پژوهش های علوم و فناوری چوب و جنگل
سال:1397 | دوره:25 | شماره:2 |تعداد مقالات:12

سابقه و هدف در اجرای آمایش سرزمین، پس از ارزیابی قابلیت های بوم شناختی و اقتصادی-اجتماعی در سطح واحدهای برنامه ریزی، اولویت بند ی کاربری ها و فعالیت های ناسازگار از نظر عوامل کلان اقتصادی-اجتماعی و سیاستی در سطح واحد منطقه مورد مطالعه نیز ضروری است. هدف این تحقیق بررسی کاربرد فرآیند تحلیل شبکه ای (ANP) در اولویت بندی کاربری های ناسازگار از نظر عوامل کلان غیر بوم شناختی (اقتصادی، اجتماعی و سیاستی) و در راستای آمایش کاربری های چندگانه جنگل های زاگرس بود. تاکنون تحقیق قابل استناد مناسبی در این خصوص انجام نشده است. مواد و روش ها این پژوهش در بخشی از جنگل های زاگرس در دامنه شمالی کوه کبیرکوه واقع در شهرستان بدره در استان ایلام انجام شد، در اجرای این کار فهرست کاربری ها و فعالیت های چندگانه جنگل به صورت متناسب با شرایط حوضه رویشی زاگرس با استفاده از منابع تحقیقاتی موجود تهیه شد. بر این اساس، تعداد 11 کاربری یا فعالیت ناسازگار، شامل جنگل و مرتع، مرتع درخت دار(مشجّر)، مرتع، باغدای دیم، زراعت و جنگل، زراعت، احیای بوم سازگان گیاهی، پیکنیک و کمپینگ، اسکی روی برف، صخره نوردی و حفاظت محیط زیست از نظر عوامل کلان اقتصادی، اجتماعی و سیاستی با استفاده از فرآیند تحلیل شبکه ای اولویت بندی شد. در این راستا، معیارهای کلان اقتصادی، اجتماعی و سیاستی مربوط به سیاست های منابع طبیعی کشور بر اساس منابع سند چشم انداز جمهوری اسلامی ایران در افق 1404، قوانین جاری منابع طبیعی و سیاست های کلی محیط زیست کشور و با استفاده از روش دلفی انتخاب و در قالب مدل ANP خوشه بندی شدند. سپس، ارتباط شبکه ای عناصر و خوشه های مدل مذکور نیز با استفاده از روش دلفی تعیین گردید. بر اساس مدل خوشه بندی مذکور، ارجحیت عوامل غیر بوم شناختی کلان در قالب سه معیار اقتصادی، اجتماعی و سیاستی مورد ارزیابی قرار گرفت. در این مدل، معیار عوامل اقتصادی به دو زیر معیار اشتغال و سود ویژه؛ معیار عوامل اجتماعی به چهار زیر معیار معارضات محلی، نرخ باسوادی، فرهنگ منابع طبیعی و نوع کاربری فعلی؛ و معیار عوامل سیاستی به سه زیر معیار حفاظت و احیای پوشش گیاهی، حفظ آب و خاک و افزایش سطح سفره های زیرزمینی و اتکا به منابع داخلی در توسعه کشور تقسیم شد. وزن دهی معیارها و زیرمعیارها نیز با مقایسه جفتی آن ها بر اساس معیار 9 کمیتی ساعتی و با اخذ نظرات کارشناسی در قالب پرسشنامه انجام شد. یافته ها نتایج نشان داد که بین عناصر و خوشه های مدل اولویت بندی غیر بوم شناختی کاربری ها و فعالیت های چندگانه جنگل، ارتباط شبکه ای و وابستگی متقابل متعدد وجود داشت. رتبه بندی کاربری ها با استفاده از ANP نیز نشان داد که بیشترین اولویت به ترتیب به سه فعالیت مربوط به گردشگری، شامل پیکنیک و کمپینگ، اسکی روی برف و صخره نوردی و کم ترین اولویت به ترتیب به دو کاربری مرتع و مرتع درخت دار تخصیص یافت. کاربری های احیای پوشش گیاهی، باغداری دیم، جنگل و مرتع، حفاظت محیط زیست، زراعت دیم و زراعت و جنگل به ترتیب در اولویت های چهارم تا نهم قرار داشتند. نتیجه گیری با توجه به ارتباط شبکه ای عوامل اقتصادی، اجتماعی و سیاستی موثر در مدیریت منطقه جنگلی مورد مطالعه، استفاده از فن ANP در اولویت بندی مناسب کاربری های چندگانه جنگل های زاگرس توصیه می شود.

