نشریه علوم (دانشگاه خوارزمی)
سال:1389 | دوره:10 | شماره:2 |تعداد مقالات:11

همه ساله تعداد زیادی گمانه در منا طق مختلف شهر اصفهان حفر شده و آزمایشهای متعددی به منظور تعیین ویژگیهای زمین شناسی مهندسی نهشته های کواترنری صورت می پذیرد، که متا سفانه به دلیل عدم سازماندهی منطقی این داده ها از نتایج آنها در پروژه های بعدی استفاده نمی شود. امروزه با تشکیل بانک اطلاعات ژئوتکنیکی در کشورهای مختلف امکان سازماندهی این داده ها در رایانه فراهم گردیده است. تحقیق حاضر با جمع آوری اطلاعات ژئو تکنیکی گمانه های حفاری شده پروژه های مختلف عمرانی، اولین گام را در جهت ایجاد بانک اطلاعاتی در محدوده حلقه سوم ترافیکی شهر اصفهان برداشته است. این بانک دارای 300 گمانه، 11093 داده و 38 موضوع است. نرم افزار مورد استفاده جهت ایجاد این بانک نرم افزارAccess می با شد.اطلاعات برحسب نیاز از این نرم افزار وارد نرم افزار surfer شده و بدین ترتیب با توجه به اطلاعات موجود، نقشه های موضوعی مورد نیاز در اعماق مختلف ترسیم گردیده است، برای تهیه نقشه ها از روش IDW (INVERSE DISTANCE WEIGHTED) یا فاصله معکوس وزین استفاده شده است.براساس این نقشه ها می توان خصوصیات زمین شناسی مهندسی نهشته های کواترنری در محدوده مورد مطالعه را بررسی کرد، از جمله خاکهای محدوده مورد مطالعه از نظر فعالیت در رده غیر فعال قرار می گیرند ،عمق سنگ بستر اصفهان از جنوب به شمال افزایش می یابد و امکان شناسایی گسل با توجه به اطلاعات گمانه ای در برخی نقاط شهر اصفهان وجود دارد.با توسعه و گسترش این بانک اطلاعاتی می توان نتایج مناسب تری به لحاظ کمی و کیفی در مورد خصوصیات زمین شناسی مهندسی نهشته های آبرفتی شهر اصفهان بدست آورد، که این موضوع مطالعه و بررسیهای دقیق تری را در آینده می طلبد.

بررسی روزن داران پلانکتون سازند گورپی در جنوب غرب ناحیه فیروزآباد (تاقدیس آغار) منجر به شناسایی 8 بایوزون گردید، که شامل (Dicarinella asymetrica Zone) (سانتونین تا اوایل کامپانین پیشین)، (Globotruncanita elevata Zone) (کامپانین پیشین)، (Globotruncana ventricosa Zone) (کامپانین میانی تا کامپانین پسین)، (Radotruncana calcarata Zone) (کامپانین پسین)، (Globotruncanella havanensis Zone) (کامپانین پسین)، (Globotruncana aegyptiaca Zone) (کامپانین پسین تا بخش بالایی کامپانین پسین)، (Gansserina gansseri Zone) (بخش بالایی کامپانین پسین تا بخش زیرین مائس تریشتین) (Contusotruncana contusa and Racemiguemblina fructicosa Zone) (مائس تریشتین پیشین تا مائس تریشتین پسین) است. در ناحیه بررسی شده سازند گورپی با ناهم سازی فرسایشی روی سازند ایلام و به صورت ناهم سازی فرسایشی در زیر سازند پابده قرار دارد. بر اساس توزیع انواع مورفوتایپ های روزن داران پلانکتون، نسبت روزن داران پلانکتون به بنتیک (P/B) و محتوای کربنات، 7 سکانس درجه سه تشخیص داده شد. مرز سکانسی سازند گورپی با سازندهای ایلام و پابده از نوع اول و سایر مرزهای سکانسی از نوع دوم اند.

