علوم و تکنولوژی محیط زیست
سال:1400 | دوره:23 | شماره:1 (پیاپی 104) |تعداد مقالات:20

زمینه و هدف: منطقه حفاظت شده می تواند زمینه های وسیع و گسترده ای را جهت توسعه صنعت گردش گری در اختیار دستگاه های برنامه ریزی، اجرایی و مردم محلی قرار دهد. در این پژوهش به شناسایی پتانسیل های گردش گری منطقه حفاظت شده اشترانکوه و ارایه راهکارهای مناسب جهت توسعه گردش گری پرداخته شده است. روش بررسی: با استفاده از مدل SWOT، پس از بازدیدهای میدانی، مصاحبه با کارشناسان و جوامع محلی، نقاط قوت، ضعف، فرصت و تهدید شناسایی شدند و در قالب پرسش نامه بین کارشناسان، محیط بانان و گردش گران توزیع شدند سپس وزن دهی و اولویت بندی معیارها و زیر معیارها توسط ماتریس AHP به منظور ارایه راهبردها در جهت توسعه گردش گری انجام شد. یافته ها: نقاط قوت با امتیاز وزنی 313/0، نقاط ضعف با امتیاز وزنی 376/0، فرصت ها با امتیاز وزنی 148/0، تهدیدها با امتیاز وزنی 163/0، ارزیابی گردید. برای تعیین استراتژی ها، راهبرد تدافعی با امتیاز وزنی 539/0 دارای بیش ترین امتیاز و راهبرد بازنگری، راهبرد تنوع و راهبرد تهاجمی به ترتیب در رتبه های بعدی قرار گرفتند. بحث و نتیجه گیری: وضعیت کنونی گردش گری منطقه حفاظت شده اشترانکوه با قابلیت ها و استعدادهای بالقوه ی آن تناسبی ندارد و برای حفاظت واقعی از این منطقه ضروری است گردش گری پایدار به صورت برنامه ریزی شده صورت گیرد.

زمینه و هدف: در بین انواع مختلفی از آلودگی ها، رنگ ها موادی با ساختار پیچیده، معمولا سمی و مقاوم به تجزیه بیولوژیکی هستند که از طریق فاضلابهای صنعتی وارد محیط زیست می شوند. هدف این مطالعه تجزیه فوتوکاتالیستی رنگ قرمز 27 بوده است. مواد و روش ها: در این تحقیق نانوذرات TiO2 دوپه شده با دو فلز مس و منیزیم به روش سل ژل سنتز شده اندومشخصه های آنها به وسیله تکنیک های پراش اشعه, X TEM SEM, EDX, DRS ارزیابی شده است. یافته ها: نتایج از بررسی طیف هایXRD تایید کننده حضور فازهای آناتاز و روتیل در کاتالیستها بوده اما کودوپینگ مس و منیزیم تاثیری در الگوی کریستالی نداشته است. همچنین نتایج DRS نشان می دهد که باند گپ فوتوکاتالیستهای کودوپ شده نسبت به تک فلزی و دوپ نشده کوچکتر بوده و یک شیفت در باند جذبی مربوط به منطقه مریی وجود دارد.

زمینه و هدف: در سال های اخیر انواع مدل ها به منظور ارزیابی زیرسامانه های مدیریت پسماند شهر تهران و انتخاب گزینه برتر مدیریت پسماند مورد بررسی و استفاده قرار گرفته اند. ولی همچنان معضل دفع نهایی پسماند شهر تهران از مسایل مهم مرتبط با مدیریت محیط زیستی این کلان شهر می باشد. هدف از تحقیق حاضر ارایه یک مدل به منظور تخصیص مقادیر بهینه سالانه پسماند تهران به زیر سامانه های مدیریت پسماند در جهت رسیدن به بیش ترین بهره وری، کاهش هزینه و افزایش درآمد سامانه خواهد بود. روش بررسی: ابتدا با مراجعه به مجتمع آرادکوه تهران و مصاحبه حضوری با کارشناسان و با استفاده از اطلاعات ثبت شده در مجتمع آرادکوه داده های مورد نیاز تحقیق جمع آوری گردید. سپس مدل پیشنهادی تحقیق به منظور تخصیص مقادیر بهینه سالانه پسماند با در نظرگرفتن تمامی قیود به 5 زیرسامانه بازیافت، کمپوست هوازی، هاضم بی هوازی، زباله سوز، دفن بهداشتی با استفاده از الگوریتم ژنتیک مبتنی بر منطق فازی با هدف کاهش هزینه کل سامانه مدیریت پسماند شهری در محیط متلب اجرا و نتایج آن تجزیه و تحلیل شد. بافته ها: نتایج قابل توجه تحقیق حاضر نشان داد با افزایش میزان ظرفیت زیر سامانه های دارای هزینه کمتر و سودآوری بیش تر، سامانه الزاما به سمت بهینه تر شدن میل نخواهد کرد و مقادیر پسماند تخصیص داده شده به میزان 750000، 960000، 182000، 325000، 780000 تن در سال به زیر سامانه های بازیافت، کمپوست هوازی، هاضم بی هوازی، زباله سوز و دفن بهداشتی به ترتیب به عنوان بهینه ترین حالت برآورد شد. بحث و نتیجه گیری: با توجه به نتایج مدل بهینه پیشنهادی تحقیق، لازم است جریان و روند تخصیص بهینه پسماند سالانه شهر تهران به زیر سامانه های بازیافت، کمپوست هوازی، هاضم بی هوازی، زباله سوز و دفن بهداشتی با دقت بیش تری جهت افزایش بهره وری سالانه سامانه مدیریت پسماند شهر تهران دنبال شود.

