زمین شناسی کاربردی پیشرفته
سال:1397 | دوره:8 | شماره:4 (پیاپی 30) |تعداد مقالات:8

ناحیه معدنی سرب و روی ایرانکوه در کمربند متالوژنی ملایر-اصفهان واقع شده و از نوع MVT می باشد. کانی سازی در سنگ میزبان کربناته (عمدتا دولستون دانه درشت) و کمتر شیل-سیلتستون به شکل اپی ژنتیک تشکیل شده است. مجموعه کانی شناختی شامل اسفالریت، گالن، پیریت و اندکی کالکوپیریت همراه با باطله های دولومیت، آنکریت، کوارتز، مواد آلی، کلسیت و باریت است. دولومیتی شدن مهمترین آلتراسیون منطقه است که به شکل های پرکننده حفرات کارستی و انحلالی، جانشیی در فسیل، رگچه ای و سیمان برش های گسلی دیده می شود. سیلیسی-شدن عمدتا در سنگ میزبان آواری به شکل رگه-رگچه و پرکننده فضای خالی اتفاق افتاده است. شواهد زمین-شیمیایی نشان می دهد که محلول کانه دار غنی از آهن و منگنز بوده و منجر به تشکیل دولومیت غنی از آهن و آنکریت در سنگ میزبان کربناته شده است. در سنگ میزبان آواری، آهن محلول با گوگرد واکنش داده و عمدتا پیریت تشکیل شده است. همچنین مقدار آرسنیک، آنتیموان، کادمیوم و مس در هر دو نوع سنگ میزبان آلتره شده بالاست و از این عناصر به عنوان ردیاب اکتشافی می توان استفاده نمود. این مطالعه در ناحیه معدنی ایرانکوه می تواند به عنوان الگویی جهت اکتشاف ذخایر پنهان در همین ناحیه و نیز کانسارهای مشابه در ایران و دنیا مورد استفاده قرار گیرد.

سنجش از دور ازجمله فناوری های نوینی است که می تواند با صرف هزینه اندک، اطلاعات پیوسته ای ازنظر زمان و مکان تغییرات پارامترهای کیفیت آب در منابع آب سطحی برآورد نماید، بنابراین این مطالعه با هدف برآورد غلظت پارامترهای کیفیت آب TDS و Turbidity در سدهای کرخه و دز و رودخانه کارون بزرگ با استفاده از تصاویر برداشت شده به وسیله ماهواره سنتینل-2 انجام گرفت. ابتدا با انجام پردازش های اولیه بر روی تصاویر ماهواره مذکور، شاخص های طیفی مناسبی از آن ها استخراج گردید و سپس با به کارگیری مدل شبکه عصبی، روابطی بهینه میان آن ها و مقادیر هرکدام از پارامترهای TDS و Turbidity برقرار شد. جهت ارزیابی دقت مدل سازی های انجام شده شاخص های RMSE و خطای نسبی استفاده گردید و مقادیر هرکدام از آن ها برای مدل سازی میان تصاویر ماهواره ای و پارامتر TDS به ترتیب برابر با (ppm) 48/105 و 088/0 و برای مدل سازی میان تصاویر ماهواره ای و پارامتر Turbidity برابر با (N. T. U) 1/3 و 110/0 به دست آمد. در نهایت با اعمال مدل های تهیه شده بر روی تصاویر ماهواره ای سنتینل-2 که در سال های 1394 تا 1395 برداشت شده بودند، نقشه پراکندگی پارامترهای کیفیت آب ذکر شده در چهار زمان برای سدهای کرخه و دز و رودخانه کارون بزرگ در مقطع ملاثانی تا ایستگاه هیدرومتری فارسیات در جنوب اهواز تهیه گردید.

