تحقیقات آفات گیاهی
سال:1399 | دوره:10 | شماره:2 |تعداد مقالات:7

گندم، Triticum aestivum L. یکی از مهم ترین گیاهان زراعی در سراسر جهان است که فقط برای تغذیه کشت می شود. شته سبز گندم، Schizaphis graminum (Rondani) (Hem.: Aphididae) یک آفت مهم گندم در ایران است که خسارت زیادی به محصول وارد می کند. دراین پژوهش، نیازهای گرمایی زنبور Diaeretiella rapae (M'Intosh) روی شته سبز گندم، در پنج دمای ثابت (10، 15، 20، 25 و 5/27 درجه سلسیوس)، رطوبت نسبی 5± 60 درصد و دوره نوری 8: 16 ساعت (روشنایی: تاریکی) مورد بررسی قرار گرفت. نتایج نشان داد که دما اثر معنی دار بر طول دوره رشد قبل از بلوغ داشت، به طوری که میانگین بیشترین و کمترین طول کل دوره رشدی قبل از بلوغ زنبور D. rapaeبه ترتیب در دمای 10 (09/0± 49/25 روز) و 25 درجه سلسیوس (05/0± 24/9 روز) مشاهده شد. اثر دما بر نرخ رشد زنبور D. rapae با استفاده از مدل های خطی و غیرخطی برازش داده شد. دمای آستانه پایین و ثابت گرمایی زنبور D. rapae با استفاده از مدل رگرسیون خطی به ترتیب 21/3 درجه سلسیوس و 36/229 روز-درجه به دست آمد. مدل Briere-1 برازش به نسبت بالایی در برآورد داده ها نشان داد. همچنین، دمای آستانه پایین، دمای بهینه و دمای آستانه بالا به وسیله این مدل به خوبی تخمین زده شد. بنابراین، مدل Briere-1 به عنوان یک مدل مناسب برای توصیف دوره رشد و نمو قبل از بلوغ زنبور پارازیتویید D. rapae روی شته S. graminum تعیین شد. در این تحقیق، مدل خطی و مهم ترین مدل های غیر خطی گرمایی و معیارهای انتخاب مدل مناسب مورد ارزیابی قرار گرفت.

اسانس های گیاهی متابولیت های ثانویه هستند که از گیاهان در برابر طیف وسیعی از بندپایان و عوامل بیماری زای گیاهی محافظت می کنند. کپسوله کردن اسانس های گیاهی می تواند باعث افزایش پایداری و اثربخشی این ترکیبات برای مقابله با آفات شود. در مطالعه حاضر، اسانس آویشن دنایی، Thymus daenensis Celak. (Lamiales: Lamiaceae)، از طریق روش تقطیر با آب جداسازی شده و سپس، نانوکپسول اوره-فرمالدئید اسانس آن با استفاده از روش پلیمریزاسیون درجا تهیه شد. به علاوه، تاثیر غلظت زیرکشنده 25 درصد (LC25) فرمولاسیون های خالص و نانوکپسول اسانس آویشن دنایی به روش غوطه ور کردن برگ روی فراسنجه های جدول زندگی شته مومی کلم، Brevicoryne brassicae L. (Hem.: Aphididae)، در شرایط آزمایشگاهی مورد بررسی قرار گرفت. براساس نتایج به-دست آمده، نرخ ذاتی افزایش جمعیت (r) در تیمارهای فرمولاسیون نانوکپسول، فرمولاسیون خالص، شاهد 1 (آب مقطر به همراه Tween 80 (5/0 درصد)) و شاهد 2 (آب مقطر) به ترتیب برابر با 16/0، 21/0، 29/0 و 29/0 بر روز بود. مقدار نرخ متناهی افزایش جمعیت (λ ) نیز در شته های تیمار شده با فرمولاسیون نانوکپسول (17/1 بر روز) به طور معنی داری کمتر از شته های تیمار شده با فرمولاسیون خالص (24/1) و گروه های شاهد 1 (34/1) و شاهد 2 (33/1) بود. هم چنین، نرخ خالص تولید مثل(R0) به ترتیب در شته های تیمار شده با فرمولاسیون های نانوکپسول و خالص برابر 24/5 و 84/9 پوره به ازای هر ماده بود که به طور معنی داری کمتر از تیمارهای شاهد بود. بیشترین و کمترین مقدار زمان یک نسل (T) به ترتیب در تیمارهای شاهد 2 (25/11 روز) و فرمولاسیون نانوکپسول (32/10 روز) مشاهده شد. بر اساس یافته های مطالعه حاضر، فرمولاسیون نانوکپسول اسانس آویشن دنایی برای استفاده در مدیریت تلفیقی شته مومی کلم پیشنهاد می شود.

