بینا
سال:1393 | دوره:19 | شماره:4 |تعداد مقالات:14

جراحی های ترمیمی و پلاستیک چشم، به شدت به انواع ایمپلنت ها وابسته اند که شامل بافت خودی (اتوژن)، ایمپلنت های آلوژن (تهیه شده از دهنده انسانی)، ایمپلنت های آلوپلاستیک غیرآلی- inorganic و گرافت هایی از بافت های غیر انسانی می شوند. ایمپلنت ها به طور کلی برای یکی از 6 هدف زیر مورد استفاده قرار می گیرند: ترمیم حجم اربیت، ترمیم یا افزایش حجم قسمت استخوانی اربیت، به عنوان ایمپلنت یا پیوند در سیستم نازولاکریمال، افزایش گستره سطح ملتحمه سطحی، بازسازی موقعیت پلک طبیعی و بهبود وضعیت زیبایی دور چشم.

به سختی می توان انجام جراحی های چشم را بدون استفاده از ویسکوالاستیک های چشمی (OVD) تصور نمود. در واقع، حضور و استفاده آن ها در جراحی به قدری گسترده شده است که اکثر جراح ها پیوسته به تاریخچه این مواد باورنکردنی و نقش آن ها در تکامل جراحی سگمان قدامی فکر می کنند. این قسمت به بررسی تاریخچه تکامل ویسکوالاستیک ها، جزییات تغییراتشان و نقش مهم آن ها در جراحی می پردازد و نیز مروری دارد بر ویژگی های ساختمان مولکولی این مواد و کیفیت فیزیکی آن ها که با وزن مولکولی، غلظت و سایر مولفه ها تغییر می کند. با این وجود، اهمیت ویژگی های شیمیایی ویسکوالاستیک ها قابل مقایسه با اهمیت فهمیدن تفاوت های پایه ای و مصارف مختلف از گروه های مختلف ویسکوالاستیک نیست.

امروزه، جراحی رفرکتیو قرنیه به عنوان روش انتخابی برای اصلاح عیوب انکساری عمومیت یافته است و اکثر بیماران که در دهه های چهارم و پنجم زندگی خود به سر می برند، متقاضی انجام جراحی رفرکتیو جهت اصلاح عیوب انکساری می باشند.لیزیک (LASIK) و PRK (فتورفرکتیوکراتکتومی) برای تصحیح عیوب انکساری بیش تر جراحی های انکساری استفاده شده اند. تعدادی از این بیماران ممکن است دچار آب مروارید شوند ولی پس از عمل آب مروارید حدت بینایی عالی شبیه دیدی که بعد از عمل رفرکتیو داشتند، خواهند داشت. تجربه اولیه چشم هایی که سابقه PRK یا لیزیک جهت تصحیح نزدیک بینی داشتند نشان داده که پیش بینی وضعیت رفرکتیو پس از جراحی آب مروارید نسبتا ضعیف است. دو خطا در محاسبه قدرت لنز داخل چشمی چشم هایی که قبلا تحت جراحی LASIK/PRK قرار گرفتند وجود دارد:- خطای اول: محاسبه قدرت قرنیه است جایی که KR اندازه گیری شده بعد از جراحی رفرکتیو، قدرت واقعی قرنیه را نشان نمی دهند. به همین دلیل قدرت قرنیه بعد از LASIK/PRK نیاز به تصحیح دارد. این که چه فرمولی استفاده می شود، مهم نیست.- خطای دوم: پیش بینی تخمین موقعیت لنز (Estimated Lens Position) ELP است که به طور شایع در فرمول های نسل سوم محاسبه لنز داخل چشمی به ویژه SRK/T، Haffer Q و Holladay استفاده می شود که در آن ELP به عنوان عملکردی از KR می باشد، در حالی که در فرمولHaigis  از الگوی متفاوتی جهت ELP و از طول محوری چشم و عمق اتاق قدامی استفاده می شود و شعاع قرنیه در این مورد کاربرد ندارد.با روش استاندارد و استفاده از KR پس از لیزیک، قدرت لنز داخل چشمی معمولا کم تر از حد تخمین زده می شود در نتیجه بیمار به دوربینی پس از عمل آب مروارید مبتلا می شود.این مطالعه در مورد تغییرات پس از لیزیک نزدیک بینی و نحوه تصحیح آن ها هنگام محاسبه لنز داخل چشمی بحث می کند. PRK نیز تغییراتی مشابه در قرنیه ایجاد کرده و نیاز به تصحیح دارد. تعداد خیلی کمی از بیماران پس از لیزیک دوربینی یا کراتکتومی شعاعی (RK) نیاز به انجام جراحی آب مروارید دارند که این موارد نیز مورد بحث قرار خواهد گرفت.

