بینا
سال:1395 | دوره:22 | شماره:2 |تعداد مقالات:15

در شماره پیش، خلاصه ای از مباحث مربوط به سردرد را از کتاب الحاوی رازی بازگو کردیم. در این شماره چکیده ای از مهم ترین مطالب جلد دوم همان کتاب ارزشمند را که به طور مستقل درباره موضوع های تخصصی چشم پزشکی نگاشته شده آورده ایم تا گام دیگری جهت آشنایی هرچه بیش تر با افتخار آفرینان سرزمین پرگهر ایران برداشته باشیم.با توجه به استفاده از ده ها منبع در بازشناسی، تصحیح و ترجمه واژه ها و اصطلاحات خاص طب قدیم که در بسیاری از موارد به ویژه نسخه های خطی بدون شماره صفحه و واژه ها دگرگونه و بی نقطه نوشته شده اند و عدم امکان آوردن هر منبع به شیوه متداول در مقاله نویسی، نام برخی از مهم ترین منابع را در پایان مقاله آورده ایم. در همین رابطه، برای پی بردن به اهمیت موضوع و تطبیق مطالب کتاب الحاوی با مباحث نوین پزشکی، مطالبی را درون پرانتز به شکل ایتالیک و برجسته به گونه ای افزوده ایم که از یک سو خواننده محترم، عین اظهارنظرهای رازی را در متن مقاله ملاحظه نموده، درمواردی که نیاز به مقایسه با دانش نوین داشته باشد، به آن ها مراجعه نماید. شایان توجه است که جلد دوم کتاب الحاوی با حدود 400 صفحه درباره چشم پزشکی است و برای نخستین بار طی 1100 سال گذشته، در سال 1378 به زبان فارسی ترجمه و چاپ شده است. اینک خلاصه ای از مهم ترین موضوع های جلد دوم کتاب الحاوی را ملاحظه فرمایید.

هدف: تعیین میزان شیوع انواع استرابیسم در بیماران مراجعه کننده به بیمارستان فارابی از سال 1387 تا 1393.روش پژوهش: در این مطالعه مقطعی گذشته نگر، داده های موجود در بایگانی بیمارستان فارابی تهران طی سال های 1387 تا 1393 مورد بررسی قرار گرفتند و اطلاعاتی مانند انواع استرابیسم و ناهنجاری های مرتبط با آن، انواع تنبلی چشم و سایر یافته های پاتولوژیک ثبت شدند.یافته ها: تعداد 1174 بیمار مبتلا به استرابیسم مورد بررسی قرار گرفتند. شایع ترین نوع استرابیسم، «ایزوتروپیای تطابقی» با میزان 25.04 درصد بود و «اگزوتروپی گهگاهی»، «ایزوتروپیای غیرتطابقی» و «ایزوتروپیای نیمه تطابقی» به ترتیب با 12.09 درصد، 11.24 درصد و 10.39 درصد در رتبه های بعدی قرار گرفتند. هم چنین 63.03 درصد از بیماران مبتلا به استرابیسم دارای انحراف ایزو و 24.53 درصد مبتلا به انحراف نوع اگزو بودند. سایر یافته های پاتولوژیک چشمی علاوه بر استرابیسم، در 236 بیمار (20.1 درصد) دیده شد. رایج ترین ناهنجاری مرتبط با این انحرافات، پرکاری عضله مایل تحتانی (11.07 درصد) بود و 88 بیمار علاوه بر استرابیسم، نیستاگموس هم داشتند. به طور مشخص و قابل توجهی، 45 درصد از بیماران تنبلی چشمی نداشتند و 37 درصد دچار نوع ترکیبی تنبلی چشم بودند که این نوع رایج ترین نوع تنبلی چشم در بیماران مبتلا به استرابیسم بود.نتیجه گیری: در این مطالعه شیوع ایزوتروپی بیش از 2.5 برابر اگزوتروپی بود و حدود نیمی از بیماران مبتلا به استرابیسم دچار تنبلی چشم بودند. شایع ترین فرم استرابیسم ایزوتروپیای تطابقی بود که تجویز عینک و درمان به موقع آن می تواند منجر به اصلاح این نوع از ایزوتروپی و تنبلی چشم همراه آن گردد.

