علوم و تکنولوژی محیط زیست
سال:1398 | دوره:21 | شماره:5 (پیاپی 84) |تعداد مقالات:20

زمینه و هدف: ﺍ ﻧ ﺘ ﺨ ﺎ ﺏ ﻓ ﻨ ﺎ ﻭ ﺭ ﻱ ﻣ ﻨ ﺎ ﺳ ﺐ برای تصفیه فاضلاب ﺑ ﺎ ﺗ ﻮ ﺟ ﻪ ﺑ ﻪ ﺷ ﺮ ﺍ ﻳ ﻂ ﺁ ﺏ ﻭ ﻫ ﻮ ﺍ ﻳ ﻲ ، ﺍ ﻗ ﺘ ﺼ ﺎ ﺩ ﻱ ﻭ ﺍ ﺟ ﺘ ﻤ ﺎ ﻋ ﻲ ﻫ ﺮ ﻣ ﻨ ﻄ ﻘ ﻪ ﺣ ﺎ ﻳ ﺰ ﺍ ﻫ ﻤ ﻴ ﺖ ﺍ ﺳ ﺖ . ﺭ ﻭ ﺵ ﻃ ﺒ ﻴ ﻌ ﻲ ﭘ ﺎ ﻻ ﻳ ﺶ ﺁ ﺏ ﻫ ﺎ ﻱ ﺁ ﻟ ﻮ ﺩ ﻩ ﺷ ﻬ ﺮ ﻱ در تالاب مصنوعی حاوی نی، ﻋ ﻼ ﻭ ﻩ ﺑ ﺮ ﺭ ﺍ ﻫ ﺒ ﺮ ﻱ ﺳ ﺎ ﺩ ﻩ ، نیاز به ﻓ ﻨ ﺎ ﻭ ﺭ ﻱ ساده ﻭ ﻣ ﺼ ﺮ ﻑ ﺍ ﻧ ﺮ ﮊ ﻱ ﻛ ﻢ ﺩ ﺭ ﻣ ﻘ ﺎ ﻳ ﺴ ﻪ ﺑ ﺎ ﺭ ﻭ ﺵ ﻫ ﺎ ﻱ ﻣ ﻌ ﻤ ﻮ ﻝ ﭘ ﺎ ﻻ ﻳ ﺶ ، ﺭ ﻭ ﺷ ﻲ ﻣ ﻨ ﺎ ﺳ ﺐ ﺑ ﺮ ﺍ ﻱ ﺣ ﺬ ﻑ ﺁ ﻻ ﻳ ﻨ ﺪ ﻩ ﻫ ﺎ ﺍ ﺯ ﺁ ﺏ ﺑ ﻮ ﺩ ﻩ ﻛ ﻪ ﺩ ﺭ ﺍ ﺻ ﻼ ﺡ ﻭ ﺑ ﻬ ﺒ ﻮ ﺩ ﻣ ﺤ ﻴ ﻂ ﺯ ﻳ ﺴ ﺖ ﻧ ﻴ ﺰ ﻣ ﻮ ﺛ ﺮ ﺍ ﺳ ﺖ . بنابراین، این پژوهش با هدف بررسی کارایی حذف و یا کاهش برخی پیراسنجه های شیمیایی فاضلاب شهرک صنعتی بوعلی همدان به وسیله گیاه نی در تالاب مصنوعی سطحی انجام یافته است. روش بررسی: سه راکتور به صورت پایلوت به روش تالاب مصنوعی سطحی با زمان ماند دو روز ساخته شد. نمونه ها با استفاده از ظروف مخصوص نمونه برداری از ورودی و خروجی رآکتور برداشت و مطابق با روش های استاندارد آنالیز شد و در نهایت داده ها با استفاده از نرم افزار آماری SPSS مورد پردازش قرار گرفتند. یافته ها: نتایج بیانگر آن بود که کارایی حذف اکسیژن خواهی شیمیایی و کل جامدات معلق به ترتیب برابر با %75 و %80 بود. بحث و نتیجه گیری: اگرچه کارایی حذف پیراسنجه های مورد ارزیابی در تالاب مصنوعی سطحی حاوی گیاه نیطی زمان ماند دو روز قابل توجه می باشد، اما با توجه به بالابودن غلظت پیراسنجه ها در خروجی تالاب، فاضلاب تصفیه شده شهرک صنعتی بوعلی از شرایط استاندارد برای استفاده در سایر کاربری ها به ویژه کشاورزی برخوردار نیست.

زمینه و هدف: افزایش تولید مواد شیمیایی و مصرف آن در فرآیندهای مختلف صنعتی از نشانه های جامعه صنعتی به شمار می رود که عدم مدیریت صحیح و استفاده نادرست از آنها باعث ایجاد حوادث و صدمات زیانبار بر سلامت انسان و محیط زیست خواهد شد. روش بررسی: در این تحقیق با در نظرگرفتن مخاطرات ایمنی، بهداشتی و جنبه های محیط زیستی موجود در رابطه با ذخیره سازی، نگهداری و کار با مواد شیمیایی در کارخانه تولید شکر مورد مطالعه، این مواد با استفاده از روش Walking&Talking Through مورد شناسایی قرارگرفتند. سپس جهت تجزیه و تحلیل انواع مخاطرات و فاکتورهای ریسک مواد شیمیایی شناسایی شده از روش های تصمیم گیری چند معیاره از جمله AHP، روش بردار ویژه وTOPSIS استفاده شد. در نهایت با تعیین میانه در نرم افزار SPSS مواد شیمیایی در سه طبقه از لحاظ خطر تقسیم بندی شدند. یافته ها: نتایج به دست آمده از محاسبه خطر مواد شیمیایی کارخانه شکر مورد نظر حاکی از آن است که اتیل الکل با وزن 646/0، آمونیاک با وزن 566/0 و کاستیک سودا با وزن 558/0 از مهمترین مواد شیمیایی اثر گذار بر بهداشت، ایمنی و محیط زیست کارخانه و محیط پیرامون آن است. در ادامه راهکارهایی جهت کنترل و کاهش خطر مواد شیمیایی شناسایی شده ارایه گردید. بحث و نتیجه گیری: در این پژوهش با معرفی یک روش چند معیاره برای محاسبه ضریب مخاطره بیش ترین تعداد ویژگی هایی را که سبب خطر آفرینی یک ماده برای کارکنان می شود درمحاسبات به کاربرده شد.

