پژوهش های علوم و فناوری چوب و جنگل
سال:1398 | دوره:26 | شماره:3 |تعداد مقالات:8

سابقه و هدف: سالانه حدود 60000 تن کاغذ چاپ و تحریر در کارخانه پارس هفت تپه-اهواز و از باگاس تولید می شود. در این کارخانه خمیر سودای باگاس قبلا با توالی CEH و در حال حاضر با توالی EH( استخراج قلیایی(E) و هیپوکلریت(H)) رنگبری می شود. با توجه به این که در مرحله کلرزنی(C) درصد خشکی خمیر کاغذ حدود 3 درصد است و مقادیر زیادی پساب و ترکیبات کلرینه شده لیگنین (AOX) تولید می شود که از نظر زیست محیطی بسیار مهم می باشد. به همین دلیل در این کارخانه و همچنین در سیستم های متداول جهانی، مرحله کلرزنی(C) و برخی توالی های رنگبری با ترکیبات کلر همانند هیپوکلریت (H) و دی اکسید کلر(D) نیز حذف می شوند و به جای آنها از اکسیژن (O)، ازن(Z)، پروکسید هیدروژن(P)، دی تیونیت سدیم(Y) و یا ترکیبی از آنها استفاده می گردد، در این شرایط، به این سیستم، رنگبری با روش بدون کلر (TCF) گفته می شود. به همین منظور این تحقیق با هدف تاثیر استفاده از رنگبری با روش کاملا بدون کلر بر ویژگی های نوری و مقاومتی کاغذ حاصل از خمیرکاغذ سودای باگاس انجام شد. مواد و روش ها: برای انجام این تحقیق خمیرکاغذ رنگبری نشده سودای باگاس(قبل از بخش رنگبری) به صورت تصادفی از کارخانه پارس اهوازانتخاب شد. سپس این خمیرکاغذ ها با توالی های یک، دو و سه مرحله ای P، OP، OPY و P(PE)O و با استفاده از اکسیژن(O)، پروکسید هیدروژن(P)، استخراج قلیایی با پروکسید هیدروژن(PE) و دی تیونیت سدیم (Y) رنگبری شدند. از خمیرکاغذ های ساخته شده، کاغذهای دست ساز با وزن پایه gr/m2 70 تهیه و خواص نوری و مقاومتی آن ها طبق آزمونهای استاندارد TAPPI اندازه گیری و ویژگی-های کاغذ داده های حاصل مقایسه شدند. یافته های تحقیق: نتایج این تحقیق نشان داد که در اثر رنگبری با روش کاملاً بدون کلر (TCF) روشنی، سبز رنگی، مقاومت های به پارگی، کششی، ترکیدن، طول پارگی و تاه شدن افزایش و ماتی و فاکتورa* کاغذ های حاصل از خمیرکاغذ سودای باگاس کاهش یافتند. در این تحقیق استفاده از پروکسید هیدروژن به عنوان یک رنگبر اکسایشی نیز نقش موثری را در بهبود سبز رنگی، مقاومت های به پارگی، کششی، طول پارگی و تاه شدن کاغذ داشته، ولی تاثیر محسوسی در بهبود روشنی کاغذ حاصل در مقایسه با نمونه شاهد (توالی EHکارخانه) نداشته است. نتایج تجزیه تحلیل آماری داده ها نیز نشان داد که بین میانگین ویژگی های نوری و مقاومتی خمیرکاغذ های حاصل در بین تیمارها تفاوت معنی داری در سطح اطمینان آماری 99% وجود دارد. نتیجه گیری: به طور کلی، نقش توالی رنگ بری سه مرحله ای OPY و همچنین توالی های رنگبری دو مرحله ای OP در سفید سازی خمیرکاغذ و بهبود روشنی و مقاومت های کاغذ حاصل موثرتر از توالی دو مرحله ای EH (شاهد) و خمیرکاغذ رنگبری نشده سودای باگاس کارخانه بوده است. واژه های کلیدی: خمیرکاغذ سودا، باگاس، توالی رنگبری، رنگبری کاملا بدون کلر (TCF)، خواص نوری و مقاومتی