هدف: مقایسه تغییرات پاسخ سهولت تطابقی در مشاهده کنندگان تلویزیون های سه بعدی و دو بعدی بعد از 90 دقیقه مشاهده یک محرک بینایی یکسان.روش پژوهش: در این مطالعه، 66 دانشجو با محدوده سنی 25-18 سال به صورت تصادفی در دو گروه مشاهده کنندگان تلویزیون های سه بعدی و دو بعدی قرار داده شدند. انیمیشن 90 دقیقه ای به وسیله تلویزیون 42 اینچ در شرایط مساوی برای هر دو گروه نمایش داده شد. قبل و بعد از نمایش فیلم در هر گروه، سهولت تطابقی تک چشمی و دوچشمی اندازه گیری شد و تغییر مقادیر سهولت تطابقی بعد از نمایش فیلم در هر گروه به صورت جداگانه محاسبه گردید.یافته ها: بعد از مشاهده انیمیشن، در گروه مشاهده کنندگان سه بعدی سهولت تطابقی چشم های راست، چپ و دو چشمی به ترتیب با میانگین های 0.82±0.85، 0.91±0.72 و 0.79±0.7 سیکل در دقیقه کاهش یافت (همه موارد 0.001˂ P). در گروه مشاهده کنندگان دو بعدی، سهولت تطابقی چشم تغییر معنی داری نکرد.نتیجه گیری: استفاده کوتاه مدت از تلویزیون های سه بعدی از نظر آماری نشان دهنده کاهش سهولت تطابقی است ولی این تغییر از نظر بالینی قابل ملاحظه نمی باشد.

هدف: بررسی همراهی پلی مورفیسم (rs4151667 (L9H ژن فاکتور B با بیماری تحلیل ماکولای وابسته به سن (AMD) در جمعیت شمال غرب ایران. روش پژوهش: در این تحقیق، 56 فرد مبتلا به AMD به عنوان گروه بیمار و 144 فرد سالم به عنوان گروه شاهد که از نظر سن و جنس و قومیت با گروه بیمار تطابق داشته و هر دو گروه از جمعیت شمال غرب ایران بودند، برای ورود به مطالعه انتخاب شدند. همراهی پلی مورفیسم (rs4151667 (L9H از ژن CFB در بیماران مبتلا به AMD با استفاده از واکنش زنجیره ای پلیمراز (PCR) و تکنیک پلی مورفیسم طول قطعات هضم شده (RFLP) بررسی گردید.یافته ها: بین پلی مورفیسم ذکر شده و بیماری AMD ارتباط معنی داری وجود داشت (ژنوتیپ TT با P=0.01 و ژنوتیپ AT با P=0.02).نتیجه گیری: احتمال بروز بیماری AMD در افراد دارای ژنوتیپ TT، 2.6 برابر افرادی است که ژنوتیپی غیر از TT دارند و ژنوتیپ AT نقش محافظتی در برابر این بیماری دارد.