در این مطالعه، کارآیی تله های رنگی (چسب دار و سطلی) در میزان جلب شوندگی تریپس ها در مزارع حبوبات استان ایلام مورد بررسی قرار گرفت. آزمایش در قالب طرح بلوک های کاملاً تصادفی با چهار تیمار (رنگ های زرد، آبی، سفید و سبز) و 12 تکرار در دو سال انجام شد. به طور میانگین، بیش ترین تریپس های جلب شده در مزارع نخود و عدس در سال 1398 به ترتیب برابر با 17/0± 03/12 و 14/0± 79/15و در سال 1397 برابر با 15/0± 88/9 و 21/0± 45/13 مربوط به کارت های آبی رنگ بود. نتایج مربوط به تله های سطلی رنگی نیز نشان داد که در هر دو سال بیش ترین میانگین تریپس های جلب شده در مزارع نخود و عدس مربوط به سطل آبی رنگ بود؛ به-طوری که بیش ترین میانگین تریپس های جلب شده در مزارع نخود و عدس در سال 1398 به ترتیب برابر با 13/0± 29/5 و 19/0± 07/7 و در سال 1397 برابر با 13/0± 22/5 و 17/0± 97/5 به دست آمد. هم چنین با توجه به داده های به دست آمده بیش ترین میزان جلب شوندگی تریپس ها به تله های چسب دار رنگی و تله های سطلی رنگی در مزارع نخود و عدس مربوط به مرحله گلدهی بود. در مجموع، نتایج نشان داد که کارآیی تله های چسب دار رنگی بیش تر از تله های سطلی رنگی است. همچنین کارآیی کارت های چسب دار و سطل های رنگی آبی و زرد در مدیریت کنترل تریپس ها مناسب به نظر می رسد.

بید گوجه فرنگی، Tuta absoluta Meyrick (Lep.: Gelechiidae)آفتی است که از سال 1389 وارد کشور شده و به سرعت در مناطق مختلف از جمله جیرفت گسترش یافته است. نظر به سطح زیر کشت قابل توجه گلخانه های گوجه فرنگی در این منطقه، ناشناخته بودن و قدرت خسارت زایی بسیار بالای بید گوجه فرنگی، مطالعه نوسان های جمعیت و تعیین بهترین ناحیه گیاهی برای نمونه برداری از جمعیت افراد نابالغ این آفت جهت اتخاذ تصمیم های مدیریتی، بسیار مهم است. در این مطالعه، با کشت گیاه گوجه فرنگی در شرایط گلخانه، اقدام به نمونه برداری هفتگی از مراحل مختلف رشدی حشره شامل تخم، لارو و دالان های لاروی به شیوه بررسی بوته و نمونه برداری از برگ ها شد. نتایج نشان داد که فعالیت این حشره از اواسط فصل رشد (اواسط بهمن ماه) در گلخانه مشاهده شده و به تدریج تراکم جمعیت رو به فزونی نهاده و اوج جمعیت در فروردین و اردیبهشت می باشد که در این مدت 5-4 نسل نیز ایجاد می نماید. با ارزیابی داده های حاصل از نمونه برداری مشخص شد که بیش ترین میزان تخم ریزی حشره در نیمه بالایی بوته ها و به طور عمده در سطح زیرین برگ ها صورت می-گیرد. علاوه بر این، نتایج نشان داد که نمونه برداری از دالان های لاروی نسبت به شمارش مراحل زیستی حشره از دقت بالاتری در تخمین جمعیت آفت برخوردار است. هم چنین، بر اساس آزمون همبستگی مشخص شد که بین تغییرات میانگین تعداد لارو و دالان های لاروی در نیمه فوقانی بوته ها، همبستگی مثبت و بیش از دو بخش دیگر بوته وجود دارد و می توان تنها با نمونه برداری از برگ ها در این قسمت و شمارش تعداد دالان ها برآوردی از جمعیت لاروهای فعال به دست آورد.