هدف: بررسی مقایسه ای عیب انکساری پیش بینی شده (Phoropter Predicted Refraction: PPR) توسط ابرومترZywave ، عیب انکساری ذهنی (سابجکتیو) و طرح جراحی پزشک (Surgical Plan) جهت مشخص کردن روش قابل اعتماد رفراکشن برای برنامه ریزی جراحی Surface Ablation.روش ها: در این مطالعه آینده نگر، 94 چشم نزدیک بین و یا نزدیک بین توام با آستیگماتیسم (48 بیمار) کاندید جراحی رفرکتیو سطحی با لیزر اگزایمر به روش Customized مورد مطالعه قرار گرفتند. اعمال جراحی در فاصله زمانی فروردین ماه تا تیر ماه سال 1391 توسط یک متخصص چشم (ف. ک) در مرکز جراحی چشم پزشکی نگاه در تهران انجام شد. عیب انکساری به روش های ذهنی (سابجکتیو) و پیش بینی شده(PPR)  توسط ابرومتر Zywave اندازه گیری شد. طرح جراحی (Plan) بر اساس رفرکشن ذهنی تنظیم شده و سن بیمار، توسط پزشک محاسبه شد. پس از آن این افراد تحت جراحی رفرکتیو اگزایمر سطحی قرنیه به روش Customized با سیستم Zywave با دستگاه Bausch lomb217z قرار گرفتند. شش ماه پس از جراحی، رفرکشن باقی مانده این افراد اندازه گیری شد. مقدار رفرکشن واقعی (Exact) با توجه به رفرکشن باقی مانده و رفرکشن در نظر گرفته شده در Plan (که جراحی بر اساس آن انجام شده بود)، به عنوان شاخص اصلی مطالعه محاسبه و در نظر گرفته شد. در نهایت هر یک از مقادیر رفرکشن قبل از عمل (PPR)، ذهنی و Plan با شاخص اصلی مقایسه شدند.یافته ها: تفاوت میانگین نزدیک بینی میان نزدیک بینی Exact با نزدیک بینی ذهنی (P=0.03) 0.11±0.51 و با میانگین نزدیک بینی (P=0.01) 0.18±0.70 PPR بود که این اختلاف در سطح خطای 5 درصد با مقادیر P به ترتیبP<0.001 ، P=0.021 و P<0.001 بوده است که در هر سه مورد اختلاف از لحاظ آماری معنی دار می باشد اما کم ترین میزان اختلاف بین آستیگماتیسم PPR و Exact بود. ضرایب همبستگی بین مقادیر نزدیک بینی با نزدیک بینی Exact و همچنین مقادیر آستیگماتیسم با آستیگماتیسم Exact در تمام موارد معنی دار بود. (با P<0.001 و سطح خطای 1 درصد) بیش ترین ضریب همبستگی بین نزدیک بینی و آستیگماتیسم Exact با نزدیک بینی و آستیگماتPlan  بود. ضریب همبستگی بین نزدیک بینی Exact با نزدیک بینی ذهنی،PPR  و طرح جراحی پزشک به ترتیب 0.95، 0.92 و 0.96 بود. ضریب همبستگی بین آستیگماتیسم Exact با آستیگماتیسم ذهنی،PPR  و طرح جراحی پزشک به ترتیب 0.89، 0.83 و 0.90 محاسبه شد.نتیجه گیری: میانگین نزدیک بینی PPR با میانگین نزدیک بینی Exact محاسبه شده یکسان بود و محاسبه Plan از روی رفرکشن ذهنی فرد با لحاظ کردن سن او بیش ترین دقت را در تعیین برنامه اصلاح نزدیک بینی داشت. در مورد آستیگماتیسم، در تمام مقادیر آستیگماتیسم تعیین شده اختلاف معنی داری با آستیگماتیسم واقعی Exact وجود داشت.

