مجله علوم و فنون دریایی
سال:1394 | دوره:14 | شماره:3 |تعداد مقالات:14

آلودگی های نفتی در سر تا سر دنیا یکی از موضوعات مهم تحقیقات زیست محیطی هستند که به دلیل سمیت شان مشکلات بسیاری را ایجاد کرده اند. هیدروکربن های نفتی موجود در خاک های آلوده، رسوبات و آب می تواند تحت تاثیر میکروارگانیسم ها مورد تجزیه شوند. حذف هیدروکربن ها از محلول های آبی با استفاده از کشت باکتریایی نیز امکان پذیر است. در این پژوهش نیز توانایی حذف آنتراسن از محلول حاوی هیدروکربن مذکور توسط گونه Bacillus pumilus جدا شده از رسوبات نفتی بندر امام خمینی مورد بررسی قرار گرفت. این باکتری با عدم ایجاد هاله در محیط کشت بلاد آگار، عدم پخش نفت معدنی و ایجاد هاله ای با قطر 0.5 سانتی متر بر روی سطح نفت خام به عنوان گونه غیر مولد بیوسورفاکتانت شناسایی گردید. میزان جذب نوری این گونه در نمونه حاوی 30 میلی گرم بر لیتر آنتراسن نهایتا به 0.086 رسید. تجزیه آنتراسن به وسیله دستگاه HPLC نشان داد که پس از 5 روز 40.833 درصد از هیدروکربن مذکور توسط این باکتری از محیط کشت حذف گردید. لذا نتایج نشان می دهد که باکتری جدا شده می تواند در محیط طبیعی نیز احتمالا رفتار مشابهی را نشان دهد و توانایی حذف این آلاینده را از محیط های آلوده خواهد داشت.

در قوس رودخانه ها به دلیل نیروی گریز از مرکزی که به سمت ساحل خارجی وارد می شود، یک جریان ثانویه به وجود می آید که در سطح به سمت ساحل خارجی و در کف به سمت ساحل داخلی است. این جریان ثانویه در ترکیب با جریان اصلی رودخانه جریان حلزونی را به وجود می آورد. جریان حلزونی باعث فرسایش قوس خارجی و رسوبگذاری در قوس داخلی می شود. یکی از راه های کنترل فرسایش قوس خارجی استفاده از آبشکن ها است. از آنجا که آبشکن ها مانعی در برابر جریان هستند، خود تحت فرسایش قرار می گیرند. تحقیق حاضر به منظور حفاظت از آبشکن ها در قوس 90 درجه انجام شده است. یکی از روش های حفاظت از آبشکن ها، استفاده از ریپ رپ است. در این تحقیق، به بررسی اثر تغییر زاویه دماغه آبشکن T شکل، بر روی پایداری ریپ رپ پیرامون آبشکن پرداخته شده است. به منظور دستیابی به اهداف تحقیق، از سه طول مختلف دماغه آبشکن، چهار زوایه دماغه نسبت به بدنه آبشکن و سه قطر ریپ رپ استفاده شده است. نتایج حاصل از این تحقیق نشان می دهد افزایش در زاویه دماغه آبشکن موجب کاهش عدد فرود جریان در لحظه شکست ریپ رپ، کاهش شاخص شکست و در نتیجه کاهش پایداری ریپ رپ می شود.

پویایی جمعیت ها در ارتباط با محیط زیست آنها است و ثبات زیستگاه و شرایط محیطی به عنوان عامل موثر در تنوع زیستی و فراوانی موجودات زنده مطرح است. هدف اصلی از این مطالعه تنوع زیستی خرچنگ های بستر نرم منطقه جزر و مدی خلیج چابهار است. در طی این پژوهش، درصد مواد آلی، رطوبت، دانه بندی رسوب، تراکم، غالبیت، غنای گونه ای و یکنواختی نیز سنجیده شد. بدین منظور نمونه برداری در یک دوره در اردیبهشت 1388 در سه ایستگاه تیس، جزیره خرچنگ و کنارک صورت گرفت. در این بررسی7 گونه از خانواده Ocypodidae شناسایی شد. بر اساس نتایج بدست آمده از شاخص های تنوع در سه ایستگاه، جزیره خرچنگ با 5 گونه و کنارک با 1 گونه، به ترتیب دارای بیشترین و کمترین شاخص غنا و تنوع گونه ای بوده اند. این در صورتی است که مقایسه آماری تفاوت معنی داری از نظر درصد مواد آلی و دانه بندی در بین سه ایستگاه نشان داد، بطوری که بیشترین درصد مواد آلی و کمترین درصد شن در جزیره خرچنگ مشاهده شد.

