چغندرقند
سال:1397 | دوره:34 | شماره:1 |تعداد مقالات:9

در مناطق نیمه خشک (مانند ایران)، آب عمده ترین عامل محدودکننده رشد و عملکرد چغندرقند محسوب می شود. از جمله روش های کاهش مصرف آب در زراعت چغندرقند می توان به اصلاح رقم هایی با قابلیت انعطاف طول دوره رشد بسته به شرایط محیطی اشاره کرد. این مطالعه طی دو سال زراعی 1394 و 1395 در ایستگاه تحقیقات چغندرقند مرحوم مطهری به صورت اسپلیت فاکتوریل در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی در چهار تکرار اجرا شد. کرت های اصلی به تاریخ کاشت (شامل دو سطح دهه سوم فروردین و دهه اول تیر) و ترکیب فاکتوریل سه تاریخ برداشت (بیستم مهر، دهم و سی ام آبان) و شش رقم شامل هیبریدهای امیدبخش (7112*261)*5RR-87-HF. 33 و 261*276. P. 77. SP. 19 و رقم های تجارتی پارس، جلگه، پایا و IR7به عنوان کرت های فرعی درنظر گرفته شدند. پتانسیل تولید محصول ریشه و شکرخام به ازای هر هفته تأخیر در کاشت معادل 8/3-5/3 درصد کمتر شد. معنی دار شدن اثرمتقابل تاریخ کاشت × ژنوتیپ در سطح احتمال پنج درصد نشان داد واکنش ژنوتیپ های مختلف نسبت به کوتاه شدن دوره رشد متفاوت است. ژنوتیپ های برتر برای کشت دیرهنگام از طریق ترکیب دو مؤلفه کمترین واکنش به تأخیر در کاشت و در عین حال، بیشترین عملکرد در شرایط کشت دیرهنگام به ترتیب از لحاظ عملکرد ریشه رقم های پایا، IR7 و پارس، عملکرد شکرخام رقم های IR7 و پایا بودند. باوجود آن که اثر مستقیم تاریخ برداشت بر عملکرد ریشه و شکرخامو عیار قند به واسطه معنی دار شدن اثرمتقابل سال × تاریخ برداشت، معنی دار نشد اما در مجموع طی سال 1394 به تأخیر انداختن برداشت از بیستم مهر به دهم آبان موجب افزایش 21و38 درصدی عملکرد ریشه و شکرخام و هم چنین افزایش 72/1 واحدی عیار قند شد. بنابراین، تاریخ برداشت دهم آبان، مناسب ترین زمان برداشت چغندرقند در منطقه کرج محسوب می شود. عدم تأثیر معنی دار اثرمتقابل تاریخ کاشت × تاریخ برداشت بر صفات مختلف نشان داد نمی توان با به تعویق انداختن تاریخ برداشت، اثرات تأخیر در کاشت را جبران کرد. در مجموع، نتایج مطالعه حاضر نشان داد به ازای هر روز تعجیل در کاشت (حدفاصل دهه سوم فروردین و دهه اول تیر)، عملکرد ریشه، عملکرد شکرخام به ترتیب معادل 400 و 50 کیلوگرم در هکتار به ازای هر روز به تعویق انداختن برداشت (حدفاصل بیستم مهر تا دهم آبان)، صفات یادشده به ترتیب معادل 370 و 100 کیلوگرم در هکتار افزایش می یابد.