زمینه و هدف: با وجود اهمیت خیرگی در معماری مدرن امروز، هنوز معیار محکمی در مورد خیرگی نور روز وجود ندارد. از آن جایی که هر مقدار اندازه گیری شده باید همبستگی شاخصی را با درک ساکنان فضا داشته باشد، توافق بر روی شاخصه های خیرگی و معیارهای آن ها دشوار می باشد. این مقاله، به دنبال بررسی عملکرد معیارهای ارزیابی خیرگی ناراحت کننده در ساختمان های اداری اقلیم گرم و خشک ایران بوده و پنج شاخصه متفاوت خیرگی را با هم مقایسه می کند. روش بررسی: معیارهای آنالیز شده شامل شاخص خیرگی نور روز (DGI)، شاخص خیرگی CIE (CGI)، احتمال آسایش بصری (VCP)، نرخ خیرگی یکپارچه (UGR) و احتمال خیرگی نور روز (DGP) می باشند و با استفاده از شبیه سازی و پرسشنامه، مشخص شد تحت شرایط مختلف کدام معیارها کاربردی ترند. یافته ها: طبق یافته ها، DGP قابل اعتماد ترین نتایج را در سطوح متفاوت خیرگی بر اساس ارزیابی ذهنی افراد در بین 5 شاخصه دیگر می دهد. UGR در بین شاخصه های دیگر، بالاترین نرخ دقت را برای صحنه های خیرگی محسوس داراست، DGI در صحنه های خیرگی نامحسوس دقت بسیار بالایی دارد و بهترین عملکرد CGI در صحنه های خیرگی آزار دهنده می باشد. VCP درتمامی صحنه های خیرگی دارای کمترین میزان دقت می باشد. بحث و نتیجه گیری: با ارزیابی شاخصه های بصری با توجه به درک ذهنی افراد مشخص شد DGP مناسب ترین معیار در سطوح متفاوت خیرگی می باشد.

زمینه و هدف: در پسماند حاصل از فرایند تصفیه سرد در کارخانه های تولیدی روی، حدود 40 تا 50% روی و سایر فلزات سنگین مضر مانند کادمیم و نیکل وجود دارد. کادمیم و نیکل از جمله فلزات سنگین بوده که در مقادیر بالای غلظت برای سلامتی انسان ها مضر است. حذف آلودگی های زیستی ناشی از این پسماندها، یکی از دغدغه های صنعت روی می باشد. هدف از این پژوهش حذف نیکل و کادمیوم به عنوان ناخالصی در فرایند تولید روی با روش سمنتاسیون می باشد. روش بررسی: روش کار شامل سه مرحله لیچینگ کیک تصفیه سرد، تصفیه ناخالصی ها و الکترولیز می باشد. ابتدا کیک با اسید سولفوریک لیچ شده و محلول حاصل حاوی یون روی به همراه ناخالصی هاینیکل و کادمیوم می باشد. شرایط بهینه برای حذف ناخالصی ها با روش رویه سطح پاسخ (RSM) به دست آمد، سپس توسط روش سمنتاسیون فرایند تصفیه انجام و ناخالصی ها حذف شد و در پایان محلول جهت تولید روی الکترولیز گردید. با استفاده از نرم افزار طراحی آزمایش Design Expert (DOE)، پارامترهای موثر بر فرآیند تصفیه مانند دما، غلظت پودر روی، زمان ماند و غلظت افزودنی بررسی شد. یافته ها: طبق نتایج بیشترین تاثیرگذاری به ترتیب متعلق به زمان ماند، دما، مقدار پودر روی و غلظت افزودنی می باشد. همچنین شرایط بهینه برای حذف نیکل و کادمیوم شامل دمای 85 درجه سانتی گراد، غلظت 63/6 گرم بر لیتر از پودر روی، زمان ماند 100 دقیقه و غلظت 29/10 میلی گرم بر لیتر از افزودنی حاصل شد. تحت این شرایط، ناخالصی ها به حد مجاز برای الکترولیز رسیده و روی موجود در کیک قابل استحصال/بازیابی می باشد. نتیجه گیری: با استفاده از روش سمنتاسیون با حذف ناخالصی ها و سپس با بازیابی روی، علاو بر حل بخشی از مشکلات زیست محیطی ناشی از کیک، بازیابی این فلزات از نظر اقتصادی دارای اهمیت زیادی می باشد.

زمینه و هدف: پالایش زیستی روشی است که در آن از توانایی ریزجانداران جهت افزایش میزان و سرعت تجزیه آلاینده ها و درنتیجه کاهش آلودگی های محیط زیست استفاده می گردد. رطوبت و دما از عوامل محیطی اصلی تاثیرگذار بر رشد و فعالیت ریزجانداران و بالطبع بر کارآیی تجزیه زیستی آلاینده های آلی می باشند. روش بررسی: به منظور بررسی تاثیر این دو فاکتور یک آزمایش فاکتوریل در قالب طرح کاملا تصادفی با سه تکرار انجام شد. فاکتورهای مورد بررسی شامل؛ رطوبت در سه سطح (30%، 55% و 80% ظرفیت مزرعه)، دما در سه سطح (25، 30 و 35 درجه سانتی گراد) و تلقیح با باکتری در دو سطح (تلقیح شده با باکتری سودوموناس پوتیدا و بدون تلقیح با باکتری) بودند. یافته ها: نتایج حاصل از تحقیق نشان داد که بیش ترین میزان تجزیه زیستی نفت خام در تیمار دارای شرایط رطوبت 55% ظرفیت مزرعه، دمای 30 درجه سانتی گراد و تلقیح با سودوموناس پوتیدا مشاهده شد که معادل 8/92% و کم ترین تجزیه در تیمار رطوبت 30% ظرفیت مزرعه، دمای 30 درجه سانتی گراد و بدون تلقیح با باکتری معادل 3/42% بود. بحث و نتیجه گیری: این نتایج نشان می دهد که بهینه سازی عوامل محیطی در زیست پالایی می تواند سبب افزایش کارآیی پالایش تا 5/50 % شود.

