نوآوری و خلاقیت یکی از ملزومات جوامع بشری کمتر توسعه یافته برای حرکت به سمت پیشرفت و توسعه است. لازمه نوآوری و خلاقیت تضارب آراء، نقد منصفانه و وجود محیطی برای تعامل موثر با انسان هاست. اما در این راستا عواملی مانند «فقدان روحیه نقد پذیری»، «زودرنجی ناقد و انتقاد شونده»، «نقد نادرست» به عنوان پارامترهای ناسازگار وجود دارند، هدف این پژوهش تمییز دادن نقد موثر و سازنده که موجب پیشرفت باشد با نقد نادرست و مخرب است. به همین منظور، با استفاده از روش تحلیل مضمون و با ابزار مصاحبه تلاش شد پدیده نقد در دانشگاه از جنبه های کارکردی و کژکارکردی شناسایی شود. پس از انجام پژوهش مشخص شد که دو عامل اصلی تخصص و میزان انطباق تخصص با محیط نقد اثر تعیین کننده ای در کارآمدی نقد دانشگاهیان دارد. سه نوع نقد موثر، شامل نقد تخصصی که بهترین نوع نقد، نقد میانجیگرانه و نقد دموکراتیزه شناسایی شدند. همچنین کژکارکرد ورود غیرتخصصی در امور تخصصی شناسایی شد. هم چنین ابزار های توسعه نقد موثر و جلوگیری از بروز کژکارکرد های نقد معرفی گردید. در پایان مدل فعال سازی نقد دانشگاهی ارایه گردیده است.