پلی مورفیسم توالی نوکلئوتیدی مربوط به ژن 16S rRNA ژنوم میتوکندریایی صدف خوراکی (Oyster) خلیج فارس (Crassostrea sp.)، در 30 نمونه اویستر جمع آوری شده از بندر امام خمینی بررسی شد. مورد بررسی قرار گرفت. واکنش زنجیره ای پلی مراز با یک جفت آغازگر برای تمام نمونه ها انجام و سپس محصولات زنجیره ای پلی مراز، با روش ختم زنجیره، توالی یابی شدند. سپس اطلاعات بدست آمده از طریق برنامه ها و نرم افزارهای BioEdit ver 7.0، MEGA Ver 5.0 و DnaSP Ver 5.0 مورد آنالیز قرار گرفتند. برای ژن مورد بررسی تنها 2 موتاسیون مشاهده شد و تنوع نوکلئوتیدی (Pi) 0.00061 محاسبه گردید. در میان 30 نمونه، تعداد 3 هاپلوتیپ شناسایی شد میانگین تنوع هاپلوتیپی Hd)) 0.195 محاسبه گردید. هاپلوتیپ های بدست آمده از تحقیق حاضر برای اولین بار در بانک ژنی ثبت گردیدند. رسم درخت های فیلوژنی حاصل از داده های توالی یابی ژن مورد نظر هیچ جدائی مشخصی را برای نمونه های مورد مطالعه در بندر امام خمینی فراهم نکرد. نتایج حاصل از این تحقیق نشان داد که تمایز توالی پائینی در جمعیت مورد بررسی در بندر امام خمینی وجود دارد.

در این مطالعه، سطوح مختلف ویتامین C (ال-آسکوربیل-2-پلی فسفات) بر عملکرد تفریخ و بازماندگی ناپلیوس های حاصله در دماهای مختلف آزمایش شد. آزمایش اول به منظور بررسی اثر مقادیر مختلف (صفر، 500، ppm 1000) ویتامین C از نوع ال-آسکوربیل-2-پلی فسفات بر درصد تفریخ سیست آرتمیای دریاچه مهارلو در 6 تکرار صورت گرفت. نتایج این آزمایش نشان داد مقادیر مختلف ویتامین C بر درصد تفریخ آرتمیا اثر معنی دار دارد. آزمایش دوم به منظور بررسی تاثیر دماهای مختلف (1، 4، 16oC) بر درصد بازماندگی ناپلی های آرتمیای حاصل از تفریخ سیست های آزمایش اول انجام شد. در این بخش ناپلی های حاصل از قرار گیری مقادیر مختلف ویتامین C (صفر، 500 و ppm1000) با 6 تکرار در سه دمای مختلف به مدت 48 ساعت قرار داده شد و درصد بازماندگی ناپلی ها بدست آورده شد. نتایج آزمایش دوم نشان داد که اثر متقابل مقدار ویتامین C و درجه حرارت همچنین اثر مقادیر مختلف ویتامین C بر درصد بازماندگی ناپلی های آرتمیا معنی دار نیست. مقادیر مختلف ویتامین C اختلاف معنی داری بر روی درصد بقای ناپلی آرتمیا نشان نداد، اما دماهای متخلف اثر معنی داری بر روی درصد بقا داشت. افزایش ویتامین C بر روی درصد تفریح ناپلی های آرتمیای مهارلو اثر معنی داری دارد امام اثر معنی داری بر روی نرخ بقای ناپلی ها ندارد. اثر دماهای متخلف بر درصد بازماندگی ناپلی ها معنی دار بود و درصد بازماندگی ناپلی آرتمیا در دمای 16oC بیش از دماهای 1 و 4oC بود. نتایج این تحقیق نشان داد درصد بازماندگی مستقل از مقدار ویتامین C در دمای نگهداری 16oC می تواند نسبت به سایر دماهای تست شده مناسب تر باشد.

بواسطه وجود پلی مورفیسم بین گونه ای در ماهیان خاویاری ناشی از وقوع هیبرید های بین گونه ای طبیعی، دستکاری های انسانی و فرار هیبرید های پرورشی از مراکز تکثیر و پرورش شناسایی آنها مشکل است. به همین خاطر این مطالعه با هدف بررسی اختلاف شکل سر در بین دو گونه ماهی خاویاری فیل ماهی (Huso huso) و تاس ماهی سیبری (Acipenser baeri) و هیبرید های دیپلوئیدی و تریپلوئیدی تولید شده و امکان شناسایی آنها با استفاده از روش ریخت سنجی هندسی به اجرا درآمد. تعداد 30 نمونه از هر گروه نمونه برداری گردید. به منظور استخراج داده های شکل سر در روش ریخت سنجی هندسی، تعداد 9 نقطه لندمارک در نمای جانبی سمت راست سر، 12 نقطه لندمارک در نمای پشتی سر و 13 نقطه لندمارک در نمای شکمی سر تعیین و با استفاده از نرم افزار tpsDig 2 بر روی تصاویر دوبعدی نمونه ها قرار داده شد. نتایج حاصل از آنالیزهای CVA/MANOVA داده های شکل پس از GPA نشان داد که تمام گروه های مورد مطالعه در هر 3 نما از نظر شکل تفاوت معنی داری دارند و نمای شکمی قابلیت تفکیک بهتری نسبت به نمای پشتی و جانبی دارد. همچنین نتایج آنالیز خوشه ای و فواصل مهالانوبیس نشان داد که هیبرید دیپلوئیدی نسبت به هیبرید تریپلوئیدی تشابه بیشتری به والد پدری (تاسماهی سیبری) دارند. نتایج نشان داد که روش ریخت سنجی هندسی یک تکنیک بسیار موثر، استاندارد و کم هزینه برای تشخیص گونه ها و هیبریدهای تاس ماهیان می باشد.