زمینه و هدف: عدم قطعیت پارامترهای صحرایی، نویز در داده های مشاهداتی و شرایط مرزی نامشخص از مهم ترین عوامل محدود کننده در مدل سازی جریان و انتقال آلودگی در محیط های متخلخل است. روش بررسی: در این تحقیق، دشت میاندوآب به عنوان مطالعه موردی برای شبیه سازی تراز آب زیرزمینی و غلظت کلراید انتخاب شد. برای مدل سازی زمانی انتقال آلودگی از روش های هوش مصنوعی استفاده شد. در روش پیشنهادی، ابتدا سری های زمانی تراز آب زیرزمینی و غلظت کلراید در پیزومترهای مختلف با استفاده از روش آستانه موجک رفع نویز شدند. در ادامه اثر نویز و رفع نویز در سری های زمانی تراز آب زیرزمینی و غلظت کلراید در مدل های هوش مصنوعی موردبررسی قرارگرفت. برای این منظور، 14 پیزومتر مختلف با استفاده از شبکه عصبی مصنوعی و سیستم عصبی-فازی تطبیقی برای تخمین غلظت کلراید در یک ماه بعد، آموزش و اعتبارسنجی شدند. یافته ها: نتایج نشان داد که روش آستانه موجک برای رفع نویز سری های زمانی می تواند تا 25 درصد کارایی مدل های هوش مصنوعی را افزایش دهد. همچنین توانایی مدل عصبی-فازی تطبیقی در هر دو مرحله آموزش و صحت سنجی به دلیل کارایی منطق فازی برای غلبه بر عدم قطعیت پدیده از شبکه عصبی مصنوعی بیش تر بوده است. بحث و نتیجه گیری: استفاده از رفع نویز موجکی سری های زمانی به عنوان پیش پردازش داده ها در پیش بینی زمانی جریان آب زیرزمینی و انتقال آلاینده ها، کارایی مدل های هوش مصنوعی را افزایش می دهد.

زمینه و هدف: پساب های صنعتی به عنوان مهم ترین آلاینده های محیط زیستی محسوب می شوند که حاوی مقادیر فراوان از فلزات سنگین وتراکم بالای نمک می باشند. بیو تکنولوژی حذف فلزات سنگین از پساب های صنعتی با بکارگیری توانایی میکروارگانیسم ها به عنوان روشی مناسب و بهینه دراین زمینه در حال توسعه است. شناسایی باکتری های مقاوم به فلزات سمی و استفاده آن ها در فرآیند حذف زیستی تکنیکی پیچیده و مفید است. در این مطالعه توانایی سویه باکتریHalomonaselongata IBRC-M10433 جداشده از رسوبات دریاچه ارومیه در حذف فلز کادمیوم مورد بررسی قرار گرفت. هدف از این مطالعه بهینه سازی شرایط محیطی حذف فلز کادمیوم توسط باکتری Halomonas elongata IBRC-M10433بود. روش بررسی: طراحی آزمایش به روش تاگوچی به منظور تعیین شرایط بهینه نسبی فاکتورهای محیطی مانند کلریدآمونیوم (NH4Cl) به عنوان منبع نیتروژن، فسفات پتاسیم (K2HPo4) به عنوان منبع فسفرو غلظت کادمیوم در حذف زیستی کادمیوم توسط باکتری Halomonas elongata IBRC-M10433 مورد مطالعه قرار گرفت. آنالیز داده ها با استفاده از نرم افزارکامپیوتری Qualitek-4 انجام شد و اهمیت نسبی هریک از عوامل تعیین گردید. یافته ها: شرایط بهینه جذب در غلظت فسفات پتاسیم 3/0 گرم بر لیتر، کادمیوم100میلی گرم بر لیتروکلریدآمونیوم 2گرم بر لیتردر دمای 37 درجه سانتی گراد و pH 7 تعیین شد. سطح 1 فسفات پتاسیم یعنی 3/0 گرم بر لیترموثرترین فاکتور درجذب زیستی بود. بحث و نتیجه گیری: با توجه به هزینه بالا و مشکلات محیط زیستی روش های مرسوم حذف فلزات سنگین، حذف زیستی تکنیکی موثر و مقرون به صرفه می باشد. استفاده از باکتری های نمک دوست نسبی در پالایش زیستی با قدرت بالای جذب فلزات سنگین مفید می باشد.

زمینه و هدف: کیفیت آب دریاچه ها و مخازن سدها همواره متاثر از عوامل مختلفی می باشد. مقادیر بارش، دبی ورودی و خروجی، کیفیت آب ورودی و تراز بهره برداری از جمله عوامل تاثیرگذار بر کیفیت آب هستند. آگاهی از چگونگی و میزان تاثیر عوامل ذکرشده بر کیفیت آب در دوره های مختلف سال می تواند کمک موثری به انتخاب بهترین تراز آب گیری و در نتیجه مدیریت کیفی آب نماید. روش بررسی: در این تحقیق با کاربرد مدل دو بعدی CE-QUAL-W2 با استفاده از آمار موجود، شرایط کیفی آب مخزن سد میمه از نقطه نظرTDS خروجی برای دوره 5 ساله مورد ارزیابی قرار گرفت. یافته ها: نتایج مدل سازی نشان می دهد مقدارTDS خروجی در محل دریچه در تمامی دوره 5 ساله مورد بررسی از مقادیر مجاز تعیین شده توسط استاندارد فائو برای آبیاری تجاوز نموده است. هم چنین به منظور تعیین عوامل تاثیر گذار بر TDS و انتخاب راه کار مناسب جهت بهبود کیفیت آب خروجی از مخزن، تحلیل حساسیت پارامتر های مختلف صورت گرفت. بحث و نتیجه گیری: نتایج تحلیل حساسیت نشان داد که کیفیت آب ورودی تاثیرگذارترین عامل بر کیفیت آب خروجی از دریچه می باشد، به نحوی که تغییر 20 درصدی TDS جریان ورودی باعث تغییر 17 تا 20 درصدی TDS جریان خروجی شده است و عواملی نظیر دمای جریان، ضرایب پوشش باد، ضریب ویسکوزیته و ضریب پخش ادی تاثیرات قابل توجهی را دارا نبوده اند.

