بوم شناسی کاربردی
سال:1398 | دوره:8 | شماره:1 |تعداد مقالات:6

یکی از عوامل تعیین کننده میزان فرسایش آبی خاک، فرسایندگی باران است. فرسایندگی باران به وسیله کل انرژی رگبار و حداکثر شدت 30 دقیقه ای تعیین می شود. از آنجا که فرسایندگی باران رابطه نزدیکی با مقدار بارش و رژیم شدت بارش دارد، انتظار می رود که فرسایندگی باران به صورت ماهانه و فصلی در طول سال متغیر باشد. هدف اصلی این مطالعه، مدل سازی تغییرات مکانی و زمانی فرسایندگی باران، تراکم فرسایندگی و تأثیر آن بر میزان فرسایش خاک در حوزه آبخیز مندرجان است. در این پژوهش با استفاده از داده های بارش یک دقیقه ای ایستگاه های باران نگار مجاور حوضه در طول دوره آماری 11 ساله (1394-1384) عامل فرسایندگی باران به صورت متوسط ماهانه محاسبه شد، سپس با استفاده از فناوری های زمین آمار اقدام به پهنه بندی شد. مقایسه نقشه های فرسایندگی بارش ماهانه، فصلی و سالانه نشان داد که بیشترین فرسایندگی باران در فصل پاییز (حدود 41 درصد) و کمترین آن در فصل تابستان (کمتر از یک درصد) مشاهده شد. نتایج نشان داد که آبان ماه با 65 (مگاژول در میلی متر بر هکتار بر ساعت بر ماه) بیشترین مقدار فرسایندگی و مردادماه با مقدار صفر، کمترین مقدار فرسایندگی را دارد. این مطالعه نشان داد، انتظار می رود بالاترین خطر فرسایش خاک در ماه آبان باشد، زیرا که در این ماه نه تنها فرسایندگی باران زیاد است، بلکه تراکم فرسایندگی نیز زیاد است.

جایگزینی روش متداول برداشت نیشکر (سوزاندن مزرعه قبل از برداشت) با روش برداشت سبز می تواند یکی از مهم ترین عوامل تأثیرگذار بر پایداری تولید نیشکر و حفظ تعادل اکولوژیکی در منطقه خوزستان باشد. به منظور بررسی امکان برداشت سبز نیشکر و اثرات آن بر شاخص های زراعی و فیزیولوژیکی ارقام نیشکر، آزمایشی در کشت و صنعت امام خمینی واقع درشمال خوزستان در سال زراعی 1395-1394 اجرا شد. آزمایش به صورت کرت های خرد شده بر پایه بلوک های کامل تصادفی که ارقام نیشکر زودرس (CP48-103)، میان رس (CP69-1062) و دیررس (CP73-21) به عنوان کرت اصلی و پنج روش برداشت و عملیات راتونینگ به عنوان فاکتور فرعی با چهار تکرار درنظر گرفته شد. نتایج مقایسه میانگین ها نشان داد، برداشت سبز بر بیشتر صفات زراعی نیشکر اثر منفی داشت. عملکرد در روش برداشت سبز به طور متوسط 12/5 درصد در مقایسه با روش متداول کاهش یافت. از طرف دیگر در روش های برداشت سبز حجم آب مصرفی کاهش قابل ملاحظه ای (10 هزار متر مکعب در هکتار) داشت. با توجه به معضل اساسی آب در کشور و بخش کشاورزی برداشت سبز نیشکر می تواند نقش مهمی در پایداری اکوسیستم و تولید نیشکر در خوزستان داشته و موجب بهره برداری بهتر از منابع شود.

خرس سیاه بلوچی یک گونه به شدت در خطر انقراض است که در جنوب شرق ایران پراکنش دارد. مدل سازی ارتباطات سیمای سرزمین بین لکه های زیستگاهی این گونه می تواند مورد استفاده مدیران حفاظت قرار گیرد. درنتیجه، مطالعه ای با هدف مدل سازی کریدورهای بالقوه خرس سیاه بلوچی میان 31 لکه زیستگاهی در ایران با استفاده از روش تئوری مدار انجام شد. نقشه مطلوبیت زیستگاه در نرم افزار MaxEnt با استفاده از 101 نقطه حضور و نه متغیر محیطی طراحی و معکوس این نقشه در مدل سازی کریدورهای زیستگاهی استفاده شد. سپس با استفاده از روش تئوری مدار، مناطق با قابلیت مهاجرت زیاد میان لکه های زیستگاهی با چهار خوشه تعیین شده در مطالعه پیشین (بر اساس مدل کمینه هزینه) مقایسه شدند. نتایج این مطالعه، سه خوشه اصلی با قابلیت مهاجرت زیاد برای خرس سیاه بلوچی تعیین کرد. همچنین هشت لکه زیستگاهی منزوی برای این گونه تعیین شد که نیازمند اقدامات مدیریتی سریع برای برقراری ارتباط با سایر لکه های زیستگاهی این گونه در این منطقه از ایران هستند. روش تئوری مدار به خوبی خوشه های اصلی معرفی شده برای حفاظت از این گونه را در جنوب شرقی ایران تأیید کرد. نتایج این مطالعه می تواند الگوی مناسبی برای اولویت بندی حفاظت از زیستگاه های خرس سیاه بلوچی در این ناحیه از ایران باشد.

