مجله به نژادی نهال و بذر (نهال و بذر)
سال:1393 | دوره:30-1 | شماره:1 |تعداد مقالات:13

این پژوهش با هدف شناسایی QTL های مرتبط با تحمل به شوری و خشکی در دو مرحله جوانه زنی و گیاهچه ای با استفاده از جمعیت F2:4 حاصل از تلاقی دو رقم برنج غریب (متحمل به شوری و خشکی) و سپیدرود (حساس به شوری و خشکی) انجام شد. تعداد 236 نشانگر چند شکل (شامل 105 نشانگر AFLP و 131 نشانگر ریزماهواره) برای تهیه نقشه ژنتیکی کروموزوم یک برنج مورد اسفاده قرار گرفت. سیزده نشانگر ریزماهواره به همراه هفت نشانگر AFLP در مجموع با طول 216.1 سانتی مورگان کروموزوم یک را تشکیل دادند و فاصله متوسط نشانگرهای مجاور روی این کروموزوم 10.8 سانتی مورگان بود. با استفاده از روش مکان یابی فاصله ای مرکب، در مجموع هفده QTL کنترل کننده صفات سرعت جوانه زنی، درصد جوانه زنی، طول ریشه چه، طول ساقه چه، طول کلئوپتیل و شاخص های تحمل به خشکی و شوری در مرحله جوانه زنی در چهار شرایط مختلف (تنش خشکی ناشی از PEG و سوربیتول، تنش شوری ناشی از NaCl و شرایط عدم تنش) و چهار QTL کنترل کننده صفات درصد پتاسیم، نسبت طول ریشه به ساقه، امتیاز ارقام و وزن خشک ریشه در مرحله گیاهچه ای تحت تنش شوری ناشی از NaCl روی کروموزوم یک شناسایی شد. هفت QTL بزرگ اثر برای صفات مرتبط با تحمل به شوری و خشکی در دو مرحله رشدی در مجاورت نشانگرهای RM212 و RM1287 مکان یابی شدند. QTL های بزرگ اثر qGR-1 و qSV-1 در هر دو شرایط تنش و عدم تنش شناسایی شدند که ظهور QTL های مذکور در دو شرایط مختلف آزمایشی احتمالا نشان دهنده پایداری این QTL ها و عدم تاثیر پذیری آن ها از شرایط محیطی است. علاوه بر آن، هم مکانی QTL های qSKC-1 و qRL/SL در مرحله گیاهچه ای با QTL های مرتبط با صفات مربوط به جوانه زنی بیانگر کنترل ژنتیکی یکسان این صفات در مراحل جوانه زنی و گیاهچه ای بود. موقعیت بیشتر QTL های تحمل به شوری بسیار نزدیک به QTL های مرتبط با تحمل به خشکی بود که می تواند نشان دهنده این باشد که تحمل به خشکی و شوری در برنج به وسیله ژن های با اثر پلیوتروپیک یا ژن های پیوسته کنترل می شود. به نظر می رسد بتوان با اصلاح برنج برای تحمل به یکی از این تنش ها، نسبت به تنش دیگر نیز موفق بود.

نماتدهای ریشه گرهی جنس Meloidogyne، از عوامل محدود کننده کشت محصولات مختلف از جمله لوبیا هستند. در این تحقیق مقاومت هشت رقم لوبیا به نام های اختر، ازنا، جماران، خمین، درخشان، صیاد، گلی و ناز نسبت به نماتد M. javanica مورد ارزیابی قرار گرفت. آزمایش در شرایط گلخانه با دامنه دمایی22 تا 26 درجه سانتی گراد در یک طرح کاملا تصادفی به صورت فاکتوریل با دو فاکتور رقم لوبیا و مایه زنی یا عدم مایه زنی به نماتد، در چهار تکرار انجام شد. در این آزمایش، گیاهچه های هفت روزه لوبیا به ازای هر کیلوگرم خاک با 2000 لارو سن دوم نماتد مایه زنی شدند. هشت هفته پس از مایه زنی، صفات رویشی رقم ها (طول شاخساره و ریشه، وزن تر و خشک شاخساره و ریشه) و صفات تولیدمثلی نماتد (تعداد گره و تعداد توده تخم در گرم ریشه، تعداد تخم و لارو سن دوم، جمعیت نهایی نماتد در هر کیلوگرم خاک، فاکتور تولیدمثلی نماتد) مورد ارزیابی قرار گرفتند. بر اساس نتایج به دست آمده، رقم های لوبیا دارای درجات مختلفی از حساسیت به نماتد بودند. در صفات رویشی، رقم های صیاد، ازنا و اختر نسبت به بقیه رقم ها کمترین تاثیرپذیری از آلود گی به نماتد را از خود نشان دادند. رقم های خمین، جماران و درخشان از نظر صفات تولیدمثلی نماتد حساسیت کمتری نسبت به بقیه رقم ها نشان دادند.