از آن جا که مارن ها نسبت به فرسایش بسیار حساس بوده و سالیانه هزارن تن رسوب ریز دانه و رس را راهی مخازن سدها و محل پخش سیلاب در ایستگاه های تغذیه مصنوعی می کنند و هزینه های پالایش آب شرب و پیش پالایی آب تغذیه مصنوعی را به شدت افزایش می دهد، بررسی مارن ها از ابعاد مختلف برای کارشناسان و محققان حائز اهمیت است. در این تحقیق سعی شده است تا متغیرهای موثر در نوع فرسایش برای مارن های استان همدان شناسایی و معرفی گردد. به همین منظور از محل انواع فرسایش در 41 نقطه، تعداد 49 نمونه اخذ و برای تعیین مقدار متغیرهای فیزیکو شیمیایی به آزمایشگاه ارسال شد. همچنین مشخصات محل نمونه برداری ها همچون شیب، موقعیت جغرافیایی و هفت پارامتر سطحی خاک برداشت شد. در 41 نقطه فوق الذکر، آزمایش باران مصنوعی با دستگاه باران ساز کامفورست انجام و 41 نمونه رسوب-رواناب اخذ و در آزمایشگاه با استفاده از روش های ساده، مقدار رواناب و رسوب آن ها اندازه گیری شد. علاوه بر این، تعداد هفت نمونه از مارن ها با اشعه ایکس آنالیز و تعداد هشت مقطع نازک از مارن ها و سنگ های همراه تهیه و با میکروسکوپ پلاریزان بررسی شد. سپس داده های غیرنرمال با لگاریتم گیری نرمال گردید و همه داده ها با آنالیز واریانس و آنالیز تمیزی به دو روش پلکانی و همه گانی بررسی شد. ارزیابی ارتباط متغیرهای اندازه گیری شده و اشکال فرسایش نشان داد که اسیدیته (pH) تنها متغیر معنی دار و تا حدی موثر در شناسایی نوع فرسایش در منطقه است. حساسیت توابع فیشر در پیش بینی نوع فرسایش به کمک دخالت همگانی متغیرهای شیمیایی، فیزیکی و فیزیکو- شیمیایی به ترتیب معادل با 75.6، 82.9 و 78 درصد است و نشان می دهد که مجموعه متغیرهای فیزیکی بهتر از مجموعه متغیرهای شیمیایی و فیزیکو- شیمیایی نوع فرسایش را پیش بینی می کند. در نهایت به کمک این آنالیزها برای پیش بینی نوع فرسایش در مارن های همدان توابع خطی فیشر تعیین و ارائه شد.

تاقدیس های زنگول و پشت جنگل در غرب- شمال غرب شهرستان خرم آباد در منطقه لرستان و در کمربند چین خورده- رانده زاگرس واقع هستند. هندسه و تحول جنبشی چین ها درکمربند چین خورده- رانده زاگرس به وسیله گسل های راندگی کنترل می شوند. بنابراین هندسه ساختاری چین ها که در پتانسیل ساختار مخزنی بودن آن ها موثر است، به وسیله این گسل های راندگی که غالبا کور هستند و شواهد سطحی ندارند، کنترل می شود. در این پژوهش، هندسه ساختاری تاقدیس های زنگول و پشت جنگل به منظور برآورد پتانسیل مخزن هیدروکربوری آن ها بررسی شده است. برای این هدف، سه برش ساختاری حاصل پیمایش ها ی ساختاری عمود بر امتداد اثر سطح محوری چین ها از تاقدیس ها تهیه شده است. بر اساس تحلیل های هندسی انجام شده، تاقدیس های زنگول و پشت جنگل هندسه ای شبیه به هندسه چین های جدایشی گسل خورده دارند. سطح جدایشی عامل چین خوردگی این تاقدیس ها عمیق و احتمالا در شیل های کامبرین است، گرچه وجود شواهدی از چین خوردگی های جوان تر، چین های گوش خرگوشی و چین های مشابه دروغین در پهلوهای این تاقدیس ها و سازندهای جوان تر دلالت بر اثر سطوح جدایش میانی در توسعه این چین ها دارد. سازند گرو که یکی از سطوح جدایش اساسی میانی در منطقه لرستان است، عامل توسعه این چین ها در پهلوهای تاقدیس های بزرگ است. این سطح جدایشی همچنین کنترل کننده سبک هندسه ساختارهای سطحی از ساختارهای عمقی نفتی است، به گونه ای که باعث جابه جایی مکانی ناحیه لولایی آن ها از سطح تا عمق می شود. با بررسی نقشه هم تراز زیرزمینی تاقدیس ها میزان بستگی های قائم و افقی تاقدیس های زنگول و پشت جنگل برآورد شده است.

