مدیریت توسعه فناوری
سال:1399 | دوره:8 | شماره:1 |تعداد مقالات:6

تاثیر عوامل مختلف بر عملکرد نوآوری بنگاه به شدت متاثر از شرایط زمینه ای است. با توجه به اهمیت اقتصادی و راهبردی بخش مواد پیشرفته در ایران، این مقاله کوشیده است عوامل موثر بر عملکرد نوآوری بنگاه های این بخش را مدل سازی نماید. بدین منظور، پیمایشی با مشارکت 169 شرکت فعال در این حوزه به عنوان نمونه آماری انجام شده است و سپس داده های به دست آمده با تکیه بر چارچوب معادلات ساختاری و با به کارگیری روش حداقل مربعات جزیی (PLS) مدل سازی شده اند. بر اساس یافته ها، اگرچه هر دو دسته عوامل درون بنگاهی و برون بنگاهی از تاثیر معناداری بر عملکرد نوآوری بنگاه برخوردارند؛ میزان تاثیرگذاری عوامل برون بنگاهی بیشتر است. همچنین ذیل عوامل برون بنگاهی، ویژگی های محیط کسب و کار، ویژگی های محیط علم و فناوری و ویژگی های بخش و در میان عوامل درون بنگاهی، شایستگی های سازمانی، ویژگی های راهبردی و ویژگی های جمعیت شناختی به ترتیب بیش ترین تاثیر را بر عملکرد نوآوری بنگاه دارند. از آنجا که عوامل برون بنگاهی عمدتا خارج از کنترل بنگاه ها و مدیران آن ها بوده و بیشتر متاثر از سیاست های دولت هستند، تاثیر بالای این دسته از عوامل، موید نقش مهم سیاست گذاران در این زمینه است. چراکه آن ها قادرند با طراحی و اجرای سیاست های کارآمد، تاثیر قابل توجهی بر عملکرد نوآوری بنگاه ها داشته باشند.

رونق اقتصادی مستلزم توسعه دانش بنیان است و از این رو، تاسیس شرکت های دانش بنیان مورد توجه جدی قرار گرفته است. هدف این مقاله، شناسایی و تبیین نقاط قوت، ضعف، فرصت ها و تهدیدهای پیش روی سازمان پژوهش های علمی و صنعتی ایران در فرایند تاسیس شرکت های دانش بنیان توسط اعضای هییت علمی این سازمان می باشد. ابزار گردآوری اطلاعات، مصاحبه عمیق و نیمه ساختارمند می باشد و برای تحلیل اطلاعات مستخرج، از فن تحلیل محتوای کیفی استفاده شده است. جامعه آماری پژوهش، 23 عضو هییت علمی موسس شرکت های دانش بنیان در سازمان پژوهش های علمی و صنعتی بوده اند که با روش نمونه گیری هدفمند انتخاب شده اند. برای تعیین روایی از فن سه سویه سازی (مثلث سازی) شامل به کارگیری منابع تاییدگر، پژوهشگران و روش های متعدد در طی فرآیند جمع آوری و تحلیل داده ها و برای پایایی از هدایت دقیق جریان مصاحبه ها، ایجاد فرآیند ساخت مند برای اجرا و تفسیر مصاحبه ها و تشکیل کمیته تخصصی استفاده شده است. یافته های پژوهش در قالب چهار مضمون اصلی (مفهوم) نقاط قوت، نقاط ضعف، فرصت ها و تهدیدها و 46 زیرمضمون (کد) ارایه شده است. نتایج تحلیل محتوای کیفی مبین 13 نقطه قوت، 14 نقطه ضعف، 9 فرصت و 10 تهدید پیش روی تاسیس شرکت های دانش بنیان توسط اعضای هییت علمی سازمان پژوهش های علمی و صنعتی بود که می تواند پایه گذار راهبردها و طرح های عملیاتی در جهت رونق و توسعه شرکت های دانش بنیان قرار گیرد.

محصولات و سیستم های پیچیده، نقش حیاتی در فرآیند توسعه کشورها خصوصا در اقتصادهای نوظهور دارند. یکی از مولفه های مهم و تاثیرگذار بر موفقیت پروژه های تولید و توسعه محصولات و سیستم های پیچیده، توانمندی یکپارچه سازی دانش است. این توانمندی مستقیما بر روی توانمندی نوآوری کشور تاثیر می گذارد و امکان پاسخ به موقع به تحولات محیط پویای جهانی را فراهم می آورد. در این پژوهش، با هدف گونه شناسی عوامل موثر بر موفقیت یکپارچه سازی دانش در پروژه های تولید و توسعه محصولات پیچیده، روش کیفی تحلیل مضمون، برای تجزیه و تحلیل داده ها مورد استفاده قرار گرفته است. نتیجه پیاده سازی این روش، استخراج 235 مضمون پایه، 22 مضمون سازمان دهنده و درنهایت، چهار مضمون فراگیر از پیشینه پژوهش و نظرات خبرگان صنایع هوایی ایران بوده است. یافته های پژوهش نشان می دهد، موفقیت یکپارچه سازی دانش محصولات و سیستم های پیچیده به چهار دسته عوامل زمینه ساز شامل عوامل محیطی، مشخصات محصول و فناوری، الزامات و زمینه های سازمانی و راهبرد توسعه دانش، ساختار شبکه و فرآیندها وابسته است. همچنین، نتایج این پژوهش حاکی از آن است که شرایط مختلف حل مسیله طراحی و توسعه محصول و سیستم پیچیده، نیازمند توجه به تاثیر عوامل محیطی شامل مولفه های نهادی و دولت است.