سابقه و هدف: در دو دهه اخیر، استقبال به استفاده از محصولات زیستی افزایش یافته است. این مطالعه با هدف بررسی اثرات پلاسمای سرد بر خواص فیزیکی و مکانیکی نانوفیلم های تهیه شده از هیدروژل سلولز چوبی و باکتریایی و کیتین انجام شده است. بیوپلیمرهایی که از پلی ساکاریدها به دست می آیند به علت مزایایی که در محیط زیست دارند و تجزیه زیستی آن ها، به طور گسترده ای مورد ارزیابی و بررسی قرار گرفته اند. متصل گشته اند. مواد و روش ها: نانوفیبرهای سلولز چوب سنتز مکانیکی(MCNF) به طور کلی به دلیل سازگاری زیستی، شکل پذیری، فراوانی در طبیعت، خواص ممانعتی عالی و هزینه کم به میزان فراوان مورد استفاده است. نانوفیبرهای سلولز باکتری (BCNF) یک پلیمر است که توسط میکروارگانیسم ها به وجود می آید. نانوسلولز باکتری خواص فیزیکی، مکانیکی و شیمیایی مخصوص خود را دارد. کیتین(ChNF) دومین پلیمر طبیعی بعد از سلولز است. کیتین دارای ظرفیت بالای تولید فیلم و خاصیت ضد میکروبی طبیعی دارد که آن را به ماده ای بالقوه برای بهبود ایده های جدید در زمینه ترکیبات ضد میکروبی، تبدیل کرده است. تیمار غیرحرارتی پلاسما(پلاسمای سرد)، یک روش مؤثر و گسترده برای اصلاح سطوح بسیاری از مواد است. در این مطالعه اثر پلاسمای سرد روی سه نوع نانوفیلم سلولز چوب سنتز مکانیکی، سلولز سنتز باکتری و کیتین را با 4 تیمار مختلف از پلاسمای سرد با زمان های در معرض قرار گرفتن 0، 3، 6 و 9 دقیقه مورد بررسی قرار گرفت. برای تولید فیلم ها از روش وکیوم فیلتراسیون استفاده می شود. خواص مورفولوژیکی نانوفیلم ها با استفاده از میکروسکوپ الکترونی تعیین می گردد. خواصی مثل ضخامت، وزن، دانسیته، ممانعت از نفوذ بخار آب، حلالیت در آب، رنگ سطحی فیلم ها، مقدار عبور نور و میزان شفافیت و خواص مکانیکی نانوفیلم ها نیز در این مطالعه مورد بررسی قرار گرفتند. یافته ها: عکس های میکروسکوپ الکترونی(SEM) ساختاری همگن و یکنواخت را در نانوفیلم سلولز باکتری نشان داد. سلولز باکتری با حذف ترکیبات و مولکول های با وزن مولکولی کم، تا حدی وزن نانوفیلم ها را کاهش می دهد. سلولز چوب سنتز مکانیکی دارای ساختار قوی تری نسبت به سایر نانوفیلم ها را دارا است، و برای پارگی بافت نیاز به نیروی بیشتری است. نانوفیلم کیتین دارای ساختار متخلخلی است در حالی که نانوفیلم های سلولز دارای ساختاری همگن و یکنواخت است. پلاسمای سرد باعث کاهش وزن، چگالی، حلالیت در آب، انتقال نور و. . . می شود. نانوفیلم های کیتین دارای حداکثر افزایش طول (63/0 میلی متر)، استرس قابل تحمل (99/50 مگاپاسکال)، مدول الاستیک و مقاومت در برابر کشش است. هنگامی که نانوفیلم به مدت زمان طولانی در معرض پلاسمای سرد قرار گیرد، مدول الاستیسیته آن به میزان قابل توجهی کاهش می یابد. نتیجه گیری: اعمال تیمار پلاسمای سرد اتمسفری منجر به افزایش مقاومت به نفوذ بخار آب و تولید ترکیبات قطبی می شود و همچنین باعث به وجود آمدن اتصالات عرضی در سطح فیلم می شود. در کل اعمال پلاسمای سرد باعث بهبود بسیاری از پارامترهای نانوفیلم می-شود ولی برخی دیگر را کاهش می دهد.