زمینه و هدف: نوع فعالیت ها و رویدادهای اجتماعی و توان مکان در جذب افراد و گروه های مختلف، مهم ترین عامل در پویایی فضاهای شهری است. پارک خانواده جدیدالاحداث شهر مهاباد، علاوه بر هزینه بر بودن احداث آن و داشتن موقعیت و پتانسیل مناسب، به صورت مطلوب نتوانسته است که موجبات جذب و حضور شهروندان را به فضا فراهم نماید. لذا هدف پژوهش حاضر این است که ضمن ارزیابی فضای موردمطالعه ازلحاظ جنبه های فعالیتی، به تبیین مهم ترین مولفه های اثرگذار بر ارتقاء وضعیت فعالیتی در فضای موردمطالعه بپردازد. روش بررسی: پژوهش حاضر به روش توصیفی-تحلیلی انجام گرفته است. ابزار گردآوری اطلاعات در پژوهش حاضر اسنادی و میدانی است. با استفاده از توزیع پرسش نامه و تصویربرداری، ارزیابی فضا و شناسایی عوامل اثرگذار بر ارتقاء جنبه های فعالیتی فضا سنجش شده اند. همچنین از نرم افزار SPSS جهت انجام آزمون های آلفای کرونباخ، KMO، بارتلت، T. test و رگرسیون خطی چندگانه بهره گرفته شده است. یافته ها: مقدار آزمون های آلفای کرونباخ و KMO، بالای 7/0 و همچنین سطح معنی داری آزمون بارتلت نیز کمتر از 05/0 به دست آمد که نشان از پایایی و روایی درونی و ساختاری پرسشنامه توزیع شده دارد. همچنین نتایج آزمون t. test شان داد که فضای شهری موردمطالعه ازنظر کاربران فضا در کلیه مولفه های فعالیتی در سطح ضعیف ارزیابی شده است. نتایج آزمون رگرسیون خطی چندگانه، مشخص ساخت که وجود فعالیت های متنوع برای گروه های مختلف با میزان اثر 274/0 و دسترس پذیر بودن کاربری ها و فعالیت های اوقات فراغت، با میزان اثر 248/0 مهم ترین و اثرگذارترین مولفه های مرتبط با ارتقاء وضعیت فعالیتی فضای موردمطالعه می باشند. نتیجه گیری: ایجاد فضاهای شهری همچون پارک خانواده شهر مهاباد، بدون توجه به جنبه های فعالیتی، به ویژه مبتنی بر خواست گروه های مختلف کاربران فضا، صرفا در حد یک کاربری باقی مانده و جذابیت و کارآیی لازم برای حضور شهروندان را نداشته، لذا پویایی و عملکرد فعالیتی مطلوب تحقق نخواهد یافت. پژوهش حاضر به منظور ساماندهی فضا، نقاط ضعف و همچنین مهم ترین عوامل اثرگذار بر ارتقاء فعالیتی پارک های شهری را شناسایی نموده است.

هدف: امروزه ورود پساب های حاوی فلزات سنگین که بیشتر حاصل فعالیت های صنعتی می باشند، به بوم سازگان های آبی و به تبع آن تجمع این فلزات در بدن آبزیان یک نگرانی عمده است، که حیات آبزیان و تنوع زیستی اکوسیستم های آبی را تحت تاثیر قرار می دهد. دریای خزر یکی از مهم ترین اکوسیستم های آبی است که ورود آلاینده های گوناگون آسیب جدی بر این بوم سازگان وارد کرده است. فوک خزری که تنها پستاندار دریای خزر می باشد، در معرض خطر انقراض قرار گرفته است. این مطالعه با هدف اندازه گیری کادمیوم در برخی بافت های فوک خزری در سواحل جنوب شرقی دریای خزر انجام یافته است. روش بررسی: در مطالعه حاضر ده عدد لاشه فوک خزری از سواحل دریای خزرجمع آوری و کالبدگشایی شدند. نمونه های بافت کبد، کلیه و چربی به منظور اندازه گیری میزان فلز کادمیوم هضم گردیدند. غلظت فلز کادمیوم توسط دستگاه طیف سنج جذب اتمی مورد سنجش قرار گرفت. یافته ها: غلظت فلز کادمیوم در بافت کلیه با میانگین73/0 ± 59/13 میکروگرم برگرم بیشتر از کبد با میانگین16/0 ± 6/1 میکروگرم برگرم و بیشتر از چربی با میانگین02/0 0/07± بود. میزان غلظت کادمیوم در بافت های فوک های نر و ماده مورد بررسی قرار گرفت و رابطه معنی داری بین غلظت فلز کادمیوم با جنسیت فوک ها وجود نداشت. وجود مقادیر قابل توجه فلز کادمیوم در 90 درصد نمونه ها، آلودگی بالای دریای خزر به فلزات سنگین از جمله فلز کادمیوم که حتی در مقدار بسیار کم سمی می باشد، را نشان می دهد. بحث و نتیجه گیری: با توجه به کاهش چشم گیر جمعیت فوک خزری در سال های اخیر و پایداری فلزات سنگین، باید استفاده از این فلزات سمی در عرصه صنعت کاهش داده و همچنین منابع ورود این آلاینده ها را به دریای خزر شناسایی کرده تا مانع ورود این فلزات سمی به دریای خزر شده یا قبل از ورود عمل تصفیه صورت گیرد. از این طریق هم آلودگی دریای خزر را کاهش می دهیم و هم به سلامت آبزیان کمک خواهیم کرد.