سابقه و هدف: الگوی پراکنش مکانی درختان، از مهم ترین ویژگی های اکولوژیکی جوامع جنگلی بوده که ناشی از ناهمگنی محیطی، آشفتگی طبیعی و یا انسانی، رقابت درون گونه ای یا بین گونه ای و عملکرد پیشینه حیات بوده و می تواند در تعدیل یا کاهش هزینه های برداشت بهره برداران، تمرکز برداشت آنها، نحوه دخالت های جنگل شناسی در توده، طراحی طرح های مدیریتی مناسب، تشریح پایداری اکوسیستم و اقدامات احیایی مورد استفاده قرار گیرد. تحقیقاتی که بتواند وضعیت پراکنش مکانی و ارزش اقتصادی این پراکنش را نشان دهد، در منطقه ارسباران انجام نشده است. از اینرو، هدف از این تحقیق، بررسی الگوی پراکنش مکانی و تهیه نقشه ارزش اقتصادی پنج گونه ی مهم گردوی جنگلی (Juglans regia)، آلوچه جنگلی (Prunus sp. )، زغال اخته (Cornus mas)، زالزالک (Cratagus sp. ) و ازگیل (Mespilus germanica) در منطقه حفاظت شده ارسباران می باشد. مواد و روش ها: جمع آوری داده با استفاده از آماربرداری صددرصد در 140 هکتار صورت گرفت. در این پیمایش موقعیت مکانی تمامی درختان میوه ده جنگلی ثبت شد. از آن جا که تعداد درختان زیاد است و این امر خطای برداشت موقعیت هر درخت با موقعیت یاب جهانی را پایین می آورد، به همین دلیل از روش فاصله و آزیموت استفاده شد و فاصله و آزیموت تمام درختان جنگلی میوه دار موجود در منطقه نسبت به درخت قبلی میوه دار یادداشت گردید. در مرحله ی بعد، با استفاده از نقشه تیپ بندی پوشش جنگلی منطقه، موقعیت پراکنش درختان در منطقه و تعداد پایه هر گونه در تیپ های مختلف به منظور مشخص شدن تیپ غالب ظهور هر گونه بررسی شد. علاوه بر این، الگوی پراکنش مکانی درختان با بهره گیری از تابع L در محیط نرم افزار ProgramitaJulio 2006 بررسی شد. تابع L فاصله میان گونه های مختلف درختی یا فاصله ای بین درختان یک گونه با ابعاد مختلف را در یک نقشه توزیع مکانی درختان در نظر گرفته و با آزمون مونت کارلو محاسبه و ترسیم می نماید. نقشه پراکنش ارزش اقتصادی در هکتار، از حاصلضرب قیمت هر کیلوگرم میوه خام در عملکرد هر گونه در هکتار تهیه شد. یافته ها: نتایج آماربرداری نشان داد که 10 گونه ی تولید کننده محصول فرعی در منطقه مورد مطالعه وجود داشت. مهمترین محصول فرعی مورد استفاده آنها، میوه بود. زغال اخته (827 پایه) و آلوچه ی جنگلی (421 پایه) بیشترین فراوانی را داشتند. در حالیکه انار جنگلی (32 پایه) و زرشک (16 پایه) کمترین فراوانی را در منطقه به خود اختصاص دادند. گونه های گردو، گلابی، آلوچه، زالزالک، سیب وحشی و انار در تیپ بلوط-زبان گنجشک-افراستان و زغال اخته، زرشک، فندق، ازگیل در تیپ ممرز بلوطستان مشاهده شدند. در مجموع الگوی پراکنش مکانی سه گونه ی آلوچه، گردو و زغال اخته تقریباً کپه ای می باشد. گونه های ازگیل و زالزالک در بیشتر حالات کپه ای بوده، ولی در فواصل خیلی بیشتر، پراکنش تصادفی و یکنواخت نیز دارند. نتایج نشان داد که کمترین و بیشترین ارزش اقتصادی در هکتار به ترتیب مربوط به ازگیل با 900 ریال در هکتار و گردوی جنگلی با 10343 هزار ریال در هکتار بود. ارزش اقتصادی در هکتار گونه ی گردو به عنوان با ارزشترین گونه از 809 تا 10343 هزار ریال در نوسان بود. نتیجه گیری: بررسی الگوی پراکنش مکانی درختان نشان داد که غالباً از الگوی کپه ای پیروی می کنند. این امر ارزش اقتصادی در واحد سطح گونه ها را افزایش می دهد. بالا بودن این ارزش مقدار برداشت افراد در زمان کوتاه را ممکن ساخته و هزینه های برداشت را کاهش می دهد. همچنین تمرکز مدیریت جهت تهیه طرحهای بهره برداری را افزایش داده و تصمیم گیری های اصلی را برای تنظیم قوانین و بحث های حفاظتی در این مناطق انجام دهد.

سابقه و هدف: کاهش مساحت جنگل های طبیعی شمال کشور موجب شده است که احیای جنگل در این مناطق به جهت توسعه سطح جنگل و تولید چوب دارای اهمیت ویژه ای باشد، بنابراین مطالعه جنگل کاری های صورت گرفته، نقش مهم و مؤثری در ایجاد جنگل هایی با کیفیت و کمیت بهتر در آینده خواهند داشت. توده های دست کاشت جنگلی می توانند شاخص های مختلف لاشبرگ و خاک را تحت تأثیر قرار دهند. تحقیقات مختلفی که در گذشته صورت پذیرفته نشان داده گونه های مختلف درختی پهن برگ و سوزنی برگ که در سطوح وسیع مورد جنگل کاری قرار گرفته اند، از نظر کیفیت مواد آلی ورودی به داخل خاک دارای ویژگی های کاملاً متفاوتی می باشند. با این وجود، نقش گونه های درختی زبان گنجشک، بلندمازو، پیسه آ و کاج سیاه بر مشخصه های لاشریزه و خاک، از منظر شاخص های کیفی و اجزای ناپایدار ماده آلی، تاکنون مورد مطالعه قرار نگرفته است. هدف از انجام این تحقیق مطالعه کیفیت لاشریزه و اجزای ناپایدار ماده آلی خاک در عرصه های جنگلی احیا شده ناحیه خزری بوده که اثر توده های جنگل کاری شده زبان گنجشک (ون)، بلندمازو، پیسه آ و کاج سیاه، بر مشخصه های لایه آلی و معدنی خاک را مورد بررسی قرار می دهد. مواد و روش ها: به این منظور، توده های جنگل کاری 40 ساله گونه های زبان گنجشک، بلندمازو، پیسه آ و کاج سیاه انتخاب و از هر یک از این توده های جنگلی، 8 نمونه لاشریزه و خاک (15× 25× 25 سانتی متری) جمع آوری شد. نمونه های جمع آوری شده لاشریزه و خاک جهت انجام تجزیه به فضای آزمایشگاه انتقال داده شد و مشخصه های فیزیکی، شیمیایی و اجزای ناپایدار ماده آلی خاک مورد بررسی قرار گرفت. یافته ها: نتایج حاکی از آن است که بالاترین میزان نیتروژن لاشریزه (37/1 درصد) و پایین ترین مقدار کربن لاشریزه (51/40 درصد)، نسبت کربن به نیتروژن لاشریزه (10/33) و ضخامت لاشریزه (05/8 سانتی متر) به گونه درختی زبان گنجشک اختصاص دارد. مشخصه های فیزیکی وشیمیایی خاک نیز تحت تأثیر گونه های درختی مختلف تفاوت های آماری معنی داری (به جز جرم مخصوص ظاهری، سیلت و رس) را به نمایش گذاشته اند. بیشترین میزان کربن آلی ذره ای (52/4 گرم بر کیلوگرم) و کربن آلی محلول (36/125 میلی گرم بر کیلوگرم) به خاک تحت پوشش کاج سیاه اختصاص داشت. گونه درختی زبان گنجشک دارای بالاترین مقادیر نیتروژن آلی ذره ای (36/0 گرم بر کیلوگرم) و نیتروژن آلی محلول (66/28 میلی گرم بر کیلوگرم) در خاک بوده و تفاوت های آماری معنی داری مشاهده شد. میزان معدنی شدن نیتروژن در خاک تحت پوشش زبان گنجشک (97/39 میلی گرم بر کیلوگرم) و بلندمازو (40/35 میلی-گرم بر کیلوگرم) بیشتر از خاک تحت پوشش گونه های درختی پیسه آ (85/26 میلی گرم بر کیلوگرم) و کاج سیاه (53/19 میلی گرم بر کیلوگرم) بوده است. نتیجه گیری: نتایج این تحقیق بیانگر بهبود مشخصه های مرتبط با کربن تحت توده های سوزنی برگ بوده، در حالی که توده های پهن-برگ شاخص های مرتبط با نیتروژن را تقویت نموده اند. بر اساس نتایج به دست آمده گونه های درختی پهن برگ مورد مطالعه لاشریزه های با کیفیت بهتری تولید کرده اند که این کیفیت بالای لاشبرگ ها می توانند در بهبود کیفیت خاک موثر باشند.