سابقه و هدف: نانوسلولز باکتریایی به علت ساختارهای میکروسکوپی مناسب، قابلیت های بسیاری در مصارف خاص (مانند مصارف پزشکی و بهداشتی) دارد. این ماده در برخی از خواص مانند خلوص زیاد، بلورینگى و درجه پلیمریزاسیون با سلولز گیاهی تفاوت دارد. در مطالعه حاضر، تولید نانوسلولز باکتریایی با استفاده از باکتری استوباکتر زایلینیوم و ارزیابی مشخصات آن انجام شده است. مواد و روشها: برای تهیه نانوسلولز باکتریایی در این تحقیق، باکتری در محیط کشت مایع و در شرایط بستر استاتیک و دینامیک کشت داده شد و سلولز به دست آمده، شستشو و خالص سازی شد. ریزساختارها با میکروسکوپ الکترونی روبشی گسیل میدانی (FE-SEM)، ساختار بلورینگی با آنالیز پراش اشعه ایکس (XRD)، درصد وزنی، اندازه و نحوه پراکنش نانوسلولز با آنالیز عنصری اشعه ایکس پراکنش گرای انرژی (EDX)، تعیین ویسکوزیته و وزن مولکولی با روش انحلال سلولز در محلول کوپر دی اتیلن آمین (CED) و بازده نانوسلولز با روش توزین نمونه مرطوب و خشک آنها مورد بررسی قرار گرفت. یافته ها: نتایج نشان داد بازده نانو سلولز در محیط کشت استاتیک نسبت به محیط کشت دینامیک آن بیشتر است. مقایسه تصاویر FE-SEM نشان داد که نحوه کشت تاثیر محسوسی بر ساختار ریخت شناسی الیاف نانوسلولزهای تولیدی دارد. بطوری که مقایسه تصاویر FE-SEM دو روش کشت نشان داد ریخت شناسی نانوسلولز باکتریایی در کشت اساتیک، متخلخل و مشبک و در نانوسلولز باکتریایی در کشت دینامیک دارای ساختار به هم چسبیده است. اندازه نانوذرات عموماً برای نانوسلولزهای تولید در محیط کشت دینامیک و استاتیک زیر 60 نانومتر می باشد. نتایج آزمون XRD نشان داد میزان بلورینگی نانوسلولز باکتریایی در محیط کشت استاتیک حدود 49/72 درصد محاسبه شد، در حالی که این مقادیر برای محیط کشت دینامیک، 29/14 درصد اندازه گیری گردید. همچنین میزان ویسکوزیته سلولز باکتریایی تولید شده در محیط کشت استاتیک 7/110 سانتی پوآز و میزان ویسکوزیته سلولز باکتریایی تولید شده در محیط کشت دینامیک 97 سانتی پوآز محاسبه شد. نتیجه گیری: به طور کلی با در نظر گرفتن خصوصیات نانوسلولز باکتریایی تولید شده و مقایسه آن با سایر تحقیقات انجام شده، می توان نتیجه گرفت نانوسلولز باکتریایی مناسب تولید شده است که این مسئله به لحاظ نیاز تحقیقاتی موجود در این زمینه در کشور و کاربردهای پزشکی و مهندسی آن حائز اهمیت است. سابقه و هدف: نانوسلولز باکتریایی به علت ساختارهای میکروسکوپی مناسب، قابلیت های بسیاری در مصارف خاص (مانند مصارف پزشکی و بهداشتی) دارد. این ماده در برخی از خواص مانند خلوص زیاد، بلورینگى و درجه پلیمریزاسیون با سلولز گیاهی تفاوت دارد. در مطالعه حاضر، تولید نانوسلولز باکتریایی با استفاده از باکتری استوباکتر زایلینیوم و ارزیابی مشخصات آن انجام شده است. مواد و روشها: برای تهیه نانوسلولز باکتریایی در این تحقیق، باکتری در محیط کشت مایع و در شرایط بستر استاتیک و دینامیک کشت داده شد و سلولز به دست آمده، شستشو و خالص سازی شد. ریزساختارها با میکروسکوپ الکترونی روبشی گسیل میدانی (FE-SEM)، ساختار بلورینگی با آنالیز پراش اشعه ایکس (XRD)، درصد وزنی، اندازه و نحوه پراکنش نانوسلولز با آنالیز عنصری اشعه ایکس