هدف: بررسی اثرات اشعه های فرابنفش متناوب و مداوم بر تغییرات هیستومورفومتریک لایه گیرنده نور در شبکیه چشم خرگوش.روش پژوهش: در این مطالعه تجربی، 15 خرگوش نر نژاد نیوزلندی سفید به طور اتفاقی به سه گروه پنج تایی تقسیم شدند 1- گروه شاهد 2- گروه آزمایشی که تحت تاثیر اشعه ماورابنفش مداوم با شدت 253.7 نانومتر به مدت 4 هفته قرار گرفتند 3- گروه آزمایشی که تحت تاثیر اشعه ماورابنفش متناوب با شدت 253.7 نانومتر برای 4 هفته با دوره تناوب 6 ساعت تاریکی 6 ساعت اشعه قرار گرفتند. سپس، چشم های خرگوش ها خارج، به صورت متداول ثابت و با تولوییدین بلو رنگ و با میکروسکوپ نوری مطالعه و با دوربین 423 Dino Eye AM - مورفومتری شدند.یافته ها: میانگین ضخامت قسمت های مختلف لایه گیرنده نور تحت اثر اشعه فرابنفش مداوم و متناوب کاهش یافت. میانگین ضخامت و انحراف معیار بخش های قطعه ای خارجی و داخلی، هسته ای خارجی و شبکه ای خارجی لایه گیرنده نور در گروه آزمایشی اشعه فرابنفش مداوم به ترتیب 13.27±4.27، 10.41±3.7، 33.59±8.19، 7.19±1.02 میکرومتر، در گروه آزمایشی تحت تاثیر اشعه فرابنفش متناوب به ترتیب 12.5±0.98، 9.38±0.92، 32.99±2.43ف 7.38±0.86 میکرومتر و گروه شاهد دارای میانگین ضخامت و انحراف معیار به ترتیب 19.5±3.04، 14.92±2.4، 42.78±4.67، 7.48±0.96 میکرومتر بود. واکوئل قطعه داخلی و لایه شبکیه ای خارجی در گروه های آزمایشی مشاهده شد. به علاوه، هسته های متراکم و تیره در گروه اشعه فرابنفش مداوم و هسته های پیکنوزه و کاریولایز و کاریورکسیس در گروه اشعه فرابنفش متناوب دیده شدند.نتیجه گیری: اشعه فرابنفش متناوب می تواند باعث تخریب بیش تر لایه گیرنده نور در مقایسه با اشعه فرابنفش مداوم می شود.

هدف: تدوین راهکار بالینی پیش گیری، تشخیص و درمان آسیب های چشمی زودرس و مزمن و تاخیری ناشی از تماس با گاز خردل روش پژوهش: در راستای تدوین این راهکار بالینی، سوالات بالینی توسط گروه بومی سازی طراحی گردید. پایگاه ها و وب سایت های مرتبط مانند National Guidelines Clearinghouse، Cochrane، PubMed و National Institute for Clinical Excellence برای یافتن راهنماهای بالینی مشابه و پاسخ به سوالات بالینی جستجو شدند. از آنجایی که راهنمای بالینی در این زمینه موجود نبود، به منظور یافتن شواهد مورد نیاز مقالات انگلیسی و فارسی از پایگاه ها و وب سایت های مذکور استخراج گردید. جزییات مربوط به هر یک از مقالات در جداول، خلاصه و مورد نقد و بررسی قرار گرفت و سپس با در نظر گرفتن معیارهای مزیت بالینی و بومی سازی، یک یا چند توصیه بالینی در پاسخ به هر سوالات تدوین گردید. توصیه های بالینی به همراه شواهد پشتیبان آن ها، جهت نمره دهی برای اساتید صاحب نظر سراسر کشور ارسال شد. در نهایت میزان توافق اساتید برای هر توصیه بر اساس نمره های داده شده مشخص گردید.یافته ها: از آن جایی که در مورد کلیه توصیه ها توافق وجود داشت، توصیه ها بر اساس پیشنهادات اساتید، ویرایش گردیدند و راهکار بالینی «پیش گیری، تشخیص و درمان آسیب های چشمی زودرس و تاخیری ناشی از تماس با گاز خردل» در سه بخش و در قالب 98 توصیه تدوین شد.نتیجه گیری: با توجه به عدم وجود توصیه بالینی در زمینه صدمات چشمی ناشی از گاز خردل، توصیه های این راهکار بالینی می تواند در پیش گیری از صدمات چشمی ناشی از گاز خردل و هم چنین استانداردسازی تشخیص، درمان و پی گیری بیمارانی که دچار آسیب های چشمی ناشی از گاز خردل شده اند در سراسر جهان موثر واقع شود.

