علوم زمین خوارزمی (نشریه علوم (دانشگاه خوارزمی))
سال:1397 | دوره:4 | شماره:2 |تعداد مقالات:7

مجموعه ی دگرگونی سلطان آباد در نوار افیولیتی شمال شرق سبزوار برونزد دارد. در این مجموعه همراه با متابازیت، سرپانتینیت و توده های نفوذی آداکیتی، یک توده ی گنیسی مجزا نیز وجود دارد. کانی های سنگ ساز نمونه های گنیسی شامل کوارتز، پلاژیوکلاز، اپیدوت، آمفیبول، گارنت و کلریت هستند. بر اساس فراوانی کانی های تیره و روشن، انواع مختلف گنیس های مافیک، حدواسط و فلسیک قابل تمایز هستند. میانگین شرایط دگرگونی گنیس های مجموعه سلطان آباد، (± 39) 462 درجه ی سانتی گراد در فشار (15/2± ) 4/12 کیلوبار محاسبه شده که می تواند در یک جایگاه فرورانش با رژیم حرارتی نسبتاً داغ حکم فرما باشد. شیمی سنگ کل گنیس های بررسی شده نشان-دهنده ی ترکیب پلاژیوگرانیتی آن هاست که در نتیجه ی ذوب بخشی توالی مافیک پوسته اقیانوسی به دست آمده اند. نسبت های ایزوتوپی هافنیم زیرکن و الگوی نمودار عناصر نادر خاکی قرابت این گنیس ها با مورب را تأیید می کند. گنیس های مجموعه دگرگونی سلطان آباد، شباهت ترکیبی چشم گیری با پلاژیوگرانیت پهنه های افیولیتی ایران و قبرس نشان می دهند. شاخص های ژئوشیمیایی این گنیس ها، با پلاژیوگرانیت های جایگاه بالای فرورانش نیز قابل مقایسه است. احتمالاً گنیس ها و شیست های آبی مجموعه دگرگونی سلطان آباد، معرف پلاژیوگرانیت و سنگ های مافیک لیتوسفر اقیانوسی سبزوار است که دست خوش دگرگونی پهنه فرورانش شده است.

دشت خوزستان در جنوب باختری ایران حدود 9/3 درصد از مساحت کشور را در برگرفته است. این منطقه عمدتاً به وسیله رسوبات کواترنری با ضخامتی بیش از 300 متر در برخی نواحی، پوشیده شده است. بررسی های رسوب شناسی و زمین شیمی در رسوبات پهنه های ماس های، علاوه بر تعیین شاخص های ژئوشیمیایی به منظور تعیین منشأ احتمالی ذرات، بررسی خصوصیات زمین زیست محیطی عناصر موجود در این ذرات و نقش آن ها در آلودگی محیط زیست نیز حائز اهمیت است. در این پژوهش، بر اساس روش های استاندارد نمونه برداری برای بررسی های رسوبات سطحی، 35 نمونه رسوب سطحی، برای انجام تحقیقات ژئوشیمی رسوبی و رسوب شناسی از توده های ماس های 5 منطقه در دشت خوزستان برداشت شد. نمونه ها در آزمایشگاه های سازمان زمین شناسی کشور از نظر دانهبندی و عنصری تجزیه شد. بررسی های رسوب شناسی نشان دهنده ی این است که اندازه ی رسوبات در حد ماسه و ماسه گلی در برخی نقاط با کمی گراول است که با استفاده از پارامتر های آماری رسوب شناسی و بررسی های مورفوسکوپی غالباً نشان دهنده ی منشأ بادی است که تحت تأثیر فرآیند های آبی نیز قرار گرفت هاند. پژوهش های ژئوشیمی رسوبی بر اساس پردازش و تجزیه ی فاکتوری و خوش های داده ها در نرم افزار SPSS انجام شد که دو منشأ اصلی برای عناصر موجود در رسوبات پهنه های ماس های می توان در نظر گرفت: عناصر Cu, Li, Nb, Ni, Th, V, Zn, La, Pr با منشأ طبیعی، عناصر Zr, Ba, U, Sr تحت تأثیر آلودگی های شیمیایی و تأسیسات نفتی (آنتروپوژنیک) است. نتایج تجزیه ی فاکتوری و خوش های در تأیید هم است.