پراکنش گرای انرژی (EDX)، تعیین ویسکوزیته و وزن مولکولی با روش انحلال سلولز در محلول کوپر دی اتیلن آمین (CED) و بازده نانوسلولز با روش توزین نمونه مرطوب و خشک آنها مورد بررسی قرار گرفت. یافته ها: نتایج نشان داد بازده نانو سلولز در محیط کشت استاتیک نسبت به محیط کشت دینامیک آن بیشتر است. مقایسه تصاویر FE-SEM نشان داد که نحوه کشت تاثیر محسوسی بر ساختار ریخت شناسی الیاف نانوسلولزهای تولیدی دارد. بطوری که مقایسه تصاویر FE-SEM دو روش کشت نشان داد ریخت شناسی نانوسلولز باکتریایی در کشت اساتیک، متخلخل و مشبک و در نانوسلولز باکتریایی در کشت دینامیک

سابقه و هدف: چوب ماده طبیعی است که در ساخت انواع سازه های چوبی مورد استفاده قرار می گیرد. سازه های چوبی در اثر قرارگیری در فضای باز، دچار هوازدگی و تخریب سطحی می شوند. با توجه به استفاده از چوب به عنوان مبلمان فضای باز، کف پوش ها، پارکت ها و لمبه کوبی ها خانه های چوبی، خواصی نظیر میزان سختی، مقاومت به خراش و سایش مورد اهمیت قرار می گیرد. در این مطالعه تاثیر هوازدگی تسریع شده بر مقاومت به سایش گونه های چوبی صنوبر، راش و بلوط پوشش داده شده با روغن گیاهی بزرک بررسی شد. مواد و روش ها: بدین منظور، نمونه های چوبی به ابعاد استاندارد 2×10× 15 (L×R×T) سانتی متر بریده شده و سطوح آنها با استفاده از روغن بزرک به نسبت 3ml/m 100 پوشش داده شدند. نمونه های پوشش داده به مدت 2 هفته در دستگاه هوازدگی تسریع شده نگه داری شدند و سپس توسط دستگاه سایش خراشان تابر و میکروسکوپ لیزری هم کانون مقاومت به سایش و توپوگرافی سطوح چوب قبل و بعد از هوازدگی مورد بررسی قرار گرفت. یافته ها: نتایج حاصل از این مطالعه نشان داد در اثر هوازدگی میزان مقاومت به سایش تمامی گونه های چوبی کاهش یافته است و بیشترین مقاومت در بین آنها مربوط به گونه چوبی بلوط با مقدار کاهش وزن 7/1 گرم می باشد. همچنین نمونه های پوشش داده با روغن بزرک، میزان پارامتر سایش برای گونه های صنوبر، راش و بلوط به ترتیب 28، 38 و 18 درصد کاهش یافت. کمترین و بیشترین مقاومت به سایش بعد از هوازدگی مربوط به گونه چوبی صنوبر و بلوط بود و نتایج میکروسکوپ لیزری هم کانون نشان داد به ترتیب در گونه های صنوبر، راش و بلوط بعد از هوازدگی عمق سایشی به میزان 201، 183 و 136 میکرون ایجاد شده است. نتایج همچنین بیانگر این بود که اختلاف معنی داری میان نمونه های پوشش داده شده و نشده وجود دارد. نتیجه گیری: افزایش مقاومت به سایش چوب بلوط نسبت به گونه های دیگر می تواند به دلیل وزن مخصوص بالاتر آن باشد. استفاده از پوشش روغن بزرک از یک سو منجر به کاهش میزان جذب آب و از سوی دیگر باعث کاهش اصطکاک و روان تر شدن سطح چوب گردیده است. همچنین افزایش کاهش وزن پس از هوازدگی، در اثر جذب بیشتر رطوبت نمونه های پوشش داده نشده نسبت به نمونه های پوشش داده شده است که باعث تخریب سریعتر و آسانتر بافت چوب شده است. بر اساس نتایج میکروسکوپ لیزری و بررسی عمق سایش، پوشش دهی با روغن بزرک توانسته است میزان کاهش عمق سایش را کاهش و مقاومت به سایش را افزایش دهد. با توجه به نتایج این مطالعه می توان از روغن گیاهی بزرک برای افزایش مقاومت سازه های چوبی در برابر سایش استفاده کرد.