زمینه و هدف: جایگاه و انتظارات از آموزش عالی و به ویژه از دانشگاه در دهه های اخیر نسبت به قبل تغییر کرده است و انتظار اجتماع از آموزش عالی آن است که نقش و جایگاه خود را در عرصه تغییر و نو آفرینی و به تبع آن توسعه پایدار و حفاظت از ارزش های سنتی و نوین جوامع بشری به شیوه ای مناسب ایفا نماید. بنا بر این ضروری است که دانشگاه ها در راستای حرکت به سمت توسعه پایدار و ارتقا مؤلفه های زیست محیطی زیستگاه بشری، فعالانه مشارکت نماید. شناسایی ابعاد و مؤلفه های مدیریت سبز دانشگاه ها می تواند به عنوان یک نقشه راه و راهنمایی کلی، راهنما و راهگشای این مراکز در مسیر استقرار مدیریت سبز باشد. از این رو این پژوهش با هدف شناسایی ابعاد و مؤلفه های مدیریت سبز دانشگاه ها اجرا شده است. روش بررسی: در این پژوهش جهت شناسایی مؤلفه های مدیریت سبز دانشگاه ها از تکنیک دلفی استفاده شده است. در این راستا، با استفاده از نظرات اعضای پنل که عبارت بودند از 19 نفر از اعضای هیات علمی و خبرگان حوزه مدیریت آموزش عالی، محیط زیست و انرژی، ابتدا با تلفیق مؤلفه های استخراج شده از مبانی نظری پژوهش و مؤلفه های پیشنهادی خبرگان، پرسش نامه ای بسته پاسخ و باز پاسخ در دو مرحله در اختیار خبرگان قرار گرفت و در زمینه میزان ارتباط مؤلفه ها با مدیریت سبز دانشگاه ها و تعیین میزان اهمیت هر یک از ابعاد در این رابطه با مدیریت سبز از خبرگان نظرخواهی شد و نظرات آن ها مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. یافته ها: در این پژوهش دوازده بعد اساسی رهبری و راهبردها، سیاست گذاری و برنامه ریزی، حکمرانی دانشگاهی و اداره امور سازمانی، ارتباطات و تعامل با محیط، منابع انسانی و امور پرسنلی، بودجه و منابع مالی، فن آوری و اطلاعات، زیرساخت ها و تجهیزات، امور آموزشی، امور پژوهشی، نظارت، ارزش یابی و پاسخ گویی، اقدامات و برنامه های زیست محیطی در زمینه مدیریت سبز دانشگاه ها شناسایی و مورد تائید خبرگان قرار گرفت که هر یک از ابعاد چندین مؤلفه را شامل می شود. در نهایت 77 مؤلفه در این زمینه شناسایی و با وزن بالا مورد توافق قرار گرفت که جهت استقرار مدیریت سبز در دانشگاه ها می تواند مورد توجه و استفاده قرار بگیرد. بحث و نتیجه گیری: نتایج نشان می دهد که از نظر خبرگان مهم ترین ابعاد در بحث مدیریت سبز دانشگاه ها به ترتیب عبارتند از سیاست گذاری و برنامه ریزی، مدیریت منابع مادی و تجهیزات دانشگاه، رهبری و راهبردها، فن آوری، مباحث اجرایی و امور سازمانی دانشگاه، منابع مالی است، منابع انسانی، پژوهش، آموزش، ارتباط با محیط و نظارت و ارزش یابی.

زمینه و هدف: تحلیل نقاط تغییر (Change Point Analysis) تکنیکی برای تعیین محل بالقوه تغییر در یک سری زمانی از داده ها است. بنابراین، این پژوهش با هدف تعیین و تحلیل نقاط تغییر در داده های مربوط به دبی سالانه 20 ایستگاه هیدرومتری حوزه آبخیز گرگانرود در طول دوره آماری 34 ساله صورت گرفت. روش بررسی: سپس تعداد و زمان نقاط تغییر در داده های میانگین دبی تعیین، و میزان و نوع تغییر نیز از آن استخراج گردید، و نتایج این تحلیل ها با داده های میانگین دما و بارش کل ایستگاه ها مقایسه شد. براساس نتایج بدست آمده، مشخص گردید که بین تغییرات دبی (نقاط تغییر در دبی) با بارندگی ارتباط مستقیم معنی داری (p<0. 001) وجود دارد، در حالی که ارتباط میان دما و دبی جریان از نوع معکوس بوده ولی از نظر آماری معنی دار نمی باشد. یافته ها: نتایج حاصل از تحلیل نقاط تغییر در دبی نشان داد که نقاط تغییر در داده های مورد استفاده در این مطالعه بیش تر از نوع کاهشی و در مواردی نیز افزایشی و در برخی از ایستگاه ها اصلاً نقاط تغییری شناسایی نشده است. بنابراین تعداد تغییرات کاهشی در ایستگاه های هیدرومتری مورد مطالعه، به طور معنی دار بیش تر از تغییرات افزایشی بوده، و بیش تر در بازه زمانی سال های 1373، 1374 و 1377 به ترتیب در 4، 5 و 3 ایستگاه نیزقابل مشاهده است. در صورتی که بیش ترین تغییرات افزایشی در بین ایستگاه ها مربوط به ایستگاه لزوره در سال های 1359 و 1390 به ترتیب برابر با مقادیر دبی 01/3 و90/0 مترمکعب بر ثانیه می باشد. بحث و نتیجه گیری: بنابراین، می توان گفت که روش تحلیل نقاط تغییر امکان تعیین تغییرات دبی جریان و نیز مقدار تغییرات را فراهم نموده است، و اطلاع از روند تغییرات کاهشی یا افزایشی بارندگی و دبی در حوزه های آبخیز نقش مهمی در مدیریت منابع آب و امور مرتبط با مهندسی آب ایفا می کند.

