محیط زیست طبیعی
سال:1398 | دوره:72 | شماره:4 |تعداد مقالات:10

افزایش پسماند ها به خصوص پسماند های کشاورزی در دهه های اخیر به عنوان یک چالش مهم در زندگی بشری به شمار می آید. کمپوست کردن روش مناسبی برای مدیریت و ساماندهی پسماند ها می باشد. هدف از این پژوهش تاثیر تلقیح میکروبی و کاربرد گچ بر فرآیند تولید کمپوست پیت نیشکر و کوتاه شدن زمان رسیدن آن بود. این پژوهش در شرایط آزمایشگاهی با دو فاکتور کاربرد گچ (شامل سطوح 10، 5 و یک درصد وزنی گچ) و فاکتور میکروبی (شامل چهار سطح شاهد، تلقیح با کنسرسیوم باکتری، تلقیح با کنسرسیوم قارچ همچنین تلقیح همزمان کنرسیوم قارچ و باکتری) به صورت آزمایش فاکتوریل درقالب طرح پایهءکاملاً تصادفی و در سه تکرار انجام شد. نتایج نشان داد که تلقیح میکروبی همراه با کاربرد گچ موجب افزایش معنی دار (P≤ 0. 05) مقدار EC و درصد تجزیه (به ترتیبds m-1 89/3 و 16/49% حاصل از تلقیح با کنسرسیوم قارچ و باکتری و گچ 10 درصد) گردید. همچنین موجب کاهش pHتیمار ها پس از 90 روز انکوباسیون گردید. تلقیح میکروبی و کاربرد گچ منجر به کاهش معنی دار (P≤ 0. 05) نسبت C/N پیت نیشکر از 93/90 در تیمار بدون تلقیح میکروبی همراه با گچ 10 درصد به 17/19 در گچ 10 درصد همراه با کنسرسیوم قارچ و باکتری شد. همچنین موجب غنی شدن کمپوست از عناصر فسفر و پتاسیم گردید. به طور کلی نتایج این پژوهش نشان داد که تلقیح پیت نیشکر توسط قارچ فزاریوم و فانروکت کریزوسپوریوم همراه با باکتری Bacillus subtilis و Bacillus firmus همراه با کاربرد 10 درصد گچ سرعت تجزیه ترکیبات پیت نیشکر را افزایش داد و موجب کاهش زمان کمپوست شدن گردید.

منابع آب شیرین در جهان محدود بوده و توزیع آنها ناهمگن می باشد و از سوی دیگر با گسترش صنایع، احداث سدها وغیره کیفیت همین منابع محدود نیز رو به کاهش است. بنابراین پایش کیفیت آب، امری ضروری و اجتناب ناپذیر است. برای بررسی تغییرات کیفیت آب، روشهای مختلفی وجود دارد (آزمونهای آماری، رگرسیون و سری های زمانی، روشهای چند متغیره وغیره). در این مطالعه به منظور بررسی کیفیت آب رودخانه زاینده رود، سری زمانی ماهانه پارامترهای کیفیت آب شامل یون سولفات، نسبت جذب سدیم، هدایت الکتریکی، بی کربنات، یون کلرو pH بکارگرفته شد. به این منظور، رهیافت ارائه شده توسط باکس و جنکنیز به منظور مدلسازی در نظرگرفته شد که شامل سه مرحله تشخیص مدل، تخمین پارامترها و کنترل پارامترهای تخمین زده شده می باشد. برای کلیه پارامترها در ایستگاه های هیدرومتری مدل های ARIMA، ARMA، MA، AR، مدل های ضربی یا فصلی بدست آمد. پس از مدلسازی، داده های کیفیت آب مربوط به pH، یون بیکربنات و یون کلراز شهریورماه 1384 تا شهریور ماه 1390 پیش بینی شدند و درصد خطا محاسبه گردید که برای pH پایین ترین درصد خطا (5 درصد) بدست آمد. علاوه بر مدلسازی، همبستگی دبی با سایر پارامترها نیز محاسبه گردید و مشخص شد که دبی با همه پارامترها به جز pH در ایستگاه اسکندری همبستگی منفی دارد. همچنین متوسط 20 ساله دبی نشان داد که ایستگاه قلعه شاهرخ بالاترین متوسط دبی ( m3/s 57/44) و ایستگاه ورزنه پایین ترین متوسط دبی ( m3/s 015/6) را دارا می باشند.