تخریب و نابودی زیستگاه از مهم ترین دلایل انقراض گونه ها است، از این رو مدیریت جمعیت های حیات وحش مستلزم مدیریت زیستگاه است. مدل سازی زیستگاه یکی از بهترین روش ها برای شناسایی زیستگاه های بالقوه مطلوب یک گونه است. روش های متعددی برای مدل سازی زیستگاه وجود دارد که هر کدام مزایا و معایب خاص خود را دارند. در این مطالعه از 15 روش مدل سازی به همراه 9 عامل محیطی شامل Bio12، Bio1، فاصله از جاده، فاصله از مناطق مسکونی، فاصله از اراضی کشاورزی، درصد شیب، جهت جغرافیایی، فاصله از آبراهه ها و NDVI برای مدل سازی مطلوبیت زیستگاه سنجاب ایرانی در جنگل های استان لرستان استفاده شد. سپس میزان AUC هر مدل بررسی و مدل های با AUC بالاتر از 0/9 انتخاب شدند. درنهایت نقشه خروجی حاصل از هر یک از این مدل های انتخاب شده در میزان AUC آن ضرب و میانگین آنها به عنوان مدل ترکیبی درنظر گرفته شد. در این مطالعه فقط مدل های حداکثر آنتروپی، درخت رگرسیون ارتقاء یافته، مدل خطی تعمیم یافته، و جنگل تصادفی دارای AUC بالای 0/9 بودند و از این رو به منظور تهیه مدل ترکیبی درنظر گرفته شدند. براساس مدل ترکیبی 66 درصد از گستره جنگل های استان لرستان دارای مطلوبیت زیستگاهی برای سنجاب ایرانی است که در این بین 32/1 درصد دارای مطلوبیت کم، 18/4 درصد دارای مطلوبیت متوسط و 15/5 درصد دارای مطلوبیت زیاد هستند. در این مطالعه، عوامل فاصله از جاده، فاصله از اراضی کشاورزی و NDVI به ترتیب بیشترین تأثیرگذاری را بر مطلوبیت زیستگاه سنجاب ایرانی از خود نشان دادند. پژوهش پیش رو نشان داد که استفاده ترکیبی از مدل های با صحت بالا نتایج بهتری را نسبت به استفاده مجزا از آنها به بار می آورد.

این مطالعه با هدف پیش بینی پراکنش بالقوه گونه کما (Ferula ovina) و تهیه منحنی های عکس العمل آن نسبت به متغیرهای محیطی با استفاده از روش خطی تعمیم یافته در منطقه فریدون شهر اصفهان انجام شد. داده های حضور و غیاب گونه کما به روش تصادفی طبقه بندی شده از 278 سایت (138 سایت حضور و 140 سایت غیاب) جمع آوری شد. به منظور تهیه نقشه های طبقات ارتفاعی، جهت و شیب از نقشه رقومی ارتفاع و برای تولید نقشه های اقلیمی و خاک، داده های مربوط به 70 پروفیل خاک و 10 ایستگاه هواشناسی معرف منطقه مورد بررسی قرار گرفت و با استفاده از روش های میان یابی تعداد 31 نقشه محیطی منطقه تولید شد. براساس نتایج حاصل از آنالیز مدل رگرسیون خطی تعمیم یافته متوسط درجه حرارت سالانه، درصد سیلت، ماده آلی، درصد اشباع، کربنات کلسیم و ارتفاع از سطح دریا به عنوان مؤثرترین عوامل محیطی انتخاب شد. ارزیابی مدل با استفاده از ضرایب آماری کاپا و سطح زیر منحنی پلات (AUC) به ترتیب برابر 0/79 و 0/83 به دست آمد. از نتایج این تحقیق می توان برای برنامه ریزی های مدیریتی در توسعه پایدار اکوسیستم های مرتعی، احیا، حفاظت و ارزیابی آنها استفاده کرد.

در این مطالعه، کیفیت آب زیرزمینی آبخوان حوضه گاوخونی برای مصرف در کشاورزی مورد بررسی قرارگرفت. برای این منظور از داده های کیفیت آب مربوط به 96 چاه عمیق که توسط سازمان آب منطقه ای استان اصفهان، در دوره آماری 1395-1374 تهیه شده بود، استفاده شد. در مطالعه حاضر از پارامترهای سدیم، هدایت الکتریکی، کلرید، هیدوژن بیکربنات و نسبت جذبی سدیم (SAR) استفاده شد. طبقه بندی کیفیت آب زیرزمینی منطقه با استفاده از شاخص کیفیت آب کشاورزی (IWQI) و بر مبنای استانداردهای FAO صورت گرفت. نتایج شاخص IWQI در محدوده 40 تا80 به دست آمد، که به ترتیب محدودیت زیاد و محدودیت کم برای مصارف کشاورزی را نشان می دهد. به طوری که کیفیت آب زیرزمینی از بالادست به سمت پایین دست حوضه به مرور زمان کاهش یافته است. همچنین مشخص شد تغییرات شاخص کیفیت در منطقه شمالی حوضه بیشتر تحت تأثیر اقلیم منطقه بوده و در قسمت های میانی و شرقی حوضه، جریان آب سطحی رودخانه زاینده رود و تولیدات کشاورزی باعث تغییرات کیفیت آب شده است. به عبارتی در حوضه گاوخونی برداشت بیش از حد از آب زیرزمینی، خشکسالی و تولیدات کشاورزی فراتر از ظرفیت، باعث افت کیفیت آب زیرزمینی شده است. با کاهش برداشت آب زیرزمینی و کاهش سطح کشت در مناطقی که آب مورد نیاز فقط از طریق آبخوان ها تأمین می شود، می توان کیفیت آب زیرزمینی را حتی در سال های خشک مدیریت کرد.