییرات کلسیم و منیزیم خاک و آلودگی آن به کلر به عمل آمد. نتایج نشان داد که غلظت گردوغبار جاده های تیمارشده با گذر زمان افزایش یافت. همچنین در هر یک از دوره های زمانی با افزایش غلظت تیمارها، غلظت گردوغبار کاهش پیدا کرد. پس از گذشت 27 روز تنها تیمارهای کلرید کلسیم 30 درصد، DS-300 20 درصد و DS-300 30 درصد توانستند غلظت انتشار گردوغبار جاده را در محدوده مجاز 50-0 میکروگرم در مترمکعب حفظ کنند. ازآنجایی که غلظت های کلرید کلسیم و DS-300 30 درصد سبب تغییر غلظت عناصر کلسیم و منیزیم و آلودگی خاک حاشیه جاده به کلر شدند، تنها تیمار DS-300 20 درصد به عنوان غلظت کم خطر برای کنترل گردوغبار جاده شناسایی شد.

این پژوهش با هدف بهینه سازی تکثیر درون شیشه آردوج تحت تیمارهای مختلف پرآوری و ریشه-زایی انجام شد. نمونه های گیاهی مورد نیاز از شاخه های یک ساله سالم و جوان پایه های این گونه از جنگل های ارسباران جمع آوری شدند. این پژوهش به صورت آزمایش فاکتوریل در قالب طرح کاملاً تصادفی اجرا و داده ها با استفاده از آزمون تجزیه واریانس دوطرفه مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفتند. برای باززایی مستقیم از تیمار تنظیم کننده های رشد گیاهی BAP، KIN و TDZ در چهار سطح (صفر، 1، 3، 5 میلی گرم در لیتر) به صورت مجزا و یا در ترکیب با IAA در سه سطح (صفر، 1/0 و 5/0 میلی گرم در لیتر) استفاده شد. همچنین برای بررسی ریشه زایی در آردوج، شاخساره-هایی با ارتفاع بیش از یک سانتی متر، در محیط های کشت پایه OM، MS، DKW، WPM، MS 2/1 و MS 4/1 حاوی IBA (نیم میلی گرم در لیتر) کشت شدند. در این بررسی شاخص های پاسخ به کشت بافت از قبیل درصد زنده مانی، درصد باززایی، تعداد شاخساره، طول شاخساره و درصد ریشه زایی بررسی شد. در بین تیمارهای تنظیم کننده های رشد گیاهی، بیشینه تولید شاخساره (82/3، 78/2 و 67/1 شاخساره در هر ریزنمونه) به ترتیب در محیط کشت MS تکمیل شده با 1 میلی گرم در لیتر BAP و 1/0 میلی گرم در لیتر IAA، 3 میلی گرم در لیتر کینتین (KIN) و 3 میلی گرم در لیتر تیدیازورون (TDZ) به دست آمد.

در این پژوهش تأثیر متغیرهای اقلیم (دما و بارش) بر رویش قطری، سطح مقطع و حجم درختان در سطح قطعات نمونه ثابت در جنگل شمال ایران بررسی شده است. 313 قطعه نمونه ثابت برای ایجاد رابطه همبستگی مورد استفاده قرار گرفت. این قطعات نمونه واقع در بخش جوجاده جنگل فریم هستند. با استفاده از اطلاعات آماربرداری که در سال های 1382 و 1392 در این بخش انجام شد، مدل های رویشی طی یک دوره 10 ساله در قطعات نمونه ثابت به دست آمد. از متوسط قطر برابرسینه و سطح مقطع برابرسینه و حجم به عنوان متغیرهای مرتبط با مدل استفاده شد. نتایج این پژوهش نشان داد که مدل رویش قطری، سطح مقطع و حجمی به ترتیب با 83 درصد، 94 درصد و 90 درصد همبستگی، دقت مناسبی دارد. همچنین قطر برابرسینه، سطح مقطع برابرسینه، سطح مقطع قطورترین درختان، حجم و عوامل اقلیمی مهم ترین مشخصه ها در تغییرات رویش در سطح قطعه نمونه بودند. درآخر، نتایج نشان داد با استفاده از مدل های رویشی می توان با دقت مناسبی، رویش درختان و عوامل تأثیرگذار بر آن را تعیین کرد.