سابقه و هدف: اندازه گیری ارتفاع درختان به روش های میدانی در سطوح وسیع، زمان و هزینه فراوانی را می طلبد، از این رو استفاده از تصاویر هوایی رقومی زوج به عنوان روشی جایگزین مطرح شده است. هدف اصلی این تحقیق بررسی قابلیت این تصاویر در برآورد ارتفاع درختان است. مواد و روش ها: این پژوهش با استفاده از نه تصویر دوربین هوایی رقومی UltraCam-D با پوشش های مشترک 70% طولی و 60% عرضی، مقیاس اسمی 1: 8000 و اندازه تفکیک زمینی هفت سانتی متر در پارک جنگلی طالقانی شهر تهران انجام شد. تصاویر ابتدا به روش مثلث بندی تصحیح هندسی و سپس مدل های رقومی ارتفاع (DEM) و سطح (DSM) به ترتیب در نرم افزارهای LPS و INPHO، تهیه و از تفاضل دو مدل یاد شده، ارتفاع درختان محاسبه گردید. برای براورد دقت DEM، مقادیر ارتفاعی 15 نقطه از نقشه 1: 1000 شهر تهران استخراج و با مقادیر ارتفاعی DEM در محل همان نقاط مقایسه شد. برای بررسی صحت مقادیر ارتفاعی محاسبه شده، ارتفاع 101 درخت از گونه های مختلف پهن برگ و سوزنی برگ در عرصه اندازه گیری و با مقادیر ارتفاع برآوردی از DSM همان درختان مقایسه شد. مقایسه مقادیر ارتفاع برآوردی (محاسبه شده) با مقادیر واقعیت زمینی (ارتفاع های اندازه گیری شده) با استفاده از رگرسیون خطی ساده و آماره های ضریب تبیین (R^2) و مجذور میانگین مربعات خطا (RMSE) انجام شد. همچنین از آماره درصد خطای میانگین نرمال شده (NMPE) برای ارزیابی درصد خطای DSMهای تولید شده و از آزمون T جفتی نیز برای مقایسه اختلاف ارتفاع ها به تفکیک در دو گروه پهن برگان و سوزنی برگان استفاده شد. یافته ها: با توجه به مقدار RMSE بر اساس پنج نقطه ی شاهد (22/0 پیکسل)، و همخوانی دقیق تصاویر تصحیح شده با نقشه توپوگرافی، اطمینان لازم در مورد انجام تصحیح هندسی با دقت قابل قبول کسب شد. تراکم نه چندان زیاد پوشش جنگلی منطقه مورد مطالعه، امکان رویت سطح زمین در تصاویر را فراهم کرده بود. این نکته امکان انتخاب نقاط کنترل مناسب و تعداد زیادی نقاط گرهی را میسر نموده بود. همبستگی خطی زیاد بین ارتفاع محاسبه شده و ارتفاع واقعی درختان (82%=R^2 و 35/1RMSE=) و همچنین اختلاف به نسبت اندک و غیر معنی دار بین این ارتفاع ها (13/1 متر) بیانگر این است که برآورد ارتفاع با رویکرد مورد استفاده، از صحت قابل قبولی برخوردار می-باشد. ضمنا تفاوت محسوسی بین صحت برآورد ارتفاع سوزنی برگان و پهن برگان مشاهده نشد. نتیجه گیری: بر پایه ی نتایج این تحقیق، از این تصاویر می توان در این چنین مناطق نسبتاً مسطحی مانند جنگل های شهری و جنگل های مسطح غرب برای تعیین ارتفاع درختان به طور اجرایی استفاده کرد ولی قابلیت این تصاویر در جنگل های