زمینه و هدف: آلودگی هوا به عنوان یکی از معضلات مهم کشورهای در حال توسعه و حتی توسعه یافته محسوب می شود به طوری که هزینه های ناشی از آن بخش مهمی از تولید ناخالص ملی کشورها را به خود اختصاص می دهد. مطالعه حاضر با هدف بررسی کیفیت هوای حومه فرودگاه مهرآباد صورت گرفت. روش بررسی: در این مطالعه مقطعی، آلاینده های CO, TSP, TVOC, NOX اطراف فرودگاه مهرآباد تهران (منطقه 9) اندازه گیری شدند. با توجه به جهت باد غالب(غرب به شرق) در شهر تهران یک ایستگاه در مناطق مسکونی، دو ایستگاه در مجاور فرودگاه، یک ایستگاه به عنوان نماینده فرودگاه و یک ایستگاه به عنوان نماینده منطقه پرترافیک جهت پایش یکساله انتخاب گردید. برای اندازه گیری آلاینده از دستگاه های LSI-Babuc/A، Dust Trak TSI و Phocheck + 5000 استفاده شد. اندازه گیری ها به صورت ماهیانه انجام و داده ها با SPSS 21 مورد آنالیز قرار گرفتند. یافته ها: غلظت همه آلاینده ها به جز دی اکسید نیتروژن در مجاورت فرودگاه بیش تر از سایر ایستگاه ها بود. نتایج آزمون کروسکال والیس نشان داد که بین غلظت آلاینده ها در ضلع شمالی فرودگاه و سایر ایستگاه ها، اختلاف معناداری وجود دارد (05/ 0> P). این اختلاف برای غلظت NO2 در ایستگاه های مختلف معنادار نبود (05/ 0< P). میانگین غلظت ذراتPM10، PM2. 5، مونوکسید کربن و آلاینده های آلی فرار در ضلع شمالی فرودگاه با تمامی ایستگاه های موجود دارای اختلاف معنی داری است (001/0> P). بحث و نتیجه گیری: غلظت اغلب آلاینده در مجاورت فرودگاه بیش تر از مناطق مسکونی و پرترافیک بود و به نظر فرودگاه می تواند به عنوان یکی از منابع احتمالی آلودگی مورد توجه قرار داد.

زمینه و هدف: در مناطق خشک و نیمه خشک پدیده گرد و غبار به طور مکرر اتفاق می افتد. این پدیده اثرات جدی روی سلامت انسان، فرسایش خاک، بیابان زایی و حمل و نقل دارد. خشک سالی یکی از پدیده های طبیعی است که در اثر کاهش بارش به وجود آمده و باعث کاهش پوشش گیاهی و افزایش گرد و غبار می شود. هدف از این تحقیق بررسی ارتباط بین تعداد وقوع گرد و غبار و خشک سالی اقلیمی می باشد. روش بررسی: در این تحقیق از شاخص SPI برای محاسبه خشک سالی استفاده گردید. داده های مربوط به بارش از سال (2010-1980) و داده های مربوط به گرد و غبار از سال 2010-2004 مورد تحلیل قرار گرفت. سپس پهنه بندی گرد و غبار و خشک سالی در دوره آماری مشترک (2010-2004) با استفاده از روش کریجینگ در نرم افزار ArcGIS صورت گرفت. یافته ها: نتایج پهنه بندی تعداد وقوع گرد و غبار و خشک سالی حاکی از آن است که سال 2008 بیش ترین تعداد وقوع گرد و غبار (226 واقعه گرد و غبار) و خشک سالی شدید در سطح استان بوده است. هم چنین سال 2005 کم ترین تعداد وقوع گرد و غبار (85 واقعه گرد و غبار) و شرایط ترسالی در سطح استان حاکم بوده است. بحث و نتیجه گیری: نتایج نشان می دهد که بین وقوع گرد و غبار با خشک سالی ارتباطی مستقیم وجود دارد و در سال هایی که شدت خشک سالی زیاد یا کم شده، بر تعداد وقوع گرد و غبار نیز افزوده یا از آن کاسته شده است.

زمینه و هدف: ظرفیت تحمل اجتماعی گردشگران، اشاره به درجه آمادگی پذیرش شلوغی و ازدحام از سوی آنان دارد و در صورتی که ازدحام بیش از حد تحمل باشد موجب تنزل کیفیت تجربه آن ها می شود. بر این اساس نوشتار حاضر با هدف تعیین ظرفیت تحمل اجتماعی گردشگران ساحلی تدوین یافته است. روش بررسی: روش تحلیل داده ها در این تحقیق توصیفی-تحلیلی می باشد. داده ها به روش کتابخانه ای و همچنین مشاهده میدانی و پرسش نامه جمع آوری شده است. برای تعیین ظرفیت تحمل اجتماعی گردشگران ساحلی از روش فناوری ضبط تصویری (ICT) و منحنی هنجار اجتماعی و همچنین آمار توصیفی بهره گرفته می شود. یافته ها: مطابق با نتایج حاصل شده ظرفیت تحمل اجتماعی گردشگران ساحلی در محدوده مورد مطالعه حداکثر برابر با 2019 نفر و حداقل برابر با 425 نفر در یک زمان می باشد. همچنین در وضعیت موجود به طور میانگین تعداد افراد مشاهده شده در ساحل برابر با 1246 نفر برآورد شده است. بحث و نتیجه گیری: با توجه به مساحت محدوده مطالعاتی، برآورد گردید که حداکثر ازدحام قابل قبول در محدوده مطالعاتی به نحوی که موجب تنزل کیفیت تجربه گردشگران نشود، برابر با 2019 نفر می باشد؛ همچنین حداقل ازدحام قابل قبول نیز 425 نفر تعیین گردید. در همین راستا مشخص گردید که در شرایط موجود 1246 نفر در یک زمان در محدوده ساحلی حضور داشته اند که نشان می دهد تعداد گردشگران ساحل بندر گز از آستانه ظرفیت تحمل اجتماعی آن فراتر نرفته است.