با توجه به اثر پدیده ی تغییر اقلیم بر پارامترهای اقلیمی مانند دما و بارندگی و اثر متقابل این تغییرات بر پارامترهای فیزیولوژی گیاهی به ویژه درجه روزهای رشد (GDD) و شاخص قابلیت تولید زیست توده (CBPI)، با بررسی این شاخص ها می توان، مکان مناسب کشت محصولات را تعیین نمود. این مطالعه با هدف بررسی اثر سناریوهای تغییر اقلیم B1 و A2، بر تعیین مکان مناسب کشت چغندرقند پاییزه در استان خراسان جنوبی با استفاده از پیش بینی پارامترهای اقلیمی وبا به کارگیری نرم افزار LARS-WGتحت مدل گردش عمومی HADCM3 و روش وزن دهی ANP براساس پارامترهای اقلیمی، فیزیولوژی گیاهی، هیدروژئولوژی و توپوگرافی، در محیط نرم افزار ARC GIS 9. 3 در دوره ی کشت آن در سال 1396-1397 میلادی انجام گردید. نتایج نشان داد که به طور کلی در هر دو سناریو اکثر مناطق استان جزء مکان های نامناسب جهت کشت پاییزه چغندرقند محسوب می گردند به گونه ای که 72/81 درصد از مساحت کل استان در سناریوی A2 و 71/13 درصد در سناریوی B1 مناسب کشت نمی باشند و تنها 24/41، 2/69 و 0/08 درصد سطح استان در سناریوی A2و همچنین 36/25، 45/3 و 05/0 درصد در سناریوی B1 به ترتیب جزء مناطق متوسط، مناسب و بسیار مناسب از لحاظ کشت برآورد گردید. همچنین بررسی روند نتایج به دست آمده از نقشه ی نهایی نشان داد که سناریوی A2 و B1 در آینده ی نزدیک (2030-2011)، به طور تقریبی از دقت یکسانی بر مکان یابی کشت پاییزه چغندرقند در استان خراسان جنوبی برخوردار می باشند.

یکی از عمده دلایل خشکی دریاچه ارومیه در سال های اخیر، تغییرات اقلیمی و توسعه کشت محصولات با نیاز آبی بالا از جمله چغندرقند بوده است. حسابداری آب با ارائه تصویر روشن از آب مصرفی در مزرعه، قادر به تشخیص فرصت های صرفه جویی در مصرف آب می باشد. بدین منظور اجزاء حسابداری آب و شاخص های عملکرد بر اساس نتایج تحقیقاتی مزرعه آزمایشی چغندرقند در منطقه میاندواب با استفاده از مدل Aqua Crop استخراج و سیستم حسابداری بر اساس مدیریت کم آبیاری و دور آبیاری در چارچوب حسابداری آب در مقیاس مزرعه ای پیاده شد. بر اساس نتایج به دست آمده سهم بارش از جریان ورودی خالص در آبیاری کامل با نوبت هفت روز در حدود هشت درصد بود و با افزایش دور آبیاری و اعمال مقادیر بیشتر کم آبیاری به 14 درصد افزایش یافت. بررسی نشانگر سهم تخلیه از جریان ناخالص ورودی نشان داد در دور آبیاری کوتاه مقدار آن به یک نزدیک بوده و تقریباً تمام آب ورودی به مزرعه به مصرف (تخلیه) رسید و فرصتی برای صرفه جویی در مصرف آب مهیا نگردید. همچنین افزایش دور آبیاری موجب افزایش نشانگر سهم تخلیه فرایندی از کل آب مصرفی شد که افزایش آن جزء اهداف مدیریت آب در مزرعه محسوب می-گردد و سهم تخلیه فرایندی را بهبود بخشد. بررسی شاخص های بهره وری مصرف آب نشان داد کم آبیاری بهبود شاخص ها را به دنبال داشت ولی کارایی مصرف آب را کاهش داد چرا که در کم آبیاری نسبت تبخیر که جزو تلفات غیرفرایندی است افزایش چشمگیری پیدا می کند لذا موفقیت در اتخاذ استراتژی کم آبیاری برای صرفه جویی در مصرف آب مستلزم به کارگیری شیوه های دیگر مدیریتی در مزرعه نظیر استفاده از خاکپوش ها و آبیاری قطره ای می باشد که به تواند جزء تبخیر را که جزو تلفات غیرفرایندی و غیرمفید است تحت کنترل درآورد.

