زمین شناسی کاربردی پیشرفته
سال:1398 | دوره:9 | شماره:2 (پیاپی 32) |تعداد مقالات:8

در این پژوهش با استفاده از مطالعات بافت ساختاری و تحلیل استرین نهایی به بررسی تغییرات کمی استرین در واحدهای سنگی سازند گچساران در بخش فرا دیواره گسل راندگی رامهرمز پرداخته شده است. در مقطع عمود بر امتداد گسل و در طول ترانشه طبیعی موجود در منطقه تعداد 13 نمونه سنگی مورد بررسی قرار گرفت. پورفیروکلاستهای موجود در نمونه ها بعنوان نشانگر جهت مطالعه استرین مورد تحلیل قرار گرفت. نتایج مطالعات بافت ساختاری حاکی از وجود یک مؤلفه برش راستگرد در منطقه می باشد. نتایج حاصل از تحلیل استرین حاکی از وجود رابطه نسبی بین مقادیر استرین و فاصله از گسل است. تحلیل سه بعدی بیضوی استرین نشان دهنده شکل بیضوی استرین بصورت بیضوی کشیده شده سه محوری می باشد. تحلیل مقادیر عدد تاوایی جنبش شناحتی در صفحه XZ بیضوی استرین نشان دهنده دامنه تغییرات پارامتر تاوایی بین 0. 39

کانسارلاتریت چاه غیب تحت تأثیر فرایندهای هوازدگی پریدوتیت های سرپانتینی شده مربوط به مجموعه افیولیتی-رادیولاریتی نیریز تشکیل شده است که در بخش زیرین آهک دولومیتی جهرم به سن ائوسن قرار دارد. از پایین به بالا شامل پریدوتیت های سرپانتینی، زونهای انتقالی، لیمونیت، هماتیت و لاتریت میباشد. بر اساس نتایج کانی شناسی، XRD و EPMA کانیهای هماتیت، گوتیت، کوارتز، مونت موریلونیت، پالیگورسکیت و الیوین از کانیهای اصلی سازنده این کانسار میباشند. همچنین با مطالعه EPMA مشخص شد، طلا در زون لیمونیت به همراه کانیهای سیلیس شناسایی شده است. بر اساس نتایج آزمایشات ژئوشیمیایی (ICP-MS)، بیشترین مقدار نیکل (ppm) 10870 در زون لاتریت و کمترین مقدار (ppm) 2066 در زون انتقالی می باشد. بررسی همبستگی بین عناصر نشان میدهد که نیکل دارای همبستگی مثبت قوی با عنصر آهن می باشد که خود گواهی بر حضور عنصر نیکل در اکسید های آهن بوده است. بر اساس نمودار سه تاییAl2O3-Fe2O3-SiO2 درصد هوازدگی در کانسار چاه غیب درجه قوی تا متوسط میباشد. مقدار عناصر نادر خاکی از سرپانتینیت (سنگ منشا) (8. 97 ppm) به سمت زون لاتریت 18. 41ppm)) روند افزایشی را نشان میدهند. . مقدار Ce/Ce* از 0. 65 درزون سرپانتینیت تا 1. 56 در زون لاتریت تغییر میکند که نشان دهنده اکسیدی و اسیدی بودن محیط تشکیل لاتریت میباشد.

در یک دهه اخیر مدیریت منابع آب کارستی به دلیل نقش ویژه آن ها در تامین آب شرب، مورد توجه قرارگرفته است. در این راستا این تحقیق به بررسی ویژگی های هیدروشیمیایی چشمه های واقع در تاقدیس کینو در استان خوزستان می پردازد هدف این تحقیق تعیین ارتباط هیدرولیکی وعوامل مؤثر بر کیفیت شیمیایی چشمه ها با به کارگیری داده های هیدروشیمیایی و بهره گیری از روش های تحلیل مؤلفه اصلی(PCA) و خوشه سلسله مراتبی(HCA) می باشد. نتایج روش تحلیل مؤلفه های اصلی نشان داد، دوعامل بیش ترین تاثیر را برکیفیت شیمیایی چشمه های تاقدیس دارند. عامل اول شامل متغیرهای منیزیم، بی کربنات، سدیم، کلر، کل مواد جامد محلول و هدایت الکتریکی که خصوصیات کیفی چشمه های آب سرده و موری تحت تاثیر این عامل قراردارد. جهت بررسی ارتباط هیدرولیکی چشمه ها از روش تحلیل خوشه سلسله مراتبی در حالت Q-mode استفاده گردید. براساس نتایج این تحلیل چشمه های تاقدیس کینو در دو خوشه اصلی قرار می گیرند که نشان دهنده ارتباط هیدرولیکی بین این چشمه ها در هر خوشه می باشد. نتایج روش تحلیل خوشه ای در حالت R-mode نیز تایید کننده روش Q-modeمی باشد. جهت بررسی و شناخت فرایندهای شیمیایی موجود در چشمه ها از نمودار پایپر و نسبت های یونی استفاده شد. نتایج این بررسی نشان داد چشمه S1 با S2 و چشمه S3 با S4 دارای ارتباط هیدرولیکی می باشد