زمینه و هدف: امروزه توسعه کشت آبی با محدودیت منابع آب کشاورزی مواجه می باشد. با شدت یافتن مشکل کمبود آب، اهمیت استفاده از پساب های شهری، صنعتی و کشاورزی روزبه روز بیش تر می گردد. این تحقیق در مقیاس آزمایشگاهی به منظور مطالعه کارایی جاذب های زیستی در جذب نیترات در محیط های آبی برای استفاده به عنوان فیلتر زیستی به منظور تصفیه زه آب کشاورزی با استفاده از سبوس برنج، کاه و کلش گندم، خاک اره و ساقه پنبه انجام گرفت. روش بررسی: جاذب ها ابتدا با آب مقطر به خوبی شست وشو، سپس خشک شده، به وسیله آسیاب خرد و از الک استاندارد با مش 30 عبور داده شد و پودری یکنواخت از نمونه های جاذب به دست آمد. جهت تهیه غلظت های موردنیاز، محلول نیترات با اضافه کردن مقدار معینی از نیترات پتاسیم به آب مقطر تهیه گردید. برای هریک از جاذب های زیستی، میزان جذب نیترات در زمان های مختلف برای تعیین زمان تعادل، تعیین PH بهینه جذب و وزن های مختلف جاذب به منظور تعیین مقدار مناسب جاذب با دستگاه اسپکتروفتومتر مورداندازه گیری قرار گرفت. یافته ها: نتایج نشان داد بین جاذب های زیستی در جذب نیترات اختلاف معنی دار در سطح اطمینان 99% وجود داشت و این جاذب ها به طور معنی داری میزان نیترات محلول های آبی را کاهش دادند. در هر چهار جاذب میزان جذب نیترات در زمان های موردمطالعه(5، 10، 20، 30، 60 و90 دقیقه) ازنظر آماری در سطح اطمینان 99% معنی دار بود. نتایج حاصل از تعیین میزان جاذب مناسب برای داشتن حداکثر کارایی نشان دادکه مناسب ترین میزان جاذب، برای هر چهار جاذب موردمطالعه، 1گرم در 40 میلی لیتر محلول به دست آمد و با کاهش مقدار جاذب کارایی جاذب ها نیز کاهش می یابد. بررسی مدل های ایزوترم نیز نشان داد ضرایب همبستگی مدل ایزوترم لانگمویر در همه جاذب ها بیش تر از مدل ایزوترم فرندلیچ می باشد بنابراین مدل ایزوترم لانگمویر برای پیش بینی جذب نیترات از محیط آبی توسط جاذب های موردمطالعه مناسب تر می باشد. بحث و نتیجه گیری: جاذب های گیاهی به طور معنی داری میزان نیترات محلول آبی را کاهش می دهند. برای جذب جاذب های زیستی موردمطالعه می توان از مدل لانگمویر به عنوان ایزوترم جذب استفاده نمود

زمینه و هدف: برگ نخل یکی از پسماندهای کشاورزی است که سالانه در حجم وسیعی در کشور تولید می شود. در این مطالعه قابلیت خاکستر برگ نخل به عنوان یک ماده جاذب ارزان قیمت جهت حذف یون های Cadmium (II) از محلول های آبی مورد بررسی قرار گرفت. روش بررسی: متغیرها شامل pH (7-2)، غلظت یون های فلزی در محلول (mg/l 350-50) و مقدار جاذب (g/l 14-1/0) در سیستم جذب ناپیوسته بودند. یافته ها: pH بهینه برای حذف یون های Cd(II)، 4 به دست آمد. بررسی متغیر میزان جاذب در این مطالعه نشان داد که با افزایش مقدار جاذب از 1/0 تا g/l 11 میزان جذب افزایش و پس از آن تا g/l 14 که حد بالای متغیر مورد نظر است، تقریبا ثابت شود. هم چنین کارایی جذب در مدت 60 دقیقه در غلظت mg/l 100 بیش ترین مقدار بود. بحث و نتیجه گیری: با توجه به نتایج، در نهایت جذب بهینه در شرایط pH 4، میزان جاذب g/l 11 و غلظت یون های کادمیم mg/l100 برابر %36/92 به دست آمد. جمع بندی نتایج این مطالعه نشان داد که خاکستر برگ نخل دارای پتانسیل بسیار خوبی جهت حذف یون های سمی فلزات سنگین از قبیل کادمیم از محلول های آبی می باشد.