هدف: مقایسه لنزهای آکریلیک هیدروفوب Three-piece و One-piece با لنزهای پلی متیل متاآکریلات (PMMA) پس از جراحی لنزکتومی به همراه برداشتن کپسول خلفی و ویترکتومی قدامی برای درمان آب مروارید مادرزادی و تکاملی اطفال.روش پژوهش: در این مطالعه هم گروهی تاریخی، بیماران مبتلا به آب مروارید مادرزادی یا تکاملی که در فاصله زمانی سال های 1371 تا 1391 توسط یک جراح مجرب (م - ج) در یک مرکز خصوصی تحت عمل لنزکتومی به همراه برداشتن کپسول خلفی، ویترکتومی قدامی و نصب لنز اتاق خلفی قرار گرفته بودند، برای ورود به مطالعه انتخاب شدند. بیماران بر اساس نوع لنز داخل چشمی به سه دسته بیماران دارای لنز PMMA، لنز (Alcon MA60-AC) Three-piece و (Alcon SA60-AT) One-piece تقسیم شدند. بهترین دید نهایی، آستیگماتیسم اولیه و نهایی بیماران و عوارض بعد از عمل مثل یووییت، عوارض مربوط به لنز داخل چشمی و کدورت مجدد مسیر بینایی بین سه گروه مقایسه گردید.یافته ها: در این مطالعه 67 چشم از 39 بیمار مورد بررسی قرار گرفت. لنزهایPMMA ، Three-piece (Alcon MA 60) و One-piece (Alcon SA 60) به ترتیب در 27، 22 و 18 چشم قرار داده شد و بیماران به ترتیب به مدت 101±49، 74±55 و 38±42 ماه پی گیری شدند. بین سه گروه از نظر بهترین دید نهایی اختلاف وجود نداشت (P=0.823) آستیگماتیسم یک ماه پس از عمل در گروه بیماران دارای لنز PMMA، بیش تر از سایر گروه ها بود ولی در انتهای دوره پی گیری اختلاف آماری معنی دار بین سه گروه وجود نداشت. از نظر بروز یووییت پس از عمل، کدورت مجدد مسیر بینایی و نیاز به کپسولوتومی لیزری نیز اختلاف معنی داری بین این سه گروه مشاهده نشد.نتیجه گیری: گرچه لنزهای تاشونده یک پارچه یا سه پارچه هیدروفوب آکریلیک در داخل کپسول عدسی، لنز انتخابی برای اصلاح آفاکی کودکان بعد از جراحی لنزکتومی به همراه برداشتن کپسول خلفی و ویترکتومی قدامی می باشد ولی در صورتی که لازم باشد لنز در شیار مژگانی قرار داده شود نصب لنزهای هیدروفوب سه پارچه و یا PMMA روشی ایمن و موثر است.

هدف: ارزیابی ایمنی، کارایی، پایداری و قابلیت پیش بینی نتایج جایگذاری لنزهای داخل چشمی فاکیک کلاژن کوپلی مر (Posterior Chamber Collagen Copolymer Phakic Intraocular Lens: PIOL) برای اصلاح نزدیک بینی و نزدیک بینی آستیگماتیسم همراه با قوزقرنیه.روش پژوهش: این پژوهش بر روی 22 چشم مبتلا به قوزقرنیه مربوط به 14 بیمار که تحت عمل جراحی جایگذاری لنز کلامر قابل جایگذاری قرار گرفته بودند، انجام شد. حدت بینایی دور اصلاح نشده (Uncorrected Visual Acuity: UCVA) و اصلاح شده (Best Corrected Visual Acuity: BCVA)، رفراکشن و عوارض جانبی اندازه گیری و نتایج بالینی طی یک دوره پی گیری به مدت شش ماه ارزیابی شد.یافته ها: میانگین معادل کروی (Spherical Equivalent: SE) و سیلندر قبل از عمل بیماران از -4.98±2.63 و -2.77±0.99 دیوپتر به ترتیب به -0.33±0.51 و -1.23±0.65 دیوپتر در پایان 6 ماه پی گیری رسید. قبل از عمل میانگین بهترین حدت بینایی (BCVA) بر اساس تابلوی اسنلن 0.63±0.20 لوگمار بود. میانگین UCVA و BCVA در پایان پی گیری به ترتیب 0.76±0.23 و 0.85±0.21 لوگمار بود. میانگین شاخص های ایمنی و کارایی به ترتیب 1.40±0.32 و 1.24±0.34 بود. هیچ یک از بیماران در BCVA پس رفت نداشتند. در 17 چشم (77.3 درصد) پیش رفت دید به اندازه یک یا بیش از یک خط دید حاصل شد. پانزده چشم (68.2 درصد) ±0.5 دیوپتر و 20 (90.9 درصد) چشم ±1.00 دیوپتر از رفرکشن معادل کروی ایده آل، فاصله داشتند. تغییراتی در رفرکشن آشکار در حدود 0.09±0.21 دیوپتر (دامنه تغییرات -0.25 و +0.75) از 1 هفته تا 6 ماه بعد از عمل حاصل شد.نتیجه گیری: نتایج مطالعه حاضر نشان دهنده ایمنی، کارایی و قابلیت پیش بینی نتایج ICL های توریک (Toric) برای اصلاح نزدیک بینی و نزدیک بینی آستیگماتیسم همراه با قوزقرنیه بود. رفراکشن بیماران به پایداری زودرس رسید و در طول دوره مطالعه هم چنان پایدار باقی ماند.