توصیف کلی از الگوهای پراکنش دوکفه ای های سواحل صخره ای در طول کل سواحل جزیره هرمز، زمینه را برای مقایسه الگوهای پراکنش این موجودات بین جزرومدی فراهم می کند. در راستای آزمودن تنوع در فراوانی و پراکنش گونه ها از ناحیه فراساحلی تا فروساحلی منطقه بین جزرومدی در طول کل سواحل صخره ای جزیره هرمز، سه منطقه اصلی از تابستان 1384 تا بهار 1385 مطالعه شد (غرب، جنوب، جنوب شرق) و 3 ترانسکت در هر منطقه در نظر گرفته شد. در هر یک از 9 ترانسکت ساحل سطح بندی شده و یک توصیف کیفی انجام شد. وی‍ژگی اختصاصی ناحیه فراساحلی حضور Saccostrea cucullata بوده است، همچنین در ناحیه میان ساحلی اساسا Saccostrea cucullata غالب بود. الگوهای پراکنش مشاهده شده در ناحیه فروساحلی شباهتی بین سواحل صخره ای جزیره هرمز نشان نداد. همچنین اطلاعات مهمی درباره فراوانی و پراکنش دوکفه ای ها به صورت فصلی در سواحل صخره ای جزیره هرمز بدست آمد. بر اساس این نتایج، میزان فراوانی دوکفه ای ها در فصل تابستان نسبت به فصل زمستان افزایش نشان داد.

پویایی جمعیت و ارزیابی ارزیابی ذخیره حلوا سفید (Pumpus argenteus) با جمع آوری اطلاعات از دو منطقه تخلیه صید در سواحل استان خوزستان شامل هندیجان و آبادان تخمین زده شد. در این پروژه یک ساله (از فروردین تا اسفند سال 1389) در مجموع بیش از دو هزار و چهارصد ماهی در ایستگاه های مذبور بیومتری گردید. شاخص های رشد و مرگ ومیر به ترتیب طول بی نهایت L¥=34.5cm، ضریب رشد (yr-1) K=0.56، زمان طول صفر to=-0.32، مرگ ومیر طبیعی (yr-1) M=1.07، مرگ ومیر صیادی (yr-1) F=1.99، مرگ ومیر کل (yr-1) Z=3.06 و ضریب بهره برداری (yr-1) E=0.65 محاسبه شد. با کمک روش تحلیلی Y’/R=0.019، B’/R=0.10 نرخ بهره برداری U=0.61، میزان حداکثر محصول پایدار برحسب تن MSY=440 و میزان حداکثر برداشت ثابت برحسب تن MCY=290 برای ذخیره ماهی حلوا سفید برآورد گردید. این تحقیق نشان می دهد که میزان برداشت سالانه از ذخیره ماهی حلوا سفید به بیش از حداکثر میزان خود رسیده و جهت کاهش میزان صید و تلاش صیادی بایستی تدابیری اندیشیده شود.

برای مطالعه تفاوت های فیزیولوژیک تولیدمثلی مولدین مهاجر پاییزه و بهاره دهان گرد خزری (Caspiomyzon wagneri) رودخانه شیرود در حوزه جنوبی دریای خزر، 15 و 16 عدد ماهی مولد به ترتیب در پاییز و بهار صید شد. پس از نمونه برداری از بافت گناد و سپس خون گیری بافت شناسی گنادها به روش معمولی و رنگ آمیزی هماتوکسیلن-ائوزین انجام و اندازه گیری هورمون های سرم با استفاده از روش ELISA انجام شد. بررسی های بافت شناسی نشان می داد که در کل، ماهیان صید شده در دو فصل پاییز و بهار در مرحله نهایی رسیدگی جنسی بوده اما هنوز تخم ریزی و یا اسپرم ریزی انجام نداده اند. سطوح غلظت هورمون های تستوسترون، -17b استرادیول و پروژسترون دهان گردان مهاجر نر از ماده های مهاجر در دو فصل بالاتر بودند، در بهار سطح هورمون پروژسترون ماده ها بیشتر از نرها است. غلظت هورمون تستوسترون نرها و ماده ها پاییزه و بهاره با هم متفاوت نبود. غلظت هورمون -17b استرادیول ماده ها در فصل بهار شبیه به نرها است. ولی سطح هورمون -17b استرادیول نر های پاییزه بالاتر از ماده های پاییزه است. غلظت هورمون پروژسترن نرها و ماده ها در هر دو فصل متفاوت است. درکل، نتایج نشان دهنده که هر دو دسته ماهیان مهاجر پائیزه و بهاره جهت تولید مثل هستند.