در این پژوهش نهشته های کرتاسه در برش کرچ که در جنوب غرب قائن و بخشی از حاشیه شرقی بلوک لوت واقع شده، از نظر چینه نگاری زیستی و سیستماتیک دیرینه فرامینیفرهای شناسایی شده بررسی شده است. این برش 260 متر ضخامت دارد و شامل مارن و شیل های کرم رنگ همراه با میان لایه هایی از سنگ آهک رسی و سنگ آهک متوسط لایه با رنگ روشن است که بر یک لایه سنگ آهک توده ای در پائین و در زیر ماسه سنگ قرمز قهوه ای در بالا قرار گرفته است. در برش کرچ تعداد 17 جنس و 22 گونه از فرامینیفرهای پلانکتونیک و بنتیک شناسایی و توصیف شدند. بر این اساس چهار بایوزون شناسایی شدند. بر اساس مجموعه فرامینیفرهای شناسایی شده سن آلبین تا سنومانین پیشین برای این برش پیشنهاد می شود.

فرونشست سطح زمین در اثر استخراج بی رویه از منابع آب زیرزمینی، یکی از رویدادهایی است که در ایران به وفور مشاهده شده است. این پدیده در صورت نبود مدیریت صحیح، میتواند خسارات جبران ناپذیری را برای مناطق دچار این پدیده، ایجاد کند. هم چنین رشد جمعیت و فناوری زراعی، استفاده بیش از ظرفیت منابع آب زیرزمینی برخی از نقاط ایران را به دنبال داشته است. نرخ فرونشست زمین ناشی از برداشت بیش از حد آبهای زیرزمینی در دشت تهران در طی سال های اخیر افزایش یافته است. در چنین شرایطی آثار زیانبار آن بر زمینهای کشاورزی، ساختمانها، شریانهای حیاتی و دگرشکلیهای سطح زمین به صورت فروچالهها، ترکها و شکافهای زمین در حال گسترش هستند. در این پژوهش با که یک مدل وزن دهی ساده است و شامل 1 لایه ی مؤثر بر فرونشست )جنس لایه های زیرین، ALPRIFT استفاده از مدل کاربری زمین، پمپاژ، تغذیه، ضخامت آبخوان، فاصله از گسل، افت سطح آب زیرزمینی( است میزان آسیب پذیری فرونشست 7934 ( به دست آمد و برای صحت سنجی-برای فاصله ی زمانی یک سال ) 7932 Arc GIS دشت با تلفیق لایهها در محیط استفاده شد. با وجود قابل قبول بودن نتایج، برای بهبود نتایج حاصل و بهینه سازی InSAR این مدل از نقشه ی ماهواره ای وزن های اعمال شده از روش الگوریتم ژنتیک استفاده شد. نتایج نشان داد که بهینه سازی وزنهای اعمال شده به وسیله ی 1، بین شاخص فرونشست و فرونشست های به دست آمده در / 1 به 12 / الگوریتم ژنتیک، با افزایش ضریب هم بستگی از 94 دشت، توانایی بیش تری در ارزیابی فرونشست دارد.

سازند هجدک در منطقه ی کالشور شامل تناوبی از ماسه سنگ های کوارتزآرنایتی آرکوزی با شیل های خاکستری تیره تا سبز، سیلتستون و میان لایه های زغال سنگ است. این سازند دربر دارنده ی ماکروفسیل های گیاهی به نسبت خوب حفظ شده ای است که در این پژوهش بررسی شده اند. تعداد 15 گونه ماکروفسیل گیاهی متعلق به 9 جنس از راسته های مختلف اکوئی ستال ها، فیلیکال ها، سیکادال ها و پینال ها شناسایی شدند. بر این اساس، یک زیست زون تجمعی به نام Nilssonia bozorga-Coniopteris hymenophylloides assemblage zone و سه زیر زیست زون به نام های زیر زیست زون Klukia exilis taxon range zone (I)، زیرزیست زون Klukia exilis-Ferizianopteris undulata interval zone (II) و زیر زیست-زون Ferizianopteris undulata-Equisetites sp. cf. E. columnaris interval zone (III) به ترتیب از پایین به بالا تعیین شد. زیست زون-های سازند هجدک در منطقه ی بررسی شده با سایر زیست زون های هم ارز بازه ی زمانی ژوراسیک میانی در منطقه طبس قابل مقایسه و تطابق هستند. از این رو، پراکنش زیست زون فراگیری به نام Coniopteris hymenophylloides-Klukia exilis assemblage zone در زمان ژوراسیک در تمام پهنه ی طبس خاطر نشان می شودد. با توجه به حضور گونه های شاخص Coniopteris hymenophylloides و Klukia exilis، سن آالنین-باژوسین برای این مجموعه فسیلی در نظر گرفته می شود. پژوهش های آماری انجام شده نشان می دهد راسته های فیلیکال ها، سیکادال ها، پینال ها و اکوئی ستال ها به ترتیب با فراوانی نسبی 08/48 %، 69/32 %، 38/15 % و 85/3 % بیش ترین حضور را در مجموعه گیاهی بازه ی زمانی ژوراسیک میانی در منطقه کالشور داشته اند. هم چنین جنس های Nilssonia، Podozamites، Ferizianopteris و Lobifolia به ترتیب با فراوانی نسبی 69/32 %، 38/15 %، 54/11 % و 54/11 % بیش ترین حضور را در این منطقه داشته اند. فراوانی نسبی فیلیکال ها و سیکادال ها و نیز میانگین عددی تراز گیاهی[1] فلورای کالشور که نمره 33/46 را به دست می دهد، حاکی از آب و هوای مرطوب و نیمه گرمسیری در این منطقه جغرافیایی در محدوده زمانی آالنین-باژوسین بوده است.