زمینه و هدف: اجرای مدل های عددی جو با قدرت تفکیک بالا یکی از بهترین ابزارها جهت واکاوی جو در زمان رخداد پدیده های حدی می باشد. پژوهش حاضر به مدل سازی عددی پدیده جوی مسبب آبگرفتگی سواحل ایرانی خلیج فارس که در تاریخ 19 مارس سال 2017 به وقوع پیوست، پرداخته است. روش بررسی: مدل عددی مورد استفاده، نسخه 1/8/3 مدل WRF[1] با هسته دینامیکی[2]ARW می باشد که به کمک این مدل اقدام به ریز مقیاس نمایی و در واقع مدل سازی در منطقه انتخابی با مشخصات مرکزی عرض 27 درجه و 30 دقیقه شمالی و طول جغرافیایی51 درجه و 30 دقیقه شرقی با قدرت تفکیک 10 کیلومتر شده است. یافته ها: بعد از انجام مدل سازی عددی به کمک مدل WRF مشخص گردید که خروجی حاصل از مدل سازی پارامترهای جوی در منطقه مورد مطالعه با تعدادی از داده های واقعی اندازه گیری شده در ایستگاه سینوپتیک بخصوص دمای خشک و فشار تقریبا برابر بوده است. تحلیل نقشه و نمودارهای تولید شده به کمک مدل حکایت از وقوع توفان های تندری سوپر سلولی داردکه نتیجه آن خرد انفجارهای شدیدی است که بر روی سطح دریا در نزدیک سواحل بندر دیر رخ داده و نهایتا سبب ایجاد چهار موج و آبگرفتگی در این سواحل شده است. بحث و نتیجه گیری: براساس نتایج حاصل از خروجی های مدل، عامل اصلی رخداد این آبگرفتگی، وقوع یک توفان تندری سوپر سلول بر روی خلیج فارس و در فاصله نزدیک به سواحل بندر دیر تشخیص داده شد.

زمینه و هدف: قوانین و مقررات، همواره به عنوان یکی از مهم ترین و موثرترین ابزارهای دولت ها برای حفظ ارزش های اساسی جامعه بوده است؛ از این رو، بعد از کنفرانس 1972 استکهلم، ارزش های زیست محیطی [1] به عنوان یکی از ارزش های اساسی جامعه بشری، تبیین شده است. تمامی کشورها ملزم به تدوین قوانین تضمینی در راستای حفاظت و حمایت از محیط زیست گردیده اند. یکی از مولفه های مهم محیط زیست، پوشش گیاهی می باشد که این شاخصه در شهرها به عنوان فضای سبز شهری [2] شناخته شده است. در ایران نیز قوانین زیست محیطی متعددی در سطوح مختلف اعم از حقوقی، کیفری، اداری و آیین نامه ای تدوین شده است. از این رو وضع و توسعه قوانین و مقررات به عنوان ابزار ساختار تصمیم گیری شهری به منظور صیانت و حفاظت از این فضاها در جهت تحقق اهداف پایداری شهری و عدالت زیست محیطی صورت می گیرد. روش بررسی: روش تحقیق در این مقاله به صورت توصیفی-تحلیلی می باشد که سعی شده است نسبت به جمع آوری قوانین، مقررات، مرتبط با حفظ و توسعه فضای سبز شهری و همچنین نسبت به شناسایی چالش ها، مفرها و کمبودهای اجرایی و قانونی حفظ و توسعه فضاهای سبز شهری و حریم آن، اقدام گردد. از مهم ترین قوانین در حوزه فضای سبز شهری، لایحه قانونی حفظ و گسترش فضای سبز در شهرها (مصوب 1359) و قانون اصلاح قانون حفظ و گسترش فضای سبز در شهرها (مصوب 1388) می باشد. این قوانین در راستای حفظ و توسعه فضاهای سبز شهری، به برخی ضمانت اجراهای حقوقی و بیش از آن کیفری متوسل گردیده است. بحث و نتیجه گیری: نتیجه این تحقیق حاکی از آن است که قوانین و ضوابط مرتبط با فضای سبز در ایران، قدیمی و دارای خلاءها و نقدهای بسیاری است. و به نظر می رسد در پاره ای از موارد نمی تواند پاسخگوی نیازهای حمایتی و همچنین توسعه و حفظ فضای سبز شهری باشد.

زمینه و هدف: رنگ های راکتیو از جمله پرکاربردترین رنگ ها در صنایع نساجی هستند. در فرآیند رنگرزی حدود 60 تا 70% از رنگ مصرفی بر روی الیاف تثبیت می شود. در آخرین مرحله آب شویی الیاف حدود 15-10 % از رنگ های راکتیو مصرفی وارد پساب شده و باعث بروز مشکلات زیست محیطی می گردند. لذا هدف از این مطالعه حذف رنگ های راکتیو بلو19 و راکتیو رد 198 با استفاده از کربن فعال تهیه شده از پسماند حاصل از هرس درختچه انگور در سیستم ناپیوسته است. روش بررسی: در این مطالعه کربن فعال با فعال ساز اسیدفسفریک در نسبت اشباع 1: 2 و در دمای° C 400 سنتز شد. همچنین شرایط بهینه برای حداکثر جذب رنگ های راکتیو بلو19 و رد 198 در این مطالعه pH برابر 2، دوز جاذب g/l 05/0، غلظت اولیه رنگ mg/l300، دما C° 60، حجم محلول ml 200 و زمان تماس 120 دقیقه تعیین شد. یافته ها: نتایج نشان داد که نمونه کربن فعال با سطح ویژه m2/g 1950 و حجم کلی حفرات cm3/g 588/1 و توزیع 51% حفرات در محدوده میکروحفره با حداکثر ظرفیت جذب mg/g 1154 برای رنگ بلو 19 و mg/g 431 برای رنگ راکتیو 198 در شرایط بهینه از پتانسیل بالایی در حذف رنگ برخوردار است. همچنین داده های تعادلی رنگ راکتیو بلو 19 تطابق بیشتری با مدل فرندلیخ و داده های رنگ راکتیو رد 198 تطابق بهتری با مدل لانگمیر داشت. جذب هر دو رنگ نیز از مدل سینتیکی شبه مرتبه دوم پیروی نمود. نتیجه گیری: این مطالعه نشان داد کربن فعال تهیه شده از چوب انگور از پتانسیل بالایی در تصفیه پساب صنایع نساجی برخوردار است.