سابقه و هدف: ساختار جنگل به مطالعه توزیع ویژگی های درختان در اکوسیستم های جنگلی می پردازد. به طور کلی، واژه ساختار به ترکیب جوامع درختی از نظر ویژگی های خاص تأکید می کند. پایش ساختار جنگل در درک بسیاری از مسائل در اکولوژی و مدیریت جنگل ضروری است. امروزه به منظور ارزیابی موقعیت و تنوع زیستی درختان شاخص های بسیاری توسعه یافته اند که باعث ساده تر شدن تحلیل ساختاری جنگل شده است. بکارگیری این شاخص ها در قطعات نمونه ی ثابت باعث تسهیل در مطالعات دینامیک جمعیت در طی زمان می شود و امکان پایش تنوع موقعیت مکانی، ابعاد، تنوع اندازقطر و ارتفاع درختان را ممکن می سازد. هم چنین به علت کمی بودن این شاخص ها و امکان مقایسه یک توده در دو زمان مختلف، این شاخص ها به عنوان ابزار مفیدی در نیل رسیدن به مدیریت پایدار جنگل می باشد. مواد و روش ها: شاخص های آمیختگی، زاویه ای یکنواخت، تمایز قطر و ارتفاع از جمله مهمترین شاخص ها در تحلیل ساختار مکانی جنگل در مطالعات استاتیک می باشند. که این شاخص ها به علت سادگی در محاسبات و دقت بالانسبت به سایر روش ها ارجح تر می باشد. در این پژوهش، مورد آماربرداری قرار گرفت. سپس به منظور بررسی پایش ساختار گونه های چوبی جنگل (راش، بلوط، ممرز، توسکا، افراپلت، شیردار، نمدار، ملج، و خرمندی) طی دوره ده ساله، از شاخص های زاویه ی یکنواخت، آمیختگی مینگ لینگ، نزدیک ترین همسایه و شاخص تمایز اندازه قطر و ارتفاع درختان استفاده شد. یافته ها: نتایج بدست آمده میانگین شاخص های زاویه ی یکنواخت، آمیختگی مینگ لینگ، نزدیک ترین همسایه و شاخص تمایز اندازه قطر و ارتفاع درختان در اول دوره و انتهای دوره پایش پایش به ترتیب 552/0 و 591/0، 762/0 و 720/0، 645/5 و 35/5، 582/0 و 472/0، 598/0 و 525/0 محاسبه شد؛ که به ترتیب نشان دهنده الگوی پراکنش تصادفی متمایل به کپه ای، تنوع آمیختگی مطلوب، تراکم بالا، و اختلاف متوسط و آشکاربین قطر و ارتفاع درختان مرجع نسبت به درختان همسایه می باشد. به منظور مقایسه تنوع گونه ای، مکانی و اندازه قطر و ارتفاع درختان از آزمون تی جفتی استفاده شد؛ نتیجه گیری: نتایج آزمون تی جفتی نشان داد که اختلاف معناداری میان این شاخص ها قبل و بعد از دوره پایش (یعنی دوره ده ساله) وجود ندارد. همچنین نتایج حاصل از آزمون تی جفتی برای تک تک گونه ها اثبات نمود، که بین شاخص تمایز قطری درخت ممرز قبل و بعد از پایش اختلاف معناداری وجود دارد. اما میان سایر گونه ها قبل و بعد از پایش اختلاف معنا داری وجود نداشت. که علت آن چیرگی درختان ممرز نسبت به درختان همسایه می باشد.