امروزه کشاورزی زیستی به عنوان جایگزین کشاورزی متعارف به همراه کاهش خطرهای محیط زیست، یکی از راهکار های کاهش مشکلات زیست محیطی و سلامت جامعه است. بنابراین، هدف این مطالعه، بررسی تمایزات بهره برداران نظام کشاورزی متعارف و زیستی استان البرز بود. جامعة آماری پژوهش زارعان استان البرز بودند (8312=N) که با استفاده از روش نمونه گیری تصادفی با انتساب متناسب بر مبنای سهم شهرستان از کل 148 نفر به عنوان نمونه انتخاب شد. ابزار جمع آوری داده ها پرسشنامه بود که روایی محتوایی آن با کسب نظر از پانل متخصصان تأیید شد. نتایج نشان داد که بیش تر کشاورزان زیستی (7/71 درصد) در مقایسه با متعارف (4/53 درصد) ساکن شهر بودند و سن کمتری داشتند. همچنین، همه کشاورزان زیستی باسواد بودند. نتایج آزمونt نشان داد که بین دو گروه کشاورزان زیستی و متعارف از نظر سن، سطح تحصیلات، سطح زیر کشت، میزان درآمد و سابقه کار کشاورزی تفاوت معنی داری وجود داشت. نتایج تحلیل تشخیصی نشان داد که سن و سطح زیرکشت به ترتیب بیشترین اهمیت را در تمایز کشاورزان زیستی و کشاورزان متعارف داشته اند. بنابراین، تشویق جوانان روستایی و انجام فعالیت های کشاورزی به وسیله آن ها باید مورد توجه قرار گیرد.

لاک پشت ها از قدیمی ترین خزندگان هستند که از حدود 215 میلیون سال پیش در زمین حضور داشته اند. تاکنون 351 گونه لاک پشت در جهان گزارش شده است که حدود 40 درصد آنها در فهرست سرخ IUCN به عنوان گونه های در تهدید معرفی شده اند. لاک پشت برکه ای خزری (Mauremys caspica) در شمال و غرب ایران پراکنش به نسبت گسترده ای دارد. ادامه حیات این گونه در بسیاری از زیستگاه های کشور به واسطه عوامل متعددی از جمله تخریب زیستگاه، آلودگی ها و نابسامانی در مدیریت منابع آب به شدت در معرض تهدید است. در این پژوهش، تنوع ژنتیکی و تبارشناسی لاک پشت برکه ای خزری در استان چهارمحال و بختیاری مورد بررسی قرار گرفت. به این منظور، بخشی از توالی ژن سیتوکروم b (به طول 1040 جفت باز) در 12 فرد از این استان برای بررسی روابط تبارشناختی و تنوع ژنتیکی استفاده شد. همچنین، 15 توالی لاک پشت برکه ای خزری و هشت توالی لاک پشت برکه ای بالکان (M. rivulata) از بانک ژن استخراج و در تحلیل ها استفاده شدند. یافته های حاصل نشان دادند که لاک پشت های خزری دو کلاد مجزا (کلاد شرقی و کلاد غربی) تشکیل داده و با بوت استرپ و احتمال پسین بالا از لاک پشت های بالکان جدا می شوند. همچنین، نمونه های متعلق به این استان همگی در کلاد شرقی قرار گرفته و فقط به یک هاپلوتایپ (MCE2) اختصاص داشتند. بر اساس تحلیل AMOVA، اختلاف ژنتیکی بین کلادهای شرقی و غربی (12/82 درصد) بیش از اختلاف ژنتیکی در داخل این کلادها (88/17 درصد) برآورد شد. نشانه های معنی داری از گسترش جمعیت شناختی ناگهانی در کلادهای غربی و شرقی لاک پشت خزری برآورد نشد. این نتایج پیشنهاد می کند که بر اساس توالی های ژن سیتوکروم b، لاک پشت برکه ای خزری در این استان به یک واحد حفاظتی تعلق داشته و می تواند برای حفاظت بهتر از گونه در دستور کار مدیران حفاظت از محیط زیست استان قرار گیرد.