زمینه و هدف: آگاهی از الگوهای توزیع و سازوکار های نگهدارنده تنوع زیستی در گرادیان محیطی و آشفتگی برای توسعه راهبرد های حفاظت از تنوع زیستی ضروری است. در این مطالعه تنوع زیستی بتا در جنگل های خیرود کنار نوشهر در قالب مدل سازی معادلات ساختاری بررسی شد. روش بررسی: جهت مدل سازی تنوع بتا از سازه های آشفتگی با هفت نمایه، ناهمگنی محیطی با چهار نمایه، خاک با ده نمایه، پوشش زمین و درصد تاج پوشش با پنج نمایه استفاده گردید. تمامی گونه های گیاهی آوندی در 100 پلات و 6 پهنه همگن مکانی در قالب نمونه برداری خوشه ای در گرادیان آشفتگی آماربرداری شد. نمایه های تنوع بتا برای هر خوشه محاسبه گردید و به همراه نمایه های سایر سازه ها وارد مدل سازی معادلات ساختاری گردید. یافته ها: نتایج نشان داد که نمایه های باقی مانده در مدل به خوبی قادر به تبیین تنوع بتا (R2=0. 761) هستند. همچنین، قدرت پیش بینی مدل برای سازه تنوع بتا بسیار قوی (Q2= 0. 422) بدست آمد. بحث و نتیجه گیری: مهم ترین نمایه های آشفتگی در این مدل به ترتیب میزان دسترسی، تعداد دوره های مدیریتی بهره برداری از جنگل، عکس فاصله از آخرین سال بهره برداری از جنگل، تعداد روزهای چرا و تراکم دام بود. نمایه های خاک اثرگذار بر تنوع بتا به ترتیب شامل درصد مواد آلی، میزان نیتروژن، درصد آهک، تراکم موثر خاک و میزان پتاسیم بود. اثر درصد تاج پوشش و پوشش لاشبرگ بر تنوع بتا در پژوهش حاضر منفی بود و ناهمگنی محیطی نقش تعدیل گری معنی دار بر کاهش اثر سازه آشفتگی بر تنوع بتا داشت. با توجه به مقیاس سازه آشفتگی و ناهمگنی مکانی، بررسی تنوع بتا می تواند جهت مقایسه بین جوامع مورد استفاده قرار گیرد.

زمینه و هدف: آب های زیرزمینی از مهم ترین منابع آبی به خصوص در مناطق خشک و نیمه خشک هستند. متاسفانه به علت ماهیت این منبع آبی، تصمیم گیری در خصوص کیفیت آن ها در سطح دشت دشوار است. به همین دلیل تکنیک های نوین مانند پهنه بندی به همراه روش های تصمیم گیری چند معیاره و فازی بدین منظور مورد استفاده قرار گرفته است. هدف از این تحقیق نیز پهنه بندی کیفی آب زیرزمینی دشت بیرجند با استفاده از روش های ANP و FANP است. روش بررسی: دشت بیرجند واقع در شرق ایران با عرض جغرافیایی 30 ‘ 32 تا ‘ 00 33 شمالی و طول جغرافیایی 45 ‘ 58 تا ‘ 41 59 قرار گرفته است. بدین منظور پارامترهای منیزیم، کلسیم، کلر، کل املاح محلول، پی اچ و سختی کل برای 18 چاه و 9 قنات در سطح دشت مورد استفاده قرار گرفت. یافته ها: نتایج نشان داد که پارامترهای کلر، منیزیم و پی اچ بیشترین اثر را بر کیفیت آب زیرزمینی در دشت بیرجند داشتند به طوری که به ترتیب 2/17، 1/16 و 9/15 درصد کیفیت آب آبخوان تحت تاثیر مقادیر این پارامترها قرار داشت. نتایج نشان داد که جنوب شرقی از کیفیت مناسب تری نسبت به سایر مناطق برخوردار بود در حالی که غلظت پارامترها در جنوب غربی این دشت در بالاترین حد بودند. نتایج روش ANP نشان داد که مناطق با کیفیت خیلی خوب، خوب، نسبتا خوب، نسبتا بد، بد و خیلی بد به ترتیب 26/5، 56/10، 52/54، 89/15، 57/10 و 18/3 درصد از آبخوان را شامل شدند. این نتایج براساس روش FANP به ترتیب برابر 97/5، 01/22، 85/28، 16/30، 54/9 و 47/3 درصد بودند. نتیجه گیری: در روش FANP تغییرات مکانی و عدم قطعیت در نظر گرفته شده و به همین دلیل مساحت مناطق با کیفیت نسبتا خوب و نسبتا بد به هم نزدیک شده است. با توجه به نتایج، پیشنهاد می شود تراکم چاه های شرقی بیشتر شود تا آب با کیفیت مطلوب تری برداشت گردد.