متاریولیت های رخنمون یافته در مجموعه دگرگونی-آذرین ماجراد در جنوب شرق شاهرود و در لبه ی شمالی زون ساختاری ایران مرکزی واقع شده اند. متاریولیت ها بخش مهمی از طیف ترکیب این کمپلکس هستند که به شکل گنبد و یا میان لایه با مرمرهای کلسیتی و دلومیتی، متاپلیت ها و متاپسامیت ها رخنمون دارند. در اثر دگرگونی و میلونیتی شدن، برگوارگی و خطوارگی بارزی در آن ها توسعه یافته است. بر اساس شواهد ژئوشیمیایی، متاریولیت ها دارای ماهیت کالک آلکالن پتاسیم متوسط تا پتاسیم زیاد هستند. این سنگ ها در نمودار عناصر نادر خاکی به هنجار شده به کندریت از عناصر نادر خاکی سبک (به استثنای Eu) نسبت به عناصر نادر خاکی سنگین غنی شدگی دارند، و در نمودار عنکبوتی به هنجار شده به گوشته ی اولیه از U, Th, Pb و K غنی شدگی و از Zr Ti, P, Sr, و Nb تهی-شدگی نشان می دهند. متاریولیت ها به دسته ریولیت های خشک یا دمای زیاد تعلق دارند و در محیط های کششی درون قاره ای تشکیل شده اند. سن سنجی های انجام شده به روش U-Pb روی زیرکن های جدا شده از آن ها، نشان گر دامنه ی سنی 6/587 تا 508 میلیون سال (نئوپروتروزوئیک پایانی-کامبرین زیرین) است؛ ولی با توجه به سن توده های گرانیتوئیدی قطع کننده این مجموعه (/3± 553 میلیون سال)، سن نئوپروتروزوئیک پایانی (ادیاکارن) برای آن ها منطقی تر است و در ضمن تعلق داشتن آن ها به مناطق پی سنگی و گندوانایی ایران را تأیید می کند.

منطقه ی بررسی شده در شمال غرب استان اصفهان در 25 کیلومتری شمال غرب شهرستان داران قرار گرفته است. ترکیب سنگ شناختی توده ی نفوذی منطقه شامل گرانیت و گرانودیوریت و سری ماگمایی آن ها از نوع کالک آلکالن و محیط ژئوتکتونیکی آن ها قوس آتشفشانی است. گرانیت های منطقه با توجه به ویژگی های ژئوشیمیایی دارای ویژگی گرانیت های نوع I است. این توده ی گرانیتوئیدی، پی سنگ دگرگونی به سن پالئوزوئیک (؟ ) را قطع کرده و منجر به تشکیل مرمر-اسکارن و هورنفلس با رخداد محدود در منطقه شده است. براساس پژوهش های صحرایی و پتروگرافی، دو مرحله ی اصلی اسکارنی شدن (پیش رونده و پس رونده) در منطقه ی بررسی شده شناسایی شده است. مرحله ی پیش رونده با تشکیل مجموعه ی کانیایی بدون آب (گارنت، کلینوپیروکسن و ولاستونیت) مشخص می شود. در مرحله ی پس رونده سیلیکات های بدون آب، به مجموعه ای از کانی های سیلیکاتی کلسیمی آبدار (اپیدوت، ترمولیت– اکتینولیت، وزوویانیت) تبدیل شده و در نهایت با افزایش CO2 محیط واکنش های کربناته شدن مجدد صورت گرفته و سبب تبلور و جانشینی دوباره کلسیت شده است. نتایج تجزیه های ژئوشیمیایی و مقایسه ی الگوی عناصر اصلی گرانیتوئیدهای منطقه با سایر گرانیتوئیدهای اسکارنی شناخته شده ی دنیا، نشان از انطباق این مجموعه با گرانیتوئیدهای مرتبط با اسکارن های تنگستن، مولیبدن و قلع دارد.