نهال و بذر
سال:1399 | دوره:36 | شماره:1 |تعداد مقالات:8

با هدف واکاوی عملکرد دانه ارقام تجاری جدیدگندم نان در تاریخ کاشت های مختلف بر اساس شاخص های زراعی-اقلیمی در شرایط محیطی گرگان، آزمایشی در دو سال زراعی (1398-1396) در ایستگاه تحقیقات کشاورزی گرگان به اجرا در آمد. آزمایش به صورت کرت های خرد شده در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی در چهار تکرار انجام شد. پنج تاریخ کاشت 10آبان، 25 آبان، 10 آذر، 25 آذر و 10 دی در کرت های اصلی و چهار رقم گندم نان بهاره شامل: احسان، تیرگان، معراج و کلاته در کرت های فرعی مورد ارزیابی قرار گرفتند. نتایج نشان داد که عملکرد دانه و تعداد سنبله در متر مربع در دو سال آزمایش تفاوت معنی داری نداشتند. در تاریخ کاشت سوم (10 آذر) بیشترین عملکرد دانه (9/6157 کیلوگرم در هکتار) بدست آمد. طول دوره پر شدن دانه در تاریخ کاشت سوم با وجود اختلاف یک ماهه با تاریخ کاشت اول (به ترتیب 37/42 و 21/42 روز) تفاوت معنی دار نداشت. شرایط مطلوبی از نظر ارتفاع گیاه و عدم خوابیدگی برای ارقام مختلف فراهم بود. در تاریخ کاشت سوم شرایطی بهینه، از نظر دما، طول روز، رطوبت نسبی وکارایی مصرف انرژی در طول دوره پر شدن دانه برای ارقام مختلف گندم ایجاد کرد و در این تاریخ کاشت بیشترین مقادیر از نظر شاخص های زراعی-اقلیمی شامل درجه-روز رشد (GDD)، طول روز (DL)، واحدهای دمایی-نوری (PTU)، واحدهای دمایی-رطوبتی (HYTU) و کارایی مصرف انرژی فراهم شد. ارقام کلاته و تیرگان به ترتیب بیشترین عملکرد دانه را داشتند و عملکرد آن ها بطور معنی داری بیشتر از ارقام احسان و معراج بود. تعداد سنبله در متر مربع در ارقام مذکور نیز بطور معنی داری بیشتر از سایر ارقام بود. طول دوره رشد رقم کلاته کوتاهتر از سایر ارقام بود (بدون تفاوت در طول دوره پر شدن دانه ) که باعث فرار گیاه از تنش های گرما و خشکی انتهایی، افزایش کارایی مصرف انرژی و در نتیجه افزایش عملکرد دانه شد. براساس نتایج این آزمایش تاریخ کاشت و رقم مناسب و سازگار نقش کلیدی در مدیریت دوره پر شدن دانه و افزایش عملکرد دانه داشتند.

در این مطالعه 18 ژنوتیپ امیدبخش سیب بومی ایران به همراه ارقام تجاری گالا، فوجی، رد دلیشز و گلدن دلیشز در ایستگاه تحقیقات باغبانی کمال شهر کرج از نظر آلودگی به شانکر قارچی برای دو سال باغی (95-1394) مورد ارزیابی قرار گرفتند. مطالعات اولیه در شرایط باغ، حضور جنس های Cytospora و Neofusicoccum را بر روی درختان آلوده به اثبات رساند. نتایج نشان داد میزان حساسیت ژنوتیپ های امیدبخش سیب در برابر شانکر سیتوسپورائی متفاوت بود. بر این اساس ژنوتیپ های H1-SH و T51 با میانگین شاخص آلودگی سه در گروه حساس، ژنوتیپB-K-KH به همراه رقم تجاری فوجی در گروه نیمه حساس، رقم گلدن دلیشز و ژنوتیپ SBA به ترتیب با میانگین شاخص آلودگی 7/1 و یک در گروه حساسیت کم، جای گرفتند. مایه کوبی جدایه قارچ Neofusicoccum بر روی شاخه های بریده ی غیرفعال از ارقام امیدبخش سیب ضمن اثبات بیماری زائی قارچ، واکنش متفاوت آنها را در برابر بیمارگر به نشان داد. در شرایط آلودگی طبیعی، شاخص آلودگی به شانکر دوده ای در دامنه ای از صفر تا سه (در ژنوتیپ MD-N2) متغیر بود. ژنوتیپ های SBA, B-K-KH, ME6, GO-N3 به همراه ارقام تجاری گلدن دلیشز، رد دلیشز و فوجی در گروه نیمه حساس قرار گرفتند. آلودگی همزمان به دو بیمارگر مولد شانکر در پنج ژنوتیپB-K-KH, H1-SH, S-O-G, SBA, T51 و دو رقم تجاری گلدن دلیشز و فوجی مشاهده شد. نتایج این پژوهش نشان داد که در شرایط آلودگی طبیعی، می توان منابع مطلوبی از مقاومت به بیماری ها را در جمعیت های بومی سیب ردیابی و از آنها در برنامه های به نژادی سیب استفاده کرد.