این تحقیق به منظور شناسایی خصوصیات والدین و نتاج حاصل از تلاقی ارقام خارجی و بومی فندق انجام شد. دو رقم والد پدری گردویی و گرچه و ارقام فرتیل، پشمینه، رسمی، روند، شصتک، نگرت و پاییزه به عنوان والد مادری با عملکرد و کیفیت خوب، انتخاب شدند. نتاج چهارده ترکیب تلاقی با استفاده از ده صفت شامل رشد رویشی، طول و قطر شاخه یکساله، طول و عرض برگ، طول دمبرگ، طول میانگره، کلروفیل کل و کلروفیل a و b ارزیابی شدند. این آزمایش در قالب طرح کاملا تصادفی انجام شد. نتایج تجزیه واریانس تفاوت معنی داری را بین نمونه ها از نظر کلیه صفات مورد بررسی نشان داد. در این آزمایش کمترین فاصله میانگره مربوط به نتاج فرتیل × گرچه و رسمی × گرچه بودند. بیشترین طول شاخه یکساله مربوط به ارقام پدری گردویی، گرچه و نتاج رسمی × گردویی بود. میزان کلروفیل کل و کلروفیل a و b والدین از هیبریدها بیشتر بود و در بین هیبریدها، رسمی × گردویی دارای بیشترین میزان کلروفیل a و b بود. تجزیه کلاستر والدین و نتاج را به چهار گروه اصلی تقسیم کرد.

جنس اسپرس (Onobrychis) در ایران دارای بیش از 69 گونه یک ساله و چند ساله است. گونه Onobrychis michauxii  متعلق به بخش Hymenobrychis از زیر جنس اسپرس، گیاهی چندساله، علوفه ای و مرتعی است و در نیمه شمالی کشور پراکنش وسیعی دارد. در این تحقیق 44 جمعیت از مناطق مختلف کشور جمع آوری و در سال 1390 در موسسه تحقیقات اصلاح و تهیه نهال و بذر کرج در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار مورد ارزیابی قرار گرفتند. نتایج تجزیه واریانس نشان داد که اختلاف معنی داری بین جمعیت ها از نظر کلیه صفات مورد مطالعه به جز صفات طول لوله کاسه گل، عرض بال و طول نیام وجود دارد که بیانگر وجود تنوع ژنتیکی بین جمعیت های مورد مطالعه بود. در بین صفات مورد ارزیابی، نسبت دندانه به لوله گل با 1.32 درصد، کمترین و طول بال با 25.42 درصد، بیشترین ضریب تغییرات را داشتند. در میان صفات کیفی نیز بر اساس شاخص نسبی شانون حداکثر تنوع در صفت رنگ گل و حداقل آن در صفت تراکم گل آذین مشاهده شد. نتایج حاصل از ضرایب همبستگی مشخص کرد که طول ناو همبستگی مثبت و معنی داری با طول درفش دارد. تجزیه خوشه ای به روش حداقل واریانس وارد (Ward) جمعیت های مورد مطالعه را بر اساس صفات کمی در دو گروه طبقه بندی کرد. بر اساس نتایج این تحقیق می توان با انتخاب جمعیت اهر (آذربایجان شرقی) به عنوان نماینده گروه اول و جمعیت ترکمانچای (آذربایجان شرقی) به عنوان نماینده گروه دوم و انجام دورگ گیری بین آن ها باعث ایجاد حداکثر تنوع ژنتیکی در صفات مورد نظر شد.