پساب های روغنی از جمله پساب هایی هستند که باعث آلودگی محیط زیست و آسیب شدید به حیات آبزیان می شود. لذا می توان از آنها در صنعت روغن بیودیزل به عنوان نگهدارنده ها (به تنهایی یا ترکیبی با آنتی اکسیدان های سنتزی) استفاده کرد. بیودیزل یک سوخت جایگزین سوخت دیزل می باشد و از واکنش استری چربی های گیاهی و روغن با استفاده از الکل در حضور یک کاتالیزور، تولید می گردد. مزایای آن کاهش تولید هیدروکربن های نسوخته، کربن مونوکسید، سولفات ها، هیدروکربن های آروماتیک چند حلقه ای است نسبت به سوخت های معدنی (فسیلی) بسیار حساس تر به اکسیداسیون در طول نگهداری در انبار می باشد. دما، نور خورشید و اکسیژن عوامل خارجی هستند که فرایند ناخواسته اکسیداسیون را القاء می کنند که منجر به اسیدی شدن سوخت (ایجاد خوردگی در سیستم) و تشکیل صمغ نامحلول و رسوبات افزایش ویسکوزیته می گردد. در این مطالعه، اثر انتی اکسیدانهای طبیعی (مواد غیر صابونی) استخراج شده از پساب کارخانه جات روغن کشی پس از استخراج به تنهایی یا در حضور آنتی اکسیدان سنتزی THBQ به بیودیزل تولید شده از روغن افتابگردان با درصد بالای اولئیک اسید به منظور بررسی افزایش پایداری بیودیزل به فرآیند اکسیداسیون در طول ذخیره سازی با استفاده از آنالیز رنسیمت در ° C 110 مورد بررسی قرار گرفت و موثرترین فرمولاسیون در ارائه بالاترین زمان القا مربوط به تاثیر سینرژیستی آنتی اکسیدان طبیعی و سنتزی بود، تعیین گردید. ساختار شیمیایی بیودیزل در حضور آنتی اکسیدان با آنالیز FTIR تعیین شد و بررسی PCA گردید.

کشاورزی یکی از فعالیت های مهم اقتصادی و اثرگذار بر محیط زیست است. ارزیابی اثرات زیست محیطی تولید محصولات کشاورزی از راهکارهای موثر در دست یابی به کشاورزی پایدار و حفظ منابع طبیعی است. پژوهش حاضر با هدف ارزیابی اثرات زیست محیطی تولید ذرت در استان خوزستان به عنوان یک کشت راهبردی که در سال دوبار کشت می شود، پرداخته است. داده های اولیه از اطلاعات جهاد کشاورزی استان، اطلاعات کتابخانه ای و داده های تجربی کشاورزان منطقه جمع آوری شد. برای تعیین آب آبیاری و عملکرد محصول از اسفندماه 96 تا آذرماه 97 آزمایشاتی به صورت تیمارهای صحرایی انجام شد. اثرات منفی زیست محیطی گروه های تاثیر پتانسیل گرمایش جهانی، پتانسیل یوتریفیکاسیون، پتانسیل اسیدی شدن، تخلیه منابع آبی، تخلیه منابع فسیلی، تخلیه منابع فسفات و تخلیه منابع پتاس بررسی شد. یوتریفیکاسیون خشکی و تخلیه منابع فسفات به ازای تولید یک تن دانه ذرت به عنوان واحد کارکردی، بیشترین اثرات منفی زیست محیطی را داشتند و هریک از آن ها به ترتیب سهم 73/18 و 08/34 درصدی در هزینه های زیست محیطی انتشار آلاینده ها را داشتند. در این میان سهم تخلیه منابع آبی در اثرات مخرب زیست محیطی برابر 85/22 درصد بود. برای کشت بهاره و پاییزه شاخص Eco-x به ترتیب برابر 92/0 و 70/0 و شاخص RDI به ترتیب برابر 75/1و 29/1 محاسبه شد. پس به منظور کاهش آلایندگی تولید ذرت در منطقه بایستی بر لزوم مدیریت مصرف بهینه کودهای شیمیایی، جایگزینی آن ها با کودهای آلی و استفاده از کودهای زیستی و استفاده از منابع تامین نیتروژن با پتانسیل آلودگی کمتر تاکید کرد. همچنین در کشت بهاره کاشت ارقام زودرس با پتانسیل عملکرد بالا و سازگار با شرایط آب وهوایی منطقه توصیه می شود.