دفن غیربهداشتی پسماند جامد شهری و اثرات منفی زیست محیطی آن، موجب شده که روش های علمی و صحیح، جایگزین روش های سنتی شوند. یکی از مهم ترین مراحل دفن بهداشتی پسماندها انتخاب مکان مناسب است، به طوری که اثرات نامطلوب زیست محیطی، اجتماعی و اقتصادی حداقل شود. هدف از این مطالعه تعیین مکان مناسب جهت دفن پسماند جامد شهرهای شهرستان های خرمشهر، آبادان، شادگان و ماهشهر است. عوامل تأثیرگذار در سه شاخص زیست محیطی (آب های سطحی، سواحل دریا، مناطق حساس و حفاظت شده، گسل، کاربری اراضی و شرایط اقلیمی)، اجتماعی (سکونتگاه ها، مراکز تجاری، صنعتی، تفریحی و تاریخی، راه آهن و فرودگاه ها) و اقتصادی (دسترسی به جاده و مکان دفن، شیب زمین) بررسی شدند. برای تحلیل و ادغام شاخص ها از سیستم اطلاعات جغرافیایی و روش تحلیل سلسله مراتبی همراه با ارزش گذاری فازی معیارها و شاخص ها استفاده گردید. نتایج نشان داد که بخش وسیعی از منطقه برای دفن نامناسب است. منطقه به خصوص از نظر زیست محیطی جهت دفن زباله شهری بسیار حساس است و انتخاب مکان دفن باید با دقت و بررسی زیادی انجام شود. در نهایت نقشه مکان های مناسب جهت دفن زباله بر اساس ارزش عضویت فازی تهیه گردید که می تواند در راستای مدیریت مؤثر و کاربردی پسماند شهری مفید باشد.

ویژگی های فیزیکوشیمیایی، و آلودگی فلزات سنگین (Cu, Pb, Zn, Fe, Al, V, Ni) و ترکیبات PAH در رسوبات رودخانه قره سو کرمانشاه مطالعه شد. نتایج شاخص آلودگی (CF)، شاخص بار آلودگی (PLI) و ضریب غنی شدگی بیانگر آلودگی شدید رسوبات به ویژه درمورد عناصر سرب، روی و مس در مقاطعی از رودخانه بود. همچنین ایستگاه های نزدیک به شهر کرمانشاه مانند پالایشگاه نفت و شهرک صنعتی آلودگی بسیار بالاتری از PAH نسبت به بالا دست نشان دادند. براساس شاخص هم ارز سمناکی و مقایسه غلظت PAHها با محدوده اثر پایین (ERL) بیانگر وضعیت نامناسب رسوب قره سو بود. در بین انواع ترکیبات، گونه غالب، ترکیبات PAH سه حلقه ای است که بالاترین آلودگی آن نیز مانند فلزات سنگین مربوط به ایستگاه پالایشگاه نفت کرمانشاه بود. بر اساس تحلیل مولفه اصلی (PCA) و شاخص های زمین شیمیایی پساب خروجی پالایشگاه نفت کرمانشاه منبع اصلی آلودگی ترکیبات PAH سبک با منشأ نفت زاد و عناصری مانند مس، وانادیم و نیکل محسوب می شود. علاوه براین عناصر، مواد آلی و pH نیز همراهی قوی با این مولفه نشان داده که تصدیقی بر نقش پالایشگاه در افزایش آنها در رودخانه قره سو است. از دیگر منابع انسان زاد نیز می توان به پساب صنعتی و شهری، ترافیک و دفع غیرقانونی پسماند در حاشیه رودخانه اشاره کرد.