بیماری لکه خرمایی گندم به دلیل حساسیت بالای اکثر ارقام گندم، در مناطق شمالی کشور به شدت در حال گسترش است. استفاده موفق از ارقام مقاوم به این بیماری منوط به وجود اطلاعات کافی از ساختار ژنتیکی عامل بیماری و به ویژه وجود و عدم وجود فاکتورهای بیماریزایی در داخل جمعیت قارچ است.تحقیق حاضر اولین گزارش در زمینه پراکنش و فراوانی ژن های تولید کننده توکسین های ToxA و ToxB در جمعیت های قارچ عامل بیماری در ایران است. در این تحقیق نمونه های برگی آلوده گندم نان دارای علایم لکه خرمایی جمع آوری و به آزمایشگاه منتقل شد ند. پس از جداسازی، خالص سازی و تکثیر عامل بیماری، DNA جدایه ها استخراج شد. نمونه ها با استفاده از آغازگرهای اختصاصی برای شناسایی ژن های تولید کننده توکسین های اختصاصی (ژن های ToxA و ToxB) مورد ارزیابی قرار گرفتند. نتایج حاصل از این تحقیق نشان داد که 86% از جدایه ها دارای ژن ToxA، %77 از جدایه ها دارای ژن ToxB و 64% از جدایه ها دارای هر دو فاکتور بیماریزایی بودند. بر اساس این نتایج اکثر جدایه های قارچ عامل لکه خرمایی در شمال ایران دارای ژن های ToxA و ToxB بوده و پراکنش آن ها در جدایه های مورد مطالعه منحصر به موقعیت های جغرافیایی خاصی نبود. این بررسی نشان داد علایم نکروز و کلروز ایجاد شده در روی ارقام گندم را می توان به فراوانی بالای این دو ژن نسبت داد.

در این تحقیق مقاومت 29 کلون سیب زمینی در مقایسه با ارقام تجاری و رقم شاهد حساس Lady Roseta به بیماری پوسیدگی خشک فوزاریومی مورد ارزیابی قرار گرفت. برای این منظور غده کلون ها و ارقام سیب زمینی با انجام آلودگی مصنوعی در آزمایشگاه با استفاده از جدایه های مهاجم و بیماریزای گونه های Fusarium sambucinum و Fusarium solani مایه زنی شدند و در ژرمیناتور با دمای 16 درجه سانتی گراد و رطوبت 95% به مدت چهار هفته نگه داری شدند. آزمایش به صورت فاکتوریل در سه تکرار با دو عامل گونه قارچ فوزاریوم و رقم سیب زمینی به اجرا درآمد. پس از سپری شدن زمان لازم برای توسعه بیماری شاخص بیماری، سطح آلودگی غده ها و رویش جوانه آن ها یادداشت برداری شد. نتایج به دست آمده نشان داد که کلون های 397009، 397082-10، 39709713، 397097-2، 397007-16، 397074-3 و رقم Agria با داشتن شاخص آلودگی پایین غده با جمع رتبه به میزان 168.52 تا 228.2 و سطح آلودگی کمتر در مقایسه با سایر کلون ها وارقام نسبت به جدایه های قارچی عامل بیماری پوسیدگی خشک مقاومت داشتند. از طرف دیگر کلون های 396124-79×396151-15 و 396151-29 با بیشترین میزان شاخص بیماری و سطح آلودگی غده به عنوان کلون های حساس به بیماری شناخته شدند. بیماری بر رویش جوانه غده تاثیرگذار بود، به طوری که در کلون ها و رقم شاهد حساس رشد جوانه غده بسیار پایین بود.

شناسایی ویژگی ها و پتانسیل ژنتیکی ژرم پلاسم کاهو در ایران و امکان استفاده از آن ها در ایجاد ارقام از اهداف مهم به نژادی این محصول است. در این آزمایش 42 ژنوتیپ کاهوی ایرانی از مناطق مختلف کشور همراه با یک رقم خارجی با استفاده از هفده آغازگر تصادفی RAPD در واکنش زنجیره ای پلی مراز در آزمایشگاه سبزی و صیفی موسسه تحقیقات اصلاح و تهیه نهال و بذر مورد ارزیابی قرار گرفتند. تجزیه های آماری شامل تجزیه به مولفه های اصلی، تجزیه خوشه ای با استفاده از الگوریتم UPGMA به منظور تعیین کارآیی نشانگرها محتوی اطلاعات چند شکلی، شاخص نشانگری، نسبت چندگانه موثر و قدرت تفکیک انجام شد. آغازگرها در مجموع 807 باند چند شکل تولید کردند که بیشترین تعداد مربوط به آغازگر P9 با 78 باند و کمترین آن آغازگر P6 با 15 باند بود. دامنه اندازه باندهای تولید شده در آغازگرها بین 280 تا 3000 جفت باز متغیر بود. در محاسبه ضرایب تشابه به روش جاکارد، ضرایب تشابه از صفر تا0.324  متغیر بود. بیشترین تشابه به ترتیب، بین ژنوتیپ بابل و لاین11 مازندران (0.324)، لاین های 19 و 23 مازندران (0.314) و ژنوتیپ کرج و سفید نیشابور (0.003) به دست آمد. تجزیه خوشه ای داده های مولکولی توانست ژنوتیپ ها را در سطح تشابه 0.25 مطابق با صفات مورفولوژیک به چهار گروه تقسیم ندی کند. نتایج نشان داد ژنوتیپ های مورد بررسی از تنوع بالایی برخوردار بودند و استفاده از نشانگرهای RAPD برای گروه بندی کاهوهای بومی ایران روش مفید و موثری است.