گیاه پالایی یک روش برای پالایش فلزات سنگین از خاک است. استفاده از کلات کننده ها می تواند سبب افزایش کارایی گیاه پالایی گردد. هدف از انجام این پژوهش بررسی تأثیر کلات کننده نیتریلوتری استیک اسید (NTA) بر شاخص های رشدی و کارایی گیاه-پالایی گیاه ذرت در خاک های آلوده به کادمیوم تحت شرایط آبشویی بوده است. بدین منظور در گلخانه آزمایشی شامل سه سطح کادمیوم (صفر، 25 و 50 میلی گرم در کیلوگرم خاک) و NTA با غلظت های (صفر، 15 و 30 میلی مول در لیتر در هر گلدان) انجام شد. مطابق نتایج بدست آمده بیشترین مقدار کادمیوم در اندام هوایی و ریشه گیاه در تیمار 50 میلی گرم کادمیوم و کاربرد 30 میلی مول NTA به ترتیب با 2 و 8/1 برابر افزایش نسبت به عدم کاربرد NTA دیده شد. همچنین مقدار کادمیوم آبشویی شده با کاربرد 30 میلی مول NTA در هر دو سطح آلودگی 25 و 50 میلی گرم کادمیوم بیشترین مقدار بود. در غلظت 50 میلی گرم کادمیوم در کیلوگرم خاک و 30 میلی مول NTA، علائم سمیت بصورت زرد شدن برگ ها، کاهش شاخص کلروفیل، نکروزه شدن و کاهش معنی دار وزن خشک اندام های گیاهی، سطح برگ و ارتفاع گیاه مشاهده گردید. در سطح کادمیوم 50 میلی گرم کادمیوم با کاربرد 30 میلی مول NTA مقادیر BAC (غلظت تجمع زیستی) و BCF (فاکتور غلظت زیستی) نسبت به عدم کاربرد NTA به ترتیب 8/2 و 4/2 برابر افزایش و TI (شاخص تحمل) 33 درصد کاهش یافت. TF (فاکتور انتقال) فقط با کاربرد 30 میلی مول NTA در سطح 50 میلی گرم کادمیوم توانست نسبت به تیمار عدم حضور NTA افزایش معنی دار نشان دهد. با توجه به نتایج با کاربرد NTA به عنوان یک کلات کننده که دارای حداقل آسیب های زیست محیط است می توان کارایی گیاه پالایی توسط ذرت را بصورت قابل ملاحظه ای افزایش داد.

همواره نقش پروژه های تغذیه مصنوعی در پایداری توسعه مناطق مد نظر بوده است. در این پژوهش با ارزیابی پایداری روستای کال در دو زمان پیش و پس از اجرای پروژه تغذیه مصنوعی (1395-1385) با استفاده از روش IUCN و بر اساس روش دلفی کلاسیک( بر اساس تقسیم بندی وردنبرگ) و در سه گام و به صورت تکمیل فرم نظر خواهی و مصاحبه رودررو و با استفاده ازروش گلوله برفی به این نقش پرداخته شده است. این روش امکان مقایسه ی شرایط موجود منطقه را با وضعیت ایده آل خود یعنی توسعه ی کامل انسانی و یک اکوسیستم سالم و مولد فراهم می آورد. در این پژوهش در دو بخش اکوسیستم و رفاه انسانی از شش معیار و 14 شاخص ) معیار های آب و پوشش گیاهی هر کدام سه شاخص و معیارهای خاک، جمعیت، فقر و کاربری هر یک دو شاخص) استفاده شده است. در این تحقیق از نظرات 16 خبره استفاده شده است. نتایج نشان داد، میزان پایداری بخش اکوسیستم در پیش و پس از اجرای پروژه در وضعیت متوسط (07/50 و 03/51) می باشد که با شیب ملایم روند صعودی دارد. میزان پایداری بخش انسان در حالت پایداری متوسط در پیش از اجرا (47/50) به حالت تقریباً پایدار در پس از اجرا (13/61) ارتقاء پیدا کرده است. همچنین از میان شاخص ها، شاخص های EC (26 به 8/21)، تصرف اراضی (92 به 6/83) و تبدیل مراتع (80 به 65) از دیدگاه پایداری توسعه سیر نزولی پیدا کرده اند. در مجموع، محدوده ی روستای کال در پیش و پس از اجرای پروژه در وضعیت پایداری متوسط می باشد که با شیب ملایم روند صعودی دارد.

