مطالعات اقتصاد انرژی
سال:1398 | دوره:15 | شماره:62 |تعداد مقالات:8

امروزه اهمیت پیش بینی قیمت حامل های انرژی بر توسعه اقتصاد و صنعت، بر کسی پوشیده نیست. در این میان پیش بینی قیمت گاز طبیعی به عنوان یکی از حامل های مهم انرژی و نقش ویژه ای که در تأمین انرژی با توجه به پاک بودن یافته است، می تواند ابزار مهمی در تصمیم گیری توسعه صنایع تلقی گردد. در این مقاله ضمن بررسی رفتار غیرخطی قیمت گازطبیعی در یک بازه چندساله، با معرفی روش های گری (GM)، توسعه یافته گری (DGM)، تلفیقی فرکتالی گری (FDGM)، ارائه روش ترکیبی II (IFS-AF) و در نهایت ارائه روش کلی، از آنها برای پیش بینی قیمت گاز طبیعی با استفاده از این روش ها اقدام شده است. نتایج حاصل از پیش بینی قیمت با استفاده از روش های مزبور، نشان دهنده کارایی این روش ها بوده است. در همین حال با توجه به فرکتالی بودن قیمت گاز طبیعی در بازه مورد بررسی، نتایج نشان می دهد که خطای پیش بینی با استفاده از روش کلی همواره کمتر از 2 درصد می باشد؛ از طرفی با توجه به انعطاف پذیر بودن روش، نتایج بسیار خوبی با استفاده از ترکیب روش های مبتنی بر گری و فرکتال حاصل شده است.

صنعت نفت و گاز همواره از گردش منابع مالی عظیمی برخوردار است و عمده پروژه ها به ویژه در بخش بالادستی بسیار هزینه بر هستند؛ ازاین رو تأمین مالی از مهم ترین الزامات اجرای پروژه ها در این صنعت است. در این پژوهش با استفاده از روش توصیفی-پیمایشی بر مبنای نظرات کارشناسان و خبرگان این حوزه، استراتژی های بهبود نظام تأمین مالی در صنعت نفت و گاز، مشخص و اولویت بندی می گردند. نتایج حاصل از تحقیق نشان داده است که استراتژی های بهبود نظام تأمین مالی در صنعت نفت و گاز کشور را می توان به سه محور بهبود زیرساخت های حاکمیتی و قانونی، عوامل ساختاری و شفافیت اطلاعاتی حوزه تأمین مالی صنعت نفت و گاز تفکیک نمود. به بیان دیگر با اقدام مناسب در جهت این سه محور، می توان وضعیت نظام تأمین مالی در صنعت نفت و گاز کشور را بهبود بخشید. بر اساس نتایج حاصل از روش های تصمیم گیری چندمعیاره AHP، بهبود زیرساخت های حاکمیتی و قانونی حوزه تأمین مالی صنعت نفت و گاز، بیشترین اولویت را در جهت بهبود نظام تأمین مالی این صنعت دارد و سپس به ترتیب، محورهای بهبود عوامل ساختاری و شفافیت اطلاعاتی حوزه تأمین مالی صنعت نفت و گاز مطرح می شوند.

با مطالعه و بررسی فرایند پیچیده خط مشی گذاری انرژی کشور در حوزه نفت و گاز توسط نهادهای ذیربط، شاهد عدم تحقق کامل سیاست های این حوزه به دلیل ناکارآمدی مدل اجرایی هستیم. در این مقاله با استفاده از پژوهش کیفی به روش تئوری داده بنیاد و از طریق دو ابزار مصاحبه تخصصی نیمه ساختار یافته و مطالعه مدارک، داده های تحقیق جمع آوری و سپس تحلیل گردیده است. روش نمونه گیری، گلوله برفی (ارجاع زنجیره ای) است. در این پژوهش با 30 نفر از صاحب نظران و کارشناسان مصاحبه انجام شد که از مصاحبه دهم به بعد، تکرار در اطلاعات دریافتی مشاهده شده است؛ اما مصاحبه تا نفر بیستم ادامه یافت. مصاحبه با طرح سؤالاتی در مورد "دلایل عدم اجرای سیاست های تدوین شده انرژی کشور در حوزه نفت و گاز" آغاز شد (مصاحبه باز) و باقی پرسش ها براساس پاسخ های مصاحبه شونده طرح گردید. تمامی مصاحبه ها یادداشت برداری شده و برای استخراج نکات کلیدی چندین بار مورد بررسی قرار گرفتند و در نهایت مدل طراحی شده با بهره گیری از مقولات و مؤلفه ها و ابعاد مستخرج از مصاحبه ها و مقایسه با سایر مدل های اجرای خط مشی ها و نیز مزیت نسبی نوآوری ایجاد شده که در مدل طراحی شده این مقاله که همانا ترکیب ابعاد چندین مدل در این طراحی بوده نهایی سازی و ارائه شده است.