سابقه و هدف: در چند سال اخیر زاگرس به عنوان بزرگ ترین اکوسیستم جنگلی کشور درگیر پدیده زوال شده است. زوال بلوط می تواند به طور هم زمان در مناطق جغرافیایی مختلف توسط عوامل تنش کاملاً متفاوت یا یکسان رخ دهد و منجر به مرگ درختان بلوط شود. مرگ ومیر درختی با کاهش تراکم توده، تغییر فراوانی گونه های درختی، کاهش انبوهی تاج پوشش و تغییر در ساختار جنگل ها موجب کاهش کمی و کیفی توده های جنگلی شده و بر عملکرد اکوسیستم های آن ها تأثیر منفی می گذارد. لذا این بررسی با هدف تعیین ارتباط برخی از خصوصیات درختی، توده جنگلی و عوامل فیزیوگرافی با میزان خشکیدگی صورت پذیرفت. مواد و روشها: در منطقه مله شبانان در استان لرستان ابتدا در سطح50 هکتار از جنگل های منطقه با استفاده از یک شبکه منظم تصادفی با ابعاد 100*100متر، 42 قطعه نمونه دایره ای شکل به مساحت 15 آر پیاده شد. در هر قطعه نمونه از بین مشخصه های ساختاریتوده، قطر برابرسینه درختان، سطح و تراکم تاج (باز، متوسط، بسته) درختان و جست گروه ها، ارتفاع درخت، تعداد جست ها در هر جست گروه، فرم رویشی، موقعیت گونه و درصد خشکیدگی (سالم، ضعیف، متوسط، شدید) با استفاده از کلاسه بندی خشکیدگی در چهار کلاس خشکیدگی تاجی (سالم: کمتر از 5 درصد خشکیدگی تاجی، ضعیف: 33-5 درصد خشکیدگی تاجی، متوسط: 66-34 خشکیدگی تاجی، شدید: بیش از 66 درصد خشکیدگی تاجی) در نظر گرفته شده وضعیت سلامت هر درخت بر اساس آن تعیین و یادداشت شد. لایه های شیب در دو طبقه جهت جغرافیایی در 5 طبقه و ارتفاع از سطح دریا نیز در دوطبقه تهیه شد. یافتهها: نتایج نشان داد که میزان خشکیدگی با فرم درختی، ارتفاع درخت و تراکم توده دارای ارتباط معنی دار و با قطر برابرسینه، تعداد جست و سطح تاج ارتباط معنی دار نداشت. پایه های با تجمع گروهی دارای میزان خشکیدگی بیشتری نسبت به پایه های انفرادی بودند. همچنین درختان تاج باز میزان خشکیدگی شدیدتری داشتند. میزان خشکیدگی درختان در دو طبقه شیب تفاوتی نداشت. درصورتی که در جهت جنوبی و ارتفاع بالاتر میزان خشکیدگی شدیدتر بود. نتیجهگیری: بیشترین فراوانی خشکیدگی متعلق به طبقه 4 و طبقه 1 است درصورتی که روند کنونی ادامه پیدا کند با وقوع خشک سالی مکرر درختان از طبقات پایین تر خشکیدگی به طبقات بالاتر انتقال پیدا می کنند و با چنین وضعیتی امکان بازسازی و برگشت جنگل به حالت طبیعی را غیرممکن می کند؛ اما درصورتی که عوامل تشدیدکننده زوال مدیریت شوند و دخالت های انسانی در طبیعت کنترل شوند، می توان وضعیت کنونی را ثابت نگه داشت یا حتی با توجه به شواهدی که از جست دهی درختان خشکیده در منطقه موردمطالعه وجود دارد، به بازگشت و احیای جنگل امیدوار بود نتیجهگیری: بیشترین فراوانی خشکیدگی متعلق به طبقه 4 و طبقه 1 است درصورتی که روند کنونی ادامه پیدا کند با وقوع خشک سالی مکرر درختان از طبقات پایین تر خشکیدگی به طبقات بالاتر انتقال پیدا می کنند و با چنین وضعیتی امکان بازسازی و برگشت جنگل به حالت طبیعی را غیرممکن می کند؛ اما درصورتی که عوامل تشدیدکننده زوال مدیریت شوند و دخالت های انسانی در طبیعت کنترل شوند، می توان وضعیت کنونی را ثابت نگه داشت یا حتی با توجه به شواهدی که از جست دهی درختان خشکیده در منطقه موردمطالعه وجود دارد، به بازگشت و احیای جنگل امیدوار بود