سابقه و هدف: معیشت جوامع روستایی ساکن در جنگل های زاگرس شمالی به میزان زیادی به جنگل وابسته است. با توجه به اهمیت و ارزش اقتصادی محصولات غیر چوبی جنگل، در این تحقیق آمیخته بازاریابی محصولات غیرچوبی استان آذربایجان غربی تحلیل شد. این تحقیق ازنظر هدف، کاربردی و از نظر روش، توصیفی است. مواد و روش ها: به منظور تحلیل مؤلفه های آمیخته بازاریابی از چارچوب سوات استفاده شد. شناسایی و تأیید نقاط قوت، نقاط ضعف، فرصت ها و تهدیدها به کمک پرسشنامه مصاحبه ای انجام شد سپس پرسشنامه جامع به کمک نرم افزار Super Decision-Q تدوین شد. با توجه به موضوع و هدف این تحقیق و با توجه به عدم تشخیص روابط فی مابین، روش فرایند تحلیل سلسله مراتبی تصمیم گیری (AHP) برای تجزیه و تحلیل داده ها استفاده شد. از تجار فراورده های غیرچوبی جنگل، اساتید دانشگاه و کارشناسان باتجربه به عنوان متخصص استفاده شد. . روش نمونه گیری انتخابی بوده و متخصصین در هر مرحله بر اساس سواد و تجربه انتخاب شدند. یافته ها: تحلیل پنج مؤلفه مربوط به آمیخته بازاریابی به کمک چارچوب تحلیل سوات، در مورد مؤلفه های محصول، قیمت، توزیع و ترفیع و محیط زیستی نشان داد که کیفیت منحصر به فرد محصولات در استان، واردات محصولات ارزان قیمت خارجی، امکان حمل ونقل با انواع وسیله نقلیه، حمایت دولت از طرح های اشتغال زا در زمینه فرآوری و ترویج روش های اصولی برداشت به ترتیب با وزن های 152/0، 193/0، 226/0، 155/0 و 180/0 به عنوان مهم ترین نقاط قوت، نقاط ضعف، فرصت ها و تهدیدها مطرح هستند. مواد و روش ها: به منظور تحلیل مؤلفه های آمیخته بازاریابی از چارچوب سوات استفاده شد. شناسایی و تأیید نقاط قوت، نقاط ضعف، فرصت ها و تهدیدها به کمک پرسشنامه مصاحبه ای انجام شد سپس پرسشنامه جامع به کمک نرم افزار Super Decision-Q تدوین شد. با توجه به موضوع و هدف این تحقیق و با توجه به عدم تشخیص روابط فی مابین، روش فرایند تحلیل سلسله مراتبی تصمیم گیری (AHP) برای تجزیه و تحلیل داده ها استفاده شد. از تجار فراورده های غیرچوبی جنگل، اساتید دانشگاه و کارشناسان باتجربه به عنوان متخصص استفاده شد. . روش نمونه گیری انتخابی بوده و متخصصین در هر مرحله بر اساس سواد و تجربه انتخاب شدند. یافته ها: تحلیل پنج مؤلفه مربوط به آمیخته بازاریابی به کمک چارچوب تحلیل سوات، در مورد مؤلفه های محصول، قیمت، توزیع و ترفیع و محیط زیستی نشان داد که کیفیت منحصر به فرد محصولات در استان، واردات محصولات ارزان قیمت خارجی، امکان حمل ونقل با انواع وسیله نقلیه، حمایت دولت از طرح های اشتغال زا در زمینه فرآوری و ترویج روش های اصولی برداشت به ترتیب با وزن های 152/0، 193/0، 226/0، 155/0 و 180/0 به عنوان مهم ترین نقاط قوت، نقاط ضعف، فرصت ها و تهدیدها مطرح هستند. .

سابقه و هدف: اندازه گیری زی توده درختی، یک شاخص بسیار مهم برای ارزش گذاری فرآیند های اقتصادی و بوم-شناختی، جنگل محسوب می شود. یکی از مدل های سنتی در تخمین زی توده درختان استفاده از روابط آلومتریک است. هدف از این پژوهش استخراج روابط آلومتریک برای برآورد زی توده کلن های صنوبر دست کاشت در منطقه باغ فلاحت شهرستان خرم آباد می باشد. مواد و روش ها: ابتدا مشخصات کمی درختان از جمله ارتفاع، قطر برابر سینه و قطر تاج اندازه گیری شد. سپس نمونه-برداری از درختان به روش بلوکی-تصادفی انجام و مجموعا 50 اصله درخت قطع گردید. پس از استحصال سرشاخه ها و تنه ها یک دیسک از تنه و تاج درخت به ضخامت 5-3 سانتی متر جدا و همزمان در عرصه توزین گردید. نمونه های مورد نظر به آزمایشگاه منتقل و در دمای 105 درجه سانتی گراد دستگاه آون، به مدت 24 ساعت قرار داده شدند. با استفاده از نسبت وزن خشک به وزن تر نمونه ها، وزن خشک تاج، تنه و در نهایت زی توده خشبی روی زمین محاسبه شد. یافته ها: نتایج بررسی مدل های رگرسیونی نشان داد که متغیر مستقل قطر برابرسینه، برای زی توده خشک کل درخت و تاج، مدل ها و روابط بهتری تولید کرد، این در حالی است که در زی توده خشک تنه، متغیر ارتفاع درخت برازش بهتری داشت. برای اعتبار سنجی داده ها نیز برای هر مدل، مقدار درصد مجذور میانگین مربعات خطا بدست آمد. کمترین مقدار این آماره، برای مدل درجه2 برحسب متغیر مستقل قطر برابر سینه بود (RMSE%=9/43، ME%=4/2، R2=0/81). نتیجه گیری: نتایج نشان داد که در مقایسه بین مدل های رگرسیونی خطی، توانی، نمایی و درجه 2، با توجه به زیاد بودن مقدار ضریب تبیین در مدل درجه2 بر مبنای قطر در ارتفاع برابر سینه، نسبت به سایر مدل ها برای برآورد زی توده کلن-های صنوبر، این مدل امکان تبیین روابط آلومتریک مناسبتری برای این کلن ها را فراهم کرد. یافته ها: نتایج بررسی مدل های رگرسیونی نشان داد که متغیر مستقل قطر برابرسینه، برای زی توده خشک کل درخت و تاج، مدل ها و روابط بهتری تولید کرد، این در حالی است که در زی توده خشک تنه، متغیر ارتفاع درخت برازش بهتری داشت. برای اعتبار سنجی داده ها نیز برای هر مدل، مقدار درصد مجذور میانگین مربعات خطا بدست آمد. کمترین مقدار این آماره، برای مدل درجه2 برحسب متغیر مستقل قطر برابر سینه بود (RMSE%=9/43، ME%=4/2، R2=0/81). نتیجه گیری: نتایج نشان داد که در مقایسه بین مدل های رگرسیونی خطی، توانی، نمایی و درجه 2، با توجه به زیاد بودن مقدار ضریب تبیین در مدل درجه2 بر مبنای قطر در ارتفاع برابر سینه، نسبت به سایر مدل ها برای برآورد زی توده کلن-های صنوبر، این مدل امکان تبیین روابط آلومتریک مناسبتری برای این کلن ها را فراهم کرد. یافته ها: نتایج بررسی مدل های رگرسیونی نشان داد که متغیر مستقل قطر برابرسینه، برای زی توده خشک کل درخت و تاج، مدل ها و روابط بهتری تولید کرد، این در حالی است که در زی توده خشک تنه، متغیر ارتفاع درخت برازش بهتری داشت. برای اعتبار سنجی داده ها نیز برای هر مدل، مقدار درصد مجذور میانگین مربعات خطا بدست آمد. کمترین مقدار این آماره، برای مدل درجه2 برحسب متغیر مستقل قطر برابر سینه بود (RMSE%=9/43، ME%=4/2، R2=0/81). برای مدل درجه2 برحسب متغیر مستقل قطر برابر سینه بود (RMSE%=9/43، ME%=4/2، R2=0/81).