فعالیت سوسک های جنس Oryctes Hellwig (Col.: Scarabaeidae)باعث خسارت شدید به نخل های خرما می شوند. برای بررسی پراکنش مکانی از 23 نخلستان در استان خوزستان نمونه برداری شد. روش های زمین آماری برای شبیه سازی مدل های پراکنش مکانی استفاده شد. شاخص های همبستگی و همپوشانی آشیان بوم شناختی محاسبه شدند. برای بررسی پراکنش زمانی، یک نخلستان در مناطق آبادان، شادگان و بهبهان به طور تصادفی انتخاب و نمونه برداری ها در فواصل دو هفته یک بار انجام شد. از مدل های سری زمانی برای مطالعه تغییرات فصلی جمعیت استفاده شد. نتایج نشان داد که پراکنش جمعیت های سوسک های کرگدنی O. elegans و O. agamemnon به ترتیب با مدل کروی و خطی سازگاری دارند. میزان اثر قطعه ای تقریباً یکسان و حدود 9/9-7/9 بود. واریوگرام ها دارای دامنه بین 8/3-2/3 بودند. بر اساس نتایج، احتمال وقوع نسبی (Oij) سوسک O. elegansدر 5/87 درصد از نخلستان های نمونه برداری شده بیشتر ازO. agamemnon بود. میزان همپوشانی آشیان های بوم شناختی دو گونه (D) بین 1-94/0 متغیر بود. جمعیت دو گونه فعالیت خود را از اواخر بهمن تا اوایل اسفند منطقه آغاز کردند. روند افزایش جمعیت برای هر دو گونه در ماه های بهار و اوایل تابستان ادامه داشت. شیب افزایش جمعیت برای گونه O. elegans بیشتر از گونهO. agamemnonبود. اوج تراکم جمعیت گونه O. elegans و O. agamemnon به ترتیب در دهه سوم خرداد و دهه سوم تیر با اختلاف زمانی حدود یک ماهه در آبادان و شادگان بود. در بهبهان، اوج تراکم هر دو گونه تقریباً منطبق برهم و در دهه دوم خرداد ماه بود. نتایج این پژوهش می تواند برای نظارت بر کنترل، طراحی برنامه مدیریت تلفیقی و ارزیابی ریسک مخاطرات سوسک های کرگدنی خرما قابل استفاده باشد.