هدف: بررسی الگوهای بالینی و سبب شناسی یووییت در شهر اصفهان.روش پژوهش: در این مطالعه توصیفی، 2016 بیمار مبتلا به یووییت ارجاع شده به درمانگاه چشم پزشکی بیمارستان فیض اصفهان در فاصله زمانی 13 سال (آذر 1391-1378) از نظر سن، جنس، ویژگی های بالینی، آناتومیک و سبب شناختی مورد بررسی قرار گرفتند.یافته ها: نسبت بیماران زن به مرد در جمعیت مورد مطالعه 1.2 به 1 و میانگین سنی بیماران 33.76 سال بود. یووییت قدامی شایع ترین نوع آناتومیک با شیوع 42.9 درصد و پس از آن به ترتیب یووییت خلفی (21.42 درصد)، میانی (19.3 درصد) و پان یووییت (16.31 درصد) قرار داشتند. شایع ترین علل در انواع آناتومیکی در یووییت قدامی علل ناشناخته (50 درصد) و بیماری فوکس هتروکرومیک ایریدوسیکلیت (FHI) (32.8 درصد)؛ در یووییت خلفی توکسوپلاسموزیس (90.5 درصد)، در یووییت میانی علل ناشناخته (81.5 درصد) و در پان یووییت بیماری بهجت (48.3 درصد) و علل ناشناخته (ایدیوپاتیک) (32.2 درصد) بودند. در 43.89 درصد موارد از کل بیماران، علت یووییت ناشناخته (ایدیوپاتیک) بود. از علل شناخته شده، توکسوپلاسموزیس (نوع مادرزادی) شایع ترین عامل ایجادکننده یووییت در این بیماران بوده و پس از آن بیماری بهجت و بیماری فوکس قرار داشتند. در 15.62 درصد موارد، بیماری زمینه ای سیستمیک مشاهده گردید که شایع ترین بیماری سیستمیک غیرعفونی بیماری بهجت و شایع ترین بیماری سیستمیک عفونی، توکسوپلاسموزیس بود. در مجموع عوامل غیرعفونی سهم بیش تری (76.5 درصد) را در سبب شناسی یووییت نسبت به عوامل عفونی به خود اختصاص دادند. سیر یووییت در 49.6 درصد مزمن و در 87.5 درصد موارد نوع یووییت، غیرگرانولوماتوز بود.نتیجه گیری: الگوی بالینی و سبب شناسی در اصفهان تفاوت های بارزی با سایر مناطق دارد. برای مثال یووییت ناشی از توکسوپلاسما، بهجت و فوکس شیوع بیش تری دارد. عوامل محیطی، ژنتیکی و جغرافیایی ممکن است در این زمینه موثر باشند.