هدف: مقایسه میزان عود و عوارض جراحی ناخنک به دو روش اتوگرافت ملتحمه ای آزاد (CAT) و پیوند غشا آمنیوتیک (AMT).روش پژوهش: در این مطالعه آینده نگر، 60 بیمار مبتلا به ناخنک اولیه و کاندید عمل جراحی به طور تصادفی در دو گروه اتوگرافت ملتحمه ای آزاد (CAT) و پیوند غشا آمنیوتیک (AMT) قرار گرفتند و از نظر میزان عود ناخنک، میانگین زمان بهبود نقص اپی تلیال، التهاب موضع عمل و عوارض جراحی با هم مقایسه شدند.یافته ها: در این مطالعه، میانگین ± انحراف معیار سن بیماران 48.98±9.8 سال (دامنه تغییرات: 71-27 سال) بود. بیماران که شامل 73.3 درصد مرد و 26.7 درصد زن بودند و از نظر ویژگی های جمعیت شناسی با هم تفاوتی نداشتند (P>0.05)، به میانگین مدت 12.6±1.3 ماه تحت نظر قرار گرفتند. میزان عود 6.7 درصد و 3.3 درصد به ترتیب در گروه های AMT و CAT بود (P>0.05). میانگین التهاب در گروه AMT در ماه های اول، سوم، و ششم پس از عمل بالاتر بود (P<0.05). میانگین زمان بهبود نقص اپی تلیال در گروه های CAT و AMT به ترتیب 2.5±0.572 و 2.67±0.479 روز بود (P=0.173). هیچ عارضه قابل ملاحظه ای در طول عمل و پس از این دو روش جراحی دیده نشد.نتیجه گیری: تفاوت معناداری از لحاظ آماری در میزان عود و مدت زمان بهبود نقص اپیتلیال میان دو روش اتوگرافت ملتحمه ای آزاد و پیوند غشا آمنیوتیک دیده نشد. به نظر می رسد هر دو روش، گزینه های مناسبی برای جراحی ناخنک محسوب شوند.

هدف: مقایسه اثر آدیپونکتین (Adiponectin) با بواسیزوماب (Bevacizumab) در کاهش نورگ زایی قرنیه.روش پژوهش: این مطالعه بر روی 40 چشم از 20 خرگوش نر آلبینو نیوزیلندی صورت گرفت. القای نورگ زایی قرنیه به وسیله یک بخیه سیلک 0-7 به طول 2 میلی متر و به فاصله 1 میلی متر از لیمبوس انجام شد. خرگوش ها به طور تصادفی به دو گروه ده تایی تقسیم شدند. برای چشم راست هر دو گروه از قطره آدیپونکتین و برای چشم چپ، در گروه اول قطره اشک مصنوعی و گروه دوم قطره بواسیزوماب استفاده شد. این درمان تا 14 روز ادامه یافت و خرگوش ها به طور منظم پی گیری شدند. در هر معاینه، تصویربرداری دیجیتال قرنیه صورت گرفت و پیشروی عروق به داخل قرنیه از لحاظ طول و سطح، اندازه گیری شد.یافته ها: در پایان 14 روز، طول پیشروی عروق در خرگوش های درمان شده با آدیپونکتین از 2.123±0.32 میلی متر (قبل از درمان) به 0.887±0.458 میلی متر (بعد از درمان) کاهش یافت که معادل 57.68±19.98 درصد (1.24±0.51 میلی متر) کاهش بود (P<0.001). در مقایسه آدیپونکتین با بواسیزوماب، طول پیشروی عروق به ترتیب 57.68±19.98 و 42.49±27.17 درصد کاهش نشان داد (P=0.527). هم چنین در پایان 14 روز میانگین مساحت عروق در هر دو گروه درمان شده با آدیپونکتین از 5.02±1.50 میلی متر مربع به 1.40±0.75 میلی متر مربع کاهش یافت که معادل 70.64±17.76 درصد (3.63±1.57 میلی متر مربع) کاهش بود (P<0.001). در مقایسه آدیپونکتین با گروه درمان شده با بواسیزوماب، مساحت پیشروی عروق به ترتیب 70.64±17.76 درصد و 48.24±19.23 درصد کاهش نشان داد (P=0.013).نتیجه گیری: آدیپونکتین به طور قابل توجهی باعث کاهش نورگ زایی قرنیه می شود و تاثیر آن حداقل مشابه بواسیزوماب می باشد.