توسعه طرح جامع مدیریت پسماند های صنعتی با در نظر گرفتن جنبه های اقتصادی و زیست محیطی، می تواند به استفاده بهینه از منابع کمک کند. هدف از انجام این تحقیق بررسی ارزیابی وضعیت موجود مدیریت پسماند شامل مقدار و ترکیب پسماند و نحوه جمع-آوری آن در شهرک صنعتی نظرآباد و ارایه سناریوها برای بهبود وضعیت سامانه مدیریت پسماند شهرک است. سناریو 1: جمع آوری پسماند و انتقال آن به یک تاسیسات بازیافت، سناریو 2: جمع آوری پسماند و دفن مستقیم در لندفیل تعریف شد. بعد از تعیین سناریوها، با استفاده از مفهوم موازنه جرم (MFA) میزان پسماند در هر یک از سناریوها محاسبه شد. محاسبات موازنه جرم و نیز برآورد عدم قطعیت محاسبات در نرم افزار STAN انجام شد. تحلیل جریان مواد در یک بازه زمانی 5 ساله برای پسماندهای تولید شده در شهرک انجام شد. در مرحله بعد این داده ها در تحلیل ارزیابی چرخه زندگی مورد استفاده قرار گرفت و اثرات زیست محیطی هر یک از سناریوها برآورد گردید. نتایج حاصل از چرخه زندگی در پنج طبقه اثر موجود در سناریو اول کمتر از سناریو دوم بود به جز میزان گازهای اسیدی که در سناریو اول بیشتر است و آن هم ممکن است به دلیل واحد تولید RDF در این سناریو است که با جمع بندی کل نتایج، سناریو اول بار زیست محیطی کمتری داشت. در بخش نتایج اقتصادی، سناریو اول هزینه اولیه بیشتری نسبت به سناریو دوم داشت اما در طی بازه زمانی چند ساله میزان سود حاصل از فروش RDF و همچنین مشکلات حاصل از دفن و به طبع هزینه های ناشی از این مشکلات در لندفیل کمتر خواهد بود که در انتها با جمع بندی کل نتایج، سناریو اول به عنوان سناریو برتر انتخاب گردید.

امروزه مدلهای آشیان بوم شناختی کاربردهای فراوانی در بومشناسی، حفاظت و جغرافیای زیستی پیدا کرده اند. این مدلها با استفاده از نقاط حضور گونه ها و متغیرهای محیطی احتمال حضور آنها را در محدوده جغرافیایی معین برآورد می کنند. در مطالعه حاضر با استفاده از مدل مکسنت، 107 نقطه حضور و نه متغیر محیطی آشیان بومشناختی کمرکولی کوچک در ایران تهیه و مهمترین متغیرهای موثر بر توزیع گونه در سطح کشور شناسایی شد. نتایج حاصل از این مدلسازی نشان داد که رشته کوه زاگرس، رشته کوه البرز، کپه داغ و همچنین برخی کوه-های ایران مرکزی دارای بیشترین مطلوبیت زیستگاهی برای حضور گونه هستند. شاخص نرمال شده پوشش گیاهی (2/42)، ارتفاع (3/17) و متوسط بارش سالیانه (5/12) جز مهمترین متغیرهای موثر بر توزیع گونه شناسایی شدند. همچنین، در مطالعه حاضر مدل توزیع گونه در آخرین عصر یخچالی تهیه شد. مقایسه مدل توزیع گونه در شرایط حاضر و گذشته نشان داد توزیع گونه کم و بیش با توزیع آن در گذشته متفاوت بوده اما بخش عمده زاگرس در گذشته نیز برای حضور گونه مطلوبیت بالایی داشته است. از آنجایی که نتایج مطالعه حاضر نشان داد شاخص نرمال شده پوشش گیاهی مهمترین پیش بینی کننده توزیع کمرکولی کوچک در ایران است بنابراین برای مدیریت و حفاظت این گونه باید پوشش گیاهی زیستگاه آن مورد حفاظت قرار گیرد.