بررسی امکان تولید نهال درختچه های پیچیلوک (Leptadenia pyrotechnica)، گیشدر (Periploca aphyla) و بنگلا (Vitex agnous-castus) چکیده سابقه و هدف: استفاده از گونه های گیاهی بومی در برنامه جنگلکاری ها و فضای سبز شهری با توجه به سازگاری و نیاز آبی کم آن ها بسیار ضروری به نظر می رسد. گونه های درختچه ای پیچیلوک (Leptadenia pyrotechnica)، گیشدر (Periploca aphyla) و بنگلا (Vitex agnous-castus) از گونه های بومی استان هرمزگان هستند که نه تنها دارای منظری بسیار زیبا هستند بلکه با شرایط خشکی و کم آبی منطقه کاملا سازگار هستند. بنابراین، این تحقیق با هدف بررسی امکان تولید نهال درختچه های پیچیلوک (Leptadenia pyrotechnica)، گیشدر (Periploca aphyla) و بنگلا (Vitex agnous-castus) در سال 1394 در مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی هرمزگان انجام شد. مواد و روش ها: تولید نهال به دو روش تکثیر از طریق کاشت بذر و قلمه زنی انجام شد. تیمارهای پیش رویشی تکثیر از طریق بذر شامل قرار گرفتن بذور در اسید سولفوریک به مدت 3 دقیقه، اسید سولفوریک به مدت 6 دقیقه، اسید سولفوریک به مدت 9 دقیقه، آب جوش به مدت 24 ساعت، آب جوش به مدت 48 ساعت، آب جوش به مدت 72 ساعت، خراش دهی با ماسه و خیساندن در آب معمولی (شاهد) و تیمار پیش رویشی تکثیر از طریق قلمه، استفاده از هورمون NBAبود. یافته ها: نتایج نشان داد بهترین تیمار برای سبز شدن بذور گونه های پیچیلوک (Leptadenia pyrotechnica) و گیشدر (Periploca aphyla) تیمار آب جوش 72 ساعت است که 100 درصد جوانه زنی داشتند. بالاترین درصد جوانه زنی بذور گونه بنگلا (Vitex agnous-castus) در تیمار خراش دهی با 20 درصد بود. بررسی تولید نهال گونه ها از طریق قلمه نشان داد که گونه های بنگلا (Vitex agnous-castus) و پیچیلوک (Leptadenia pyrotechnica) به هورمون نسبت به شاهد پاسخ بهتری دادند و 100 درصد قلمه ها از طریق هورمون سبز شدند. ضمن آن که گونه گیشدر از طریقه قلمه اصلا تکثیر نشد. نتیجه گیری: برای تولید نهال گونه بنگلا (Vitexagnous-castus) می توان از قلمه استفاده نمود ولی دو گونه پیچیلوک (Leptadenia pyrotechnica) و گیشدر (Periploca aphyla) را از طریق بذر و با تیمار آب جوش 72 ساعت می توان تکثیر کرد. البته برای گیشدر (Periploca aphyla) هم قلمه و هم بذر مناسب است ولی برای تکثیر در سطح وسیع طبیعی است که بذر اقتصادی تر و آسانتر است. با توجه به اینکه هر سه گونه انتخاب شده بومی استان هرمزگان می باشند و نیز با توجه به محدوده پراکنش و دامنه ارتفاعی حضور هر سه گونه، لذا محدودیتی برای استفاده در برنامه های جنگلکاری و فضای سبز شهری شهرستان بندرعباس از لحاظ اقلیمی و اکولوژیکی برای هر سه گونه مورد مطالعه وجود ندارد. واژه های کلیدی: استان هرمزگان، بنگلا، پیچیلوک، تکثیر، گیشدر.