از بافت صلبیه انسانی در درمان بیماری های مختلف چشمی به صورت پوشش ایمپلنت های اوربیت پس از تخلیه چشم و پیوند صلبیه در آسیب های صلبیه، بازسازی بلب، جراحی فیلترینگ و پوشش وسایل درناژکننده در جراحی گلوکوم استفاده می شود. در این مطالعه، مروری نظام مند بر استفاده از بافت صلبیه اهدایی در چشم پزشکی صورت گرفته و برای نخستین بار نتایج بافت های صلبیه اهدایی فرآوری و توزیع شده برای پیوند طی 6 سال گذشته در بانک چشم جمهوری اسلامی ایران گزارش می گردد.

هدف: گزارش یک مورد اندوفتالمیت پس از عمل ایمپلنت کراتوپروستزیس در بیماری با سندرم استیونس- جانسون.گزارش مورد: آقای 61 ساله ای با بیماری استیونس- جانسون پیش رفته که دچار کراتینیزاسیون قرنیه به همراه خشکی چشم بود معرفی گردید. دید چشم راست در حد درک حرکت دست و دید چشم چپ در حد شمارش انگشتان دست بود. به دلیل عدم امکان موفقیت برای پیوند قرنیه، استفاده ازکراتوپروستزیس طرح Pintucci جهت بازگرداندن بینایی چشم راست وی تایید شد. بیمار تحت دو مرحله جراحی شامل بازسازی سطح چشم با استفاده از پیوند بافت مخاطی دهانی و ایمپلنت کراتوپروستزیس قرار گرفت. روز پس از عمل، دید بیمار در حد شناسایی حرکت دست بود و بافت مخاطی، اطراف لنتیکول را گرفته بود. در معاینه پی گیری دو روز بعد از عمل، چشم به تدریج دچار ترشح، درد، ورم و التهاب شدید بود و قسمتی از مخاط اطراف لنتیکول دچار نکروز شده بود که با تشخیص اندوفتالمیت، آنتی بیوتیک سیستمیک برای درمان اندوفتالمیت آغاز شد، به طوری که 10 روز پس از عمل دید بیمار به عدم درک نور کاهش یافت. به علت درگیری شدید ویتره در B Scan چشم راست، عمل Evisceration برای بیمار اجتناب ناپذیر بود.نتیجه گیری: با توجه به نکروز بافت مخاطی دهانی پیوندی و اندوفتالمیت در این بیمار، باید به خطر بروز عوارض فوق پس از ایمپلنت کراتوپروستزیس در بیماران با سندرم استیونس- جانسون توجه داشت.