توسعه مناطق شهری تاثیر بسزایی بر روی چرخه آب داشته بطوریکه گسترش سطوح نفوذناپذیر باعث کاهش نفوذ، افزایش رواناب، و تغییر در مقدار و منشأ تغذیه آبخوان شده است. هدف از این تحقیق، برآورد تغذیه آبخوان، تعیین مناطق مستعد برای پخش سیلاب های شهری جهت تغذیه مصنوعی آبخوان در شهر ارومیه میباشد. برای این منظور ابتدا مدل تغذیه آبخوان و نقشه های پتانسیل تغذیه و تغذیه واقعی تهیه و سپس بر اساس معیار های تاثیر گذار، نقشه نهایی مناطق مستعد پخش سیلاب شهری در جهت تغذیه آبخوان تهیه گردید. نتایج نشان می دهد که پتانسیل تغذیه آبخوان به دلیل افزایش سطوح نفوذناپذیر کاهش یافته و تغذیه از طریق نشت از شبکه آب شرب، چاه های جذبی و آب برگشتی آبیاری بیشترین سهم تغذیه آبخوان را دارد. مقدار تغذیه واقعی با توجه به کاربری های مختلف، بین 0 تا 28 و پتانسیل تغذیه بین 4 تا 262 میلی متر در سال تغییر می نماید. مهمترین فاکتورهای موثر بر مکانیابی پخش سیلاب های شهری کاربری اراضی، تاثیر زون غیراشباع و شبکه زهکشی بوده و مناطق مناسب برای تغذیه، اراضی بایر و کشاورزی با شیب کمتر از 5 درصد، مناطقی با ضخامت زیاد زون غیر اشباع با رسوبات دانه درشت و نفوذپذیر درحاشیه شهر می باشند.

در پژوهش حاضر عیار و ذخیره کانسار آهن چاه باشه یزد با استفاده از روش های زمین آماری لاگ کریجینگ معمولی بلوکی، کریجینگ شاخص و شبیه سازی متوالی گوسی و نیز روش آماری عکس مجذور فاصله (برای مقایسه)، ارزیابی شده است. برای این منظور ابتدا مطالعات آماری داده های عیارسنجی گمانه های اکتشافی از طریق تعیین آماره های توصیفی مختصر، ترسیم هیستوگرام و نمودار فراوانی تجمعی داده ها صورت گرفت. همچنین برای مدل سازی کانسار، از طریق ترسیم واریوگرام های امتدادی مختلف با استفاده از نرم افزار SGeMS، توابع موجود در نرم افزار MATLAB و کدنویسی های کوتاه در این محیط، واریوگرافی و تجزیه و تحلیل ساختار فضایی انجام شد. سپس مدل سازی سه بعدی بلوکی کانسار، تعیین متوسط عیار، تخمین میزان ذخیره و ترسیم نمودارهای عیار-تناژ، با استفاده از نرم افزار Datamine صورت گرفت. نتایج پژوهش نشان می دهند که روش های شبیه سازی متوالی گوسی، کریجینگ شاخص، لاگ کریجینگ معمولی و عکس مجذور فاصله به ترتیب دارای کمترین مقدار واریانس تخمین می باشند. اگرچه تمام روش های انتخاب شده از دقیق ترین روش های تخمین زمین آماری هستند، اما نتایج روش شبیه سازی متوالی گوسی با اعمال فیلترهای مختلف بر روی داده ها همانند استفاده از نقشه های باقیمانده، دقیق ترین بوده و از درجه اعتبار بیشتری برخوردار است.

میدان آزادگان واقع در دشت آبادان بعنوان یکی از بزرگترین میادین نفتی توسعه نیافته ایران محسوب می شود. مخازن کربناته سروک (کرتاسه میانی) و ایلام (کرتاسه بالایی) در این میدان توسط سازند شیلی لافان از یکدیگر جدا گردیده اند. در این تحقیق به منظور بررسی نحوه ارتباط نفت این مخازن با یکدیگر، داده های ژئو شیمیایی آلی با اطلاعات زمین شناسی و فشار مخزن ادغام گردید. بر اساس نتایج به دست آمده از داده های ژئو شیمیایی، نفت های این مخازن از لحاظ زایشی به یک خانواده نفتی با منشأ مشترک دریایی تعلق دارند و دارای خصوصیات ژئوشیمیایی و بلوغ یکسان در حد اواسط زون نفت زایی می باشند. با این حال، دو گروه نفتی متفاوت و غیر مرتبط در این مخازن بر اساس مطالعه ترکیبات هیدروکربوری سبک C7 تشخیص داده شد که اطلاعات فشار مخازن نیز آن را تائید می نماید. این امر به دلیل عملکرد سازند کاملاً شیلی لافان است که علی رغم ضخامت کم بعنوان یک لایه ناتراوا عمل نموده و ارتباط مخازن سروک و ایلام را قطع نموده است. بر اساس نتایج حاصله، مطالعه ژئو شیمیایی مخازن هیدروکربوری می تواند به خوبی در تعیین پیوستگی مخازن مورد استفاده قرار گیرد و سبب بهبود مدل های مخزنی که نقش تعیین کننده ای در کاهش ریسک برنامه های توسعه و تولید میدان دارند، گردد.