برای ارزیابی الگوی اثر متقابل ژنوتیپ × محیط بر عملکرد دانه و علوفه، 10 لاین امیدبخش سورگوم دو منظوره در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با چهار تکرار در شش ایستگاه تحقیقات کشاورزی کرج، مشهد، بیرجند، زابل، مغان و اصفهان به مدت دو فصل زراعی (1393و1394) کشت شدند. تجزیه واریانس مرکب داده ها نشان داد اثر سال، مکان، ژنوتیپ واثر متقابل آنها بر عملکرد دانه، عملکرد علوفه و عملکرد بیولوژیک در سطح احتمال یک درصد معنی دار بود. مقایسه میانگین ها نشان داد لاین شماره 3 (KDFGS9) با عملکرد دانه 7/8 تن در هکتار دارای بیشترین عملکرد دانه بود. لاین های شماره 1 (KDFGS4) و 9 ((KDFGS26 به ترتیب با عملکرد علوفه خشک 2/26 و 1/26 تن در هکتار دارای بیشترین عملکرد علوفه خشک بودند. لاین های شماره 1 (KDFGS4)، 2 (KDFGS6) و 9 ((KDFGS26 به ترتیب با 3/34، 33 و 5/32 تن در هکتار عملکرد بیولوژیک نسبت به دیگر لاین های مورد بررسی در این آزمایش برتر بودند. تجزیه پایداری با استفاده از روش AMMI و برازش مؤلفه های اصلی به اثر متقابل ژنوتیپ × محیط نشان داد دو مؤلفه اصلی برای عملکرد دانه، عملکرد علوفه خشک و عملکرد بیولوژیک معنی دار بود. برای عملکرد دانه دو مؤلفه اول 8/67 درصد از مجموع مربعات اثر متقابل را توضیح دادند. با توجه به مدل AMMI و پارامتر ارزش پایداری امی(ASV)، لاین های شماره 2 (KDFGS6) و 3 ( KDFGS9 ) با پایداری عملکرد دانه بالا، لاین های مناسب دو منظوره با اولویت تولید دانه و لاین های شماره 9 ((KDFGS26 و 1 (KDFGS4) به عنوان لاین های مناسب دو منظوره با اولویت تولید علوفه شناسایی شدند.