میدان نفتی شادگان در جنوب غربی فروافتادگی دزفول قرار دارد. این میدان از نظر ساختار زمین شناسی یک تاقدیس متقارن با ابعادی به طول 23.5 کیلومتر و عرض 6.5 کیلومتر در افق سازند آسماری و هم سو با روند ساختمانی دیگر میادین حوضه نفتی زاگرس می باشد. مخزن آسماری از دومخزن مجزا تشکیل شده است. هدف از مظالعه کنونی، تهیه مدل چینه ای و گسلی، ارزیابی کیفیت مخزن، تعیین نقش گسل ها و تعیین حجم نفت مخزن آسماری از نتایج مهم این مطالعه است. با استفاده از نرم افزار RMS است. در ایجاد مدل ساختمانی، داده های گسل ها همراه با زون های مختلف، طراحی و هندسه مخزن را شکل می دهند. تلفیق دو مدل چینه ای افق های مخزنی و گسلی آشکار نمود که سطح گسل هر دو مخزن را قطع نموده، اما با توجه به اختلاف درجه سبکی یا API نفت هر دو مخزن و عدم تاثیر تغییرات فشاری این مخازن بر یکدیگر در زمان تولید، عدم تاثیر گسل ها بر ارتباط درونی دو مخزن را نشان می دهد. با انطباق مدل های گسلی، توزیع تخلخل و مقادیر حجمی مخزن، تاثیر گسلش در کیفیت خواص مخزنی مشخص شد.

اجرای طرح های اصلاح شیب مناسب و روش های پایدارسازی اقتصادی مستلزم بررسی های صحرایی دقیقی است که به درک روشنی از علل وقوع زمین لغزش منجر می گردد. هم چنین شناسایی زمین لغزش به محض وقوع آن، اطلاعات با ارزشی از فرایندهای درگیر در لغزش در اختیار محققان قرار می دهد. در تحلیل پایداری شیب های خاکی، اندازه گیری یا تخمین مقاومت برشی مصالح شیروانی اهمیت بسیاری دارد. شیب های گسیخته شده، شرایط مناسبی برای تخمین مقاومت برشی مصالح درگیر در گسیختگی فراهم می کنند که در این حالت تحلیل های برگشتی برای تخمین مقاومت برشی مصالح سطح لغزش جواب گو است. زمانی که مقیاس لغزش بسیار بزرگ است و مصالح در حالت طبیعی خود قرار دارند روش تحلیل برگشتی نسبت به آزمون های آزمایشگاهی برتری دارد. با استفاده از اطلاعات حاصل از بررسی های محلی و روش های تحلیل پایداری مناسب می توان به مدل شیروانی در زمان گسیختگی دست یافت. در این مقاله ضمن بررسی زمین لغزش فرحزاد و بازسازی لغزش اولیه، پارامترهای مقاومتی سطح گسیختگی از طریق انجام تحلیل برگشتی به دست آمده است. مقدار مقاومت برشی توف هوازده که از طریق تحلیل برگشتی حاصل شده است با مقادیر مقاومت برشی توف هوازده ارائه شده در منابع هم خوانی دارد.

متاپلیت های شمال گلپایگان بر مبنای مجموعه های کانیایی در چهار دسته گارنت کلریتوئید شیست، گارنت شیست، گارنت استروتید شیست و استروتید کیانیت شیست دار قرار می گیرند. وجود کلریتوئید در گارنت کلریتوئید شیست ها بیانگر رخساره شیست سبز است. گارنت های موجود در گارنت شیست ها 3 مرحله رشد را نشان می دهند.ظهور استروتید در گارنت استروتید شیست ها نشانه شروع رخساره آمفیبولیت است. تغییرات سنگ شناسی از گارنت کلریتوئید شیست ها به سمت استروتید کیانیت شیست ها بیانگر تشکیل این سنگ ها طی دگرگونی پیش رونده است. بررسی ترمودینامیکی این سنگ ها نشان گر آن است که متاپلیت های شمال گلپایگان در محدوده دمایی 480 تا 560 درجه سانتی گراد و در محدوده 1.6 تا 4.1 کیلوبار تشکیل شده اند. این نتایج با شواهد پاراژنتیکی کانی ها کاملا هماهنگ است و حاکی از دگرگون شدن رسوبات پلیتی شمال گلپایگان تا رخساره آمفیبولیت پایینی (اپیدوت امفیبولیت) است.