زمینه و هدف: رس های آلی از قرار گرفتن نوعی سورفکتانت کاتیونی در سطح و یا بین لایه های رس طبیعی یا سنتز شده ایجاد و کاربردهای وسیعی دارند. این تحقیق با هدف بررسی مقایسه راندمان جذب و رهاسازی نیترات توسط زیولیت طبیعی ایرانی (سمنان) و نمونه سنتز شده ی خالص وارداتی (Fluka-96096) اصلاح شده صورت گرفته است. روش بررسی: ذرات میکرو-زیولیت کلینوپتیلولیت ایرانی و خارجی با استفاده از روش سانتریفیوژ جدا و سپس با استفاده از سورفکتانت هگزادسیل تری متیل آمونیوم بروماید (HDTMA-Br) به میکرو-زیولیت آلی تبدیل شدند. مورفولوژی و ساختار کانی زیولیت مورد مطالعه با استفاده از روش های XRD، EDX، SEM و AFM مورد بررسی و شناسایی قرار گرفت. راندمان جذب نیترات در دو سطح سورفکتانت 100و200 درصد گنجایش تبادل کاتیونی بیرونی (ECEC)در سطوح مختلف غلظت اولیه نیترات انجام گرفت. برای بررسی میزان ثبات نیترات جذب شده توسط زیولیت آلی، فرایند رهاسازی در سطح سورفکتانت 200 درصد ECEC در دو غلظت نیترات در زمان های مختلف به صورت فاکتوریل در قالب طرح پایه ی کاملا تصادفی انجام شد. یافته ها: راندمان جذب و پالایش نیترات در سطح سورفکتانت 200 درصد ECEC برای زیولیت های آلی Fluka در غلظت های اولیه 3، 6، 14، 20 و 30 میلی مولار نیترات به ترتیب، 77، 63، 48، 37 و 30 درصد می باشد. در حالی که این راندمان برای میکرو-زیولیت آلی ایرانی به ترتیب، 75، 67، 54، 50 و 33 درصد و اختلاف آن با زیولیت فلوکا در سطح احتمال یک درصد معنی دار نمی باشد. میانگین درصد رهاسازی میکرو-زیولیت آلی ایرانی 21 تا 31 درصد و در میکرو-زیولیت فلوکا 17تا 34 درصد است. بحث و نتیجه گیری: جذب نیترات تحت تاثیر غلظت های اولیه نیترات و سطوح متفاوت سورفکتانت قرار دارد. بهترین سطح سورفکتانت با بالاترین میزان جذب، سطح سورفکتانت 200 درصد ECEC می باشد. نتایج این تحقیق نشان داد که میکرو-زیولیت فلوکا نه تنها برتری قابل توجهی نسبت به زیولیت طبیعی ایران ندارد، بلکه در برخی موارد نوع ایرانی آن، برتری های اندکی در جذب و رهاسازی نیترات دارد.

زمینه و هدف: دانشگاه ها از جهات مختلفی در توسعه پایدار به خصوص توسعه پایدار اجتماعی محلی نقش پررنگی دارند. از این جهت، هدف پژوهش حاضر، بررسی تاثیر دانشگاه همجوار بر پایداری اجتماعی محله با بهره گیری از شاخص های مشارکت است. روش بررسی: این پژوهش به روش پیمایشی با ابزار پرسشنامه محقق ساخته ای با 29 گویه که مخاطبین پرسش نامه، ساکنان 18 تا 75 سال محله حصارک است، صورت پذیرفت. جامعه آماری این پژوهش، ساکنان محله، حدود 7090 نفر برآورد شده بود که از 400 نفر به عنوان نمونه آماری، اطلاعات مورد نیاز در سال 1397جمع آوری گردید. روایی سوالات با محاسبه ضریب آلفای کرونباخ مورد سنجش قرار گرفت و برای تجزیه و تحلیل پرسشنامه ها از آزمون t یک طرفه و در نهایت به منظور وزن کردن شاخص های پژوهش از آزمون رتبه بندی فریدمن استفاده گردید. یافته ها: تجزیه و تحلیل شاخص های پایداری اجتماعی نشان می دهد که بر خلاف انتظار، بزرگترین مشکل این محله مربوط به ناپایداری اجتماعی به واسطه ضعف در سطح مشارکت حاصل گردیده است. بنابراین از قوی ترین ابزارهای ایجاد زمینه مشارکت در ساکنان محله، افزایش مشارکتهای گروهی محلی و فرهنگی و تفریحی و نظارت انعطاف پذیر بر فعالیت های جمعی و گروهی با ایجاد حس اعتماد بین دانشگاه و ساکنان محله است. بحث و نتیجه گیری: تجزیه و تحلیل تاثیرات اجتماعی دانشگاه آزاد بر محله پیرامونی، نشان از آن دارد که دانشگاه آزاد علوم و تحقیقات در مجموع تاثیرات مثبتی هم بر محله همجوار(محله حصارک) داشته است. براساس مطالعات این تحقیق، تاثیر بر مشارکت اجتماعی در سطح بالا و تاثیر بر پیوستگی اجتماعی در رده بعدی و در نهایت، معماری اجتماعی و پشتیبانی کمترین سطح را داراست که آن را می توان در عدم وجود یک نگرش جامع و همه جانبه از سوی مسیولان دانشگاه نسبت به رابطه دانشگاه و ساختار فضایی، اجتماعی و فرهنگی محله پیرامونی دانست.

زمینه و هدف: مدیریت مناسب یک زنجیره تامین، ارزیابی و انتخاب تامین کنندگان از اهمیت ویژه ای برخوردار است. که می تواند سودآوری سازمان را در بلند مدت تحت تاثیر قرار دهد. این تحقیق با هدف ارایه چارچوبی جهت ارزیابی تامین کنندگان تاب آور انجام گرفته است. روش بررسی: محقق از طریق مطالعات کتابخانه ای و مصاحبه با کارشناسان و خبرگان شرکت و تهیه پرسش نامه به شناسایی عوامل موثر در انتخاب تامین کننده تاب آور پرداخته است. در این تحقیق از دو تکنیک فرآیند تحلیل شبکه ای جهت تعیین وزن معیارها و سیستم نسبی فازی جهت رتبه بندی گزینه ها استفاده شده است. یافته ها: معیارها و عوامل تاثیر گذار در انتخاب تامین کننده تاب آور، شامل فاکتورهای اصلی عملکرد، حداقل سازی ریسک، پاسخ گویی، پشتوانه فنی و قدرت می باشد. در این تحقیق با انجام مقایسات زوجی بین عوامل و با استفاده از فرآیند تحلیل شبکه ای، وزن این معیارها تعیین گردید. به علاوه تکنیک سیستم نسبی فازی به عنوان یک روش نوین تصمیم گیری چند شاخصه، به منظور رتبه بندی گزینه ها استفاده شده است. بحث و نتیجه گیری: براساس نتایج بدست آمده از روش سیستم نسبی فازی، شرکت الکترونیک خودرو شرق به عنوان بهترین گزینه انتخاب شده است.