یکی از ابزارهای مهم سیاست نوآوری خرید پیش تجاری نوآوری است که مورد توجه کشورهای پیشرو خصوصا کشورهای اروپایی قرار گرفته است. اگرچه خرید پیش تجاری نوآوری توسط دولت و بخش عمومی به عنوان ابزار تامین مالی پروژه های فناورانه در مراحل اولیه چرخه عمر از اهمیت بالایی برخوردار است، وجود چالش هایی نظری در دسته بندی این ابزار سیاستی به عنوان ابزار تشویق عرضه یا تحریک تقاضای فناوری و همچنین چالش های اجرایی در فرایند پیاده سازی این سیاست مشهود است و بر این اساس این پژوهش با هدف تحلیل به کارگیری این ابزار سیاستی در ایران انجام شده است. به دلیل اجرای این سیاست در دوره ده ساله در مرکز طرح های کلان معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری، پژوهش در خصوص طرح های مرکز انجام شده است و برای گردآوری اطلاعات، روش پژوهش کیفی مطالعه چند موردی با مصاحبه های تکمیلی مبتنی بر دسته بندی طرح ها به کار گرفته شده است. نتایج تحلیل محتوای منابع نشان می دهد که به کارگیری این ابزار سیاستی از تامین دولتی پیش تجاری فناوری با محوریت فناوری های بنیادین با دوره طولانی به سمت تدارکات دولتی نوآورانه به مثابه ابزار تحریک تقاضا با محوریت بهره بردار به عنوان خریدار مبتنی بر فناوری های راهبردی تغییر پیدا کرده است.

یکی از راهبردهای گذار به دانشگاه کارآفرین، ایجاد دفاتر انتقال فناوری است که با ایجاد پل ارتباطی میان دانشگاه، صنعت و جامعه و از طریق شناسایی نیازهای بازار و جامعه و تعریف طرح های پژوهشی تقاضامحور در دانشگاه، به توسعه اقتصادی و اجتماعی جامعه کمک می کنند. یکی از دانشگاه های کشور که در عرصه های آموزش و پژوهش پیشتاز است و قصد دارد ماموریت سوم خود یعنی گذار به دانشگاه کارآفرین را تحقق بخشد، دانشگاه علوم پزشکی تهران است که راهبرد ایجاد دفتر انتقال فناوری دانشگاهی را برگزیده است. بر این اساس، پژوهش حاضر با بهره گیری از رویکرد کیفی و با تکیه بر راهبرد مطالعه موردی، به شناسایی عقلانیت ها، اهداف، چالش ها و کارکردهای دفتر انتقال فناوری دانشگاه علوم پزشکی تهران پرداخته است. تحلیل داده های به دست آمده از مصاحبه گروهی (گروه کانونی) با 10 نفر از خبرگان دانشگاهی از طریق روش تحلیل مضمون، منجر به شناسایی 46 مضمون پایه و 44 مضمون سازمان دهنده شده است که حول چهار مضمون فراگیر یعنی عقلانیت ها، چالش ها، اهداف و کارکردهای دفتر انتقال فناوری دانشگاهی گرد آمده اند.

شواهد نشان می دهند که روند تجاری سازی و ورود به بازار در شرکت های دانش بنیان نوپا، چندان امیدوارکننده نیست. همچنین پیچیدگی و اهمیت این موضوع در مورد فناوری های پیشرفته با ویژگی های منحصربه فردی همچون سرعت فزاینده تولید دانش، کوتاه بودن چرخه عمر فناوری و اندک بودن فاصله زمان پژوهش تا عرضه محصول به بازار، دوچندان می باشد. هدف انجام این پژوهش تعیین الزامات ورود شرکت های دانش بنیان نوپا به بازار می باشد. این پژوهش با اتخاذ رویکردی کاربردی و توصیفی-پیمایشی، برای جمع آوری اطلاعات به توزیع پرسشنامه در میان 86 شرکت دانش بنیان موفق حوزه فناوری اطلاعات و ارتباطات (مستقر در پارک علم و فناوری تهران، پارک علم و فناوری مدرس و مرکز رشد واحدهای فناوری دانشگاه شهید بهشتی) پرداخته است. همچنین برای بررسی ابعاد متغیرهای مورد مطالعه و سنجش روایی سازه از تحلیل عاملی تاییدی و برای آزمون فرضیه های پژوهشی از روش معادلات ساختاری استفاده شده است. بر اساس نتایج پژوهش، الزامات ورود موفق شرکت های مزبور به بازار به ترتیب ابعاد سازمانی، عوامل محیطی و فردی می باشند. همچنین رتبه بندی مولفه ها بیانگر اهمیت بیشتر مولفه های توانمندی های استراتژیک، توانمندی بازاریابی و فروش و منابع انسانی در بعد سازمانی؛ مولفه های نهادهای حمایتی، عوامل اجتماعی، عوامل سیاسی اقتصادی و فناوری در بعد عوامل محیطی و مولفه های فردی ذهنی مدیر، فردی شخصیتی مدیر و بین فردی مدیر در بعد فردی می باشد.