زمینه و هدف: پیش از هر نوع برنامه ریزی برای توسعه فضاهای سبز شهری، باید معیارها و استانداردهای توسعه فضای سبز مشخص شود. از اصول بسیار مهم دانش شهرسازی، پرداختن به کاربری ها از لحاظ استانداردها و سرانه و مکانیابی آن هاست. آلودگی های هوا، صوتی و بصری ارمغان زندگی شهرنشینی است که امروزه جوامع بشری با آن دست به گریبانند. به همین جهت پرداختن به کاربری فضای سبز بعنوان تلطیف کننده هوا و سامان دهنده فضا، در راستای دستیابی به بازدهی اکولوژیکی شهرها ضروری به نظر می رسد. هدف از مقاله حاضر، شناخت معیارهای برنامه ریزی فضای سبز و مکانیابی مطلوب آن هاست که دستاورد آن ارائه راهکارهایی به منظور عملیاتی نمودن [i]اصول کلی توسعه فضای سبز است به طوری که قابل تعمیم به موارد مشابه باشد. روش بررسی: الگوی تحقیق حاضر بنیادی-کاربردی و روش بررسی و تبیین موضوع، توصیفی-تحلیلی است. جهت جمع آوری اطلاعات از منابع کتابخانه ای و اسنادی(مراجعه به کتابخانه ها و منابع اسنادی موجود، مراکز علمی-تحقیقاتی و دستگاه های اجرایی مرتبط) بهره گرفته شده است. تحلیل داده ها عمدتاً مبتنی بر روش تحلیل کیفی و نیز بهره گیری از نرم افزار ARC/GIS بوده است. یافته ها: یافته های این پژوهش بیانگر آن است که هیچ کدام از سرانه های موجود در شهر تبریز از دیدگاه شهرسازی و از دیدگاه زیست محیطی، با استانداردها، هماهنگی ندارند. از دیدگاه شهرسازی، در طرح توسعه و عمران و حوزه نفوذ شهر(جامع)، سرانه ای در حدود 15 مترمربع برای هر نفر پیشنهاد شده که این سرانه در وضع موجود برای شهر تبریز برابر با 69/1 می باشد. از دیدگاه زیست-محیطی نیز در طرح توسعه و عمران و حوزه نفوذ شهر، بین 15-50 مترمربع برای هر نفر بوده و سرانه شهر در وضع موجود برابر با 69/11 مترمربع محاسبه شده است. بحث و نتیجه گیری: نتایج حاصل از این پژوهش نشان می دهد که در شهر تبریز معیارها و اصول توسعه و برنامه ریزی فضای سبز و معیارهای مکانیابی آن ها از جمله؛ سرانه ها در سایر محلات، معیارهای محیطی و اکولوژیک و معیارهای مکانی از قبیل مرکزیت، سلسله مراتب و دسترسی، رعایت نشده است. بنابراین وضعیت کاربری فضای سبز وضع موجود شهر تبریز با پیشنهادات طرح جامع و تفصیلی و با استانداردهای ملی و بین المللی مطابقت ندارد و همچنین عدم توزیع بهینه آن در سطح شهر کاملا مشهود است. در این میان محاسبه سطح مناسب فضای سبز و پراکنش متعادل آن در شهر، کلید موضوع است تا بدین طریق فرایند دستیابی به بازدهی اکولوژیکی شهر میسر گردد.

زمینه و هدف: امروزه صنعت گردشگری در دنیا یکی از منابع مهم درآمد و درعین حال از عوامل مؤثر در تبادلات فرهنگی بین کشورهاست و به منزله گسترده ترین صنعت خدماتی جهان حایز جایگاه ویژه ای است. شهرستان اردکان یکی از مناطق زیبا و دیدنی استان یزد است که علی رغم وجود جاذبه های گردشگری فراوان فاقد امکانات و تسهیلات مناسب برای جذب گردشگران است. در این پژوهش سعی شده که قابلیت ها و محدودیت های توسعه گردشگری در این شهرستان شناسایی شده و راهبردها و استراتژی های مناسب جهت توسعه گردشگری و اکوتوریسم در این شهرستان مشخص شود. روش بررسی: روش مورد استفاده در این پژوهش، روش توصیفی– تحلیلی است. به منظور جمع آوری اطلاعات و داده های مورد نیاز، از مطالعات کتاب خانه ای، بررسی اسناد و هم چنین مطالعات میدانی شامل مصاحبه و پرسش نامه استفاده شده و با توجه به اطلاعات به دست آمده به بررسی جاذبه ها، امکانات، خدمات و وضعیت کلی گردشگری و اکوتوریسم در منطقه اقدام شده است. در مرحله بعد، جهت تجزیه و تحلیل اطلاعات و ارایه راهبردها و استراتژی های توسعه گردشگری و اکوتوریسم از روش SWOT استفاده شده است. یافته ها: نتایج یافته ها نشان می دهد که مجموع امتیاز وزن دار جدول ماتریس عوامل داخلی 63/2 و در جدول ماتریس عوامل خارجی 36/2 است. عدد حاصله پایین تر از میانگین می باشد. در واقع از قوت ها و فرصت های به دست آمده به درستی در جهت غلبه بر ضعف ها و تهدیدها استفاده نشده است و ضعف ها بر قوت ها و تهدیدها بر فرصت ها غالب هستند و نوع استراتژی حاصل شده، استراتژیی تنوعی(اقتضایی) است. بحث و نتیجه گیری: نتایج این پژوهش نشان می دهد که شهرستان اردکان از پتانسیل بالایی در زمینه گردشگری و اکوتوریسم برخوردار می باشد که با سرمایه گذاری، برنامه ریزی و مدیریت مناسب می توان از این توانایی ها در راستای توسعه پایدار گردشگری در این شهرستان استفاده نمود.

زمینه و هدف: خارپوستان یکی از قدیمی ترین و مهم ترین گروه های دریایی هستند که نقش مهمی را در اکولوژی دریا به خصوص در مناطق مرجانی ایفا می کنند. در تحقیق حاضر، شناسایی گونه های خارپوستان در منطقه بین جزرومدی و عمق 5 متری سواحل شمالی جزیره کیش در دو فصل زمستان 1392 و تابستان 1393 انجام گرفته است. روش بررسی: در سواحل شمالی جزیره کیش تعداد 4 ایستگاه (دیدنی ها، درخت سبز، سیمرغ و کمپ رحیمی) با توجه به ویژگی های منطقه انتخاب و منطقه سیمرغ به عنوان شاهد در نظر گرفته شد. جمع آوری گونه ها به وسیله کوادرات یک در یک متر مربع صورت گرفت؛ سپس شمارش و شناسایی گونه ها انجام پذیرفت. یافته ها: از رده خارپوستان در مجموع 184 نمونه جمع آوری شد که به 4 رده، 6 خانواده و 7 گونه Holothuria leucospilota، Holothuria (selenkothuria)Bacilla، Diadema setosum، Echinometra mathaei، Clypeaster reticulatus، Linckia multiflora، Macrophiothrix elongateتعلق داشتند. در تحقیق حاضر، در منطقه بین جزرومدی هیچ نمونه ای از خارپوستان یافت نشد وتنها گونه Echinometra mathaeiدر ایستگاه سیمرغ مشاهده شد. در این تحقیق برای اولین بار گونه های Macrophiothrix elongata, Holothuria (selenkothuria) Bacilla, Holothuria leucospilota,، Clypeaster reticulatusدر عمق 5 متری شمال جزیره کیش دیده شدند. بحث و نتیجه گیری: بر اساس نتایج، تراکم گونه ها در فصل تابستان بیش تر از فصل زمستان بود. گونه Echinometra mathaeiدر عمق 5 متری همه ایستگاه ها بیش ترین حضور را داشته و با ضریب پایداری24. 4 در فصل تابستان و18. 4 در فصل زمستان جزءگونه های رایج منطقه می باشد. هم چنین در فصل سرد شاخص تنوع افزایش و در فصل گرم کاهش یافت. بررسی شاخص های ضریب پایداری، غنا و تنوع گونه ای در سواحل شمالی جزیره کیش، نشان داد که تنها ایستگاه سیمرغ فاقد استرس بوده و دارای گونه های نادر می باشد و سه ایستگاه دیدنی ها، درخت سبز و کمپ رحیمی تحت استرس محیطی قرار داشته و دارای گونه های رایج اندکی می باشد.