بهره برداری مداوم از خاک سبب کاهش مواد آلی و عناصر غذایی و استفاده بیش ازحد کودهای شیمیایی میگردد. در چغندرقند به دلیل نیاز بالا، استفاده از کودهای آلی اهمیت بیشتری دارد. کودهای سبز و تلفیق آنها با منابع شیمیایی گامی درجهت کاهش مصرف کودهای شیمیایی و حرکت به سوی کشاورزی پایدار است. در پژوهش حاضر ابتدا دو گونه نخودفرنگی و خلر به عنوان کودسبز کشت گردید سپس میزان تولید و ویژگی های آنها مانند مقدار نیتروژن و کربن به همراه اثر بر خصوصیات خاک درمقایسه با شاهد مورد ارزیابی قرار گرفت. سپس اثر آنها به تنهایی و در تلفیق با مقادیر کاهش یافته کود نیتروژن (160 و 80 کیلوگرم نیتروژن از منبع اوره) درمقابل 240 کیلوگرم اوره در تیمار مرسوم شیمیایی و شاهد بدون کود، مجموعاً در هشت تیمار طی سال های زراعی 1391 تا 1393 بر چغندرقند مورد مقایسه قرار گرفت. نتایج نشان داد کودهای سبز ازنظر زیست توده تولیدی، نیتروژن و کربن اختلاف معنی داری داشتند و نیتروژن، کربن و نسبت کربن به نیتروژن خاک را 50 روز پس از مصرف تغییر دادند. همچنین اثر مطلوبی بر کاهش تراکم و زیست توده علف هرز داشتند. بیشترین عملکرد ریشه (47 تن در هکتار) و زیست توده تر (56/8 تن در هکتار) در تیمار تلفیقی نخودفرنگی+ 160 کیلوگرم نیتروژن بدست آمد که درمقایسه با کود شیمیایی (41/2 تن در هکتار)، بالاتر بود. با کاهش مصرف نیتروژن در تیمارهای تلفیق کودسبز نخودفرنگی، بالاترین عیارقند (20/3 درصد) به دست آمد. بیشترین مقادیر درصد قند قابل استحصال نیز در تیمارهای تلفیقی نخودفرنگی و کاربرد جداگانه کودهای سبز (حدود 18%) حادث شد. د درحالی که کمترین میزان قند قابل استحصال مربوط به تیمار کود نیتروژن و تیمارهای تلفیق خلر + نیتروژن (حدود 16%) بود. درنهایت بیشترین عملکرد قندخالص (8 تن در هکتار) در تیمار تلفیقی کودسبز نخودفرنگی+ 160کیلوگرم کود نیتروژن بود که نسبت به شاهد 20 درصد افزایش داشت. در سایر تیمارهای تلفیق نیز علیرغم کاهش مصرف یک تا دو سوم نیتروژن مصرفی در مقایسه با تیمار شیمیایی مرسوم، عملکرد قندخالص کاهش محسوسی نیافت. کمترین ناخالصی شامل نیتروژن مضره، پتاسیم و سدیم و کمترین قند ملاس در تیمارهای کود سبز و یا تلفیق با مقادیر کمتر نیتروژن به دست آمد. این امر بیانگر این است که کاربرد کود سبزمصرف کود شیمیایی را کاهش و ضمن حفظ عملکرد، کیفیت و سلامت محصول را افزایش داد.

این تحقیق با هدف بهینه سازی شرایط کشت درون شیشه ای چغندرقند، امکان آلوده سازی آن با Heterodera schachtii و همچنین امکان شناسایی ارقام حساس و مقاوم به نماتد سیستی در محیط کشت گیاهی سترون در درون تشتک های پتری صورت گرفت. بدین منظور بذر رقم حساس جلگه و سه رقم مقاوم پائولتا، سانتا و نماکیل روی محیط آب-آگار کشت و پس از جوانه زنی به محیط اصلاح شده Knop منتقل شدند. دو هفته پس از جوانه زنی، ریشه های هر گیاه با 200 عدد لارو سن دو H. schachtii مایه زنی شدند و در روزهای اول، دوم، چهارم و هشتم پس از مایه زنی ریشه ها با اسید فوشین رنگ آمیزی و تعداد لارو درون ریشه ها شمارش گردید. 16 و 20 روز پس از مایه زنی تعداد ماده های جوان تشکیل شده روی ریشه های هر گیاه نیز شمارش شد. نتایج نشان دهنده بیشترین میزان نفوذ لارو سن دو در روز چهارم پس از مایه زنی و همچنین وجود اختلاف معنی دار در تعداد لارو سن دو بین ارقام حساس و مقاوم بود. بیست روز پس از مایه زنی به طور میانگین 18/7 ماده جوان روی ریشه های رقم حساس جلگه، 5/2 در رقم پائولتا، یک ماده جوان در رقم سانتا و 1/2 ماده جوان در رقم نماکیل مشاهده شد. با توجه به نتایج حاصل، می توان از روش مورد استفاده در این تحقیق به عنوان روشی آسان و دقیق جهت ارزیابی مقاومت به نماتد سیستی استفاده نمود.