انواع و ویژگی های بیوشیمیایی پروتئازهای گوارشی در لاروها و افراد بالغ کفشدوزک شکارگر Cryptolaemus montrouzieri Mulsantبا استفاده از سوبستراها و بازدارنده های اختصاصی تعیین و تغییر فعالیت آنها پس از تغذیه روی طعمه های مختلف ارزیابی شد. کفشدوزک ها در شرایط آزمایشگاه پرورش یافته و با شپشک آرد آلود تغذیه شدند. تشریح بدن در محیط کلرید سدیم انجام شد و لوله گوارش نمونه ها همگن و سانتریفیوژ شد. سپس فعالیت انواع پروتئازهای گوارشی تحت تاثیر سوبستراها و بازدارنده های اختصاصی و با تغذیه از سه میزبان تعیین شد. نتایج نشان داد که فقط سیستئین پروتئازها و اگزوپپتیدازها در معده افراد بالغ فعال بودند، اما در لاروها، سرین و سیستئین پروتئازها نیز در هضم نقش داشتند. بیشترین فعالیت سرین پروتئازهای تریپسین، کیموتریپسین و الاستاز لاروها به ترتیب در اسیدیته های 8، 8-9 و 9 به دست آمد. اسیدیته بهینه فعالیت کاتپسین های B و L به ترتیب در مقادیر 6 و 5 در لاروها و افراد بالغ کفشدوزک C. montrouzieriتعیین شد. بیشترین فعالیت آمینو-و کربوکسی پپتیداز گوارشی لاروها در اسیدیته 7 اندازه گیری شد، اما این دو آنزیم در افراد بالغ به ترتیب در اسیدیته های 7 و 6 بیشترین فعالیت را نشان دادند. بازدارنده های اختصاصی سیستاتین، E-64، TLCK، SBTI، TPCK و AEBSF. HCL سبب کاهش معنی دار فعالیت پروتئازهای اختصاصی لاروها و افراد بالغ C. montrouzieriشدند. تفاوت معنی داری در فعالیت سرین پروتئازها، اگزوپپتیدازها و کاتپسین L لاروهای تغذیه شده از شپشک آردآلود مرکبات Planococcus citri، شپشک آردآلود چای Pseudococcus viburniو شته چای Toxoptera aurantiiمشاهده نشد، اما سیستئین پروتئازها و آمینوپپتیداز افراد بالغ تغذیه شده از شته چای کمترین فعالیت را از خود نشان دادند. تفاوت پروفایل پروتئازی در لاروها و افراد بالغ این کفشدوزک موید تفاوت فیزیولوژیک این دو مرحله زیستی و اهمیت سرین پروتئازها در فرآیندهای حفظ و نگهداری شرایط رشدی دستگاه گوارش است. علاوه براین، فعالیت بیشتر سیستئین پروتئازها در افراد بالغ به ماهیت طعمه مصرف شده و وجود ترکیبات مختلف پروتئینی و حتی گلیکوپروتئینی در طعمه ها باز می گردد.

سامانه گردش خون و سلول های خونی (هموسیت ها) در دفاع سلولی حشرات نقش مستقیم دارد. تغییرات شکل، تعداد و نوع سلول های خونی، شاخص مهم واکنش موجود زنده به آلودگی و یا تنش هستند. در این تحقیق، سلول های خونی لارو کرم آلو Grapholita funebrana (Treitschke) با استفاده از میکروسکوپ نوری در بزرگنمایی 40 مورد مطالعه قرار گرفتند. شناسایی سلول ها با رنگ-آمیزی گیمسا انجام گرفت. پنج نوع سلول خونی در لارو این حشره شناسایی شد که عبارتند ازگرانولوسیت ها (GRs)، پلاسموتوسیت ها (PLs)، اونوسیتوئید ها (OEs)، پروهموسیت ها (PRs) و اسفرولوسیت ها (SPs). بررسی درصد فراوانی هموسیت ها در لاروهای سنین مختلف کرم آلو نشان داد که گرانولوسیت ها و پلاسموتوسیت ها فراوان ترین سلول ها در لاروهای سنین چهار و پنج آفت می باشند. تعداد هموسیت ها به تدریج با افزایش سنین لاروی افزایش یافت. به علاوه، اجزای هموگرام شامل وزن لاروی، حجم همولنف، و تعداد کل سلول ها نیز بررسی و تعیین شدند. این مطالعه نشان داد که با افزایش سن لاروی و اندازه آن به تدریج بر حجم همولنف و تعداد کل سلول های خونی افزوده می شود. کرم آلو یکی از آفات جدی باغ های آلو در کشور محسوب می شود و بررسی های ایمنی شناسی روی این آفت کمتر مورد توجه بوده است، لذا در این تحقیق، شناسایی انواع سلول های خونی کرم آلو و تعیین فراوانی آنها مورد بررسی قرار گرفت.