امروزه عواملی از قبیل افزایش کارایی انرژی، گسترش استفاده از سوخت های جایگزین و اعمال استانداردهای جدید سوخت در کشورهای OECD، منجر به تحولات وسیعی ازجمله کاهش مصرف و تغییرات عمده در سبد مصرفی انواع فرآورده های در این بازار شده است. از آنجا که در بین فرآورده ها، بنزین و دیزل و سوخت جت سهم بالایی را در سبد مصرفی این کشورها به خود اختصاص می دهد، در نتیجه تحولات بازار این فرآورده ها در تقاضای بازار نفت خام تأثیر به سزایی دارد. هدف از این پژوهش تخمین و پیش بینی تقاضای سوخت جت، بنزین و دیزل در کشورهای OECD به روش حداقل مربعات پویا (DOLS) می باشد. نتایج تخمین نشان می دهد اثرات درآمدی نسبت به اثرات قیمتی بیشتر بوده است. همچنین کشش درآمدی و قیمتی هر دو از جهت آماری معنادار می باشد. در نتیجه برخلاف سیاست های قیمتی، سیاست های تشویقی و یا تنبیهی، قوانین سخت گیرانه و محدودیت های زیست محیطی و پیشرفت هایی فنی و. . . تأثیر مهمی بر تقاضای این فراورده ها دارد. در پایان به منظور پیش بینی تقاضای سه فرآورده مورد نظر در سال 2025 در کشورهای OECD، ابتدا قیمت این سوخت ها تخمین زده و پیش بینی شده و سپس نتایج به دست آمده به منظور پیش بینی تابع تقاضا مورد استفاده قرار می گیرد.

پیش بینی سری های اقتصادی با نوسانات زیاد و عدم قطعیت بالا-همچون قیمت گاز طبیعی-همواره یکی از چالش های اساسی در مدل های اقتصادسنجی به شمار می رود؛ زیرا نمی توان از مدل های ساختار خطی سنتی برای پیش بینی سری های زمانی پیچیده و غیرخطی استفاده نمود. در خصوص پیش بینی قیمت گاز طبیعی، یافته ها از برتری شبکه عصبی در مقایسه با مدل های رگرسیونی حکایت دارد. با این وجود، چالش اصلی این روش (امکان هم پوشانی و نیز عدم خروج داده های پِرت از سیستم) فضای تحقیقاتی در این حوزه را کماکان باز نگه داشته است. در این پژوهش از تکنیک درون یابی کریجینگ به منظور پیش بینی قیمت گاز طبیعی استفاده شده است. برای این منظور، پس از شناسایی پارامترهای مؤثر؛ نمونه گیری و نرمال سازی آنها؛ توابع پیش بینی کریجینگ را ایجاد و با تکنیک بهینه سازی نلدر-مید آنها را بهبود بخشیدیم. نتایج تحقیق نشان می دهد که متامدل کریجینگ پیش بینی دقیق تری نسبت به مدل پیش بینی شبکه عصبی مصنوعی ارائه می دهد. همچنین یافته های تحقیق حاکی از این است که الگوریتم بهینه سازی نلدر-مید تا حدی موجب بهتر شدن نتایج پیش بینی گشته است؛ هرچند مقدار این بهبود چندان قابل ملاحظه نمی باشد.

بهبود کیفیت محیط زیست یکی از اهداف مهم بسیاری از اقتصادهاست و در این میان نقش بخش حمل و نقل در انتشار آلاینده ها مهم و قابل ملاحظه است. در این راستا مطالعه حاضر با استفاده از رگرسیون چندک، مدل STIRPAT گسترش یافته و داده های استانی برای دوره 1385 تا 1394 به بررسی عوامل مؤثر بر تفاوت انتشار دی اکسید کربن در بخش حمل و نقل می پردازد. شواهد نشان می دهد که به صورت سرانه و لگاریتمی، میزان انتشار دی اکسید کربن در استان های یزد و سمنان در بیشترین مقدار به ترتیب برابر با 51/0 و 5/0 میلیون تن بوده و برای استان گلستان در کمترین مقدار برابر با 03/0 میلیون تن است. شواهد حاصل از برآورد مدل نشان می دهد که شهرنشینی، شدت انرژی و تولید، اثر مثبت و معنادار انتشار دی اکسید کربن و جمعیت اثر منفی و معنادار بر آن دارد. همچنین براساس رگرسیون چندک هر چه به سمت چندک های بالای انتشار دی اکسید کربن حرکت می کنیم، اثر شدت انرژی و تولید افزایش و اثر شهرنشینی کاهش می یابد. بر این اساس، بهبود زیرساخت های شهری برای بهره گیری از صرفه مقیاس شهری، تمرکززدایی فعالیت های اقتصادی و بهبود کیفیت سیستم حمل و نقل گامی مؤثر برای کاهش انتشار دی اکسید کربن در بخش حمل و نقل است.