لکه برگی سرکوسپورایی از مهم ترین و شایع ترین بیماری های برگی در چغندرقند می باشد که موجب ایجاد خسارت در این گیاه می شود. این مطالعه به صورت آزمایش فاکتوریل در قالب بلوک های کامل تصادفی در آزمایشگاه و گلخانه انجام شد. هدف این پژوهش، پیدا کردن شاخص هایی برای تمایز بین ارقام حساس و متحمل چغندرقند به بیماری لکه برگی سرکوسپورایی بود. فاکتورهای آزمایشی شامل 11 رقم چغندرقند و آلودگی و عدم آلودگی به بیماری لکه برگی سرکوسپورایی بود. صفات مورد اندازه گیری شامل رنگدانه های اصلی فتوسنتزی (کلروفیل a، کلروفیلb، کلروفیل کل، نسبت رنگدانه ها)، رنگدانه های کمکی (کارتنوئیدها، فلاونوئیدها، آنتوسیانین ها) و فعالیت آنزیم های آنتی اکسیدانت کاتالاز، پراکسیداز و پلی فنل اکسیداز و اندام هوایی و وزن خشک ریشه بود. نتایج حاصل از بررسی رنگدانه های اصلی فتوسنتز نشان داد که بیماری باعث کاهش میزان کلروفیل a و به تبع آن موجب کاهش کلروفیل کل می شود. مقدار رنگدانه های کمکی فتوسنتز به جز کارتنوئیدها با پیشرفت بیماری در گیاهان آلوده افزایش یافت. همچنین بیماری لکه برگی-سرکوسپورایی باعث افزایش فعالیت آنزیم کاتالاز، پراکسیداز و پلی فنل اکسیداز و نیز کاهش وزن خشک اندام هوایی و افزایش ریشه شد. نتایج نشان داد، رقم HI 0063 به عنوان رقم حساس، زودتر از بقیه ارقام به لکه برگی سرکوسپورایی مبتلا گردید و کاهش وزن خشک بیشتری در برگ نسبت به بقیه ارقام داشت، همچنین وزن بوته ها در این رقم نسبت به سایر ارقام مورد مطالعه بالاتر بود و میزان کلروفیل a و فلاونوئیدهای برگ بیشتری داشت. میزان فعالیت آنزیم های آنتی اکسیدانت رقم HI 0063 نسبت به رقم متحمل بیشتر بود. رقم Yasmene به عنوان متحمل ترین رقم نسبت به سایر ارقام دیرتر علایم بیماری را نشان داد و کمترین کاهش وزن خشک برگ را داشت.

کاربرد موفقیت آمیز علفکشها برای کنترل انتخابی و اقتصادی علفهایهرز بدون آسیب به محیط و گیاه زراعی یکی از موفقیت های مهم در کشاورزی مدرن محسوب میشود. به منظور پیشبینی اثرات افزایشی، هم افزاییویا هم کاهی اختلاط دو به دو علفکش های دس مدیفام+ فن مدیفام+ اتوفومیست، کلریدازون و کلوپیرالید با استفاده از مدل دُز افزایشی (ADM)، دو آزمایش در قالب طرح کامل تصادفی با 105 تیمار و سه تکرار برای هر یک از علف های هرز خرفه و سلمه تره درگلخانه دانشکده کشاورزی دانشگاه فردوسی مشهد در سال 1392 به اجرا درآمد. تیمارهای آزمایش شامل هفت دُز خالص علف کش های فوق برای پنج نسبت اختلاط0: 100، 25: 75، 50: 50، 75: 25 و 100: 0 و سه تیمار شاهد برای هر یک از نسبتهای علف کشی بودند. نتایج آزمایش نشان داد که اختلاط دو به دوی علف کش ها وابستگی شدیدی به عوامل مختلفی ازجمله نوع گونه ی علف هرز دارد. به طوری که هر یک از گونه ها با داشتن خصوصیات مورفولوژیکی و فیزیولویکی مختلف، اثر متقاوتی را بروز دادند. بر این اساس، اختلاطعلف کش دس مدیفام + فن مدیفام + اتوفومیست و علف کش کلوپیرالید در علفهای هرز خرفه و سلمه تره براساس مدل ADM، هم افزایی بود. همچنین، علف کش های دس مدیفام + فن مدیفام + اتوفومیست و کلریدازون نیز دارای اثر هم افزایی در کنترل علف های هرز خرفه و سلمه تره مطابق با مدل ADMبودند. اختلاط علف کش کلریدازون با علف کش کلوپیرالید دارای اثر افزایشی در علف هرز خرفه و اثر هم کاهی در علف هرز سلمه تره بود.