این پژوهش برای شناخت رابطه گونه های علفی با عوامل محیطی، در جنگل حوضه 7 اسالم انجام شده است. 17 ترانسکت خطی با 1600 متر گرادیان ارتفاعی و با فاصله افقی 3000 متر از یکدیگر در منطقه پیاده شد. سپس در امتداد ترانسکت ها 46 قطعه نمونه 400 متر مربعی با اختلاف ارتفاع 200 متر در نظر گرفته شد. برای تعیین درصد پوشش علفی، سه قطعه نمونه 25 مترمربعی در امتداد قطر پلات اصلی و در داخل آن، قطعه نمونه یک متر مربعی مورد استفاده قرار گرفت. درصد شیب و جهت جغرافیایی به عنوان متغیر مستقل و مقدار فراوانی-پوشش هرگونه علفی بر اساس معیار دومین به عنوان متغیر تابع ثبت شدند. سپس از هر ایستگاه نمونه خاک به منظور تجزیه و تحلیل عوامل خاکی برداشت شد. برای ﺑ ﺮ رﺳ ﯽ ارتباط گونه ها با ﻋ ﻮ اﻣ ﻞ محیطی از آنالیز تطبیقی متعارفی (Canonical Correspondence Analysis = CCA) و برای تعیین نوع رابطه از آنالیز رگرسیون چند گانه (Multiple Regression) اﺳ ﺘ ﻔ ﺎ ده ﺷ ﺪ . بر اساس نتایج، خصوصیات خاک بیشترین تأثیر را بر درصد پوشش گونه ها نشان دادند و از بین خصوصیات خاک، کربن آلی، فسفر و پتاسیم مهم ترین عوامل بودند. در گونه های متعلق به تیره گندمیان با افزایش سیلت، درصد پوشش افزایش یافت.

این پژوهش با هدف بررسی تنوع مورفولوژیکی و تجزیه همبستگی کانونی بین چهار متغیر محیطی (ارتفاع از سطح دریا، درصد شیب دامنه، عرض جغرافیایی، طول جغرافیایی) و 10 صفت (قطر یقه، تعداد جست، قطر برابر سینه، ارتفاع پایه اصلی، قطر بزرگ تاج، قطر کوچک تاج، طول برگ، عرض برگ، طول برگچه و عرض برگچه) در سماق (Rhus coriaria L. ) انجام شد. اطلاعات نمونه ها از پنج موقعیت جغرافیایی با ویژگی های منحصر به فرد در دو استان آذربایجان شرقی و غربی جمع آوری شدند. با توجه به نتایج آماره های توصیفی بیشترین ضریب تغییرات به ترتیب مربوط به قطر برابر سینه (61 درصد)، تعداد جست (52 درصد) و قطر یقه (40 درصد) و کمترین آن در صفت عرض برگ (21 درصد) مشاهده شد. افراد جمعیت نیژ دره سی بیشترین تعداد جست و افراد جمعیت خان دره سی کمترین تعداد جست در تنه اصلی را داشتند. بیشترین مقدار جست دهی می تواند به علت شرایط نامناسب رشدی باشد. تجزیه همبستگی کانونی نشان داد که با افزایش عرض جغرافیایی و کاهش شیب دامنه و طول جغرافیایی، طول برگ ها افزایش می یابد.

بازانتقال عناصر غذایی از اندام های قدیمی به اندام های جوان و پایا یکی از مکانیسم های گیاهان به ویژه در مناطقی است که خاک از نظر عناصر غذایی فقیر است. هدف از این پژوهش بررسی بازانتقال عناصر غذایی نیتروژن، فسفر و پتاسیم در گونه سوزنی برگ کاج بروسیا است. بدین منظور منطقه جنگلکاری شده مخمل کوه در استان لرستان انتخاب شد و با نمونه برداری از سوزن و سرشاخه های جوان و چند ساله کاج بروسیا در پنج نوبت، بازانتقال فصلی عناصر اندازه گیری شد. همچنین در هر قطعه نمونه یک نمونه ترکیبی خاک انتخاب شد و غلظت عناصر غذایی مورد نظر و دیگر ویژگی های فیزیکو شیمیایی خاک نیز اندازه گیری شد. نتایج نشان داد که بازانتقال عناصر غذایی در دو فصل رویشی بهار و پاییز و بازه زمانی شهریور تا اسفند انجام پذیرفته است، همچنین عناصر غذایی با هدایت الکتریکی، کربن آلی و اسیدیته خاک همبستگی نشان دادند. بر اساس نتایج می توان استنباط کرد که حاصلخیزی خاک، وضعیت مواد غذایی برگ، بارش سالانه و خشکی تابستانه مهم ترین عوامل در بازانتقال عناصر غذایی درختان کاج بروسیا هستند. نتایج بازانتقال علاوه بر اینکه نشان دهنده سازگاری جنگلکاری مخمل کوه به شرایط آب وهوایی و خاکی منطقه است، می تواند به عنوان راهنمایی برای برنامه های مدیریتی در زمینه تصمیم گیری های تغذیه-ای درختان جنگل به کار گرفته شود.