در پیشگیری از آتش سوزی ها و کاهش اثرات آنها، مدیریت آتش سوزی جنگل نقش بسیار بزرگی دارد. این تحقیق با هدف تعیین معیارهای موثر بر وقوع آتش سوزی با استفاده از سیستم اطلاعات جغرافیایی و شبکه عصبی مصنوعی در عرصه های منابع طبیعی چهار شهرستان از استان گلستان انجام شد. جهت تعیین میزان تاثیر هر پارامتر در رخداد آتش سوزی تعداد 37 نمونه از مناطق آتش سوزی و 37 نمونه از سایر مناطق به صورت تصادفی انتخاب شد تا در تجزیه و تحلیل های روش MLP استفاده شوند. برای تهیه شبکه بین معیارهای استفاده شده و وقوع آتش سوزی از شبکه ای با تابع هیپربولیک استفاده شد. نتایج نشان داد که میزان بارندگی و فاصله از جاده بیشترین نقش را در وقوع آتش سوزی ایفا می کنند. در مرحله آموزش نتایج اعتبار سنجی نشان داد بهترین شبکه در اجرای 4 و تکرار 450 بهترین شبکه با میزان میانگین مربعات خطای نهایی برابر 0038/0 بدست آمد. همچنین حدود 95 درصد داده های آتش سوزی های بوقوع پیوسته و 84 درصد از داده های غیرآتش سوزی به درستی طبقه بندی شدند. در نهایت براساس وزن های بدست آمده برای هر معیار و با استفاده از نقشه های معیارهای مورد استفاده، نقشه پتانسل خطر وقوع آتش سوزی برای منطقه مورد مطالعه بدست آمد. نتایج نشان داد که الگوریتم پرسپترون چندلایه و تابع هاپربولیک در ایجاد ارتباط بین داده های مورد استفاده و وقوع آتش سوزی کارا بوده و شبکه، مدلی با 2 لایه مخفی و 12 نرون بهترین صحت را نشان داد و همچنین میزان ضریب همبستگی 80/0 بود.

سابقه و هدف هدف از این تحقیق، تهیه و بررسی ویژگی های غشای استات سلولز تهیه شده از سه نوع آلفاسلولز، برای اولترافیلتراسیون آب سفید خط تولید دستمال کاغذی می باشد. . بر اساس نتایج تحقیقات قبلی، غشاهای اولترافیلتراسیون 100% از کل مواد جامد و 10 الی 20% از COD آب سفید را کاهش می دهد. در تحقیق دیگری بر روی نانوفیلتراسیون محلول غلیظ حاصل از اولترافیلتراسیون آب سفید کارخانه بازیافت کاغذ (با COD برابر mg/l 12800-9800) با استفاده از غشای NTR-7450، COD در حدود 75-68% کاهش یافت. مواد و روش ها سه نوع استات سلولز از سه منبع سلولزی متفاوت (خمیر کاغذ کرافت و SEW چوب استبرق، خمیر کاغذ سودای لینتر پنبه) برای تهیه غشا مورد استفاده قرار گرفت. غشا های استات سلولز با استفاده از روش وارونگی فاز از هر سه نوع استات سلولز تهیه شدند. برای بررسی ویژگی های غشا شامل تعیین میزان شارآب خالص، تخلخل، تصفیه آب سفید و میزان انسداد منافذ آن از سلول بسته تحت فشار 1 تا bar 5 استفاده گردید. نمونه آب سفید قبل و بعد از اولترافیلتراسیون بر اساس استاندارد آزمایش آب و پساب (1998) آنالیز شد و عکس های SEM از غشاهای تهیه شده قبل و بعد از اولترافیلتراسیون آب سفید گرفته شد. یافته ها استات سلولز خمیر کاغذ کرافت استبرق و خمیر کاغذ سودای لینتر پنبه به علت داشتن درجه استخلاف و کریستالیته کمتر، خلل و فرج و جذب آب بیشتری در غشای حاصل از آن ها ایجاد کرد که می تواند ناشی از آب دوستی بیشتر این دو نوع استات سلولز باشد. در مقابل استات سلولز حاصل از خمیر کاغذ SEW استبرق به دلیل داشتن درجه استخلاف و کریستالیته بیشتر، غشای حاصل از آن جذب آب و خلل و فرج کمتری داشت و شار آب خالص آن در محدوده اولترافیلتراسیون واقع شد. تصاویر SEM از مقاطع عرضی غشا نشان داد که اندازه منافذ تعیین شده با استفاده از مقدار جذب آب و شار آب خالص، بزرگ تر از منافذ به دست آمده از تصاویر SEM است که ناشی از وجود حفره های بزرگ در ضخامت غشا بود. نتایج حاصل از تصفیه اولترافیلتراسیون آب سفید ماشین ساخت دستمال کاغذی بعد از شناورسازهای با هوای محلول (DAF)، با استفاده از غشای حاصل از استات سلولز خمیر کاغذ SEW استبرق (SM5)، نشان داد که این غشا در حذف آلودگی کاملا کارآمد بوده است، زیرا شاخص های BOD، COD، TS و کدورت به ترتیب 3/72، 8/79، 8/99 و 1/98 درصد کاهش یافتند. نتیجه گیری نوع استات سلولز به لحاظ درجه استخلاف و کریستالیته بر ویژگی های غشا تاثیر قابل توجهی داشته است به طوری که استات سلولز خمیر کاغذ SEW که درجه استخلاف و کریستالیته بیشتری داشته است منجر به غشای اولترافیلتراسیون همگن تر و با منافذ ریزتر و مقدار جذب آب کمتر نسبت به غشای استات سلولز خمیر کاغذ کرافت استبرق و سودای لینتر پنبه شده است. نتایج حاصل از اولترافیلتراسیون آب سفید کارخانه تولید دستمال کاغذی با غشای استات سلولز SM5 نشان داد که حذف آلاینده ها از آب سفید به طور قابل ملاحظه ای صورت گرفته است.