هدف: تعیین وضعیت عیوب انکساری و هم ترازی چشم ها در نوزادان و تعیین ارتباط عیوب انکساری با سن جنینی تولد.روش پژوهش: این مطالعه توصیفی - تحلیلی با روش نمونه گیری غیرتصادفی بر روی 150 نوزاد مراجعه کننده به مرکز بهداشتی - درمانی آیت در جنوب تهران انجام شد. نوزادان کم تر از 2 ماه سن داشتند. همه نوزادان تحت آزمون هیرشبرگ و سایکلورفرکشن قرار گرفتند.یافته ها: شیوع نزدیک بینی 3.3 درصد و شیوع دوربینی 86 درصد بود. آستیگماتیسم با قدرت سیلندر 1 دیوپتر و بیش تر در 46.7 درصد نوزادان دیده شد. تنها سن جنینی تولد و مقدار آستیگمات چشم راست بین دو جنس تفاوت معنی داری داشت؛ به طوری که میانگین سن جنینی تولد در پسران 37.9 هفته و در دختران 38.4 هفته بود (P=0.035) و میانگین آستیگمات در چشم راست در دختران بالاتر بود. فقط یک نوزاد اگزوتروپی داشت و بقیه ارتوفوریک بودند.نتیجه گیری: شیفت دوربینی در نوزادان مورد بررسی نسبت به جوامع مشابه در سایر کشورها، بیش تر بود ولی در مقایسه با یافته های سایر مطالعاتی که در گروه های سنی دیگر در ایران انجام شده اند کاملا قابل توضیح است. مشکلات هم ترازی چشم ها باید در کم تر از 1 درصد نوزادان دیده شود.

هدف: معرفی لایه تغذیه کننده نوینی با منشا انسانی به منظور تسهیل کشت سلول های بنیادی.روش پژوهش: سلول های بنیادی سوماتیک خون بندناف از مادران با دوران کامل بارداری جداسازی شد. بیان نشانگرهای سطحی سلول بنیادی نظیر CD105, CD90, CD73, CD44, CD34, CD45 با روش فلوسیتومتری بررسی شدند. سلول های بنیادی لیمبال بر روی دو لایه تغذیه کننده که با میتومایسین C فعالیت میتوزی آن ها متوقف شده بود، کشت یافته و با استفاده از میکروسکوپ، مرحله کنتراست مورفولوژی سلول های بنیادی لیمبال مورد ارزیابی قرار گرفت. بیان نشانگرهای اختصاصی سلول بنیادی لیمبال: 19, KRT3P63, ABCG2, Involucrin, Vimentin, CX43, KRT با استفاده از روش ایمونوسیتوشیمی و Real-Time PCR بررسی شد. کروموزوم ها نیز پس از همجواری مورد ارزیابی کاریوتایپ قرار گرفتند.یافته ها: سلول های بنیادی سوماتیک خون بندناف دارای شکل دوکی با سرعت تقسیم بالا می باشند. بیان نشانگرهای سطحی بنیادی در آن ها مثبت بوده و نتایج نشان داد که سلول های بنیادی لیمبال کشت یافته بر سطح USSC دارای بیان مثبت برای Involucrin, Vimentin, P63ABCG2, KRT19 می باشند که با Real-Time PCR نیز مورد تایید قرار گرفت. نتایج بیان در گروه لایه تغذیه کننده 3T3 و USSC با یکدیگر مشابه بودند. نتایج کاریوتایپ نیز پس از گذشت 10 پاساژ متوالی، 44XX را نشان داد.نتیجه گیری: سلول های بنیادی مشتق از خون بندناف توانستند حمایت از سلول های بنیادی لیمبال را بطور کامل و حتی مناسب تر از رده سلولی 3T3 انجام دهند. از این جهت که سلول های لایه تغذیه کننده USSC منشا انسانی دارد، دارای مزیت عمده نسبت به 3T3 می باشند.