هدف از اجرای این پژوهش مقایسه وضعیت کمی زادآوری در روشنه ها با سطوح مختلف در جنگل مدیریت شده و جنگل مدیریت نشده در طبقات ارتفاعی مختلف بود. 72 روشنه در سه طبقه سطحی به همراه 18 قطعه نمونه کنترل در زیر پناه پوشش تاجی به صورت تصادفی انتخاب شدند. نتایج نشان داد تا ارتفاع 1400 متری بین میانگین فراوانی نسبی نهال ها هم در بین روشنه ها و هم بین روشنه ها و زیر پناه پوشش تاجی در توده های مدیریت شده و توده های مدیریت نشده اختلاف معنی داری وجود ندارد؛ اما با افزایش ارتفاع از سطح دریا فراوانی نسبی نهال های راش در توده های مدیریت نشده در روشنه های کوچک افزایش می یابد. همچنین فراوانی نسبی نهال های راش در ارتفاع 1200-1000 و 1600-1400متر از سطح دریا در روشنه های کوچک بین پارسل مدیریت نشده و پارسل مدیریت شده تفاوت معنی داری را نشان داد. در حالی که فراوانی نسبی نهال های راش در ارتفاع 1400-1200 متر در روشنه های متوسط اختلاف معنی داری را بین دو توده نشان داد. نتایج این پژوهش نشان داد که عامل ارتفاع از سطح دریا یکی از عوامل مهم و تأثیرگذار بر استقرار زادآوری و رشد نهال ها در روشنه ها محسوب می شود.

در این پژوهش با استفاده از تصاویر ماهواره سنتینل-2 به برآورد شاخص سطح برگ در جنگل های بانه پرداخته شد. عکس های نیم کروی در 58 قطعه نمونه زمینی با ابعاد 20×20 متر با استفاده از دوربین مجهز به عدسی چشم ماهی برداشت شدند و شاخص سطح برگ در هر قطعه نمونه محاسبه شد. پردازش های موردنیاز بر روی تصاویر ماهواره ای انجام و شاخص های گیاهی مختلف تهیه شد. از داده های شیب، جهت و ارتفاع نیز به عنوان داده های کمکی استفاده شد. ارزش های طیفی تصاویر ماهواره ای و داده های غیرطیفی در محل قطعات نمونه استخراج شدند. بررسی همبستگی بین شاخص سطح برگ و ارزش های طیفی نشان داد که باند قرمز از بین باندهای اصلی و شاخص TNDVI (شاخص تبدیل شده تفاوت پوشش گیاهی نرمال) از بین تمامی باندها، بالاترین همبستگی را با شاخص سطح برگ دارند. نتایج بررسی رگرسیونی نشان داد در استفاده از باندهای اصلی، مدل حاصل از باندهای قرمز و مادون قرمز نزدیک با RMSE= 22 درصد و 753/0R2= و در استفاده توأمان تمامی داده های طیفی و غیرطیفی، مدل حاصل از شاخص TNDVI و ارتفاع با RMSE= 20 درصد و 781/0R2= دقت بالاتری دارند.

طرح های جنگلداری برای استفاده مطلوب از تولیدات جنگل، تضمین بقا و تولید مستمر جنگل تهیه می شوند. در طرح جنگلداری، طراحی مناسب شبکه جاده ها از اهمیت بالایی برخوردار است. در این پژوهش برای انتخاب معیارها ازتکنیک دلفی و شاخص های آماری از قبیل مد، میانه و میانگین و آزمون دوجمله ای استفاده شد. سپس معیارها با استفاده از روش تاپسیس براساس مقایسه زوجی وزن دهی شدند و با تلفیق نقشه معیارها و وزن هر یک به روش وزن دهی خطی، نقشه مطلوبیت جاده سازی تهیه شد. با استفاده از نرم افزار PEGGERدر محیطArcViewنه گزینه شبکه جاده طراحی و ارزیابی شدند و بر این اساس بهترین گزینه انتخاب شد. وزن معیارهای شیب دامنه، موجودی در هکتار و تراس های طبیعی به ترتیب 42/0، 24/0 و 10/0 به دست آمد. طبق نتایج حاصل از ارزیابی گزینه های شبکه جاده، جاده های طراحی شده 3، 7 و 5 به ترتیب با ارزش واحد طول 01/5725، 88/5668 و 85/5573 به عنوان سه گزینه مهم انتخاب شدند. نتایج این پژوهش نشان داد که توجه به معیارهای فنی و زیست محیطی در طراحی جاده موجب کاهش تخریب و صدمات محیط زیستی و کاهش هزینه-های نگهداری جاده خواهد شد. همچنین با تلفیق نرم افزار GIS و PEGGER طراحی مناسب تر جاده های جنگلی امکان پذیر است.