سابقه و هدف: کمبود چوب خام، یکی از بزرگ ترین دشواری های صنعت چوب و کاغذ کشور است. با توجه به وضع قوانین محدود کننده ی قطع درختان جنگلی، توجه بیشتر به پرورش چوب به عنوان شیوه ای جایگزین برای تامین مواد اولیه ی صنایع، ضروری به نظر می رسد. از سوی دیگر، محدودیت منابع آبی در کشور و نیاز قابل ملاحظه ی صنوبر کاری به منابع آبی باعث شده که معرفی گونه ها یا ارقامی از صنوبر که ضمن تولید و بازدهی مناسب، نیاز آبی کم تری داشته و از بردباری بهتری برخوردار باشند، مورد توجه قرارگیرد. با این حال، در پژوهش های اینچنینی، تمرکز تنها بر زنده مانی و یا حجم تولید بوده و کیفیت چوب مورد توجه قرار نگرفته است. در یکی از این پژوهش ها که در ایستگاه تحقیقاتی البرز (وابسته به موسسه ی تحقیقات جنگل ها و مراتع کشور) انجام شده، چندین کلن/گونه ی مختلف صنوبر به مدت بیش از شش سال تحت رژیم های مختلف آبیاری (4روزه، 8 روزه و 12روزه) قرارگرفته اند و نتایج حاصله نشان داد که زنده مانی و رشد قطری و طولی صنوبرها در دو تیمار 4 و 8 روزه تفاوت معنی داری وجود ندارد. با این حال، تاثیر احتمالی این دو بازه ی آبیاری بر کیفیت چوب نانشاخته بود. از این رو، هدف این پژوهش، بررسی تاثیر میزان آبیاری 4 روزه و 8 روزه بر ویژگی های آناتومی چوب و بیومتری الیافِ دو گونه ی برتر صنوبر می باشد. علاوه براین، این پژوهش تلاش دارد از منظر کیفیت چوب، رژیم آبیاری بهینه را برای دو گونه ی صنوبر معرفی نموده و از نظر فیزیولوژی ارتباط بین آبیاری و کیفیت چوب را تفسیر نماید. مواد و روش ها: برای انجام پژوهش، با مشورت مجری طرح در ایستگاه تحقیقاتی البرز، دو گونه ی برتر صنوبر (اورامریکن و تبریزی) و از هر رژیم آبیاری، سه درخت برای بررسی انتخاب شدند. با استفاده از مته رویش سنج، مغزی هایی از پوست تا مغزِ هر درخت استخراج شده و در آزمایشگاه، ویژگی های آناتومی چوب و الیاف پنج حلقه ی آخر نمونه ها شامل پهنای حلقه ی رویشی، اندازه و طول آوندها، طول، قطر و ضخامت دیواره ی فیبرها اندازه گیری شدند. یافته ها و نتیجه گیری: نتایج نشان دادند که اثر مستقلِ طول دوره ی آبیاری بر روی پهنای حلقه ی رویش، طول و پهنای آوند و ضخامت دیواره ی فیبر معنی دار بوده ولی رژیم آبیاری روی طول و پهنای فیبر اثر معنی داری نگذاشته است. در مورد هر دو گونه، افزایش بازه ی آبیاری از 4 روز به 8 روز باعث کاهش سرعت رشد و در نتیجه کاهش پهنای حلقه رویش شد. نوع گونه نیز روی شدت کاهش رشد موثر بود؛ به نحوی که گونه ی تبریزی حساسیت کم تری نسبت به رژیم آبیاری نشان داد و کاهش بازه ی آبیاری در آن تاثیر اندکی روی کاهش پهنای حلقه رویش گذاشت. درمجموع می توان نتیجه گیری کرد که در مورد گونه ی اورامریکن، اگر ویژگی های آناتومی چوب مدنظر باشد آبیاری 8 روزه تفاوت چندانی با آبیاری 4 روزه ندارد و حتی درمورد برخی ویژگی ها (مانند طول الیاف)، آبیاری 8 روزه نتیجه بهتری نیز حاصل آورده است. بنابراین برای صرفه جویی در مصرف آب، آبیاری 8 روزه به جای آبیاری 4 روزه توصیه می شود. در مورد گونه ی تبریزی هم این گزاره کمابیش صادق است؛ چراکه به نظرنمی رسد کاهش طول الیاف این گونه به حدی باشد که افزایش 4 روزه ی بازه ی آبیاری را توجیه کند. همچنین در این پژوهش نشان داده شد که رشد قطری و طول الیاف صنوبر (به عنوان دو ویژگی مهم کاربردی) متأثر از مؤلفه های متفاوتی بوده و با مدیریت درست و شناخت مؤلفه های تاثیرگذار، می توان همزمان سرعت رشد و طول الیاف را در این گونه افزایش داد.

سابقه و هدف: افزایش جمعیت و سهم سرانه مصرف چوب و لزوم کاهش برداشت چوب از جنگل های طبیعی، نیاز به تأمین چوب از طریق استفاده از مواد جایگزین را اجتناب ناپذیر نموده است. در سال های اخیر، توجه زیادی به تولید محصولات از مواد بازیافت شده صورت گرفته است. از میان مواد بازیافتی، تایرهای بازیافتی یک نگرانی جدی هستند؛ زیرا مقدار آن به خاطر افزایش تقاضا و طول عمر کوتاه در حال افزایش بوده و بنابراین لازم است که روش هایی برای بازیابی تایر بازیافتی توسعه پیدا کند. یکی از راه حل های موثر برای بازیابی تایر بازیافتی می تواند استفاده از آن به منظور تولید کامپوزیت های بر پایه چوب – تایر باشد. در این تحقیق، خواص فیزیکی و مکانیکی تخته خرده چوب ساخته شده از تایر بازیافتی و خرده چوب صنعتی مورد بررسی قرار گرفت. مواد و روش ها: در این تحقیق نسبت وزنی پودر تایر بازیافتی به خرده چوب در پنج سطح (0/100، 10/90، 20/80، 30/70، 40/60) به عنوان متغیرهای مستقل انتخاب گردید. خرده چوب صنعتی از شرکت صنعت چوب شمال تهیه شد. از رزین اوره فرم آلدهید به میزان 10 درصد وزن خشک ماده اولیه و از کلرید آمونیوم به عنوان هاردنر به میزان 2 درصد وزن خشک رزین استفاده شد. پس از فرآیند مخلوط کردن مواد اولیه با یکدیگر، کیک خرده چوب در دمای 170 درجه سانتی گراد به مدت زمان 5 دقیقه تحت پرس گرم قرار گرفت. برای انجام آزمون های فیزیکی و مکانیکی از استانداردهای EN استفاده شد. همچنین برای نحوه پراکنش ذرات تایر بازیافتی در تخته خرده چوب از میکروسکوپ الکترونی پویشی استفاده گردید. خصوصیات فیزیکی و مکانیکی تخته ها با استفاده از آنالیز واریانس در سطح اطمینان 5 درصد مورد تجزیه و تحلیل آماری قرار گرفت. یافته ها: نتایج نشان داد که با افزایش تایر بازیافتی، مقاومت خمشی، مدول الاستیسیته و چسبندگی داخلی تخته ها کاهش یافت. اگرچه با ذوب شدن تایر، احتمال افزایش چسبندگی بین تایر و چوب وجود داشت اما این عمل در دمای استفاده شده در این تحقیق روی نداد. زیرا ذرات تایر بازیافتی در دمای بیشتر از 170 درجه سانتی گراد ذوب می شود. در تصاویر میکروسکوپ الکترونی به وضوح مشخص است که ذرات تایر در دمای پرس ذوب نشده و هیچ گونه اتصالی با خرده چوب برقرار نشده است. میزان جذب آب و واکشیدگی ضخامت بعد از 2 و 24 ساعت غوطه وری در آب تخته خرده چوب ها با افزایش میزان تایر بازیافتی یک روند کاهشی را نشان دادند، به طوری که بیشترین مقدار آن مربوط به عدم استفاده از تایر بازیافتی و کمترین میزان جذب آب و واکشیدگی ضخامت مربوط به تخته های دارای 40 درصد تایر بازیافتی بود. نتیجه گیری: نتایج نشان داد، قابلیت به کارگیری تخته های دارای 20 درصد تایر بازیافتی برای تخته های با اهداف عمومی (نجاری) و تخته های دارای 10 درصد تایر بازیافتی برای لوازم داخلی (مبلمان) به منظور استفاده در شرایط خشک وجود دارد.