زمینه و هدف: احداث جاده در اکوسیستم جنگل موجب تغییر میکروکلیما، رژیم نوری و در نتیجه کاهش رقابت نوری در حریم جاده می شود و امکان دسترسی به تشعشعات خورشیدی را برای انواع گیاهان فراهم می نماید. بدین ترتیب میزان تراکم و موجودی حجمی گیاهان پیرامون جاده با استقرار گونه های سریع الرشد و نورپسند افزایش یافته و تنوع گونه های گیاهی در اکوسیستم جنگلی تغییر می یابد. هدف این مقاله بررسی شدت تاثیرگذاری بوم شناختی جاده های جنگلی بر تنوع زیستی گونه های چوبی درختی و درختچه ای در منطقه ذیلکی رودبار است. روش بررسی: برای انجام این تحقیق، قسمتی از جاده جنگلی سری 4 زیلکی رود با سن 18 سال که به لحاظ ارتفاع، جهت دامنه، تغییرات شیب و ترکیب گونه ای دارای وضعیت یکنواختی بود، با طول کافی (500 متر) انتخاب و در جاده 6 ترانسکت، به طور یک درمیان به سمت بالا و پایین دامنه و به طول 50 متر و عمود بر آن با استفاده از طناب و قطب نما پیاده گردید. در هر ترانسکت در فواصل 1، 5، 10، 30 و 50 متر، پلات های موازی با جاده و به ابعاد 2 متر در 10 متر پیاده شد و در داخل هر قطعه نمونه، نوع و تعداد گونه های چوبی درختی و درختچه ای برداشت شد. شاخص تنوع سیمپسون، غنای منهینیک و شاخص یکنواختی پیلو با استفاده از نرم افزار Ecological methodology محاسبه شدند. برای مقایسه پارامترهای مربوط به تنوع زیستی گونه های چوبی درختی و درختچه ای، بعد از بررسی نرمال بودن داده ها، از آزمون t جفتی استفاده شد و برای تعیین معنی دار بودن و یا مقایسه اختلاف میانگین ها در قطعات نمونه در فاصله های مختلف از جاده، از آنالیز واریانس یک طرفه و آزمون مقایسه میانگین دانکن استفاده شد. یافته ها: نتایج حاصل از این بررسی نشان داد که تفاوت آماری معناداری از نظر شاخص تنوع سیمپسون، غنای منهینیک و شاخص یکنواختی پیلو بین جنگل حاشیه پایین دست جاده و بالا دست آن (تا عمق 50 متر جنگل) وجود ندارد. اما اختلاف معنی داری از نظر غنای گونه های چوبی بین فواصل مختلف پایین دست و همچنین بالا دست جاده در سطح احتمال 95 درصد وجود دارد. همچنین، بیش ترین غنای گونه ای در پایین و بالا دست جاده، به ترتیب مربوط به فاصله 5 و 1 متری از لبه جاده بود. بحث و نتیجه گیری: از آنجا که جاده ها، مسیرهای دست یابی به اکوسیستم های جنگلی برای انسان و برای گونه های گیاهی و جانوری مهاجم محسوب می شود، مطالعات بوم شناسی جاده برای پایش و کنترل تاثیر جاده های جنگلی بر تنوع زیستی بسیار مهم و ارزشمند است، بنابراین آگاهی از شرایط فلوری و ادافیکی منطقه تحت مدیریت و بررسی مسیرهای جاده جنگلی به منظور به حداقل رساندن خسارات وارده به پوشش گیاهی و خاک ضروری میباشد.

زمینه و هدف: بارش یکی از عناصر اصلی وضعیت آب و هوایی هر منطقه به شمار می رود. یکی از ویژگی های مناطق خشک و نیمه خشک، کمی بارش همراه با نوسانات زیاد است. از این رو، تغییر در الگوهای بارش، ازجمله تغییرات مکانی و زمانی بارش، از اهمیت ویژه ای برخوردار است. الگوهای توزیع زمانی بارش، چگونگی بارندگی را طی زمان تعیین می کنند. هدف از مطالعه حاضر، بررسی تغییرات مکانی و زمانی شاخص های تغییرپذیری بارش در ایستگاه های باران سنجی استان اردبیل می باشد. روش بررسی: در این مطالعه برای تعیین تغییرپذیری بارش از بارش ماهانه ایستگاه های باران سنجی با دوره آماری 24 ساله از سال آبی 1368 تا 1392 (بر اساس آمار موجود) واقع در آبخیزهای استان اردبیل استفاده شده است. جهت محاسبه کمی تغییر پذیری بارش در ایستگاه های مورد مطالعه استان از شاخص های شانون، سیمپسون، تغییرپذیری (Index of Variability)، تغییرپذیری بارش یا RVI، شاخص مکین تاش، برگر-پارکر، ناهنجاری بارش یاRAI استفاده شد که بعد از محاسبه شاخص های مذکور، تغییرات مکانی شاخص های محاسباتی در ایستگاه های مورد مطالعه با استفاده از روش های درون یابی و روش وزن دهی عکس فاصله در نرم افزار ArcMapانجام شد و هم چنین برای تعیین تغییرات زمانی مقادیر شاخص های تغییرپذیری بارش، از روش ناپارامتری من-کندال استفاده شده است. یافته ها: با توجه به نتایج درون یابی شاخص های مذکور، تغییرات مکانی مقادیر شاخص های سیمپسون، Index of Variability، مک اینتاش و شاخص برگر-پارکر به گونه ای است که شباهت بالایی را نسبت به هم نشان می دهند که مطابق آ ن ها مقادیر بالای تغییرات، در بخش های شرقی شامل ایستگاه های آلادیزگه، نمین، نیارق، آبی بیگلو و خوش آباد و بخش شمالی استان مشاهده می شود و برای بررسی معنی داری شاخص ها از آزمون من-کندال با استفاده از نرم افزار Maksense استفاده شد. نتیجه گیری: در مجموع می توان گفت بخش هایی از استان در مجاورت با استان های گیلان و آذربایجان شرقی به دلیل تاثیرپذیری از توده های هوا و بارش های جبهه خزری و مدیترانه ای، دارای تغییرپذیری بیش تری در مقادیر بارش هستند. هم چنین نتایج آزمون روند، بیان گر افزایش معنی داری شاخص های تغییرپذیری بارش است که می تواند به تغییر الگوی توزیع فصلی مقادیر بارش در ماه های مختلف منجر گردد و نتایج مذکور در خصوص اکثر شاخص های مورد مطالعه رفتار مشابهی را نشان می دهد.