سابقه و هدف: امروزه برای برنامه ریزی های مدیریتی و مطالعات بوم شناختی اطلاع از نحوه پراکنش افراد جامعه از اهمیت بالایی برخوردار است و بدون داشتن اطلاعات مکانی و الگوی پراکنش افراد در جوامع، اجرای هر برنامه ای با مشکل مواجه خواهد شد. الگوی مکانی درختان در یک قطعه نمونه از توده جنگلی تحلیل می شود که از شکل و اندازه مشخصی برخوردار است و موقعیت مکانی درختان در آن ثبت شده است، پراکنش مکانی درختان گونه بلوط ایرانی نقش مهمی در پویایی بوم سازگان های جنگل های غرب کشور و مدیریت بهینه آنها دارد. به طورکلی توزیع مکانی پدیده ها به سه حالت تصادفی، منظم و خوشه ای است. جنگل دارای دو ساختار افقی و عمودی است که منظور از ساختار افقی پراکنش سطحی درختان در عرصه جنگلی و ساختار عمودی پراکنش ارتفاعی درختان در توده جنگلی تعریف می شود. یکی از خصوصیات مهم توده های جنگلی نحوه توزیع و پراکنش درختان به صورت افقی است. بلوط ایرانی یکی از گونه های اصلی ساختار جنگل های زاگرس است. بنابراین شناخت الگوی پراکنش این گونه می تواند یکی از عوامل مهم در راستای حفظ، احیا و توسعه جنگل های منطقه باشد. مواد و روش ها: در راستای این پژوهش مساحت 30 هکتار از جنگل های سامان عرفی اولادقباد در غرب استان لرستان واقع در شهرستان کوهدشت انتخاب شد. برای اجرای عملیات میدانی با تفکیک هر یک هکتار از سطح منطقه مورد پژوهش در قالب قطعه نمونه یک هکتاری به صورت تصادفی بر اساس آماربرداری کامل، قطربرابرسینه کلیه درختان مورد اندازه گیری قرار گرفت. سپس با تعیین ایستگاه اولیه در سطح هر قطعه نمونه و اندازه گیری مختصات جغرافیایی آن با استفاده از دستگاه موقعیت یاب جغرافیایی، به-مراتب مختصات کلیه پایه های مختلف گونه مورد مطالعه با اندازه گیری فاصله-آزیموت درختان بر مبنای محاسبه مثلثات دکارتی تعیین شد. سپس درختان اندازه گیری شده براساس قطر برابرسینه به سه کلاسه کم قطر، میان قطر و قطور تقسیم شدند. بررسی الگوی مکانی درختان بلوط ایرانی با تابع تک متغیره آماره اٌرینگ (O-ring) انجام شد. یافته ها: نتایج نشان داد الگوی مکانی درختان به دلیل ایجاد جست گروه و پاجوش و تراکم بیشتر گونه های شاخه زاد نسبت به گونه های دانه زاد در فواصل کوتاه از درخت پایه (معمولاً20-25 متری) خوشه ای و سپس با بزرگ شدن مقیاس در برخی جهت های جغرافیایی (جهت های شمال و شمال غرب) به دلیل دخالت های انسانی و حذف زادآوری ها با چرای دام یکنواخت است. نتیجه گیری: با توجه به این که در غالب منطقه مورد بررسی الگوی پراکنش از نوع خوشه ای است، بنابراین باید طرح های مدیریتی و دخالت های جنگل شناسی به گونه ای باشد که الگوی پراکنش به سمت الگوی خوشه ای سوق داده شود. نتایج بدست آمده می تواند در طراحی الگوهای کاشت مفید باشد.