اتخاذ تدابیر احتیاطی برای احتراز از پیامد زیان بار ناشی از فعالیت های محیط زیستی که دانش بشری درباره احتمال وقوع آن قطعیت علمی ندارد، در حقوق بین الملل محیط زیست جایگاه ویژه ای یافته است که به اصل احتیاطی موسوم است. از آن جا که تلاش جامعه جهانی همواره بر این نکته استوار است که راه حلی برای حفاظت از محیط زیست بیابند، از این رو اصل احتیاطی به عنوان یکی از اصول پایه ای حقوق بین الملل محیط زیست در اسناد متعددی از قبیل حقوق سخت و حقوق نرم مورد تأکید واقع گردیده است. در پرتو اصل احتیاطی حتی در مواردی که دلایل قطعی علمی در مورد زیان آور بودن فعالیت های محیط زیستی وجود ندارد، انجام اقدامات احتیاطی تحت کنترل بهترین فن آوری به منظور کاهش خطرات بالقوه بر محیط زیست امری ضروری می باشد و بایستی از فعالیت هایی که بالقوه دارای آثار سوء هستند، جلوگیری گردد. نتایج پژوهش حاضر گویای آن است که اصل احتیاطی به دلیل عدم رعایت اجرا به شکل واحد و عدم توافق در مورد مفهوم عدم قطعیت علمی دچار اشکالات حقوقی متعددی گردیده است. در مواجهه با چالش موجود، ارایه تعریفی جامع برای اصل احتیاطی بر مبنای مشورت در سند اولیه تحت عنوان کنوانسیون-چارچوب که به کلیات موضوع می-پردازد و متعاقباً توافق در مورد جزییات موضوع و بیان اختلافات موجود از قبیل اجرایی کردن اصل احتیاطی و توافقات آینده در راستای اصول و اهداف کنوانسیون در اسناد آتی که تحت عنوان پروتکل نامیده می شود به همراه بهره گرفتن از مشورت های علمی با متخصصان محیط زیست جهت ارزیابی محیط زیست منطقه ضروری است.

زمینه و هدف: امروزه برای رسیدن به مدیریت پایدار جنگل ها، مشارکت جوامع محلی به عنوان یک شیوه مناسب مطرح است. مشارکت جوامع محلی در برنامه های حفاظتی و طرح های جنگل داری می تواند تضمینی بر مدیریت پایدار جنگل ها باشد. روش بررسی: این پژوهش باهدف بررسی عوامل اثرگذار در پذیرش اجتماعی و تمایل جوامع روستایی به مشارکت در طرح های جنگل داری با استفاده از روش پیمایشی و تکمیل پرسش نامه در روستای نجارده و بندپی در مجاورت جنگل خیرود از توابع نوشهر استان مازندران انجام شد. مدل مفهومی پژوهش با تعریف 9 فرضیه و مدل سازی معادلات ساختاری و تحلیل عاملی تأییدی مورد بررسی قرار گرفت. یافته ها: نتایج آزمون های آماری نشان داد که اختلاف معنی داری بین زنان و مردان در تمایل به مشارکت وجود ندارد. همچنین از بین تمامی متغیرهای مربوط به پاسخگویان، تحصیلات و موقعیت شغلی افراد اختلاف معنی داری را ازلحاظ تمایل به مشارکت نشان می دهد. نتایج مطالعات همبستگی و تحلیل عاملی تأییدی نیز ضمن تایید مدل استخراجی نشان داد که نگرش ذهنی افراد مهم ترین مؤلفه اثرگذار در تمایل روستاییان به مشارکت است. همچنین سهولت در مشارکت و میزان سودمندی آن تأثیر مثبت و مستقیم بر تمایل روستاییان به مشارکت در طرح های جنگل داری دارد. بحث و نتیجه گیری: بر این اساس چنان چه هدف افزایش مشارکت روستاییان در طرح های جنگل داری باشد، جلب اعتماد و افزایش آگاهی و درک روستاییان نسبت به سهولت و سودمندی مشارکت می تواند راهگشا باشد.

زمینه و هدف: تیوسیانات ترکیبی یک کربنه معدنی وعضو مهمی از خانواده سیانید می باشد. تیوسیاناتاز منابع طبیعی و صنعتی مشتق شده ودر حجم وسیعی توسط صنایع استخراج فلزات و کک تولید می شود. این ترکیب سمی باعث بروز اثرات نامطلوبی در موجودات زنده می شود. با توجه به وجود این ترکیب سمی در دریاچه مهارلو، این پژوهش باهدف جداسازی و شناسایی باکتری های تجزیه کننده تیوسیانات از رسوبات دریاچه مهارلو صورت گرفت. روش بررسی: نمونه برداری از پنج ایستگاه و طی دو فصل، در تابستان 94 و بهار 95 انجام گردید. جداسازی باکتری های تجزیه کننده تیوسیانات در محیط M9 انجام شد. پس از شناسایی فیزیولوژی و بیوشیمیایی باکتری های تجزیه کننده تیوسیانات، از تست های حداقل غلظت بازدارندگی، سینتیک رشد و میزان تجزیه تیوسیانات توسط باکتری های مقاوم استفادهشد. درپایان، باکتری های مقاوم با روش PCRبراساس ژن S rRNA16، شناسایی شدند. یافته ها: نتایج نشان داد که 9 گونه باکتریایی توانایی تجزیه تیوسیانات در دریاچه مهارلو را داشتند. در این میان دو گونه باکتریایی Bacillus sphaericus و Micrococcus luteus دارای بالاترین پتانسیل درحذف و تجزیه تیوسیانات بوده و بالاترین مقاومت (50 گرم در لیتر) را نسبت به سایر باکتری ها نشان دادند. بیش ترین قدرت تجزیه کنندگی تیوسیانات، مربوط به B. sphaericus(66/66 درصد) وM. luteus (50 درصد) بود که به ترتیب با ارزش شباهت 97 و 92 درصد با سویه-هایPlanococcus citreus strain NBRC 15849وBacillus aerius strain 24K شباهت داشتند. بحث و نتیجه گیری: یافته های تحقیق حاضر نشان داد که دریاچه مهارلو دارای باکتری های قدرت مند در تجزیه تیوسیانات بوده به طوری که B. sphaericus تا 66/66 درصد قادر به تجزیه این ترکیب می باشد. با فراهم نمودن بستر مناسب جهت رشد این باکتری ها می توان از آن ها جهت سمیت زدایی و حذف تیوسیانات از آب های آلوده استفاده کرد