این بررسی واکنش 62 رقم تجاری گندم نان ایرانی به بیماری زنگ سیاه گندم (Puccinia graminis f. sp. tritici) در مراحل گیاهچه ای و گیاه کامل مورد مطالعه قرار گرفت. آزمایش در مرحله گیاهچه ای با نژادهای غالب در کشور TTSTC، TTTTF، TRTFC، TTKSK (Ug99)، TTTTC و TKTTC و در مرحله گیاه کامل در مزرعه ایستگاه تحقیقات کشاورزی کلاردشت در شرایط آلودگی طبیعی و در گلخانه واحد بیماری های غلات، موسسه تحقیقات اصلاح و تهیه نهال و بذر، کرج با آلودگی مصنوعی به نژاد (TTKSK (Ug99 اجرا شد. نتایج نشان داد که از 62 رقم، 39 رقم (63%) فاقد مقاومت موثر در برابر نژادها، 13 رقم (21%) در برابر یک یا چند نژاد مقاوم و در برابر سایرین حساس بودند و 10رقم (16%) نسبت به نژاد (TTKSK (Ug99 حساس و در برابر پنج نژاد دیگر مقاوم بودند، که این گروه آخر شامل ارقام رسول، فلات، گلستان، اترک، شیرودی، دز، زاگرس، بهار، گنبد و MV17 حامل ژن مقاومت Sr31 شناخته شدند.

این بررسی به منظورارزیابی تنوع ژنتیکی در بین و درون بیست توده شنبلیله بومی ایران و با انتخاب تصادفی هشت تک بوته (لاین) از هر توده با استفاده از نشانگرهای AFLP انجام شد. استفاده از پنج جفت آغازگر انتخابی 147 نوار در محدوده 500-50 جفت باز تولید کرد که از این تعداد، 128 نوار (87%) چند شکل بود. محتوای اطلاعات چند شکلی برای هر توده بین 0.79 در توده کاشان (خالص ترین توده) تا 0.93در توده های بروجرد و خراسان (ناخالص ترین توده ها) متغییر بود. نتایج تجزیه واریانس داده های مولکولی (AMOVA) نشان داد که، 75% از واریانس کل مربوط به تنوع درون توده ای بوده و تنوع ژنتیکی مطلوبی در درون توده های مورد مطالعه وجود داشت. دامنه تغییر ضرایب تشابه ژنتیکی بین لاین ها از 44% تا 94% بود. همچنین نتایج حاکی از کارآیی مناسب نشانگرهای AFLP در ارزیابی تنوع ژنتیکی شنبلیله بود.

عناب (.Zizyphus jujuba Mill) یکی از گیاهان باغی مهم با گونه ها و واریته های متنوع در منطقه آسیای مرکزی و غربی است که در بسیاری از مناطق و استان های ایران پراکنش طبیعی دارد. این تحقیق با هدف بررسی تنوع ژنتیکی و ژنومی با استفاده از صفات کمی و مارکرهای مولکولی ISSR و RAPD در کلکسیون عناب ایران، شامل نمونه های جمع آوری شده از هشت استان، در استان خراسان جنوبی انجام شد. تنوع قابل ملاحظه ای در میان 29 اکوتیپ مورد بررسی با کمک مارکرهای یاد شده به دست آمد. از میان سیزده پرایمر ISSR استفاده شده، شش پرایمر از جمله (AC)8 YT و (GA)8 A انتخاب و 84 مکان باندی به دست آمد که در 83% مورد، پلی مورفیسم مناسبی مشاهده شد. از میان پانزده پرایمر تصادفی RAPD استفاده شده، بیش از 80% پلی مورفیسم بین مکان های تکثیر شده از شش پرایمر مشاهده شد. بررسی های فیلوژنتیکی با استفاده از ژن matK وجود حداقل سه گونه مختلف را در میان اکوتیپ های کلکسیون عناب ایران اثبات کرد. نتایج تجزیه خوشه ای بر اساس صفات کمی این اکوتیپ ها را در سه تا شش گروه اصلی دسته بندی کرد. به طور کلی تنوع عناب ایران در سه استان مازندران، اصفهان و خراسان جنوبی یافت شد و خراسان جنوبی تقریبا کل تنوع موجود در ایران را به عنوان یک هسته مرکزی تنوع در بر می گیرد.