هدف: معرفی بروز یک توده متاستاتیک در ملتحمه و لیمبوس به عنوان نشانه اولیه کارسینوم تمایزنیافته غده پاروتید.معرفی بیمار: آقایی 56 ساله بدون سابقه بیماری سیستمیک شناخته شده، دچار رشد هم زمان توده هایی در غده پاروتید سمت چپ و لیمبوس چشم چپ خود شده بود. وی طی یک جلسه جراحی تحت بیوپسی کامل ضایعه (Exicional) از توده لیمبال و پاروتیدکتومی ساب توتال و پس از آن مورد ارزیابی سیستمیک قرار گرفت. در بررسی آسیب شناسی، در نمونه های مولتی اسلایس به عمل آمده از توده های لیمبوس و غده پاروتید رنگ آمیزی شده با هماتوکسیلین و ایوزین (H & E) و ایمونوهیستوشیمی (IHC)، کارسینوم تمایزنیافته (Undifferentiated Carcinoma) تشخیص داده شد. در ارزیابی های سیستمیک، محل دیگری از درگیری و متاستاز آشکار نشد. پس از آن بیمار تحت شیمی درمانی سیستمیک قرار گرفت.نتیجه گیری: تظاهر توده لیمبوس می تواند علامت اولیه بروز متاستاز از منشا کارسینوم تمایزنیافته غده پاروتید باشد. این موضوع باید در تشخیص افتراقی توده های لیمبوس در نظر گرفته شود.

آسیمتری چهره به شرایطی گفته می شود که دو سمت صورت کاملا یکسان و مشابه یکدیگر نباشند. علل مختلفی برای آسیمتری چهره وجود دارد که از مهم ترین آن ها می توان به موقعیت غیرطبیعی سر، ضربه، فلجی عضلات صورت، کرنیوسیستوسیس، میکروزمیای صورت، فاکوماتوسیز و آتروفی پیش رونده صورت اشاره نمود. موقعیت غیرطبیعی سر می تواند ناشی از ناهنجاری های استخوانی- ماهیچه ای و یا برآمده از مشکلات چشمی باشد. شایع ترین علت ایجاد موقعیت غیرطبیعی سر ناشی از نقایص عضلانی مادرزادی است که می تواند تکامل طبیعی صورت را تحت تاثیر قرار داده و منجر به عدم تقارن چهره مشابه مواردی که به دنبال موقیعت غیرطبیعی سر با علل چشمی می گردد، شود. ارزیابی آسیمتری چهره شامل اخذ تاریخچه بیمار، معاینه فیزیکی و تصویربرداری های پزشکی می باشد. تصویربرداری های پزشکی و مورفومتری صورت برای تشخیص عینی (آبجکتیو) و اندازه گیری آسیمتری چهره و طراحی درمانی مناسب مفید است. در بیماران با فلجی عضله مایل فوقانی مادرزادی، کجی سر برای فرار از دوبینی ایجاد می شود، در نتیجه در مدت زمان طولانی، منجر به همی هیپوپلازی صورت در قسمت میانی سمت مخالف قسمتی از صورت که عضله فلج وجود دارد و هم چنین انحراف تیغه بینی و دهان به سمتی از صورت که هیپوپلاستیک شده، می گردد در حالی که این عدم تقارن چهره در بیماران با نقایص اکتسابی دیده نمی شود. وجود این نوع از آسیمتری های چهره با منشا توریکولیس های چشمی در بزرگ سالان، یافته مفیدی برای تایید مزمن بودن نقص و جلوگیری از بررسی های غیرضروری سیستم عصبی مرکزی در بیمارانی است که سابقه مشخصی را بیان نمی کنند. اصلاح موقعیت غیرطبیعی سر از طریق جراحی استرابیسم یا سایر روش های غیرجراحی در زمان مناسب می تواند توسعه آسیمتری را متوقف و با افزایش سن و رشد و تکامل صورت، برطرف کند. در این مقاله مروری، مقالات علمی و کتب منتشر شده بین سال های 1980 تا 2015 مورد ارزیابی و نقد قرار گرفته و شواهد علمی معتبر با توجه به معیارهای ورود و خروج، جمع آوری، بررسی، خلاصه، بحث و نتیجه گیری شدند. هدف از این مطالعه، مروری بر تاثیر موقعیت غیرطبیعی سر در ایجاد آسیمتری چهره می باشد.