افزایش عملکرد در گیاهان زراعی مستلزم شناخت روش های مدیریتی مناسب و از جمله تعیین آرایش کاشت مناسب می باشد. به منظور بررسی اثر آرایش کاشت بر عملکرد کمی و کیفیت علوفه و برخی صفات مورفولوژیک تاج خروس علوفه ای آزمایشی در ایستگاه تحقیقات کشاورزی گرگان در سال های 1396 و 1397 انجام شد. آزمایش به صورت فاکتوریل در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی در سه تکرار اجرا شد. عامل اول فاصله بین ردیف ها ی کاشت (30، 45 و 60 سانتیمتر) و عامل دوم فاصله بوته ها روی ردیف (5، 10، 15، 20، 25 و 30 سانتیمتر) بود. نتایج نشان داد که اثر فاصله بوته ها روی ردیف و اثر متقابل فاصله بین ردیف ها × فاصله بین بوته ها بر روی کلیه صفات مورد بررسی (ارتفاع بوته، قطر ساقه، وزن تر برگ، وزن خشک برگ، وزن تر ساقه، وزن خشک ساقه، عملکرد علوفه تر، عملکرد علوفه خشک، نسبت برگ به ساقه و عملکرد پروتئین) معنی دار بود. فاصله بین ردیف ها بر کلیه صفات بجز نسبت برگ به ساقه معنی دار بود. با توجه به معنی دار شدن برهمکنش ها، برش دهی اثر متقابل صورت گرفت تا در هر فاصله بین ردیف، فاصله بین بوته ها روی ردیف مناسب مشخص شود. در تیمارهای برتر (آرایش کاشت های 30 × 30، 5 × 10، 45 × 5 و60 ×5 سانتیمتر) بیشینه عملکرد پروتئین و علوفه خشک به ترتیب در دامنه 896 تا 956 کیلوگرم در هکتار و 05/8 تا 7/7 تن در هکتار تغییرات نشان داد. بر این اساس به منظور حصول بیشینه عملکرد علوفه تر، علوفه خشک و پروتئین پیشنهاد می شود در صورتی که فاصله بین ردیف ها 30 سانتیمتر باشد، فاصله بوته ها روی ردیف 10-5 سانتیمتر (معادل تراکم بوته به ترتیب 6/66 و 3/33 بوته در مترمربع) در نظر گرفته شود. در صورتی که فاصله بین ردیف-ها 45 و 60 سانتیمتر باشد فاصله بوته ها روی ردیف بایستی پنج سانتیمتر (تراکم بوته به ترتیب 4/44 و 3/33 بوته در مترمربع) باشد. نتایج کلی این آزمایش نشان داد که آرایش کاشت های مناسب تاج خروس علوفه ای در شرایط آب و هوایی گرگان30 × 30، 5 × 10، 45 × 5 و60 × 5 سانتیمتر است.

چغندرقند در استان البرز و اقلیم های مشابه، آب و هوای مدیترانه ای با زمستان های ملایم و تابستان های گرم و خشک، در فصل بهار کاشت می شود که به علت مصرف آب زیاد و شیوع آفات و بیماریها در منطقه با مشکلات زیادی مواجه می شود. توسعه پاییزه چغندرقند به دلیل مصرف آب کمتر نسبت به کاشت بهاره آن در سال های اخیر مورد توجه قرار گرفته است. این آزمایش در پاسخ به این سوال که آیا کاشت پاییزه چغندرقند در کرج و اقلیم های مشابه امکان پذیر است؟ اجرا شد. به دلیل اهمیت تعیین تاریخ مناسب کشت و همچنین ارزیابی ارقام مقاوم به ساقه روی، در این آزمایش دو رقم چغندرقند در سه تاریخ کاشت به صورت آزمایش فاکتوریل و در قالب طرح بلوکهای کامل تصادفی در سه تکرار و در سه سال زراعی (1396-1393) مورد ارزیابی قرار گرفتند. عامل اول: تاریخ های کاشت در سه سطحِ دهه دوم مهر، دهه اول آبان و دهه سوم آبان و عامل دوم رقم در دو سطح رقم شریف (نیمه مقاوم) و رقم ویکو (مقاوم) بود. در سالهای زراعی 1394-1393 و 1396-1395 اکثر گیا هچه ها در اثر سرما زدگی از بین رفتند ولی در سال زراعی 1395-1394 گیاهان زنده ماندند و مزرعه به عملکرد اقتصادی رسید. تجزیه واریانس داده ها در سال زراعی مذکور نشان داد که میزان ساقه روی و سرمازدگی در تاریخ های کاشت مختلف در سطح احتمال یک درصد معنی دار شد. مقایسه میانگین ها نشان داد که با تأخیر در کاشت میزان ساقه روی از 9/15 درصد به پنج درصد و سپس به نیم درصد کاهش یافت، در حالیکه میزان سرمازدگی از 7/48 درصد به 8/78 درصد افزایش یافت. اثر تاریخ کاشت برای عملکرد ریشه، شکر و شکر سفید در سطح احتمال یک درصد معنی دار شد. تاریخ کاشت اول با 6/41، 5/6 و 3/4 تن در هکتار، به ترتیب بیشترین عملکرد ریشه، شکر و شکر سفید را به خود اختصاص داد. عملکرد شکر و شکر سفید نیز به ترتیب با 2/4 و 9/2 تن در هکتار متعلق به رقم ویکو و بیشتر از رقم شریف بود. نتایج این پژوهش کاشت پاییزه چغندرقند را در منطقه کرج و مناطق مشابه از نظر اقلیمی، به دلیل سرمازدگی و درصد ساقه روی بالا توصیه نمی کند. اگرچه در آینده با توجه به روند گرمتر شدن این اقلیم، کاهش منابع آب کشور و با مطالعه و دستیابی به ارقام مقاوم تر به ساقه روی و سرمازدگی، شاید کاشت پاییزه چغندرقند در کرج و اقلیم های مشابه امکان پذیر شود.