ارزیابی خصوصیات رویشی و زایشی چهل پایه درخت پکان موجود در استان گلستان بر اساس دسکریپتور پکان طی سه سال انجام شد. نتایج حاصل از تجزیه کلاستر بر اساس صفات کمی وکیفی میوه و مغز، شکل میوه و زمان رسیدن، ژنوتیپ ها را در فاصله اقلیدسی 25 به دو گروه تقسیم کرد و با کاهش فاصله از 25 به 5 ژنوتیپ ها در ده گروه قرار گرفتند. در تجزیه عامل ها مجموعا چهار عامل اصلی و مستقل که مقادیر ویژه آن ها بالاتر از یک بودند، توانستند 70 درصد واریانس کل را توجیه کنند. در هرعامل اصلی و مستقل ضرایب عاملی 0.5 به بالا معنی دار درنظر گرفته شدند. بر اساس تجزیه عامل ها صفات شکل میوه، درصد مغز و روغن، وزن خشک و تر مغز، ابعاد میوه و نسبت طول به قطر و ضخامت پوسته بیشترین سهم را در ایجاد تفاوت بین ژنوتیپ ها داشتند. بر اساس نتایج به دست آمده ونیز مشاهدات انجام شده طی این سه سال شش ژنوتیپ G2، G3، G4، G19، G20 و G28 از نظر صفات تجاری میوه و مغز، ضخامت پوسته چوبی، وزن میوه ومغز و ویژگی های رویشی برتری نسبی نشان دادند.

بیماری پوسیدگی ذغالی سویاکه توسط قارچ Macrophomina phaseolina (Tassi) Goid ایجاد می شود، یکی از بیماری های مهم سویا در ایران است. برای شناسایی ژنوتیپ های مقاوم به بیمارگر جدایه هائی با بیماریزایی بالا و روش های مطمئن ارزیابی مقاومت لازم است. در این تحقیق بیماری زایی 32 جدایه عامل این بیماری در شرایط درون شیشه ای مورد بررسی قرار گرفت و جدایه So. 3 به عنوان بیماری زاترین جدایه شناخته شد. مقاومت هفت ژنوتیپ سویا نسبت به جدایه انتخاب شده در شرایط درون شیشه ای و گلخانه و به دو روش آلوده سازی متفاوت برش ساقه و ایجاد زخم ارزیابی شد. ژنوتیپ های سویا، در هر دو روش از نظر شاخص بیماری زائی اختلاف معنی داری در سطح 1% نشان دادند. در هر دو روش، ارقام هاچستون، ساری، همیلتون و کتول در مقایسه با سایر ارقام آلودگی کمتری نشان دادند. ژنوتیپ هاچستون با کمترین شاخص بیماری زائی در مرحله گیاهچه ای، به عنوان مقاوم ترین ژنوتیپ به بیمارگر شناسائی شد. ژنوتیپ های L.17 و ویلیامز هم با بالاترین میزان آلودگی به عنوان حساس ترین ژنوتیپ ها ارزیابی شدند.

بادام به دلیل مقاومت به خشکی و شرایط نامساعد خاکی و کم توقعی آن در اکثر مناطق ایران کشت می شود ولی در اکثر سال ها به علت بروز سرما در اسفند و فروردین ماه (همزمان با گلدهی بادام)، شکوفه های درختان دچار سرمازدگی شده و ریزش می کنند که خود سبب کاهش تشکیل میوه و در نهایت کاهش شدید عملکرد می شود. در گذشته باغ های بادام با استفاده از نهال های بذری احداث می شدند. این روش هنوز هم در ایران و بسیاری از کشورها اعمال می شود. این عمل باعث تنوع ژنتیکی فراوان در توده های بادام شده و در برنامه های بهنژادی امکان انتخاب ارقام برتر را فراهم آورده است.