زمینه و هدف: پارک های شهری به عنوان یکی از مهم ترین کاربری های شهری نقش بسزایی در زمینه کاهش آلودگی هوا و ارتقاء کیفیت زندگی افراد ساکن در محدوده های شهری دارند. برنامه ریزی و مکان یابی آن ها، می تواند تا حد زیادی محیط انسان ساخت را به عنوان یک جامعه انسانی مطلوب معنی دار کرده و با کاهش آثار مخرب گسترش صنعت و بالا بردن سطح زیبای بصری موجب افزایش کیفیت زیستی و هویت بخشی به ساکنان آن گردد.: از این رو هدف پژوهش حاضر ارزیابی و مکان یابی پارک های محله ای با استفاده از قواعد تصمیم گیری چند معیاری (MCDM) در سطح شهر اردبیل می باشد. روش بررسی: روش پژوهش با توجه به هدف، کاربردی و از لحاظ ماهیت و روش، توصیفی-تحلیلی است. معیارهای مورد بررسی مشتمل بر 12 مؤلفه است که جهت توزیع مکانی فضایی پارک های محله ای گروه بندی شده اند. در تحقیق حاضر برای وزن دهی معیار های مورد استفاده از تکنیک های CRITIC و مقایسه زوجی استفاده به عمل آمده و در ادامه برای ارایه الگوی مناسب جهت توزیع مکانی فضای سبز شهر اردبیل از روش تصمیم گیری چند معیاره VIKOR در محیط IDRISI استفاده شده است. نتایج و خروجی حاصله در قالب یک نقشه درجه بندی شده از مطلوبیت مکانی ارایه شده است. یافته ها: بررسی نتایج نشان می دهد که پیکسل های اولویت دار معرفی شده در خروجی حاصل از مدل، دارای شرایط بهینه از منظر معیارهای تعریف شده است. بحث و نتیجه گیری: بنابراین این مدل می تواند به عنوان یک سیستم پشتیبان تصمیم گیری در توزیع مکانی-فضایی پارک های محله ای موجود مورد استفاده قرار گیرد.

زمینه و هدف: سیاه خروس قفقازی با نام علمی Tetraomlokosiewiczi، یکی از نادرترین پرنده های جهان می باشد که در کشورمان ایران، فقط در جنگل های ارسباران مشاهده می شود. سیاه خروس قفقازی پرنده ای است که در فهرست قرمز IUCN (اتحادیه بین المللی حفاظت از طبیعت) قرار گرفته است، به این معنی که در خطر انقراض می باشد. لذا اهمیت شناخت و حفاظت از زیست گاه این گونه نادر به روشنی آشکار می گردد. مواد و روش ها: طی این تحقیق ضمن معرفی این پرنده، با استفاده از مطالعات و مشاهدات میدانی ده ساله کارشناسان حفاظت از محیط زیست، اقدام به تهیه نقشه مدل زیستگاه این پرنده با استفاده از سیستم اطلاعات جغرافیایی (GIS) شد. به این ترتیب که از میان نقاطی که سیاه خروس قفقازی طی چندین سال و در فصول مختلف در آنها دیده شده و با GPS ثبت شده بودند، نقاطی به طور تصادفی انتخاب شد و سپس با روی هم گذاری آن ها با لایه های ارتفاع از سطح دریا، درصد شیب، جهت جغرافیایی، تراکم پوشش جنگلی، نوع گونه های گیاهی و اقلیم منطقه مورد مطالعه، مدل زیستگاه سیاه خروس قفقازی تهیه شد. یافته ها: برای آزمون مدل زیستگاه ساخته شده نیز، همه نقاط مشاهده شده این پرنده در مشاهدات میدانی با مدل حاصل روی هم گذاری شد که نتایج حاکی از آن است که مدل زیستگاه ساخته شده از صحت و دقت بالایی برخوردار است. نتایج نشان داد که سیاه خروس قفقازی در جنگل های ارسباران درمناطقی زیست می کنند که جنگل انبوه و نیمه انبوه با ارتفاع 2100 تا 2400 متر از سطح دریا، شیب بیش از 30 درصد، جهت شیب شمالی و اقلیم مرطوب و نیمه مرطوب مدیترانه ای است که جامعه های گیاهی بلوط، ممرز، هفت کول، قره قات و نسترن غالب می باشد. بحث و نتیجه گیری: زیستگاه ها به عنوان یکی از مهم ترین عوامل حضور و بقای گونه ها در هر محیطی به شمار می روند. شناخت دقیق نیاز هرگونه در ارتباط با گونه مورد نظر می تواند درانتخاب زیستگاه های مناسب برای رها سازی گونه ها موثر باشد. قابلیت های سامانه های جغرافیایی (GIS) دراین زمینه بسیار موثر است، چرا که با استفاده از قابلیت های مختلف این سامانه ها در تجزیه و تحلیل و نتیجه گیری، می توان حجم وسیعی از اطلاعات را بررسی کرده و مدل سازی زیستگاه ها را انجام نمود.