در این بررسی ارزیابی کارایی برخی پایه های رویشی برای ارقام تجاری هلو و شلیل، بین سال های1391 تا 1396 در مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی گلستان انجام شد. ارقام تجاری در این ارزیابی شامل ارقام کیوتا، ایندیپندنس، جی اچ هیل، دکسی رد، رد تاپ و رد گلد بود که بر روی سه پایه رویشی پنتا (Penta)، تترا (Tetra) و جی اف677 (GF677) پیوند شده بودند. نتایج نشان داد که بین اثر پایه های مختلف بر روی صفات رویشی و زایشی ارقام هلو و شلیل تفاوت معنی دار وجود داشت. بر اساس نتایج، بیشترین کارایی عملکرد میوه به ترتیب در ارقام دکسی رد و ایندیپندنس بر روی پایه رویشی پنتا و کمترین کارایی عملکرد میوه در رقم ردتاپ بر روی پایه رویشی جی اف 677 بدست آمد. بیشترین عملکرد میوه به ازای هر درخت در رقم جی اچ هیل بر روی پایه جی اف 677 و کمترین آن در رقم ایندیپندنس بر روی پایه پنتا بود. همچنین بیشترین میزان مواد جامد محلول(TSS) در رقم ردتاپ بر روی پایه پنتا و کمترین آن در رقم ردتاپ بر روی پایه جی اف 677 اندازه گیری شد. بیشترین اسیدیته میوه یا pH را رقم جی اچ هیل بر روی پایه جی اف677 نشان داد. اثر پایه ها بر سطح مقطع تنه درخت (TCSA) معنی دار بود. بیشترین سطح مقطع تنه در رقم ردتاپ بر روی پایه جی اف677 بود. در بررسی سطح مقطع تنه بین پایه ها، بیشترین سطح مقطع در رقم ردتاپ بر روی پایه رویشی جی اف 677 مشاهده شد. کمترین سطح مقطع تنه به ترتیب در ارقام ردگلد و جی اچ هیل بر روی پایه رویشی جی اف 677 بود. بیشترین گسترش تاج درخت برای رقم ردتاپ بر روی پایه رویشی جی اف 677 اندازه گیری شد.

بیماری نواری باکتریایی برگ (Bacterial Leaf Streak Disease) از بیماری های مهم گندم و برخی دیگر از غلات در جهان است. در ایران، با اینکه این بیماری قبلاً از برخی استان ها گزارش شده بود (Alizadeh and Rahimian, 1989; Razi Nataj et al., 2010; Zakeri and Al-e-Agha, 1986)، اما اپیدمی غیرمنتظره ی آن در سال زراعی 96-1395 در بخش هایی از کشور از جمله در استان های لرستان، همدان و کرمانشاه موجب وارد آمدن خسارات قابل توجهی به مزارع گندم شد. این بیماری در سال زراعی 97-1396 نیز در برخی مناطق کشور مشکل ساز بود و خساراتی را وارد نمود.