بهترین راه جهت افزایش تولید محصولات کشاورزی، بهبود کارایی و بهره وری است. در این مطالعه کارایی فنی و رشد بهره وری عوامل تولید چغندرقند در استان های عمده تولیدکننده بر مبنای روش تحلیل پوششی داده ها طی دوره زراعی 84-1383 تا 94-1393 بررسی شد. نتایج نشان داد که استان های سمنان، فارس، قزوین، مرکزی و چهارمحال بختیاری فاقد کارایی فنی بوده و بیشترین مصرف غیربهینه در نهاده ها مربوط به نهاده سم با 166 درصد ناکارایی در استان چهارمحال و بختیاری می باشد. به عبارت دیگر مصرف سم می-تواند تا بیش از یک دوم در این استان کاهش یابد. تحلیل رشد بهره وری نشان دهنده رشد کاهشی هفت درصد در استان های مورد مطالعه بود و فقط استان های خراسان جنوبی و خراسان شمالی در طول دوره مطالعه دارای رشد بهره وری به ترتیب چهار و شش درصد بوده اند. بررسی ضریب همبستگی بین رشد بهره-وری و اجزای آن بیانگر ارتباط مثبت و معنی دار (در سطح 5 درصد) بین رشد بهره وری و تغییرات فناوری بود. با توجه به نتایج بهدست آمده، دو استان خراسان جنوبی و خراسان شمالی هم از لحاظ کارایی و هم رشد بهره وری در وضعیت بهتری قرار دارند. لذا مطالعه شیوه های مدیریتی و استفاده از دانش بومی موجود در این دو استان، می تواند منجر به معرفی الگویی جهت بهبود کارایی تولید چغندرقند در کشور گردد.

چغندر علوفه ای (Beta vulgaris L. ) به عنوان یک محصول علوفه ای در سوریه مورد توجه می باشد. با این حال اقدامات زراعی توصیه شده جهت افزایش عملکرد آن محمدود هستند. این مطالعه در تاریخ 10 شهریور سال زراعی 96-1395 به منظور بررسی تأثیر کودهای آلی و پتاسیمی بر روی صفات عملکردی چغندر علوفه ای انجام شد. آزمایش به صورت اسپلیت پلات (کرت های خرد شده) بر پایه بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار انجام شد. تیمارهای کودآلی (شاهد، کود حیوانی، عصاره جلبک دریایی) به کرت های اصلی اختصاص داده شدند. در حالی که تیمارهای پتاسیم به میزان 90، 120 و 160 واحد اکسید پتاسیم خاص در هکتار به طور تصادفی در کرت های فرعی توزیع شدند. نتایج تجزیه واریانس نشان دادند که تیمار پتاسیم بر روی وزن ریشه و اندام هوایی هر بوته و بر روی پروتئین خام ریشه و اندام هوایی اثر معنی دار (P≤ 0. 05) داشته است. بهترین تیمار برای دستیابی به بالاترین عملکرد در کیفیت مقدار 90 کیلوگرم در هکتار بود. در میان تیمارهای کودآلی، عصاره جلبک دریایی نسبت به دیگر تیمارها برتی معنی دار داشت.