سابقه و هدف: چرخه عناصر غذایی در جنگل، ارتباط تنگاتنگی به چرخه هیدرولوژیکی دارد زیرا آب به عنوان حلال اصلی و انتقال عناصر غذایی از تاج و لاشریزه به خاک می باشد. هدف از این پژوهش بررسی تغییرات ماهانه و سالانه سدیم، پتاسیم و کلسیم در آبشویی تاج و لاشریزه گونه ممرز (Carpinus betulus L. ) در طول سال و مقایسه آن با عناصر غذایی موجود در آب باران در توده آمیخته می باشد. مواد و روش ها: این تحقیق از تاریخ بهمن 1390 تا تاریخ بهمن 1391 در توده آمیخته ای در جنگل شصت کلاته (جنگل پژوهشی دانشگاه گرگان) انجام گرفت. در منطقه مورد مطالعه در یک مساحت 5000 متر مربعی، 3 درخت نمونه سالم، با تاجی متقارن و آزاد و تنه ای متقارن، برای بررسی مشخصه های شیمیایی تاج بارش و آبشویی لاشریزه، انتخاب شد. نمونه های باران، آبشویی تاج و لاشریزه، به مدت یک سال، بعد از هر بارندگی جمع آوری شد. ظروف جمع آوری بعد از هر باران بلافاصله خالی و قبل از جایگذاری، با آب دوبار تقطیر شستشو شد. برای تجزیه محتوی شیمیایی آبشویی تاج، لاشریزه و باران، نمونه ها به آزمایشگاه دانشگاه علوم کشاورزی گرگان انتقال و در دمای 4 درجه سانتی گراد نگهداری شد. غلظت عناصر سدیم، پتاسیم و کلسیم با استفاده از دستگاه فلیم فتومتری اندازه گیری شد. جهت بررسی مقدار عناصر آب شویی شده در تاج و لاشریزه در مقایسه با آب باران و همچنین بررسی تغییرات ماهانه عناصر آبشویی شده در طول سال، به ترتیب از آنالیز آماری تی تست و آنالیز واریانس یکطرفه در سطح احتمال 95 درصد استفاده شد. یافته ها: نتایج نشان داد میزان آبشویی عنصر سدیم در تاج بارش با مقدار 37/116 کیلوگرم در هکتار در سال و عناصر سدیم و پتاسیم در آبشویی لاشریزه (79/78 و 45/158 کیلوگرم در هکتار در سال) به طور معنی داری کمتر از مقادیر سدیم و پتاسیم در آب باران با مقادیر 82/172 و 72/217 کیلوگرم در هکتار در سال بود. همچنین میزان آبشویی عناصر در آبشویی تاج و لاشریزه در ماه های مختلف در طول سال، بطور معنی داری متفاوت بود. بیشترین مقدار آبشویی عناصر سدیم، پتاسیم و کلسیم در تاج بارش با مقادیر به ترتیب 51/24، 30/58، 14/3 کیلوگرم در هکتار و سدیم (93/19 کیلوگرم در هکتار) و کلسیم (17/4 کیلوگرم در هکتار) در آبشویی لاشریزه در ماه مهر بود. همچنین کمترین میزان آبشویی عناصر سدیم، پتاسیم و کلسیم در دو لایه تاج (84/0، 22/3 و 15/0 کیلوگرم در هکتار) و لاشریزه (45/0، 52/0 و 03/0 کیلوگرم در هکتار) در ماه شهریور مشاهده شد. نتیجه گیری کلی: در طول این فرایند پیچیده مشخص شد در مبادله عناصر در تاج حین بارش، تاج گونه ممرز بر خلاف انتظار تمایل کمتری به انتشار عناصر از بافت های شاخ و برگ خود و آبشویی آن دارد و بیشتر تمایل دارند عناصر را از آب باران جذب نموده و بخشی از نیاز غذایی خود را از این طریق برطرف نمایند.