سابقه و هدف: پساب خروجی از واحدهای کاغذسازی دارای مقادیر بالایی از COD، مواد معلق جامد، رنگ و کدورت است. این آلاینده ها اثرات زیست محیطی شدیدی درپی دارند. همچنین در ساختار لجن حجم بالایی از آب وجود دارد. بنابراین نیاز به آبگیری لجن از ماموریت های اصلی تصفیه بهینه لجن محسوب می شود. فواید لخته سازی پلیمری در مقایسه با منعقدسازی، توانایی آنها در تولید فلاک های وسیع، فشرده و متراکم، با قدرت ته نشینی خوب، و وابستگی کمتر آن ها بهpH می باشد. همچنین جذب مقادیر زیاد آلومینیوم در بدن انسان اثرات خطرناکی ایجاد می کند. لذا استفاده از ترکیبات طبیعی در آماده سازی لجن جهت انعقاد و لخته سازی رو به افزایش است. همچنین کارخانه های کاغذسازی به علت مصرف حجم زیادی از آب به سمت سیستم های بسته گرایش یافته اند اما انباشتگی ذرات جامد در آب سفید در گردش یکی از محدودیت های این سیستم های بسته می باشد. در این پژوهش تلاش شده است تا با بکارگیری آلوم و کیتوزان به عنوان افزودنی پایانه تر، ضمن کاهش مواد جامد آب سفید در گردش، خواص مقاومتی خمیرکاغذ NSSC نیز افزایش یابد. از آنجایی که آماده سازی لجن با ترکیبات طبیعی از ارجعیت زیست محیطی بالاتری نسبت به ترکیب شیمیایی برخوردار است، در این تحقیق به بررسی کارایی کیتوزان در مقایسه و در ترکیب با آلوم پرداخته شد. مواد و روش ها: خمیرکاغذ NSSC از کارخانه چوب و کاغذ مازندران با درجه روانی 10 ± 400 میلی لیتر((CSF تهیه شد. خشکی خمیرکاغذ در مقدار 3 درصد تنظیم شد و بعد از باز شدن الیاف در دستگاه الیاف باز کن، pH هر نمونه خمیرکاغذ به مقدار 7 تنظیم شد. سپس سوسپانسیون کاغذسازی با آلوم (سطوح مصرف 1 و 5/1 درصد)، کیتوزان (سطوح مصرف 8/0و 1 درصد) و آلوم کیتوزان (به ترتیب در دو سطح 1-8/0درصد و 5/1-1درصد ) تیمار شده و کاغذهای مربوطه ساخته شد. در نهایت خواص مقاومتی کاغذ دست ساز و خواص آب سفید حاصل از کاغذ سازی نیز اندازه گیری شد. یافته ها: نتایج نشان داد بهترین تیمار برای کاهش رنگ آب سفید، تیمار کیتوزان 1 درصد و برای CODو کدورت، آلوم-کیتوزان 5/1-1درصد می باشد که به ترتیب به میزان 24، 77 و 76درصد کاهش داشته اند. همچنین خواص مقاومتی ترکیدن، کشش و پارگی، تیمار کیتوزان 1 درصد به ترتیب با 10، 16 و 25 درصد افزایش نسبت به نمونه شاهد بهترین مقاومت ها را داشته است. در حالی که نتایج آزمون لهیدگی حلقه و مقاومت کنگره ای نمونه های تیمار شده با آلوم-کیتوزان 5/1-1درصد به ترتیب با 41 و 23 درصد افزایش نسبت به شاهد از تیمارهای دیگر بهتر بوده است. نتیجه گیری: کیتوزان به ترتیب بیشترین اثر را بر COD، کدورت و رنگ داشته است در حالیکه تیمار آلوم-کیتوزان تأثیر چشمگیری بر کدورت و COD داشته است. همچنین خواص مقاومتی کاغذ دست ساز ساخته شده با تیمار کیتوزان 1 درصد و تیمار آلوم-کیتوزان 1-8/0 درصد، نسبت به تیمار آلوم-کیتوزان 5/1-1 درصد و کیتوزان 8/0درصد، بهتر می باشد. نتایج آزمون لهیدگی حلقه و مقاومت به کنگره ای نمونه های تیمار شده با آلوم-کیتوزان 5/1-1 درصد و کیتوزان 8/0درصد، بهتر از تیمارهای دیگر بوده است.