مجموعه نهاده های ماشین های کشاورزی، سوخت، کودهای شیمیایی و آفت کش ها، زمین های زراعی را به شدت به انرژی وابسته ساخته اند که یکی از پیامدهای آن تأثیرات زیست محیطی منفی بر آب، هوا و زمین می باشد؛ بنابراین لازم است روند مصرف انرژی برای تولید محصولات مختلف مورد بررسی قرار گیرد و اقدامات لازم در راستای افزایش بهره وری و کاهش اثرات زیست محیطی انجام شود. در این تحقیق الگوی مصرف انرژی با استفاده از شاخص های نسبت انرژی، بهره وری انرژی، شدت انرژی و افزوده خالص انرژی محاسبه و تأثیرات زیست محیطی در تولید کلزای دیم در سه شهرستان استان ایلام به روش ارزیابی چرخه حیات (LCA) مورد تجزیه و تحلیل قرار می گیرد. اطلاعات لازم برای این تحقیق به روش پرسش نامه و مصاحبه با کشاورزان و ادارات مربوطه جمع آوری شده است. نتایج حاصل نشان داد متوسط نسبت انرژی برای تولید کلزای دیم در سه شهرستان چرداول، دره شهر و آبدانان به ترتیب با در نظر گرفتن انرژی کاه وکلش 91/7، 67/7 و 91/6 می باشد. بر اساس نتایج حاصل از ارزیابی چرخه حیات، در بخش های اثر، تقلیل منابع غیرآلی، تخریب لایه ازن و مسمومیت آب های آزاد، بیش ترین اثر مربوط به سوخت دیزل بوده است. هم چنین در بخش های اسیدی شدن، اختناق دریاچه ای، گرمایش جهانی و مسمومیت انسان ها، انتشارات مستقیم بیش ترین سهم را در آلایندگی به خود اختصاص داده اند.

بررسی ادبیات مربوط به منابع پایان پذیر نشان می دهد که پیشرفت های تکنولوژیکی در طی زمان تأثیر بسیاری بر کاهش اثر تخلیه سازی منابع و کاهش هزینه های بهره برداری داشته اند؛ بنابراین می توان گفت تکنولوژی یکی از مهم ترین و اثرگذارترین متغیرها در تابع تولید و هزینه بهره برداری از این منابع می باشد. در این مطالعه اثر بلندمدت انتشار تکنولوژی بر هزینه متوسط در بخش بالادستی صنعت نفت ایران مورد بررسی قرار گرفته است. متغیرهای مورد نظر مطالعه حاضر عبارتند از: تولید نفت و گاز، هزینه متوسط در بخش بالادستی، نرخ تخلیه سازی منابع و انتشار تکنولوژی در بخش بالادستی. از آنجایی که نتایج آزمون همجمعی بیانگر وجود رابطه بلندمدت میان متغیرها می باشد با استفاده از الگوی تصحیح خطای برداری، روابط بلندمدت میان متغیرها برای دوره زمانی مورد مطالعه (96-1346) بررسی شده است. نتایج آزمون یوهانسون نشان می دهد که یک رابطه هم انباشتگی بلندمدت میان متغیرهای الگو وجود دارد. با استفاده از توابع عکس العمل آنی، اثر بهبود تکنولوژی بر کاهش هزینه در بخش بالادستی، افزایش تولید نفت و افزایش اثر تخلیه سازی نشان داده شده است. در پایان نیز با استفاده از تجزیه واریانس، سهم نوسانات هر متغیر در تغییرات هزینه متوسط در هر دوره ارائه شده است. بیشترین درصد تغییر مربوط به متغیر تکنولوژی می باشد. سهم این متغیر تا پایان دوره پانزدهم صعودی بوده است. ضریب تعدیل بلندمدت برای کلیه متغیرها دارای علامت مورد انتظار است و منفی می باشد. در این الگو ضریب تکنولوژی بی معنا می باشد چون تکنولوژی نسبت به پارامترهای رابطه بلندمدت، برون زای ضعیف است.