زمینه و هدف: اطلاع ازشرایط اکولوژی حاکم بر منطقه جهت دستیابی به توسعه پایدار و کاهش روند تخریب روزافزون منابع طبیعی و محیط زیست ضروری است. شاخص ردپای بوم شناختی، به عنوان روشی برای اندازه گیری سطوح پایداری مورد توجه بسیاری است. در این مطالعه با استفاده از شاخص ردپای بوم شناختی اکوسیستم شهری همدان در سال 1393 مورد بررسی قرار گرفت. روش بررسی: در این پژوهش ردپای بوم شناختی مصرفی در دو بخش مصرف و تولید شهر مورد ارزیابی قرار گرفت. ردپای بوم شناختی بخش مصرف در هر کدام از چهار منطقه شهری برآورد و با استفاده از نرم افزار SPSS اختلاف معنی دار بین مناطق مشخص شد. یافته ها: نتایج نشان داد که سرانه ی ردپای بوم شناختی در بخش مصرف شامل بخش های مسکن، حمل و نقل، خدمات، کالا و غذا، 13/0 هکتار جهانی است. بیشترین ردپای بوم شناختی در این بخش، ردپای حمل و نقل با 39/49980 هکتار جهانی و کمترین ردپا در این بخش ردپای غذا با 41/386 هکتار جهانی، ظرفیت زیستی شهر59/0 هکتار جهانی بدست آمد. نتیجه گیری: نتایج حاصل نشان دهنده این است که ردپای بوم شناختی بخش مصرف سبب ناپایداری اکوسیستم شهری نمی شود و با ایجاد مازاد اکولوژیکی در این بخش شهر همدان به عنوان طلبکار اکولوژی معرفی می شود. که نشاندهنده ی تقاضای کمتر از عرضه در این بخش است همچنین بین ردپای بوم شناختی مصرفی بخش مصرف در چهار منطقه شهری تفاوت معنی داری وجود ندارد. همچنین در بخش تولید کمبود اکولوژی حاصل شد که نشاندهنده مصرف بیش از ظرفیت زیستی اکوسیستم است و سبب برهم زدن پایداری اکولوژیکی اکوسیستم شد.

زمینه و هدف: یکی از مهم ترین ارکان توسعه پایدار، حفاظت موثر از محیط زیست و مصرف بهینه منابع طبیعی است. بهره وری سبز یک استراتژی برای افزایش بهره وری و عملکرد زیست محیطی برای توسعه اجتماعی و اقتصادی است. انقلاب فناوری اطلاعات و ارتباطات باعث شده است تمامی کشورها از لحاظ اقتصادی، اجتماعی، سیاسی، فرهنگی، امنیت، اشتغال، بهداشت، محیط زیست و بسیاری از متغیرهای کلان دیگر تحت تاثیر شدید این فناوری قرار گیرند، به طوری که امروزه این فناوری به نیروی محرکه اصلی اقتصاد جهان و توسعه پایدار تبدیل شده است. لیکن با توجه به اهمیت و تاثیرگذاری سرمایه گذاری مستیقم خارجی و فناوری اطلاعات و ارتباطات بر بهره وری سبز در این مقاله با استفاده از آزمون همجمعی جوهانسون-جوسیلیوس رابطه علی سرمایه گذاری مستقیم خارجی و فناوری اطلاعات و ارتباطات و شاخص بهره وری سبز در ایران مورد بررسی قرار گرفته است. روش بررسی: تاثیر فناوری اطلاعات و ارتباطات و سرمایه گذاری مستقیم خارجی بر بهره وری سبز در ایران با استفاده از آزمون همجمعی جوهانسون-جوسیلوس در بازه زمانی 1392-1359 مورد بررسی قرار گرفته است. یافته ها: یافته ها نشان دهنده تاثیر مثبت و معنی دار شاخص فناوری اطلاعات و ارتباطات و تاثیر منفی و معنی دار سرمایه گذاری مستقیم خارجی بر شاخص بهره وری سبز در ایران است. همچنین الگوی تصحیح خطای برداری نشان دهنده آهسته بودن روند تعدیل به سمت تعادل است. بحث و نتیجه گیری: با توجه به نتایج حاصل از این پژوهش و با توجه به تاثیر منفی و معنی دار سرمایه گذاری مستقیم خارجی بر بهره وری سبز که این تاثیر می تواند در اثر افزایش آلودگی باشد، پیشنهاد می شود با اتخاذ سیاست های لازم برای کاهش اثرات مخرب سرمایه گذاری مستقیم خارجی از جمله جایگزین کردن انرژی های سبز، زمینه افزایش بهره وری سبز را فراهم ساخت. همچنین پیشنهاد می شود با وضع قوانین و استانداردهای زیست محیطی ورود سرمایه گذاری های مستقیم خارجی با آلودگی زیست محیطی کمتر صورت پذیرد. تاثیر شاخص فناوری اطلاعات و ارتباطات بر شاخص بهره وری سبز در کشور ایران مثبت و معنادار بوده، لذا به یقین می توان گفت جهت اجرای فرآیند بهبود مستمر و موثر بهره وری سبز، استفاده از فناوری اطلاعات و ارتباطات به عنوان راهکاری جهت نهادینه کردن بهره وری سبز ضروری می باشد. همچنین پیشنهاد می شود جهت ساخت و اجرایی کردن مفهوم بهره وری سبز معیارهایی مشخص شوند که الگوهای کیفی رشد و توسعه اقتصادی را به طور کامل در برگیرند.