چشمه گراب با متوسط مقدار 7000 میلی گرم بر لیتر مواد جامد محلول از پلانژ شمال غربی تاقدیس خائیز تخلیه می شود. هدف از این تحقیق تعیین منشاء شوری و ارائه مدل شماتیکی برای سیستم چرخش آب در چشمه گراب می باشد. بدین منظور طی دو مرحله از چشمه گراب و منابع آب موجود در منطقه، نمونه برداری شده است. نتایج نشان داد که بخش عمده حجم آب تخلیه شده از چشمه گراب، توسط یال شمالی در بخش غربی تاقدیس خائیز تامین می گردد. براساس نتایج ایزوتوپی می توان منشأ آب جوی را برای آب چشمه گراب در نظر گرفت. بر اساس نتایج می توان اظهار داشت که علت شوری چشمه گراب به اختلاط اب جوی با شورابه های نفتی عمیق مربوط می باشد. اگرچه محاسبات نشان می دهد که سهم حجم آب شورابه نفتی در اختلاط با آبهای جوی ناچیز می باشد ولی به دلیل میزان شوری زیاد تاثیر زیادی در کیفیت آب چشمه گراب دارند. براساس مدل پیشنهادی گسل های تراستی موجود در منطقه که در مرز آهک آسماری و سازند گچساران عمل کرده اند، می توانند باعث انتقال و چرخش عمقی آب های جوی نفوذی به آهک آسماری گردند. یافته های این تحقیق در جهت مدیریت کمی و کیفی آب چشمه گراب می تواند کاربرد داشته باشد.

منطقه ی مورد مطالعه در غربی ترین بخش استان مازندران و در حوالی شهرستان رامسر واقع شده است. هدف از این تحقیق تشخیص خصوصیات هیدروژئوشیمیائی و تعیین کیفیت آب های 5 چشمه منتخب در حوالی شهرستان رامسر جهت شرب است. در این پژوهش نمونه ها از لحاظ پارامترهای فیزیکی و شیمیایی نظیرTDS، Ec، Eh، pH، آنیون های اصلی و کاتیون ها و بعضی از عناصر کمیاب مورد ارزیابی قرار گرفتند. داده های حاصله توسط نرم افزار AqQA پردازش و نمودارهای مربوطه رسم شدند. پارامترهای فیزیکوشیمیایی چشمه ها با یکدیگر و نیز با استانداردهای WHO، ایران (1053)، شولر و سازمان حفاظت محیط زیست آمریکا (US. EPA) مقایسه شدند. با استفاده از شاخص های مختلف نمونه ها مورد ارزیابی کیفی قرار گرفتند. چشمه کچانک از نوع (Si-HCO3) است در حالی که چشمه های کتالم، ریش برازدره، نمکدره و گیاش از نوع (Si-Cl) می باشد. مقایسه چشمه ها نشان می دهد که مقدار شاخص فلزی (MI) و غلظت عناصر سنگین مثل نیکل، آرسنیک، سرب و کروم در چشمه کتالم نسبت به بقیه بالاتر است. هرچند که جهت شرب بعضی از چشمه ها از لحاظ منیزیم، کلسیم و pH در بازه مطلوب قرار نمی گیرند ولی تمامی چشمه های منطقه مورد مطالعه از لحاظ بقیه پارامترها در گروه خوب یا قابل قبول قرار دارند.

نخلخل یکی از خصوصیات اصلی ذخایر هیدروکربوری است که نشان دهنده حجم سیال منفذی و قابلیت حرکت کردن آن است. تعیین تخلخل توسط روش هایی مانند آنالیز مغزه مستلزم صرف زمان و هزینه گزافی می باشد و همچنین به علت نبود مغزه های کافی و تغییرات سنگ شناسی و ناهمگنی سنگ مخزن، تعیین این پارامتر توسط روش های معمول از دقت چندانی برخوردار نمی باشد. روش های هوش محاسباتی از روش های جدید، کم هزینه و دقیقی هستند که می توانند با استفاده از داده های چاه نگاری، تخلخل مخزن را در کمترین زمان ممکن بصورت غیرمستقیم تخمین بزنند. لذا در این مطالعه با استفاده از چاه نگارهای مختلف و یک روش ترکیبی هوش محاسباتی (شبکه عصبی مصنوعی بهینه شده با الگوریتم شبیه ساز تبرید) تخلخل را در یکی از مخازن هیدروکربوری جنوب غربی ایران (میدان مارون) بصورت غیرمستقیم تخمین زده شده است. جهت بکارگیری این روش ترکیبی هوش محاسباتی پایگاه داده متشکل از 1356 داده ی چاه نگاری، شامل وزن مخصوص، تخلخل نوترون، لاگ مقاومت ویژه الکترومغناطیسی، لاگ پرتو گاما و لاگ صوتی می باشد. نتایج مدلسازی این تحقیق نشان می دهد که روش ترکیبی هوش محاسباتی مذکور برای تخمین غیر مستقیم تخلخل در مخازنی که تخلخل از طریق مغزه اندازه گیری نشده دارای دقت و قابلیت بالایی است.