هدف: ارایه یک الگوریتم سریع در استخراج خودکار و دقیق رگ های خونی شبکیه به منظور آسان سازی تحلیل تصاویر آن ها و کاهش میزان خطای تشخیصی.روش پژوهش: با بهره گیری از صافی انطباقی و آستانه گذاری مبتنی بر آنتروپی فازی، الگوریتمی کارآمد پیشنهاد شد که در مقایسه با شیوه های مشابه، از توانایی بالاتری در جداسازی برخوردار است. داده ها، مجموعه ای از 60 تصویر شبکیه با نمایه افراد بیمار و سالم از دو پایگاه داده STARE و DRIVE شامل 38 مرد و 22 زن با میانگین سنی 47.6±9.1 سال می باشند. در تصاویر نمایانگر بیماری، وجود بافت آسیب دیده، توسط دو پزشک متخصص تایید شد. در گام نخست، با طراحی صافیWiener ، مات شدگی تصاویر دریافتی از دستگاه افتالموسکوپ که ناشی از لرزش های دست حین تصویربرداری است، حذف می گردید. با انتقال تصاویر به محیط (Hue-Saturation-Value) HSV و انتخاب ماسک مکان شبکیه، تاثیر انعکاسات نوری محیط بر تصویر به حداقل رسید. استخراج پایه عروق خونی شبکیه چشم با استفاده از صافی انطباقی انجام شد. در نهایت، برای جداسازی عروق اصلی مربوط به شبکیه از سایر بخش های بافت بر اساس آنتروپی فازی، آستانه بهینه تعریف گردید.یافته ها: به کارگیری روش های ترکیبی در پردازش اولیه تصاویر سبب شد که مرز دیسک نوری و انعکاسات تابشی افتالموسکوپ در تصویر خروجی ظاهر نشوند و دقت تا حد چشم گیری افزایش یافت (0.9475±0.08) و میانگین متوازن دقت و حساسیت معنی دار شد (0.7426±0.05).نتیجه گیری: استخراج دقیق عروق خونی چشم، چشم پزشک را قادر می سازد تا مرحله پیش رفت بیماری احتمالی را تعیین کند و نحوه درمان متناسب با بیماری را پیشنهاد دهد.

هدف: مقایسه وضعیت دید رنگ در افراد مبتلا به دیابت نوع 2 بدون رتینوپاتی دیابتی و گروه شاهد هم سن و هم جنس.روش پژوهش: این مطالعه به روش توصیفی - مقایسه ای بر روی 100 بیمار دیابتی (بدون رتینوپاتی دیابتی) و 100 فرد سالم هم سن و هم جنس بیماران در سال 1392 در درمانگاه علی ابن ابیطالب (ع) تهران انجام شد. دید رنگ به وسیله دو روش Ishihara و Farnsworth D-15 تعیین شد.یافته ها: شیوع اختلال دید رنگ بر مبنای آزمون Farnsworth D-15 در بیماران دیابتی 26 درصد و در گروه شاهد 3 درصد بود و با آزمون ایشی هارا (Ishihara) در هر دو گروه 3 درصد بود.نتیجه گیری: فراوانی اختلال دید رنگ بر پایه آزمون D-15 در بیماران دیابتی بدون رتینوپاتی، بسیار بیش تر از افراد سالم بود ولی آزمون ایشی هارا تفاوتی را در دو گروه نشان نداد. بنابراین به نظر می رسد که قبل از ایجاد تغییرات ساختاری در شبکیه، تغییرات عملکردی ناشی از دیابت ایجاد می شود. البته به نظر می رسد که آزمون دید رنگ ایشی هارا در بیماران دیابتی کاربرد چندانی نداشته باشد.

بسیاری از اصطلاحات کاربردی در چشم پزشکی، برای اولین بار در فرهنگ پزشکی مسلمانان تدوین یافت. واژه های آناتومیک و پاتولوژیک از جمله رتینا به معنای شبکیه و کاتاراکت به معنای آب مروارید، در فرهنگ پزشکی مسلمانان توسعه یافتند. به قول محمد قاضی در مجله الضیاء، چشم پزشکی از ابتکارات اعراب (مسلمانان) بود. این علم با تلاش آن ها به اوج خود رسید و کوشش آنان در این علم، طی روزگاران متمادی در جایگاه نخست قرار داشت. تالیفات این دانشمندان تا آغاز سده هجدهم میلادی در دانشگاه های اروپا به عنوان نظر و دیدگاه نهایی در چشم پزشکی تدریس می شد و در این زمینه، کشفیات گران بهایی داشتند. نخستین بار، رازی واکنش مردمک به نور را بیان کرد و پور سینا در کتاب قانون به کالبدشکافی چشم همت گمارد و عضلات چشم و وظایف آن ها را شرح داد. احاطه ابن هیثم بر اطلاعات گسترده دانشمندان مسلمان در زمینه علوم طبیعی و قوانین نور باعث پیش رفت و دگرگونی در نظریات قدما و پایه گذاری علم اپتیک گردید. در این مقاله، مروری بر تاریخ چشم پزشکی در جهان اسلام انجام شده است.