توده های گرانیتی منطقه زریگان و چاه چوله در شمال بافق، جنوب شرقی نقشه 1:250000 اردکان واقع شده اند، جزیی از خرده قاره ایران مرکزی محسوب می شوند. ترکیب سنگ شناسی این توده ها، از آلکالی فلدسپار گرانیت تا سینو- مونزو گرانیت نوسان دارد. این توده ها از نوع گرانیت های لوکوکرات و ساب ولکانیک، با کانی شناسی عمدتا کوارتز- فلدسپاتی، و فقیر از کانیهای مافیک هستند. انواع بافتهای ماگمایی، دگرشکلی، متاسوماتیک و دگرسانی، گرانوفیری، گرافیک، میلونیتی و کاتاکلاستی، میرمکیت، پرتیتی و جانشینی در آنها دیده می شود. از نظر ژئوشیمیایی، توده های مورد بحث، ویژگیهایی از سریهای کالکوآلکالن تا آلکالن، پرآلومینI-type و محیط تکتونیکی کمان ماگمایی را نشان می دهند. در نمودارهای تغییرات عناصر نیز، بستگی به تمایلات ذاتی، پویایی و مراتب سازگاری و ناسازگاری عناصر، رفتارهای متفاوتی دیده می شود که گویای تاثیر هر دو فرآیند تفریق و تبلور و متاسوماتیسم، بر توده های مذکور است. شواهد صحرایی، سنگ شناختی و ژئوشیمیایی، در توده های گرانیتی زریگان و چاه چوله حاکی از آن است، که دست کم بخشی از این توده ها، بویژه گرانیت زریگان، از طریق متاسوماتیسم و فرآیندهای تفریق گرمابی از سنگهای مافیک قبلی دیوریتی و گابرویی و سنگ های آذر آواری شکیل شده و حتی پس از آن نیز به نحوی گسترده تحت تاثیر این فرآیندها واقع شده اند. مقایسه این توده ها، با معیارهایی که برای تمایز گرانیت های ماگمایی و متاسوماتیک ارائه شده، نشان داده که این توده ها، ضمن شباهت هایی با برخی از توده های شاخص ماگمایی، به ویژه گرانیت زریگان، بیشترین شباهت را به گرانیت نوع متاسوماتیک یا E- type دارند.

کانسار طلای موته در غرب ایران واقع در بخش مرکزی پهنه سنندج- سیرجان (SSZ)، مرتبط با رگه های کوارتز، کوارتز- سولفیدی، عدسی ها و رگچه های قطع کننده سنگ بستر نئوپروتروزوئیک است که غالبا در امتداد پهنه های برشی با راستای NW-SE تشکیل شده است. کانه زایی طلا مرتبط با دگرسانی های گرمابی شدید در راستای پهنه های برشی شکل پذیر، با مجموعه دگرسانی رخساره شیست سبز شامل کوارتز + سریسیت + کلریت + آلبیت و دگرسانی سولفیدی و سیلیسی شدن نزدیک به منطقه کانه دار صورت گرفته است. کانی شناسی کانه شامل، پیریت، کالکوپیریت، سولفید مس-بیسموت (امپلکتیت)، آرسنوپیریت، پیروتیت، بیسموت، طلا و مقادیر اندکی گالن و اسفالریت است. رخداد طلای طبیعی در رگه های کوارتز، به صورت ادخال در پیریت و کالکوپیریت های نسل دوم و بافت پرکننده شکستگی ها در درون و اطراف پیریت های دانه درشت خودشکل و نیمه خودشکل صورت گرفته است. مطالعات سیالات درگیر در رگه های کوارتز، شامل سه نوع اصلی از سیالات C-O-H؛ متشکل از نوع کربنیک (غنی از CO2)، آبگین- کربنیک و سیالات آبگین در مناطق معدنی چاه خاتون و سنجده است. بر این اساس، سیالات کربنیک با دمای همگن شدن 12.6 (ThCO2) CO2 تا 27.3oC، سیالات آبگین- کربنیک با شوری 2.3 تا 12.5 درصد و دمای همگن شدن نهایی برابر 145.6 تا 304.2oC و سیالات آبگین، متشکل از دو دسته، 1) شوری 2.1 تا 15.2 درصد و دمای همگن شدن نهایی 212.2 تا 297.6oC در رگه کوارتز- سولفیدی طلادار و 2) شوری 16.4 تا 28.2 درصد و دمای همگن شدن نهایی 147.4 تا 245.6oC، متعلق به رگه های عقیم کوارتز هستند. در حالی که اغلب خصوصیات ذکر شده پیشین در ارتباط با ژنز کانسار موته، مشابه با ذخایر طلای کوهزایی (مزوترمال) است، ویژگی هایی از قبیل، ارتباط ژنتیکی بین تحولات تکتونیکی گوشته با پوسته بالایی طی تاریخچه تکتونوماگمایی پهنه سنندج- سیرجان به همراه واحدهای ساختاری کششی و نفوذی های محلی و شواهد زمین شناسی کانه ها، دگرسانی، شیمی کانی ها، زوناسیون عنصری و سیالات درگیر ارائه شده در این پژوهش، احتمالا نشانه هایی از کانه سازی طلا در منطقه موته، مشابه با سامانه کانه زایی مرتبط با توده های نفوذی احیایی است.