زون گسل بخاردن-قوچان در فاصله 150 کیلومتری شمال شرق مشهد از برجسته ترین چهره های توپوگرافی-ساختمانی مرکز کپه داغ در بین شهرهای قوچان، شیروان و بجنورد است. مجموع گسل های امتداد لغز-راستگرد قوچان، باغان-گرماب، شیروان و غلامان-سومبار با روند شمالغرب-جنوبشرق از مهم ترین گسل های این زون بوده که فعالیت نوزمین ساختی آنها در نهشته های کواترنری قابل ردیابی است. انتهای این گسل ها به صورت رورانده است. طبق شواهد دورسنجی و میدانی این جنبش ها می توان در ایجاد پدیده های مورفوتکتونیکی مانند برخاستگی و برش پادگان های رودخانه ای، جابجایی ابراهه ها و تقطیع، برش و جابجایی رسوبات کواترنری مخروط افکنه ای مشاهده نمود. تراکم بالای پراکنده ای زمین لرزه ها در پایانه گسل های قوچان و باغان و گرماب می باشد.

محدوده اکتشافی سرب هوره در 25 کیلومتری شمال شهرکرد و در پهنه زمین ساختاری سنندج-سیرجان واقع شده است. این کانه زایی درون شیل، ماسه سنگ ها و کربنات های ژوراسیک تا کرتاسه با بافت غالب جانشینی، عدسی شکل و چینه کران مشاهده می شود. کانه زایی عمدتاً شامل گالن همراه با کالکوپیریت و پیریت است. مطالعه میانبارهای سیال دال بر حضور، آبگین دو فازی (L+V) غنی از مایع و غنی از گاز هستند. این میانبارها دارای دمای ذوب یخ 31-تا 49-سانتی گراد با شوری 21/18 تا 37/22 درصد وزنی معادل نمک طعام و دمای همگن شدگی 5/87 تا 150 درجه سانتی گراد می باشند. داده های ژئوفیزیکی نمایانگر حضور 4 آنومالی سرب در منطقه می باشد که علاوه بر یک رخنمون در نزدیکی سطح زمین، از عمق 10 متری از سطح زمین شروع شده و با امتداد تقریبا شمالی-جنوبی با شیب تند به سمت غرب تا عمق 50 متری ستبرا دارند. این اندیس از دیدگاه زمین ساختی، نوع میزبان، دگرسانی سنگ دیواره، منشا سیالات درگیر و مواد کانی ساز با کانسارهای سرب و روی تیپ دره می سی سی پی قابل تطبیق است.

به علت بهبود در روش های سنجش از دور و تجزیه و تحلیل های موجود، تهیه نقشه سنگ شناسی و دگرسانی یک منطقه امکان پذیر می باشد. در این مطالعه جهت تهیه نقشه سنگ شناسی روش های طبقه بندی شامل روش های بیشترین احتمال(MLC)Maximum likelihood، زاویه طیفی (SAM) Spectral Angle Mapper و اطلاعات طیفی واگرایی (SID)Spectral Information Divergence، مورد استفاده قرار گرفت. به منظور ارزیابی صحت نقشه های تهیه شده، از نقشه زمین شناسی منطقه استفاده گردید. نتایج بارزسازی سنگ شناسی منطقه نشان داد که روش طبقه بندی (MLC) دارای بیشترین دقت بوده و تصویر طبقه بندی شده از این روش قابل قبول می باشد. همچنین با استفاده از طیف های به دست آمده از نمونه های سنگی توسط دستگاه FieldSpec3Analytical Spectral Device (ASD) و روش ((MTMF Mixture Tuned Matched Filtering نقشه دگرسانی ها تهیه گردید. بررسی مقاطع نازک میکروسکوپی حضور کانی های سرسیت و کلریت را در نمونه های مورد مطالعه تایید نمود. نقشه های سنگ شناسی و دگرسانی بدست آمده مشخص کردند که زون فیلیک با سنگ های گرانیتی وگرانودیوریتی و زون آرژیلیک و پروپلیتیک با سنگ های آندزیتی موجود در منطقه در ارتباط هستند.